How menopause affects the brain | Lisa Mosconi

Translator: Julia Kalaputi Reviewer: Stefan Mitikj

Women are works of art.

Жените се дело на уметноста.

On the outside as on the inside.

Одвнатре и однадвор.

I am a neuroscientist, and I focus on the inside,

Јас сум невронаучник и се фокусирам на внатрешноста,

especially on women's brains.

особено на женскиот мозок.

There are many theories on how women's brains differ

Многу теории зборуваат за разликите помеѓу

from men's brains,

машкиот и женскиот мозок.

and I've been looking at brains for 20 years

Го проучувам мозокот веќе 20 години

and can guarantee that there is no such thing

и тврдам дека не постои нешто

as a gendered brain.

што се нарекува родов мозок.

Pink and blue, Barbie and Lego,

Розево и сино, Барбика и Лего коцки,

those are all inventions that have nothing to do

тоа се откритија кои немаат врска

with the way our brains are built.

со начинот на кој е изграден мозокот.

That said, women's brains differ from men's brains

Иако, мозокот на жените се разликува од мозокот на мажите

in some respects.

до одреден степен.

And I'm here to talk about these differences,

Овде сум за да зборувам за овие разлики

because they actually matter for our health.

бидејќи тие се важни за нашето здравје.

For example,

На пример:

women are more likely than men to be diagnosed with an anxiety disorder

жените се повеќе склони кон анксиозни нарушувања

or depression,

или депресија,

not to mention headaches and migraines.

да не зборуваме за главоболки и мигрени.

But also, at the core of my research,

Но, исто така во сржта моите истражувања,

women are more likely than men to have Alzheimer's disease.

поголема е веројатноста жените да имаат Алцхајмер.

Alzheimer's disease is the most common cause

Алцхајмеровата болест е најчестата причина

of dementia on the planet,

за деменција на планетата

affecting close to six million people in the United States alone.

која ја имаат приближно 6 милиони луѓе во САД.

But almost two thirds of all those people

Но, речиси две третини од нив

are actually women.

всушност се жени.

So for every man suffering from Alzheimer's

Значи, на секој маж кој страда од Алцхајмер

there are two women.

има две жени.

So why is that overall?

Зошто е тоа така?

Is it age?

Дали е заради возраста?

Is it lifespan?

Или животниот век?

What else could it be?

Што друго може да биде?

A few years ago,

Пред неколку години

I launched the Women's Brain Initiative

ја почнав Иницијативата за женскиот мозок

at Weill Cornell Medicine in New York City,

на медицинскиот факултет Вејл Корнел во Њујорк

exactly to answer those questions.

за ги најдам одговорите на овие прашања.

And tonight, I'm here with some answers.

Вечерва ќе споделам некои од нив.

So it turns out our brains age differently,

Изгледа дека нашите мозоци различно стареат,

and menopause plays a key role here for women.

и тука голема улога игра менопаузата кај жените.

Now most people think of the brain as a kind of black box,

Многумина размислуваат за мозокот како за голема црна кутија,

isolated from the rest of the body.

која е изолирана од остатокот на телото.

But in reality, our brains are in constant interaction

Но во реалноста нашиот мозок е во постојана интеракција

with the rest of us.

со останатиот дел од нас.

And perhaps surprisingly,

Изненадувачки е дека

the interactions with the reproductive system

интеракциите со репродуктивниот систем

are crucial for brain aging in women.

се пресудни за стареењето на мозокот кај жените.

These interactions are mediated by our hormones.

Овие интеракции се потпомогнати од нашите хормони.

And we know that hormones differ between the genders.

Знаеме дека хормоните се разликуваат кај родовите.

Men have more testosterone, women have more estrogens.

Мажите имаат повеќе тестотерон, жените имаат повеќе естроген.

But what really matters here

Она што е важно тука

is that these hormones differ in their longevity.

е разликата во времетраењето на хормоните.

Men's testosterone doesn't run out until late in life,

Тестостеронот кај мажите трае до подоцна во животот,

which is a slow and pretty much symptom-free process, of course.

и процесот на губење е бавен и без симптоми, се разбира.

(Laughter)

(Смеа)

Women's estrogens, on the other hand,

Естрогенот кај жените од друга страна,

start fading in midlife, during menopause,

почнува да се губи за време на менопауза

which is anything but symptom-free.

и е проследен со бројни симптоми.

