Cara E. Yar Khan: The beautiful balance between courage and fear | TED

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: mabbast chato

When we're young, we're innocently brave,

ئێمە کاتێک منداڵین، ناهۆشیارانە بوێرین،

and we fearlessly dream about what our lives might be like.

و بێ ترس ئاوات بۆ ئەوە دەخوازین ژیانمان دەبێت چۆن بێت.

Maybe you wanted to be an astronaut or a rocket scientist.

لەوانەیە بتەوێت ببیت بە ئەستێرەناس یاخود زانای بواری موشەک.

Maybe you dreamed of traveling to every continent.

لەوانەیە ئاواتت ئەوە بووبێت کە بە هەموو کیشوەرەکاندا گەشت بکەیت.

Since I was very young,

لەو کاتەوەی کە زۆر بچوک بووم

I dreamed of working for the United Nations

ئاواتم بوو کە کار بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان بکەم

in some of the most difficult countries in the world.

لە هەندێک لە پڕ کێشەترین وڵاتەکانی جیهاندا.

And thanks to a lot of courage

سوپاس بۆ بوێریەکی زۆر

that dream came true.

ئەو ئاواتە هاتە دی.

But here's the thing about courage:

بەڵام ئەوە ئەو شتەیە دەربارەی بوێری:

it doesn't just appear whenever we need it.

هەرکاتێک کە پێویستمانە، دەرناکەوێت.

It's the result of tough reflection and real work,

ئەنجامی کاردانەوەیەکی قورس و کارێکی ڕاستەقینەیە،

involving the balance between fear and bravery.

بە هەبوونی هاوسەنگی لە نێوان ترس و ئازایەتی.

Without fear, we'll do foolish things.

بەبێ ترس، شتی شێتانە دەکەین.

And without courage, we'll never step into the unknown.

و بە بێ بوێری، هەرگیز هەنگاو بەرەو شتێکی جیاواز نانێین.

The balance of the two is where the magic lies,

هاوسەنگی ئەو دوانە ئەو شوێنەیە کە جادووەکەی لێیە،

and it's a balance we all deal with every day.

و ئەوە ئەو هاوسەنگیەیە کە هەموومان ڕۆژانە مامەڵەی لەگەڵ دەکەین.

First, a word about my fancy wheels.

سەرەتا، وشەیەک دەربارەی کورسییە خەیاڵییەکەم.

I haven't always used a wheelchair.

من هەمیشە کورسی جوڵاوم بەکار نەهێناوە.

I grew up like many of you,

هەر وەکو زۆربەتان گەورە بوومە،

running, jumping and dancing.

ڕاکردن، بازدان و سەما کردن.

I love to dance.

من زۆر حەزم لە سەما کردنە.

However, in my mid-twenties,

بەهەر حاڵ، لە ناوەڕاستی بیست ساڵیمدا،

I began to experience a series of inexplicable falls.

دەستم کرد بە ئەزموون کردنی زنجیرەیەک لە شکستی چاوەڕوان نەکراو.

And a few years later,

و چەند ساڵێک دواتر،

I was diagnosed with a recessive genetic condition

دەستنیشان کرام بە هەڵگرتنی حاڵەتێکی بۆماوەیی

called hereditary inclusion body myopathy,

پێی دەگوترێت (حاڵەتی لاواز بوون و (لە دەست دانی ماسولکەکانی جەستە،

or HIBM.

(HIBM) یاخود.

It's a progressive muscle wasting disease

نەخۆشیەکی بەردەوامی لە دەستدانی ماسولکەیە

that affects all of my muscles from head to toe.

کە کاریگەری دەخاتە سەر هەموو ماسولکەکانم لە سەرەوە تا پەنجەی پێ.

HIBM is very rare.

زۆر دەگمەنە (HIBM).

In the United States there are less than 200 people diagnosed.

لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کەمتر لە ٢٠٠ کەس هەمان نەخۆشییان هەیە.

To date, there is no proved treatment or cure,

تا ئەمرۆ، هیچ چارەسەرێک و دەرمانێکی سەلمێنراو نییە.

and within 10 to 15 years of its onset,

و لە ماوەی ١٠ بۆ ١٥ ساڵ لە دەرکەوتنی.

HIBM typically leads to quadriplegia,

HBIM دەبێتە هۆی ئیفلیجکردنی هەر چوار پەلەکانت،

which is why I now use a wheelchair.

بۆیە من ئێستا کورسی کەم ئەندامی بەکاردێنم.

When I was first diagnosed, everything changed.

