Lessons from the longest study on human development | Helen Pearson

Translator: Julia Kalaputi Reviewer: Aleksandra Dimovska

Today I want to confess something to you,

Денес сакам нешто да ви признам,

but first of all I'm going to ask you a couple of questions.

но прво ќе ви поставам две прашања.

How many people here have children?

Колкумина од вас тука имате деца?

And how many of you are confident

И колкумина сте сигурни дека

that you know how to bring up your children

знаете како да ги воспитате вашите деца

in exactly the right way?

на најдобриот начин?

(Laughter)

(Смеа)

OK, I don't see too many hands going up on that second one,

Добро,не гледам многу кренати раце за второто прашање,

and that's my confession, too.

и јас го признавам истото.

I've got three boys;

Имам три сина,

they're three, nine and 12.

имаат три, девет и дванаесет години.

And like you, and like most parents,

Како и вие, и многу други родители,

the honest truth is I have pretty much no idea what I'm doing.

да бидам искрена, не ми е многу јасно што правам.

I want them to be happy and healthy in their lives,

Сакам да бидат здрави и среќни во животот,

but I don't know what I'm supposed to do

но не знам што треба да правам

to make sure they are happy and healthy.

за да сум сигурна дека се здрави и среќни.

There's so many books offering all kinds of conflicting advice,

Има толку многу книги кои нудат спротивставени совети.

it can be really overwhelming.

Навистина премногу,

So I've spent most of their lives just making it up as I go along.

затоа, го правам тоа во нивните животи со попатни одлуки.

However, something changed me a few years ago,

Но, нешто ме промени пред неколку години

when I came across a little secret that we have in Britain.

кога дознав една мала тајна што ја имаме во Британија.

It's helped me become more confident about how I bring up my own children,

Тоа ми помогна да станам посамоуверена во воспитувањето на моите деца

and it's revealed a lot about how we as a society can help all children.

и дознав многу за тоа како може општеството да им помогне на децата.

I want to share that secret with you today.

Денес сакам да ја споделам тајната со вас.

For the last 70 years,

Изминатите 70 години,

scientists in Britain have been following thousands of children through their lives

британските научници имаат следено илјадници деца во текот на нивните животи

as part of an incredible scientific study.

како дел од една чудесна научна студија.

There's nothing quite like it anywhere else in the world.

Нема ништо слично на неа во светот.

Collecting information on thousands of children

Да се собираат податоци за илјадници деца

is a really powerful thing to do,

е навистина моќна работа,

because it means we can compare the ones who say,

зашто можеме да ги споредиме оние, на пример

do well at school or end up healthy or happy or wealthy as adults,

кои се добри ученици, и како возрасни се среќни, здрави и богати.

and the ones who struggle much more,

и оние кои повеќе се мачат,

and then we can sift through all the information we've collected

и потоа можеме да ги анализираме собраните податоци

and try to work out why their lives turned out different.

и да се обидеме да дознаеме зошто животот им бил поинаков.

This British study -- it's actually a kind of crazy story.

Ова е британско истражување и приказната е малку чудна.

So it all starts back in 1946,

Започна во 1946-та

just a few months after the end of the war,

неколку месеци по завршувањето на војната;

when scientists wanted to know

научниците сакале да дознаат

what it was like for a woman to have a baby at the time.

како им е на жените кои имале бебиња во тој период.

They carried out this huge survey of mothers

Ја спровеле оваа обемна анкета за мајки

and ended up recording the birth of nearly every baby

и завршиле со регистрирањето на речиси сите бебиња

born in England, Scotland and Wales in one week.

родени во Англија,Шкотска и Велс во една недела.

That was nearly 14,000 babies.

Биле околу 14.000 бебиња.

The questions they asked these women

Прашањата кои им биле поставени на жените

are very different than the ones we might ask today.

се многу различни од оние кои би ги прашале денес.

They sound really old-fashioned now.

Денес звучат многу застарени.

They asked them things like,

Прашувале, на пример:

"During pregnancy,

„За време на бременоста,

did you get your full extra ration of a pint of milk a day?"

дали ја добивавте додатната количина од 1/2 литар млеко дневно? “

"How much did you spend on smocks, corsets,

„Колку потрошивте на корсети, труднички фустани,

nightdresses, knickers and brassieres?"