We associate menopause with the ovaries,

Менопаузата ја поистоветуваме со јајниците,

but when women say that they're having hot flashes,

но кога жените се жалат на топлотни бранови,

night sweats, insomnia, memory lapses, depression, anxiety,

ноќно потење, несоница, заборавање, депресија, анксиозност,

those symptoms don't start in the ovaries.

тие симптоми не почнуваат во јајниците.

They start in the brain.

Тие почнуваат во мозокот.

Those are neurological symptoms.

Тие се невролошки симптоми.

We're just not used to thinking about them as such.

Но ние не сме навикнати да размислуваме за нив на тој начин.

So why is that?

Зошто е тоа така?

Why are our brains impacted by menopause?

Зошто менопаузата влијае на нашиот мозок?

Well, first of all,

Најпрво,

our brains and ovaries are part of the neuroendocrine system.

нашиот мозок и јајниците се дел од невро-ендокриниот систем.

As part of the system, the brain talks to the ovaries

Како дел од системот, мозокот зборува со јајниците

and the ovaries talk back to the brain,

и јајниците му возвраќаат на мозокот

every day of our lives as women.

секојдневно во нашиот живот како жени.

So the health of the ovaries is linked to the health of the brain.

Значи, здравјето на јајниците е поврзано со здравјето на мозокот

And the other way around.

и обратно.

At the same time,

Истовремено,

hormones like estrogen are not only involved in reproduction,

хормоните како естрогенот не се дел само од репродукцијата,

but also in brain function.

туку тие се дел и од функцијата на мозокот.

And estrogen in particular, or estradiol,

Особено естрогенот или естрадиолот

is really key for energy production in the brain.

е клучен за создавање на енергија во мозокот.

At the cellular level,

На клеточно ниво, естрогенот

estrogen literally pushes neurons to burn glucose to make energy.

делува на невроните да согоруваат глукоза за да создадат енергија.

If your estrogen is high,

Ако естрогенот е висок,

your brain energy is high.

енергијата во мозокот е на високо ниво.

When your estrogen declines though,

Кога естрогенот паѓа,

your neurons start slowing down and age faster.

невроните стануваат побавни и побрзо стареат.

And studies have shown that this process

Студиите покажуваат дека овие процеси

can even lead to the formation of amyloid plaques,

можат да водат дури и до создавање на амилоидни плочки

or Alzheimer's plaques,

или Алцхајмер плочки,

which are a hallmark of Alzheimer's disease.

кои се карактеристики на Алцхајмерова болест.

These effects are stronger in specific brain regions,

Овие влијанија се посилни во специфични делови на мозокот,

starting with the hypothalamus,

почнувајќи од хипоталамусот,

which is in charge of regulating body temperature.

кој е одговорен за регулирање на телесната температура.

When estrogen doesn't activate the hypothalamus correctly,

Кога естрогенот не го активира правилно хипоталамусот,

the brain cannot regulate body temperature correctly.

мозокот не може правилно да ја регулира телесната температура.

So those hot flashes that women get,

Топлотните бранови кои ги имаат жените,

that's the hypothalamus.

тоа е хипоталамусот.

Then there's the brain stem, in charge of sleep and wake.

Потоа, тука е мозочното стебло кое е поврзано со сонот и будноста.

When estrogen doesn't activate the brain stem correctly,

Кога естрогенот не го активира правилно мозочното стебло

we have trouble sleeping.

имаме проблеми со спиењето.

Or it's the amygdala,

Или амигдалата,

the emotional center of the brain, close to the hippocampus,

емоционалниот центар на мозокот близу хипоталамусот,

the memory center of the brain.

центарот за меморија на мозокот.

When estrogen levels ebb in these regions,

Кога естрогените нивоа опаѓаат во овие делови

we start getting mood swings perhaps

почнуваме да имаме променливи расположенија

and forget things.

и забораваме.

So this is the brain anatomy of menopause, if you will.

Значи, ова е анатомијата на мозокот при менопауза.

But let me show you

Но, ќе ви покажам

what an actual woman's brain can look like.

како всушност изгледа женскиот мозок.

So this is a kind of brain scan

Ова е ден вид на скен на мозокот

called positron emission tomography or PET.

кој се нарекува Томографија на емисија на позитрон (ПЕТ).

It looks at brain energy levels.

Ги испитува енергетските нивоа на мозокот.

