Cara E. Yar Khan: The beautiful balance between courage and fear | TED

Translator: Aleksandra Spiroska Reviewer: Mimi Vojnovska

When we're young, we're innocently brave,

Кога сме млади, ние сме наивно храбри

and we fearlessly dream about what our lives might be like.

и си ја замислуваме иднината без трошка страв.

Maybe you wanted to be an astronaut or a rocket scientist.

Можеби сте сакале да станете астронаути или научници.

Maybe you dreamed of traveling to every continent.

Можеби сте сонувале да ги посетите сите континенти.

Since I was very young,

Уште од мала

I dreamed of working for the United Nations

сонував да работам за Обединетите нации

in some of the most difficult countries in the world.

во најпроблематичните држави во светот.

And thanks to a lot of courage

И благодарение на големата храброст

that dream came true.

сонот ми се оствари.

But here's the thing about courage:

Но имајте го предвид ова:

it doesn't just appear whenever we need it.

храброста не се појавува кога ќе ни притреба.

It's the result of tough reflection and real work,

Таа е производ на длабока промисленост и вистинска работа,

involving the balance between fear and bravery.

и значи рамнотежа меѓу стравот и храброста.

Without fear, we'll do foolish things.

Без страв, би правеле будалаштини.

And without courage, we'll never step into the unknown.

А без храброст, не би тргнале кон непознатото.

The balance of the two is where the magic lies,

Кога има рамнотежа меѓу нив, се случува магија,

and it's a balance we all deal with every day.

тоа е рамнотежата која секојдневно ја бараме.

First, a word about my fancy wheels.

Најпрво, збор-два за моите симпатични тркала.

I haven't always used a wheelchair.

Не бев отсекогаш во инвалидска количка.

I grew up like many of you,

Пораснав како вас,

running, jumping and dancing.

трчав, скокав, танцував.

I love to dance.

Обожавав да танцувам.

However, in my mid-twenties,

Но во средината на дваесеттите,

I began to experience a series of inexplicable falls.

почнав да паѓам без причина.

And a few years later,

По неколку години,

I was diagnosed with a recessive genetic condition

ми дијагностицираа рецесивна генетска болест

called hereditary inclusion body myopathy,

што се нарекува наследна миопатија со инклузии

or HIBM.

или HIBM.

It's a progressive muscle wasting disease

Тоа е прогресивна невромускулна болест

that affects all of my muscles from head to toe.

што влијае на сите мускули од глава до пети.

HIBM is very rare.

HIBM е многу ретка.

In the United States there are less than 200 people diagnosed.

Има помалку од 200 случаи во САД.

To date, there is no proved treatment or cure,

До денес, не е откриен третман или лек,

and within 10 to 15 years of its onset,

и по 10 до 15 години од првите симптоми,

HIBM typically leads to quadriplegia,

доведува до квадриплегија,

which is why I now use a wheelchair.

па затоа денес користам количка.

When I was first diagnosed, everything changed.

Кога ми ја дијагностицираа болеста, сѐ се промени.

It was frightening news

Беа тоа страшни вести

because I had no experience with chronic illness or disabilities.

зашто немав искуство со хронична болест или со инвалидитет.

And I had no idea how the disease might progress.

Немав претстава како може да напредува болеста.

But what was most disheartening

Но најмногу ме обесхрабруваше

was to listen to other people advise me

кога слушав како ме советуваат

to limit my ambitions and dreams,

да си ги зауздам амбициите и сништата,

and to change my expectations of what to expect from life.

и да ги променам очекувањата во животот.

"You should quit your international career."

„Треба да се откажеш од меѓународната кариера.“

"No one will marry you this way."

„Никој нема да се омажи со тебе ваква.“

"You would be selfish to have children."

„Би било себично да сакаш деца.“

The fact that someone who wasn't me

Фактот дека други луѓе

was putting limitations on my dreams and ambitions

ми ги ограничуваа сништата и амбициите

was preposterous.

беше бесмислен.

And unacceptable.

И неприфатлив.

So I ignored them.

Затоа ги игнорирав.

(Cheers and applause)

(бодрење и аплаудирање)

I did get married.

Се омажив.

And I decided for myself not to have children.

И сама одлучив да не родам деца.

And I continued my career with the United Nations

И ја продолжив кариерата во Обединетите нации

after my diagnosis,

по дијагнозата,

going to work for two years in Angola,

две години работев во Ангола

a country recovering from 27 years of brutal civil war.

која се опоравуваше од 27-годишна граѓанска војна.

However, it would be another five years

Дури по 5 години

until I officially declared my diagnosis to my employer.

му ја соопштив дијагнозата на мојот работодавач.

Because I was afraid

Затоа што се плашев

that they would question my capacity to manage and I'd lose my job.

дека ќе се сомневаат во моите способности и ќе добијам отказ.