ноќници, килоти и градници? “

And this is my favorite one:

Ова ми е омиленото прашање:

"Who looked after your husband while you were in bed with this baby?"

„Кој се грижеше за вашиот сопруг додека бевте со бебето во постела?“

(Laughter)

(Смеа)

Now, this wartime study actually ended up being so successful

Ова повоено истражување заврши толку успешно

that scientists did it again.

што научниците пак го спроведоа.

They recorded the births of thousands of babies born in 1958

Ги регистрираа раѓањата на илјадници бебиња родени во 1958-та

and thousands more in 1970.

и повеќе илјадници во 1970-та.

They did it again in the early 1990s,

Пак го направија тоа на почетокот на 90-те

and again at the turn of the millennium.

и уште еднаш на почетокот на 21 век.

Altogether, more than 70,000 children have been involved in these studies

Вкупно, над 70.000 деца се опфатени во истражувањето

across those five generations.

во текот на пет генерации.

They're called the British birth cohorts,

Ги нарекоа Британски родилни групи.

and scientists have gone back and recorded more information

Научниците имаат забележано уште повеќе податоци

on all of these people every few years ever since.

за овие лица низ годините оттогаш.

The amount of information that's now been collected on these people

Збирот на податоци кои се собрани

is just completely mind-boggling.

е назамислив за човечкиот ум.

It includes thousands of paper questionnaires

Станува збор за илјадници анкетни страници

and terabytes' worth of computer data.

и терабајти на компјутерски податоци.

Scientists have also built up a huge bank of tissue samples,

Научниците исто собраа огромен збир на примероци од ткива,

which includes locks of hair, nail clippings, baby teeth and DNA.

кои содржат прамени коса, парчиња нокти, бебешки заби и ДНК.

They've even collected 9,000 placentas from some of the births,

Собраа дури и 9.000 плаценти од раѓања

which are now pickled in plastic buckets in a secure storage warehouse.

кои се пастеризирани во пластични садови во безбедни магацини.

This whole project has become unique --

Овој проект е единствен-

so, no other country in the world is tracking generations of children

ниту една друга земја во светот нема толку подробни податоци

in quite this detail.

за деца низ генерации.

These are some of the best-studied people on the planet,

Овие се едни од најтемелно проучените луѓе на планетата.

and the data has become incredibly valuable for scientists,

Од податоците, кои се бесценети за научниците,

generating well over 6,000 academic papers and books.

произлегоа над 6.000 академски трудови.

But today I want to focus on just one finding --

Но, денес сакам да се осврнам само на еден податок-

perhaps the most important discovery to come from this remarkable study.

можеби најневеројатното откритие од ова значајна студија.

And it's also the one that spoke to me personally,

Тоа е нешто што ме допре и мене лично,

because it's about how to use science to do the best for our children.

зашто зборува како да ја примениме науката за доброто на нашите деца.

So, let's get the bad news out of the way first.

Да почнеме со лошите вести прво.

Perhaps the biggest message from this remarkable study is this:

Можеби најголемата порака од ова истражување е следната:

don't be born into poverty or into disadvantage,

не се раѓајте во сиромаштија или немаштија,

because if you are,

бидејќи ако се случи тоа,

you're far more likely to walk a difficult path in life.

веројатно ќе имате тешкотии во животот.

Many children in this study were born into poor families

Многу од овие деца се родени во сиромашни семејства

or into working-class families that had cramped homes or other problems,

или во работнички семејства, збиени домови и други проблеми.

and it's clear now that those disadvantaged children

Јасно е дека овие обесправени деца

have been more likely to struggle on almost every score.

веројатно повеќе се мачеле во секоја област.

They've been more likely to do worse at school,

Поголема била веројатноста да се послаби ученици,

to end up with worse jobs and to earn less money.

да имале полоша работа и помала плата.

Now, maybe that sounds really obvious,

Можеби е очигледно

but some of the results have been really surprising,

но некои од резултатите се изненадувачки, така што

so children who had a tough start in life

децата кои имале тежок почеток на живот

are also more likely to end up unhealthy as adults.

биле со покревко здравје како возрасни.

They're more likely to be overweight,

Можеби и повеќе склони на дебелина,

to have high blood pressure,

со повисок крвен притисок,

and then decades down the line,

а потоа низ текот на децении

more likely to have a failing memory, poor health and even to die earlier.