And this is what you want your brain to look like

Вака изгледа мозокот кој го посакуваме

when you're in your 40s.

на 40 год. возраст.

Really nice and bright.

Изгледа убаво и светло.

Now this brain belongs to a woman who was 43 years old

Ова е мозок на жена кога имала 43 год.

when she was first scanned, before menopause.

кога првпат ѝ е направен скен пред менопауза.

And this is the same brain just eight years later,

Овој овде е истиот мозок 8 години подоцна

after menopause.

после менопауза.

If we put them side by side,

Ако ги ставиме еден до друг,

I think you can easily see how the bright yellow

може да видите како светложолтата боја

turned orange, almost purple.

станува портокалова, речиси виолетова.

That's a 30 percent drop in brain energy levels.

Тоа е падот од 30 степени на енергетските нивоа на мозокот.

Now in general,

Генерално,

this just doesn't seem to happen to a man of the same age.

ова не се случува кај мажите на иста возраст.

In our studies with hundreds of people,

Во нашите студии опфативме стотици луѓе,

we show that middle-aged men usually have high brain energy levels.

се покажа дека средовечните мажи имаат повисоки нивоа на енергија на мозокот.

For women, brain energy is usually fine before menopause,

Кај жените, енергијата на мозокот е добра пред менопауза,

but then it gradually declines during the transition.

но потоа почнува постепено да опаѓа при транзицијата.

And this was found independent of age.

Ова го откривме независно од возраста.

It didn't matter if the women were 40, 50 or 60.

Немаше влијание дали жените имаа 40, 50 или 60 год.

What mattered most was that they were in menopause.

Најмногу влијаеше тоа што тие беа во менопауза.

So of course we need more research to confirm this,

Треба повеќе да истражуваме за да го потврдиме ова,

but it looks like women's brains in midlife

но изгледа дека женскиот мозок во средни години

are more sensitive to hormonal aging

е почувствителен на хормоналното стареење

than just straight up chronological aging.

отколку на самото хронолошко стареење.

And this is important information to have,

Ова е значајна информација за нас,

because so many women can feel these changes.

бидејќи има толку многу жени кои ги чувствуваат овие промени.

So many of our patients have said to me

Многу наши пациенти ми кажуваат

that they feel like their minds are playing tricks on them,

дека се чувствуваат како умот да си поигрува со нив,

to put it mildly.

најблаго речено.

So I really want to validate this, because it's real.

Сакам ова да го потврдам бидејќи е вистинско.

And so just to clarify, if this is you,

За да појасниме, ако сте вие во ова категорија,

you are not crazy.

не сте луди.

(Laughter)

(Смеа)

(Applause)

(Аплауз)

Thank you.

Благодарам.

It's important.

Важно е.

So many women have worried that they might be losing their minds.

Многу жени се плашат дека го губат разумот.

But the truth is that your brain might be going through a transition,

Но, вистината е дека вашиот мозок можеби ќе минува низ транзиција,

or is going through a transition

или веќе е во транзиција

and needs time and support to adjust.

и му треба време и поддршка за да се прилагоди.

Also, if anyone is concerned

Ако некој е загрижен

that middle-aged women might be underperformers,

дека средовечните жени даваат послаби резултати во работата,

I'll just quickly add that we looked at cognitive performance,

веднаш ќе кажам дека погледнавме во когнитивните перформанси.

God forbid, right?

Бог да чува, нели?

(Laughter)

(Смеа)

Let's not do that.

Ајде да не го правиме тоа.

But we looked at cognitive performance,

Но, ги погледнавме когнитивните перформанси

and we found absolutely no differences between men and women

и не откривме апсолутно никакви разлики меѓу мажите и жените

before and after menopause.

пред и по менопауза.

And other studies confirm this.

Други проучувања исто така го потврдуваат тоа.

So basically, we may be tired,

Значи, може да сме уморни,

but we are just as sharp.

но ние сме исто толку бистри.

(Laughter)

(Смеа)

Get that out of the way.

Доста со тоа.

That all said,

Имајќи го ова предвид,

there is something else more serious that deserves our attention.

има нешто посериозно на кое треба да се обрне внимание.

If you remember,

Ако се сеќавате,

I mentioned that estrogen declines could potentially promote

напоменав дека падот на естроген може да предизвика

the formation of amyloid plaques, or Alzheimer's plaques.