کاتێک سەرەتا نەخۆشیەکەم لێ دیارکەوت، هەموو شتێک گۆڕا.

It was frightening news

هەواڵێکی تۆقێنەر بوو

because I had no experience with chronic illness or disabilities.

لەبەر ئەوەی هیچ ئەزمونێکم نەبوو لە نەخۆشییە درێژ خایەن و کەمئەندامییەکان.

And I had no idea how the disease might progress.

و هیچ بیرۆکەیەکیشم نەبوو کە چۆن نەخۆشیەکە پەرە دەسێنێت.

But what was most disheartening

بەڵام ئەوەی تەواو تاقەت پڕوکێنەر بوو

was to listen to other people advise me

ئەوە بوو دەبوایە گوێ لە ئامۆژگاری خەڵکی تر بگرم

to limit my ambitions and dreams,

بۆ سنوردار کردنی حەز و خولیا و ئاواتەکانم.

and to change my expectations of what to expect from life.

هەروەها بۆ گۆڕینی بۆچونەکانم کە چاوەڕێی چی لە ژیان بکەم.

"You should quit your international career."

"پێویستە دەست بەرداری پیشە نێودەوڵەتییەکەت بی."

"No one will marry you this way."

"کەس هاوسەرگیریت لەگەڵ ناکات بەو شیوەیە".

"You would be selfish to have children."

"خۆ پەرست دەبی بە هەبوونی منداڵ".

The fact that someone who wasn't me

ڕاستیەکە ئەوە بوو ئەو کەسە من نەبووم

was putting limitations on my dreams and ambitions

دانانی سنور بۆ حەز و خولیا و ئاواتەکانم

was preposterous.

بێ بنەما بوو.

And unacceptable.

پەسند نەکراو بوو.

So I ignored them.

بۆیە فەرامۆشم کردن.

(Cheers and applause)

(دەست خۆشی و چەپڵەڕێزان)

I did get married.

هاوسەرگیریم کرد.

And I decided for myself not to have children.

خۆم بڕیارمدا کە منداڵم نەبێت.

And I continued my career with the United Nations

بەردەوام بووم لە پیشەکەم لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان

after my diagnosis,

دوای دەستنیشان کردنەکەم،

going to work for two years in Angola,

چوم بۆ کار بۆ ماوەی دوو ساڵ لە ئەنگۆلا،

a country recovering from 27 years of brutal civil war.

وڵاتێک کە دەبوژایەوە دوای جەنگێکی خراپی ناوخۆیی ٢٧ ساڵە.

However, it would be another five years

هەر چۆنێک بێت، پێنج ساڵیتری ویست

until I officially declared my diagnosis to my employer.

تاکو بە فەرمی نەخۆشییەکەم بە بەڕێوەبەرەکەم ڕاگەیاند.

Because I was afraid

لەبەرئەوەی دەترسام

that they would question my capacity to manage and I'd lose my job.

کە پرسیار لە تواناکەم بکەن بۆ بەڕێوەبردن و ئیشەکەم لە دەست بدەم.

I was working in countries where polio had been common,

لە وڵاتانێک ئیشم دەکرد کە نەخۆشی ئیفلیجی تێیدا باو بووە،

so when I overheard someone say

بۆیە کاتێک گوێم لە کەسێک دەبوو

that they thought I might have survived polio,

کەوا بیریان دەکردەوە لە ئیفلیجی چاک بوومەتەوە

I thought my secret was safe.

بڕوام وابوو کە نهێنییەکەم پارێزراوە.

No one asked why I was limping.

کەس نەیپرسی کە بۆچی بە قورسی دەڕۆم.

So I didn't say anything.

بۆیە هیچم نەوت.

It took me over a decade

زیاتر لە ١٠ ساڵم پێ چوو

to internalize the severity of HIBM,

بۆ ئەوەی هەست بە دژواری HBIM بکەم،

even as basic tasks and functions became increasingly difficult.

تەنانەت کارە سەرەتایی و بنچینەییەکانیش وردە وردە زەحمەتتر دەبوون.

Yet, I continued to pursue my dream of working all over the world,

هێشتا، من بەردەوام بووم لە ڕاکردن بە دوای ئاواتەکەم لە ئیش کردن لە هەموو جیهان،

and was even appointed as a disability focal point

تەنانەت وەک کەمئەندامێکی سەرەکی دەستنیشان کرام

for UNICEF in Haiti,

بۆ یونیسێف لە هایتی،

where I served for two years after the devastating 2010 earthquake.