со послабо паметење, влошено здравје и рана смрт.

Now, I talked about what happens later,

Зборувам за тоа што се случило подоцна,

but some of these differences emerge at a really shockingly early age.

но некои од овие разлики се појавуваат на изненадувачки рана возраст.

In one study,

Во едно истражување,

children who were growing up in poverty

деца кои растеле во сиромаштија

were almost a year behind the richer children on educational tests,

биле речиси една година поназад од побогатите деца на училишните тестирања

and that was by the age of just three.

и тоа на возраст од три години.

These types of differences have been found again and again across the generations.

Вакви видови на разлики се откривани низ генерации.

It means that our early circumstances have a profound influence

Тоа значи дека почетните околности имаат огромно влијание

on the way that the rest of our lives play out.

на тоа како ќе се одвива остатокот од нашиот живот.

And working out why that is

Да дознаеме зошто е тоа така

is one of the most difficult questions that we face today.

е едно од најтешките прашања со кои се соочуваме денес.

So there we have it.

Значи, еве го.

The first lesson for successful life, everyone, is this:

Првата лекција за успешен живот е ова:

choose your parents very carefully.

изберете ги внимателно своите родители.

(Laughter)

Don't be born into a poor family or into a struggling family.

(Смеа)

Не раѓајте се во сиромашни и оскудни семејства.

Now, I'm sure you can see the small problem here.

Сигурна сум дека го гледате проблемот тука.

We can't choose our parents or how much they earn,

Не можеме да ги бираме родителите, и колку тие ќе заработуваат,

but this British study has also struck a real note of optimism

но ова истражување дава и доза на оптизмизам

by showing that not everyone who has a disadvantaged start

покажувајќи дека не секој кој почнал без привилегии

ends up in difficult circumstances.

завршил во тешки околности.

As you know, many people have a tough start in life,

Знаеме дека многу имаат тешки почетоци,

but they end up doing very well on some measure nevertheless,

но сепак успеваат да дојдат до некаде.

and this study starts to explain how.

Ова истражување објаснува како.

So the second lesson is this:

Втората лекција е ова:

parents really matter.

родителите навистина се важни.

In this study,

Во истражувањето,

children who had engaged, interested parents,

децата кои имале посветени родители,

ones who had ambition for their future,

кои имале амбиции за нивната иднина,

were more likely to escape from a difficult start.

ги избегнале тешките почетоци.

It seems that parents and what they do are really, really important,

Родителите и она што тие го прават е навистина важно,

especially in the first few years of life.

особено во првата година од животот.

Let me give you an example of that.

Ќе ви дадам пример.

In one study,

Во една студија,

scientists looked at about 17,000 children who were born in 1970.

научниците набљудувале околу 17.000 деца родени во 1970-та.

They sifted all the mountains of data that they had collected

Ги анализирале бројните податоци кои си собрале

to try to work out

за да откријат

what allowed the children who'd had a difficult start in life

што им овозможи на децата кои имале тежок почеток

to go on and do well at school nevertheless.

да истраат и успеат на училиште.

In other words, which ones beat the odds.

Со други зборови, кои успеале и покрај сѐ.

The data showed that what mattered more than anything else was parents.

Податоците покажале дека најважното нешто од сѐ, се родителите.

Having engaged, interested parents in those first few years of life

Имањето на посветени, заинтересирани родители во првите години од животот

was strongly linked to children going on to do well at school later on.

било тесно повразно со подоцнежниот успех на децата на училиште.

In fact, quite small things that parents do

Всушност, малите нешта кои ги прават родителите

are associated with good outcomes for children.

имаат врска со добрите резултати на децата.

Talking and listening to a child,

Да се зборува со детето, да се слуша,

responding to them warmly,

да се одоговара со топлина,

teaching them their letters and numbers,

да се учат со него буквите и броевите,

taking them on trips and visits.

да се оди на излети и посети.

Reading to children every day seems to be really important, too.

Да му се чита на детето секојдневно е многу важно, истотака.

So in one study,

Во една студија,

children whose parents were reading to them daily when they were five

децата на кои родителите секојдневно им читале на 5-год. возраст,

and then showing an interest in their education at the age of 10,

и се интересирале за нивното образование на 10 год. возраст

were significantly less likely to be in poverty at the age of 30

имале помалку шанси да живеат во сиромаштија на 30-год. возраст,

than those whose parents weren't doing those things.