создавање на амилоидни плочки, или Алцхајмерови плочки.

But there's another kind of brain scan that looks exactly at those plaques.

Има еден друг скен на мозок кој ги прикажува тие плочки.

And we used it to show that middle-aged men hardly have any,

Ги употребивме да покажеме дека средовечните мажи едвај ги имаат,

which is great.

што е одлично.

But for women,

Но, кај жените,

there's quite a bit of an increase during the transition to menopause.

има незначителен пораст за време на транзицијата кон менопауза.

And I want to be really, really clear here

Сакам да појаснам овде

that not all women develop the plaques,

дека плочките не се создаваат кај сите жени.

and not all women with the plaques develop dementia.

и ако се создадат, не значи дека ќе развијат Алцхајмер.

Having the plaques is a risk factor,

Плочките се ризичен фактор,

it is not in any way a diagnosis, especially at this stage.

во никој случај не се работи за дијагноза особено во оваа фаза.

But still, it's quite an insight

Но, сепак е показател

to associate Alzheimer's with menopause.

кој ги поврзува Алцхајмер со менопауза.

We think of menopause as belonging to middle age

Мислиме дека менопаузата е дел од средовечноста

and Alzheimer's as belonging to old age.

и дека Алцхајмер е дел од староста.

But in reality,

Но, во реалноста

many studies, including my own work,

многу студии, вклучувајќи го и мојот труд,

had shown that Alzheimer's disease starts with negative changes in the brain

покажуваат дека Алцхајмер почнува со негативните промени во мозокот

years, if not decades, prior to clinical symptoms.

години или децении пред клиничките симптоми.

So for women,

Кај жените,

it looks like this process starts in midlife,

изгледа дека овој процес почнува во средните години,

during menopause.

за време на менопаузата.

Which is important information to have,

Тоа е значајна информација

because it gives us a time line to start looking for those changes.

бидејќи ни дава временска рамка за да почнеме да ги бараме промените.

So in terms of a time line,

Во однос на временската рамка,

most women go through menopause in their early 50s.

повеќето жени минуваат низ менопауза во раните 50-ти години.

But it can be earlier,

Но кај некои може и порано

often because of medical interventions.

поради медицински интервенции.

And the common example is a hysterectomy and/or an oophorectomy,

Најчести примери се хистеректомија и/или офоректомија

which is the surgical removal of the uterus

што е хируршко отстранување на матката

and/or the ovaries.

и/или јајниците.

And unfortunately, there is evidence

За среќа, постојат докази

that having the uterus and, more so, the ovaries removed

дека отстранувањето на матката или дури и, на јајниците

prior to menopause

пред менопауза

correlates with the higher risk of dementia in women.

има врска со високиот ризик за деменција кај жените.

And I know that this is upsetting news,

Знам дека ова се вознемирувачки вести

and it's definitely depressing news,

и дефинитивно депресивни вести,

but we need to talk about it

но ние мораме да зборуваме за тоа

because most women are not aware of this correlation,

бидејќи повеќето жени не се свесни за оваа поврзаност,

and it seems like very important information to have.

но многу е важно да се знае.

Also, no one is suggesting that women decline these procedures

Никој не вели дека жените треба да ги одбијат овие процедури

if they need them.

ако е потребно да се направат.

The point here is that we really need to better understand

Суштината е дека треба подобро да разбереме

what happens to our brains as we go through menopause,

што се случува во нашиот мозок кога минуваме низ менопауза,

natural or medical,

природна или медицинска,

and how to protect our brains in the process.

и како да го заштитиме нашиот мозок низ тој процес.

So how do we do that?

Како да го направиме тоа?

How do we protect our brains?

Како да го заштитиме мозокот?

Should we take hormones?

Дали треба да земаме хормони?

That's a fair question, it's a good question.

Тоа е исправно прашање, добро прашање.

And the shortest possible answer right now

Најкусиот одговор на тоа сега

is that hormonal therapy can be helpful

е дека хормоналната терапија може да е корисна

to alleviate a number of symptoms, like hot flashes,

и да ги намали бројните симптоми како топлотните бранови,

but it's not currently recommended for dementia prevention.

но во моментов не се препорачува за превенција од деменција.

And many of us are working on testing different formulations

Многумина работиме на тестирање на различни формулации,

and different dosages and different time lines,

различни дози и различни временски рамки

and hopefully, all this work will lead to a change in recommendations

и за среќа, овој труд ќе донесе промени во препораките

in the future.

