Georgette Mulheir: The tragedy of orphanages

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

Across Europe and Central Asia,

بە درێژایی ئەورروپا و ئاسیای ناوەڕاست

approximately one million children live in large

نزیکەی یەک ملیۆن منداڵ دەژین لە ناو

residential institutions, usually known as orphanages.

دامەزراوەی نیشتەجێ کردندا کە پێیان دەگوترێت هەتیوخانە

Most people imagine orphanages as a benign environment

زۆرینەی خەڵک وا بیر لە هەتیو خانە دەکەنەوە کە ژینگەیەک بێت

that care for children.

بۆ چاودێری کردنی منداڵان

Others know more about the living conditions there,

هەندێکی تریان زیاتر لەبارەی چۆنیەتی گوزەران کردنی ئەو شوێنەوە دەزانن

but still think they're a necessary evil.

بەس من هێشتا هەر وەک شوێنی شەیتابی تەماشای ئەو شوێنانە دەکەم

After all, where else would we put all of those children

هەرچۆنێک بێت، ئەی ئێمە ئەو هەموو منداڵە

who don't have any parents?

بێ دایک و باوکانە لە کوێ دا بنێین؟

But 60 years of research has demonstrated

لێکۆڵینەوەیەکی ٦٠ ساڵە ئەوەی نیشان داوە

that separating children from their families

کە جیا کردنەوەی منداڵان لە خێزانەکانیان

and placing them in large institutions

و ناردنیان بۆ دامەزراوەی گەوەرە گەورە

seriously harms their health and development,

بە تەواوەتی زیان بە تەندرووستی و گەشەکردنیان دەگەیەنێت

and this is particularly true for young babies.

ئەمش بە تایبەتی بە نیسبەت منداڵانی بچوکەوە ڕاستە

As we know, babies are born

وەک دەزانین، منداڵ کە لەدایک دەبێت

without their full muscle development,

هێشتا ماسولکەکانیان بە تەواوەتی گەشەی نەکردووە

and that includes the brain.

تەنەنانەت مێشکیشیان گەشەی نەکردووە

During the first three years of life, the brain grows

لە ماوەی سێ ساڵی یەکەمی تەمەنیاندا مێشکیان گەشە دەکات

to its full size, with most of that growth taking place

تاکو دەگاتە قەبارەی تەواوەتی، لەگەڵ ئەمانەشدا، زۆرینەی گەشە

in the first six months. The brain develops

لە شەش مانگی یەکەمدا ڕوو دەدات. مێشک گەشە دەکات

in response to experience and to stimulation.

بە گوێرەی ئەو ئەزموونە نوێیانەی کە منداڵەکە ڕوو بە ڕووی دەبێتەوە

Every time a young baby learns something new --

بۆ نمونە هەر کاتێک منداڵەکە شتێکی نوێ فێر دەبێت

to focus its eyes,

کاتێک بە چاوەکانی لە شتێک وورد دەبێتەوە

to mimic a movement or a facial expression,

کاتێک جوڵەیەک دەکات یان بە دەم و چاو شتێک دەردەبڕیت

to pick something up, to form a word or to sit up --

یان شتێک هەڵدەگرێتەوە، وشەیەک درووست دەکات یاخود هەڵدەستێ تە سەر پێ

new synaptic connections are being built in the brain.

لەو کاتانەدا، ڕایەڵەیەکی نوێ لە مێشکدا درووست دەبێت

New parents are astonished by the rapidity of this learning.

ئەوانەی کە تازە دەبنە دایک و باوک سەریان لە خێرایی ئەم فێربوونە سوڕماوە

They are quite rightly amazed and delighted by their children's cleverness.

بە تەواوی سەریان سوڕماوە و دڵخۆشن بە ژیری منداڵەکانیان

They communicate their delight to their children,

دڵخۆشییەکەیان بۆ منداڵەکانیان دەردەبڕن

who respond with smiles,

ئەوانیش بە زەردەخەنە و

and a desire to achieve more and to learn more.

ویستێکی زۆر زیاترەوە بۆ فێربوون وەڵامیان دەدەنەوە

This forming of the powerful attachment between child and parent

ئەم پەیوەندییە بەهێزەی نێوان باوان و منداڵەکانیان

provides the building blocks for physical, social,

دەبێتە بنەمای پێشکەوتنی جەستەیی و کۆمەڵایەتی و

language, cognitive and psychomotor development.

هەروەها گەشەی زمانەوانی و ڕۆشنبیری و هتد

It is the model for all future relationships with friends,

ئەوە بنەمای هەموو پەیوەندییەکانی داهاتووی نێوان هاوڕێکانە

with partners and with their own children.

لەگەڵ هاوڕێکانیان و لەگەڵ منداڵەکانیشیان

It happens so naturally in most families

ئەم گەشەیە زۆر بە شێوەیەکی سرووشتی لە زۆربەی خێزانەکاندا ڕوو دەدات

that we don't even notice it. Most of us are unaware

بە شیوەیەک کە تەنانەت ئاگادار نین، زۆر لە ئێمە بێ ئاگاین لە

of its importance to human development and, by extension,

گرنگی ئەو بابەتە لە گەشەی مرۆڤایەتیدا، هەروەها

to the development of a healthy society.