за разлика од оние чии родители не го правеле тоа.

Now, there are huge challenges with interpreting this type of science.

Постојат големи предизвици при толкувањето на овој вид наука.

Истражувањата покажуваат дека одредени нешта кои ги прават родителите

These studies show that certain things that parents do

are correlated with good outcomes for children,

се поврзани со позитивните резултати за децата,

but we don't necessarily know those behaviors caused the good outcomes,

но не знаеме дали тоа однесување ги дава добрите резултати

or whether some other factor is getting in the way.

или постојат некои други фактори.

For example, we have to take genes into account,

На пример, треба да ги земем предвид и гените,

and that's a whole other talk in itself.

што е друга тема веќе.

But scientists working with this British study

Но,научниците кои работат на ова истражување,

are working really hard to get at causes,

работат напорно да дојдат до причините

and this is one study I particularly love.

и еве една студија која посебно ја сакам.

In this one,

Во неа,

they looked at the bedtime routines of about 10,000 children

се набљудуваа навиките на легнување на 10.000 деца

born at the turn of the millennium.

родени на почетокот на милениумот.

Were the children going to bed at regular times,

Дали децата легнуваат во редовно време,

or did they go to bed at different times during the week?

или дали тоа се менува во текот на неделата.

The data showed that those children who were going to bed at different times

Податоците покажуваат дека децата кои оделе на спиење во различно време

were more likely to have behavioral problems,

имале проблеми со однесувањето,

and then those that switched to having regular bedtimes

додека оние кои редовно оделе на спиење

often showed an improvement in behavior,

покажале подобрување во однесувањето

and that was really crucial,

и тоа е најзначајно

because it suggested it was the bedtime routines

бидејќи се потврдило дека навиките на легнување

that were really helping things get better for those kids.

допринеле нештата да бидат подобри за децата.

Here's another one to think about.

Еве уште еден пример.

In this one,

Овде,

scientists looked at children who were reading for pleasure.

научниците набљудувале деца кои читале од задоволство.

That means that they picked up a magazine, a picture book, a story book.

Тоа значи читале списанија, сликовници,раскази.

The data showed that children who were reading for pleasure

Податоците покажале дека деца кои читале од задоволство

at the ages of five and 10

на возраст од 5 и 10 год.

were more likely to go on in school better, on average,

имале поголеми шанси во просек да бидат подобри на училиште,

on school tests later in their lives.

на школските тестови подоцна во животот.

And not just tests of reading,

Не само на тестовите за читање,

but tests of spelling and maths as well.

туку за правопис и математика истотака.

This study tried to control for all the confounding factors,

Истражувањето се обиде да ги контролира нејасните фактори

so it looked at children who were equally intelligent

и се набљудуваа деца кои биле еднакво интелигентни

and from the same social-class background,

и од иста социјално-класна структура.

so it seemed as if it was the reading which really helped those children

Се покажа дека читањето им помогнало на децата

go on and score better on those school tests later in their lives.

да одат напред и бидат подобри на школските тестови подоцна.

Now at the start,

На почетокот реков,

I said the first lesson from this study

дека првата лекција од истражувањето

was not to be born into poverty or into disadvantage,

е да не се родите во сиромаштија или немаштија,

because those children tend to follow more difficult paths in their lives.

бидејќи тие деца имаат изгледи за потежок живот.

But then I said that parenting matters,

Потоа реков дека воспитувањето е важно.

and that good parenting, if you can call it that,

и дека доброто воспитување

helps children beat the odds

им помага на децата и покрај сè

and overcome some of those early disadvantages.

да ги надминат почетните препреки.

So wait,

Чекајте,

does that actually mean, then, that poverty doesn't matter after all?

дали тоа значи дека сиромаштијата воопшто не е важна?

You could argue it doesn't matter if a child is born poor --

Може да тврдите дека не е важно ако детето е родено сиромашно,

as long as their parents are good parents, they're going to do just fine.

сè додека неговите родители се добри родители, ќе биде добро.

I don't believe that's true.

Не верувам дека е така.

Истражувањето покажува дека сиромаштијата и воспитувањето се важни.

This study shows that poverty and parenting matter.

And one study actually put figures on that,

Едно истражување направи проценка

so it looked at children growing up in persistent poverty

кај деца кои израснале во трајна сиромаштија

and how well they were doing at school.