کە لەوێ بۆ ماوەی دوو ساڵ خزمەتم کرد دوای بومەلەرزە بەهێزەکەی ٢٠١٠.

And then my work brought me to the United States.

دواتر ئیشەکەم منی هێنا بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.

And even as the disease progressed significantly

لەگەڵ ئەوەی نەخۆشییەکە بەخێرایی پەرەی دەسەند

and I needed leg braces and a walker to get around,

و پێویستم بە بەستەری قاچ و دارشەق بوو بۆ ڕۆیشتن،

I still longed for adventure.

هێشتا حەزم لە سەرکێشی بوو.

And this time,

ئەم جارە،

I started dreaming of a grand outdoor adventure.

ئاواتی سەرکێشییەکی نایابم کرد لە سروشتدا.

And what's more grand than the Grand Canyon?

و چ شتێک سەرنجڕاکێشترە لە گەلی گراند؟

Did you know that for every five million people who visit the Rim

ئایە دەزانن کە بۆ هەر پێنج ملیۆن کەسێک کە سەردانی شاخەکە دەکەن

only one percent go down to the canyon's base?

تەنها سەدا یەکیان دەڕۆنە خوارەوە بۆ بنکی گەلییەکە؟

I wanted to be a part of that one percent.

من ویستم ببم بە بەشێک لەو سەدا یەکە.

The only thing is --

تاکە شت ئەوەیە --

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

The only thing is that the Grand Canyon isn't exactly accessible.

تاکە شت ئەوەیە کە گەیشتن بە گەلی گراند ئەوەندە ئاسان نییە.

I was going to need some assistance

پێویستم بە هەندێک هاوکاری دەبوو

to get down the 5,000-foot descent of vertical loose terrain.

بۆ چوونە خوارەوە لە بەرزی ٥٠٠٠ پێ لە ناوچەیەکی مەترسیدار.

Now, when I face obstacles,

کاتێک ڕووبەڕوی بەربەست دەبمەوە،

fear doesn't necessarily immediately set in

پێویست ناکات ترس دەستبەجێ دەربکەوێت

because I assume that one way or another,

لەبەرئەوەی وای دادەنێم ئەو ڕێگەیە بێت یان یەکێکیتر،

I'll figure it out.

هەر دەیدۆزمەوە.

And in this case, my thought was,

لەو حاڵەتە، بیرکردنەوەکانم وابوو،

well, if I can't walk down,

ئێ، ئەگەر نەتوانم بە پێ بچمە خوارەوە،

I could learn to ride a horse.

دەمتوانی فێری ئەسپ سواری بم،

So that's what I did.

بۆیە خۆم فێر کرد،

And with that fateful decision

لەگەڵ ئەو بڕیارە چارەنووس سازە

began a four-year commitment,

چوار ساڵم تەرخان کرد،

tossing back and forth between fear and courage

بۆ بیرکردنەوە لە نێوان ترس و بوێری

to undertake a 12-day expedition.

بۆ دەست پێ کردن بە گەشتێکی ١٢-ڕۆژی.

Four days on horseback to cross Grand Canyon rim to rim,

چوار ڕۆژ لەسەر پشتی ئەسپ بۆ تێپەڕبوون لە گەلی گراند پێچ بە پێچ،

and eight days rafting 150 miles of the Colorado River,

و هەشت ڕۆژ لە بەلەمەوانی بۆ ١٥٠ میل لە ڕووباری کۆلۆڕادۆ،

all with a film crew in tow.

هەمووی لەگەڵ تیمێکی فیلم لە پاپۆڕێکدا.

Spoiler alert -- we made it.

زەنگی ئاگادار کردنەوە -- ئەنجامماندا.

But not without showing me how my deepest fear

بەڵام نەک ئەوەی کە نەزانم کە ترسی ناو ناخم چۆن

can somehow manifest a mirror response of equal courage.

ڕادەیەک دەتوانێت وەڵامی بوێریەکی یەکسانم بۆ ڕون بکاتەوە.

On April 13, 2018,

لە ١٣ی چواری ٢٠١٨،

sitting eight feet above the ground,

لە بەرزی هەشت پێ لە زەویەوە

riding a mustang horse named Sheriff,

لەسەر ئەسپێکی مەستانگ بە ناوی شەریف،

my first impression of Grand Canyon

یەکەم تێڕوانینم لە گەلی گراند

was one of shock and terror.

ترس و سەرسوڕمان بوو.

Who knew I had a fear of heights.