I was working in countries where polio had been common,

Работев во држави каде детската парализа беше честа,

so when I overheard someone say

па кога наслушнав како велат

that they thought I might have survived polio,

дека можеби сум преживеала детска парализа,

I thought my secret was safe.

мислев дека тајната ќе остане неоткриена.

No one asked why I was limping.

Не ме прашуваа зошто куцам.

So I didn't say anything.

Па, не кажав ништо.

It took me over a decade

Потребно беше деценија

to internalize the severity of HIBM,

да се соочам со сериозноста на HIBM,

even as basic tasks and functions became increasingly difficult.

дури кога простите задачи и функции почнаа да стануваат потешки.

Yet, I continued to pursue my dream of working all over the world,

Но продолжив да си го следам сонот и да работам низ светот,

and was even appointed as a disability focal point

бев назначена како фокусна точка за инвалидитет

for UNICEF in Haiti,

за УНИЦЕФ во Хаити,

where I served for two years after the devastating 2010 earthquake.

каде служев две години по разурнувачкиот земјотрес од 2010.

And then my work brought me to the United States.

Потоа, работата ме донесе во САД.

And even as the disease progressed significantly

Дури и кога болеста значајно напредуваше

and I needed leg braces and a walker to get around,

и ми беа неопходни протези и одалка,

I still longed for adventure.

копнеев за авантура.

And this time,

А овојпат,

I started dreaming of a grand outdoor adventure.

сонував за грандиозна авантура на отворено.

And what's more grand than the Grand Canyon?

А што е пограндиозно од Големиот Кањон?

Did you know that for every five million people who visit the Rim

Знаете ли дека на секои 5 милиони посетители

only one percent go down to the canyon's base?

само еден процент слегува во подножјето на кањонот?

I wanted to be a part of that one percent.

Сакав да бидам дел од тој еден процент.

The only thing is --

Само што -

(Applause)

(аплауз)

The only thing is that the Grand Canyon isn't exactly accessible.

Само што Големиот Кањон не е лесно пристаплив.

I was going to need some assistance

Потребна ми беше помош

to get down the 5,000-foot descent of vertical loose terrain.

да се спуштам по стрмната удолнина долга 1.5 км.

Now, when I face obstacles,

Но кога се соочувам со препреки

fear doesn't necessarily immediately set in

стравот не настапува веднаш

because I assume that one way or another,

зашто си велам, вака или онака,

I'll figure it out.

ќе најдам начин.

And in this case, my thought was,

Во овој случај, си помислив,

well, if I can't walk down,

ако не успеам да отидам пеш,

I could learn to ride a horse.

би можела да научам да јавам коњ.

So that's what I did.

Токму тоа го сторив.

And with that fateful decision

И од таа судбоносна одлука

began a four-year commitment,

произлезе четиригодишна предаденост,

tossing back and forth between fear and courage

одржување рамнотежа меѓу стравот и храброста

to undertake a 12-day expedition.

за да го отпочнам дванаесетдневниот поход.

Four days on horseback to cross Grand Canyon rim to rim,

Четири дена на коњ да го поминам Големиот Кањон од крај до крај.

and eight days rafting 150 miles of the Colorado River,

8 дена и 240 км на сплав на реката Колорадо

all with a film crew in tow.

со филмска екипа покрај нас.

Spoiler alert -- we made it.

На крајот - успеавме.

Но не пред да увидам дека стравовите

But not without showing me how my deepest fear

can somehow manifest a mirror response of equal courage.

можат да се претворат во подеднакво голема храброст.

On April 13, 2018,

На 13 април 2018 г.,

додека се наоѓав на 2.5 км над земјата,

sitting eight feet above the ground,

riding a mustang horse named Sheriff,

и јавав коњ по име Шериф,

мојот прв впечаток за Големиот Кањон

my first impression of Grand Canyon

was one of shock and terror.

беше шок и ужас.

Who knew I had a fear of heights.

Кој знаел дека се плашам од височини.

(смеа)

(Laughter)

But there was no giving up now.

Но немаше откажување сега.

I mustered up every ounce of courage inside me

Го собрав секој грам храброст од мене

to not let my fear get the best of me.

и не му дозволив на стравот да ме надвладее.

Embarking on the South Rim,

Додека се движев по Јужниот раб,

all I could do to keep myself composed

за да останам прибрана можев само

was to breathe deeply, stare up into the clouds

да дишам длабоко, да гледам во облаците

and focus on my team's voices.

и да се фокусирам на гласовите од групата.

But then, in the first hour, disaster struck.

Но веднаш штом тргнавме - катастрофа.

Unable to hold myself upright in the saddle,

Не бев исправена на седлото,

going down an oversized step,

и на едно преголемо скалило

I flung forward and smacked my face on the back of the horse's head.

излетав напред и со лицето плеснав право во коњот.

There was panic,

Настана паника,

my head hurt fiercely,

главата ужасно ме болеше,

but the path was too narrow for us to dismount.

но стазата беше претесна за да се симнам од седлото.