за да се види какви биле како ученици.

The data showed

Податоците покажале

that even when their parents were doing everything right --

дека иако родителите исправно постапувале-

putting them to bed on time

ги легнувале на време,

and reading to them every day and everything else --

им читале секојдневно и сè друго-

that only got those children so far.

само толку успеале.

Good parenting only reduced the educational gap

Доброто воспитание само го намали образовниот јаз

between the rich and poor children by about 50 percent.

меѓу богатите и сиромашните деца за околу 50%.

Now that means that poverty leaves a really lasting scar,

Тоа значи дека сиромаштијата остава траен белег

and it means that if we really want to ensure the success and well-being

и ако навистина сакаме да возможиме успех и благосостојба

of the next generation,

за наредните генерации,

then tackling child poverty is an incredibly important thing to do.

од исклучителна важност е да се справиме со детската сиромаштија.

Now, what does all this mean for you and me?

Што значи тоа за сите нас?

Are there lessons here we can all take home and use?

Има лекции кои можеме да ги научиме и примениме?

As a scientist and a journalist,

Како научник и новинар,

I like to have some science to inform my parenting ...

сакам науката да го поткрепи моето воспитување

and I can tell you that when you're shouting at your kids

и ви велам,кога ги карате децате

to go to bed on time,

да легнат на време,

it really helps to have the scientific literature on your side.

навистина помага да ја имате при рака науката.

(Laughter)

And wouldn't it be great to think

(Смеа)

Не би било прекрасно да знаеме

that all we had to do to have happy, successful children

дека сè што треба за да имаме успешни и среќни деца

was to talk to them, be interested in their future,

е да им зборуваме, да се интересираме за нивната иднина,

put them to bed on time, and give them a book to read?

да ги легнуваме на време и да им даваме да читаат?

Our job would be done.

Работата ќе е завршена.

Now, as you can imagine,

Можете да замислите,

the answers aren't quite as simple as that.

одговорите не се толку едноставни.

For one thing, this study looks at what happens

Ова истражување согледува што се случува

to thousands and thousands of children on average,

со илјадници деца во просек

but that doesn't necessarily say what will help my child or your child

но не кажува што ќе му помогне на моето или вашето дете

or any individual child.

или на било кое дете.

In the end, each of our children is going to walk their own path,

На крај, нашите деца ќе одат по сопствен пат

and that's partly defined by the genes they inherit

и тоа е делумно предодредено од наследените гени

and of course all the experiences they have through their lives,

и секако, од искуството кое ќе го стекнуваат во животот,

including their interactions with us, their parents.

заедно со нашите односи како родители.

I will tell you what I did after I learned all this.

Ќе ви кажам што направив јас откако го научив ова.

It's a bit embarrassing.

Малку ми е непријатно.

I realized I was so busy working,

Сфатив дека сум многу зафатена со работата,

and ironically,

за иронија на судбината,

learning and writing about this incredible study of British children,

додека учев и пишував за ова истражување за британските деца,

that there were days when I hardly even spoke to my own British children.

имаше денови кога едвај зборував со моите британски деца.

So at home, we introduced talking time,

Така, решивме да имаме време за разговор

which is just 15 minutes at the end of the day

што е околу 15 мин. на крајот на денот

when we talk and listen to the boys.

кога им зборуваме и ги слушаме децата.

I try better now to ask them what they did today,

Сега сум на добар пат да ги прашувам што правеле во денот,

and to show that I value what they do at school.

да им покажам дека ми значи како се на училиште.

Of course, I make sure they always have a book to read.

Се разбира, проверувам дали имаат што да читаат.

I tell them I'm ambitious for their future,

Им велам дека имам амбиции за нивната иднина,

and I think they can be happy and do great things.

и дека можат да бидат среќни и да прават големи нешта.

I don't know that any of that will make a difference,

Не знам дали нешто од сето тоа ќе направи промена,

but I'm pretty confident it won't do them any harm,

но убедена сум дека нема да им наштети,

and it might even do them some good.

дури може нешто добро да им донесе.

Ultimately, if we want happy children,

На крај, ако сакаме среќни деца,

all we can do is listen to the science,

треба да ја слушаме науката

and of course,

и се разбира

listen to our children themselves.

да ги слушаме сопствените деца.

Thank you.

Ви благодарам!