во иднина.

Meanwhile, there are other things that we can do today

Во меѓувреме,има други работи кои можеме да ги направиме денес

to support our hormones and their effects on the brain

за да ги зајакнеме хормоните и нивното влијание на мозокот

that do not require medications

и тие не мора да се лекови,

but do require taking a good look at our lifestyle.

но бараат да се свртиме кон начинот на живеење.

That's because the foods we eat,

Бидејќи храната што ја јадеме,

how much exercise we get,

колку вежбаме,

how much sleep we get or don't get,

колку спиеме или не спиеме,

how much stress we have in our lives,

колку стрес имаме во нашите животи,

those are all things that can actually impact our hormones --

тоа се нештата кои всушност влијаат на нашите хормони

for better and for worse.

за добро или лошо.

Food, for example.

Храната, на пример.

There are many diets out there,

Постојат многу начини на исхрана,

but studies have shown that the Mediterranean diet in particular

но студиите покажуваат дека медитеранската исхрана особено

is supportive of women's health.

е корисна за здравјето на жената.

Women on this diet have a much lower risk

Жените со овој начин на исхрана имаат помал ризик

of cognitive decline, of depression,

за когнитивен пад или депресија,

of heart disease, of stroke and of cancer,

срцеви заболувања, мозочен удар или рак,

and they also have fewer hot flashes.

имаат и помалку топлотни бранови.

What's interesting about this diet

Интересно е што овој начин на исхрана

is that it's quite rich in foods that contain estrogens

е богат со производи кои содржат естроген

in the form of phytoestrogens or estrogens from plants

во форма на фитоестроген или естроген од растенија

that act like mild estrogens in our bodies.

кои делуваат како благ естроген во нашето тело.

Some phytoestrogens have been linked to a possible risk of cancer,

Некои фитоестрогени се поврзани со можниот ризик од рак

but not the ones in this diet, which are safe.

но не и тие во овој начин на исхрана кој е безбеден.

Especially from flax seeds,

Особено од лененото семе,

sesame seeds, dried apricots,

сусамот, сувите кајсии,

legumes and a number of fruits.

мешункасти растенија и многу овошја.

And for some good news,

Една добра вест,

dark chocolate contains phytoestrogens, too.

темното чоколадо содржи фитоестрогени, исто така.

So diet is one way to gain estrogens,

Исхраната е еден начин како да дојдеме до естроген,

but it's just as important to avoid things that suppress our estrogens instead,

но исто е важно да избегнуваме нешта кои го потиснуваат естрогенот,

especially stress.

особено стресот.

Stress can literally steal your estrogens,

Стресот буквално го краде вашиот естроген

and that's because cortisol, which is the main stress hormone,

бидејќи кортизолот кој е главен хормон на стрес,

works in balance with our estrogens.

балансира со естрогенот.

So if cortisol goes up, your estrogens go down.

Кога кортизолот расте, естрогенот се намалува.

If cortisol goes down, your estrogens go back up.

Кога кортизолот се намалува, естрогенот се зголемува.

So reducing stress is really important.

Намалувањето на стресот е навистина важно.

It doesn't just help your day,

Не го подобрува само денот

it also helps your brain.

туку му помага на мозокот.

So these are just a few things

Овие се само неколку работи

that we can do to support our brains

кои можеме да ги направиме за мозокот.

and there are more.

Има многу повеќе.

But the important thing here

Важно е да се знае

is that changing the way we understand the female brain

дека ако го промениме начинот на кој го разбираме мозокот,

really changes the way that we care for it,

ќе го смениме и начинот на кој се грижиме за него

and the way that we frame women's health.

и начинот на кој гледаме на здравјето на жената.

And the more women demand this information,

Колку повеќе жени ги бараат овие информации

the sooner we'll be able to break the taboos around menopause,

толку побрзо ќе можеме да ги прекршиме табуата околу менопаузата

and also come up with solutions that actually work,

и ќе дојдеме до ефикасни реченија,

not just for Alzheimer's disease,

не само за Алцхајмер,

but for women's brain health as a whole.

туку за здравјето на мозокот на жените воопшто.

Brain health is women's health.

Здравје на мозокот е здравје на жената.

Thank you.

Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)

Thank you.

Благодарам.

Oh, thank you.

Ох, благодарам!