Само на половина пат, на висина 700 метри,

Only at the halfway point at 2,300 feet,

at least another two hours down,

барем по два часа спуштање,

could we stop and remove my helmet

можевме да застанеме да ја тргнам кацигата

and see the egg-sized bump protruding from my forehead.

и да видам џумка голема колку јајце.

For all of that planning and gear,

При сето планирање и опрема,

how is it that we didn't even have an ice pack?

како не зедовме пакет мраз?

(Laughter)

(смеа)

Luckily for all of us, the swelling came outwards,

За среќа, отокот излегуваше

and would drain into my face as two fantastic black eyes

и ми се изли под очите, во форма на две фантастични модрици

which is an amazing way to look in a documentary film.

што патем е одличен изглед за документарец.

(Laughter)

(смеа)

(аплауз и бодрење)

(Applause and cheers)

This was not an easy, peaceful journey,

Не беше лесно и мирно патување,

and yet, that was exactly the point.

но во тоа се криеше пораката.

Even though I was afraid to get back into the saddle,

Иако се плашев да се вратам на седлото,

I got back in.

се вратив.

The descent alone to the canyon floor

Самото спуштање до дното на кањонот

took a total of 10 hours

траеше вкупно 10 часа

and that was just day one of four riding.

а тоа беше само првиот од четирите дена.

Next came the mighty rapids.

Следни беа силните брзаци.

The Colorado River in the Grand Canyon

На реката Колорадо во Големиот Кањон

has some of the highest white water in the country.

се дел од најголемите брзаци во државата.

And just to be prepared in case we should capsize,

И за да сме подготвени во случај на превртување,

we'd practice having me swim through a smaller rapid.

вежбавме така што пливав по помали брзаци.

And it's safe to say it wasn't glamorous.

И можам да кажам дека не беше гламурозно.

(Laughter)

(смеа)

I took my breath in the wrong part of the wave,

Зедов воздух во погрешен дел од бранот

choked on river water

се засркнав со водата

and was unable to steer myself.

и не можев да се водам себеси.

Yes, it was scary,

Да, беше застрашувачки,

but it was also fantastic.

но истовремено беше фантастично.

Waterfalls, slick canyons

Водопади, лизгави кањони

и карпесто тло старо милјарди години

and a couple billion years of bedrock

that seemed to change color throughout the day.

што изгледаше како да менува бои.

The Grand Canyon is true wilderness

Големиот Кањон е вистинска дивина

and worthy of all of its accolades.

и вреди секој кажан збор за него.

(Applause)

(аплауз)

The expedition,

Експедицијата,

all that planning and the trip itself,

целото планирање и самото патување,

showed me a level of fear I had never experienced before.

ми покажаа ниво на страв што никогаш не сум го искусила.

Но, поважно,

But more importantly,

it showed me how boldly courageous I can be.

ми покажаа колку голема храброст има во мене.

My Grand Canyon journey was not easy.

Патувањето не беше лесно.

This was not a vision of an Amazonian woman

Ова не беше визија на Амазонка

effortlessly making her way through epic scenery.

која без напор се пробива преку импресивна природа.

This was me crying,

Бев јас - со солзи,

exhausted and beat up with two black eyes.

преморена и претепана со две модри очи.

It was scary,

Беше застрашувачки,

it was stressful,

беше стресно,

it was exhilarating.

беше восхитувачко.

Откако заврши,

Now that the trip is over,

it's easy to be blasé about what we achieved.

лесно е опуштено да раскажувам што постигнавме.

I know I want to raft the river again.

Знам дека сакам да одам на рафтинг повторно.

This time, all 277 miles of it.

Овој пат, на сите 445 км.

(Applause)

(аплауз)

But I also know that I would never do the horseback-riding part again.

Но знам и дека не би го поминувала одново делот со коњот.

(Laughter)

(смеа)

It's just too dangerous.

Преопасно е.

And that's my real point.

И тоа ми е пораката.

I'm not just here to show you my film footage.

Не дојдов само да ви покажам снимки.

I'm here to remind us all

Дојдов да ве потсетам

that life is really just a lesson

дека животот е само лекција

in finding the balance between fear and courage.

за рамнотежата меѓу стравот и храброста.

And understanding what is and what isn't a good idea.

И да научиме што е, а што не е добра идеја.

(Laughter)

(смеа)

Life is already scary,

Животот сам по себе е страшен,

so for our dreams to come true, we need to be brave.

и за да си ги оствариме сништата, мора да сме храбри.

In facing my fears

Во соочувањето со стравовите

and finding the courage to push through them,

и наоѓањето храброст да се пробивам низ нив,

I swear my life has been extraordinary.

се колнам, животот ми беше извонреден.

Затоа, живејте со полно срце

So live big

and try to let your courage outweigh your fear.

и обидете се храброста да го надвладее стравот.

You never know where it might take you.

Не се знае до каде ќе стигнете.

Thank you.

Благодарам.

(Applause and cheers)

(аплауз и бодрење)