کێ زانی کە من ترسم هەیە لە بەرزی.

(Laughter)

(پێکەنین)

But there was no giving up now.

بەڵام هیچ وازهێنانێک نەبوو لەو کاتەدا.

I mustered up every ounce of courage inside me

هەموو بوێریم لەناو خۆمدا کۆ کردەوە

to not let my fear get the best of me.

کە ڕێگە بە ترسەکەم نەدەم باشترینی منی دەستبکەوێت.

Embarking on the South Rim,

دەست پێ کردنی پێچی باشور،

all I could do to keep myself composed

هەموو ئەوەی دەمتوانی بیکەم بۆ ئەوەی خۆم بە هێمنی بهێڵمەوە

was to breathe deeply, stare up into the clouds

ئەوەبوو کە بە قوڵی هەناسە بدەم، لە هەورەکان ڕابمێنم

and focus on my team's voices.

و سەرنج بخەمە سەر دەنگی تیمەکەم.

But then, in the first hour, disaster struck.

بەڵام دواتر، لە سەعاتی یەکەمدا، کارەساتێک ڕوویدا

Unable to hold myself upright in the saddle,

توانام نەبوو بە ڕاستی خۆم ڕابگرم لەسەر زینەکە،

going down an oversized step,

بەسەر پلیکانە گەورەکاندا چومە خوارەوە،

I flung forward and smacked my face on the back of the horse's head.

بە پێشدا کەوتم و دەم و چاوم کێشا بە پشتی سەری ئەسپەکە.

There was panic,

تۆقێنەر بوو،

my head hurt fiercely,

سەرم بە توندی ئازاری پێگەیشت،

but the path was too narrow for us to dismount.

بەڵام ڕێگاکە زۆر تەسک بوو بۆ ئەوەی دابەزین.

Only at the halfway point at 2,300 feet,

،تەنها لە نیوەی ڕێگاکە لە ٢،٣٠٠ پێ

at least another two hours down,

بەلانی کەمەوە دوو کاتژمێریتر بۆ چوونە خوارەوە ماوە،

could we stop and remove my helmet

توانیمان بوەستین و کڵاوەکەم لابەم و

and see the egg-sized bump protruding from my forehead.

بینیم ناوچاوانم ئەستوور بووە.

For all of that planning and gear,

لەگەڵ ئەو هەموو پلان و پێداویستیانە،

how is it that we didn't even have an ice pack?

چۆن دەبێت سەهۆڵمان پێ نەبێت؟

(Laughter)

(پێکەنین)

Luckily for all of us, the swelling came outwards,

بەخت یاوەرمان بوو، هەوکردنەکە هاتە دەرەوە،

and would drain into my face as two fantastic black eyes

بەسەر دەم و چاومدا هاتە خوارەوە

which is an amazing way to look in a documentary film.

کە دیمەنێکی سەرنجڕاکێشە بۆ فیلمێکی دۆکیومێنتاری.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause and cheers)

(دەست خۆشی و چەپڵەڕێزان)

This was not an easy, peaceful journey,

ئەوە گەشتێکی خۆش و ئاسان نەبوو،

and yet, that was exactly the point.

و هێشتا، ئەوە خالە سەرەکییەکە بوو.

Even though I was afraid to get back into the saddle,

هەر چەندە دەترسام کە بگەڕێمەوە سەر زینەکە،

I got back in.

گەڕامەوە سەر زینەکە.

The descent alone to the canyon floor

چونە خوارەوە بۆ بنکی گەلیەکە

took a total of 10 hours

١٠ کاتژمێری تەواوی خایاند

and that was just day one of four riding.

ئەوە تەنها ڕۆژی یەکەم بوو لە چوار ڕۆژی ئەسپ سوارییەکە.

Next came the mighty rapids.

دواتر ئاوی بەهێز و بەخوڕ بوو.

The Colorado River in the Grand Canyon

ڕوباری کۆلۆرادۆ لە گەلی گراند

has some of the highest white water in the country.

بەرزترین ئاوی سپی هەبوو لە وڵاتەکەدا

And just to be prepared in case we should capsize,

تەنها بۆ ئەوەی ئامادە بین لە بارودۆخی هەڵگەڕانی بەلەمەکە،

we'd practice having me swim through a smaller rapid.

ڕاهێنانمان کرد کە من مەلە بکەم بەناو ئاوێکی تەنکتر.

And it's safe to say it wasn't glamorous.

هەروەها ئاساییە بڵێی دڵگیر نەبوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

I took my breath in the wrong part of the wave,

هەناسەم گرت لە بەشێکی هەڵەی شەپۆلەکەدا،

choked on river water

ئاوی ڕوبارەکە کەوتە گەرومەوە

and was unable to steer myself.

توانای کۆنتڕۆڵ کردنی خۆمم نەبوو.

Yes, it was scary,

بەڵێ، مەترسیدار بوو،

but it was also fantastic.

بەڵام ناوازەش بوو.

Waterfalls, slick canyons

تاڤگەکان، گەلییە درەوشاوەکان

and a couple billion years of bedrock

و بەردە دوو ملیار ساڵییەکانی ژێر زەوی

that seemed to change color throughout the day.

کە پێ دەچیت بە ڕۆژ ڕەنگی بگۆڕێت.

The Grand Canyon is true wilderness

گەلی گراند بیابانێکی ڕاستەقینەیە

and worthy of all of its accolades.

و بایەخدار بوو لەگەڵ هەموو دیاریەکانی.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

The expedition,

ئەزموونەکە،

all that planning and the trip itself,

هەموو پلان و گەشتەکە خۆی،

showed me a level of fear I had never experienced before.

ئاستی ترسی پێشاندام کە پێشتر هەرگیز ئەزمونم نەکردبوو.

But more importantly,

بەڵام گرینگتر لەوە،

it showed me how boldly courageous I can be.

پێشانیدام کە دەتوانم تا چەند بوێر بم.

My Grand Canyon journey was not easy.

گەشتی گەلی گراند بۆم ئاسان نەبوو.

This was not a vision of an Amazonian woman

ئەوە تێڕوانینی ئافرەتێکی ئەمەزۆنی نەبوو

effortlessly making her way through epic scenery.

بێ وچان ڕێگەی خۆی بنیاد دەنێت لە ڕێگەی دیمەنێکی ئەفسانەیی.

This was me crying,

ئەوە من بووم گریام،

exhausted and beat up with two black eyes.

شەکەت و ماندو بووم لەگەڵ دوو چاوی ڕەش.

It was scary,

ترسێنەر بوو،

it was stressful,

پڕ نیگەرانی بوو،

it was exhilarating.

پڕ لە جۆش و خرۆش بوو.

Now that the trip is over,

ئێستا گەشتەکە کۆتایی هات،

it's easy to be blasé about what we achieved.

ئاسانە کە بێتاقەت بی لەوەی کە چیمان دەست کەوتووە.

I know I want to raft the river again.

دەزانم دەمەوێت جارێکی تر بەلەمەوانی بکەم.

This time, all 277 miles of it.

ئەو جارە، هەموو ٢٧٧ میلەکە.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

But I also know that I would never do the horseback-riding part again.

بەڵام دەشزانم کە جارێکی تر بەشی ئەسپ سواریەکە دووبارە ناکەمەوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

It's just too dangerous.

زۆر مەترسیدارە.

And that's my real point.

و ئەوە خاڵی سەرەکیمە.

I'm not just here to show you my film footage.

من لێرە نیم تەنها بۆ ئەوەی تۆماری فیلمەکەمتان پێشان بدەم.

I'm here to remind us all

لێرەم بۆ ئەوەی بە بیر هەموومان بێنمەوە

that life is really just a lesson

کە ژیان بەڕاستی تەنها وانەیەکە

in finding the balance between fear and courage.

لە دۆزینەوەی هاوسەنگی لە نێوان ترس و بوێری.

And understanding what is and what isn't a good idea.

و تێگەیشتن لەوەی کە بیرۆکەی باش و خراپ چییە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Life is already scary,

ژیان هەر خۆی ترسێنەرە،

so for our dreams to come true, we need to be brave.

بۆیە بۆ ئەوەی ئاواتەکانمان بێنە دی پێویستە ئازا بین.

In facing my fears

لە ڕووبەڕووبونەوەی ترسەکانم

and finding the courage to push through them,

و دۆزینەوەی بوێری بۆ ئەوەی زاڵ بم بە سەریاندا،

I swear my life has been extraordinary.

سوێند دەخۆم ژیانم نائاسایی بووە.

So live big

بۆیە گەورە بژی

and try to let your courage outweigh your fear.

و هەوڵ بدە بوێریت زۆرتر بێت لە ترسەکەت.

You never know where it might take you.

هەرگیز نازانی کە دەکرێی بۆ کوێت ببات.

Thank you.

سوپاس بۆ ئێوە.

(Applause and cheers)

(دەست خۆشی و چەپڵەڕێزان)