لە گەشەکردن بە کۆمەڵگایەکی تەندرووستدا

And it's only when it goes wrong that we start to realize

تەنها لەو کاتانەدا کە شتەکان باش نین

the importance of families to children.

هەست بە گرنگی منداڵ و خێزان دەکەین

In August, 1993, I had my first opportunity to witness

لە مانگی هەشتی ساڵی ١٩٩٣دا، دەرفەتی ئەوەم هەبوو کە بەچاوی خۆم

on a massive scale the impact on children

ئەو کاریگەرییە گەورەیە ببینم کە هەتیو خانە و غیابی دایک و باوک لەسەر منداڵانی درووست دەکات

of institutionalization and the absence of parenting.

ئەو کاریگەرییە گەورەیە ببینم کە هەتیو خانە و غیابی دایک و باوک لەسەر منداڵانی درووست دەکات

Those of us who remember the newspaper reports

ئەوانەمان کە ئەو ڕاپۆرتە ڕۆژنامەوانییەیەمان بە بیرە

that came out of Romania after the 1989 revolution

کە لە ڕۆمانیا لە دوای شۆڕشی ١٩٨٩دا نووسرابوو

will recall the horrors of the conditions in some of those institutions.

دیسان ترسەکانی ئەو باروودۆخەی ئەو سەردەمەمان بە مێشکدا دێت

I was asked to help the director of a large institution to

داوام لێ کرابوو کە هاوکاری بەڕێوبەری دامەزراوەیەکی گەورە بدەم

help prevent the separation of children from their families.

بۆ ڕێگری کردن لە جیابوونەوەی منداڵان لە باوانیان

Housing 550 babies, this was Ceausescu's show orphanage,

کە لەو دامەزراوەیەدا ٥٥٠ ساوای تێدا بوو، ناوی هەتیوخانەی "چاوچیسکیو" بوو

and so I'd been told the conditions were much better.

پێیان وتبووم کە باردۆخەکە زۆر لە پێشوو باشترە

Having worked with lots of young children, I expected

لەبەر ئەوەی لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە منداڵاندا پێشتر کارم کردبوو، چاوەڕێی ئەوە بووم

the institution to be a riot of noise,

کە دامەزراوەکە پڕ بێت لە دەنگە دەنگ

but it was as silent as a convent.

بەڵام هەر وەک پەرستگایەک بێ دەنگ بوو

It was hard to believe there were any children there at all,

گران بوو بڕوا بەوە بکەیت کە ئەو شوێنە منداڵی تیا بێت

yet the director showed me into room after room,

بەڕێوەبەرەکەش ژوور لەسەر ژوور نیشانی دەدام

each containing row upon row of cots,

هەمووی ڕەفەی چاکەت دانان بوو لەسەر یەکتری دانرا بوون

in each of which lay a child staring into space.

کە لە هەر یەکێکیاندا منداڵێکی تێدا پاڵکەوتبوو لە ئاسمانی دەڕوانی

In a room of 40 newborns, not one of them was crying.

لە ژوورێکدا کە ٤٠ منداڵی تازە لە دایکبووی تێدابوو، کەسیان نەدەگریان

Yet I could see soiled nappies, and I could see

بەڵام دایبی میزاویم دەبینی لەگەڵ

that some of the children were distressed,

بێزاری منداڵەکانیش

but the only noise was a low, continuous moan.

بەڵام تاکە دەنگێک کە ببیسترایە، تەنها دەنگێکی نزمی گریاناوی بوو

The head nurse told me proudly,

گەورەی سستەرەکان بە شانازییەوە پێی وتم

"You see, our children are very well-behaved."

ببینە منداڵەکانمان چەند ڕەوشت بەرزن

Over the next few days, I began to realize

دوای چەند ڕۆژێک بۆم دەرکەوت

that this quietness was not exceptional.

ئەو بێ دەنگییە حاڵەتێکی تایبەتی نەبوو

The newly admitted babies would cry for the first few hours,

ئەو منداڵانەی کە تازە لەدایکبوون بۆ چەند کاتژمێرێک دەگرین

but their demands were not met, and so eventually

بەڵام هیچ کام لە پێداویستییەکانیان بۆ جێ بە جێ نەدەکرا، بۆیە چیتر

they learned not to bother. Within a few days,

فێربوون کە کەس بێزار نەکەن، لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا

they were listless, lethargic, and staring into space

هیچ داواکارییەکیان نەدەما و بۆخۆیان لە ئاسمانیان دەڕوانی

like all the others.

وەک هەموو منداڵەکانی تر

Over the years, many people and news reports

لەماوەی ئەو ساڵانەدا، خەڵکانێکی زۆر و چەندین ڕاپۆرت

have blamed the personnel in the institutions

سەرزەنشتی بەڕیەبەرێتی ئەو دامەزراوەیەیان دەکرد

for the harm caused to the children, but often, one member

بۆ ئەو ئازارانەی کە بە منداڵانیان گەیاندووە، بەڵام زۆر جار یەک کارمەند

of staff is caring for 10, 20, and even 40 children.

لە ستافەکە ئاگاداری ١٠-٢٠ تەنانەت ٤٠ منداڵیش دەبوو

Hence they have no option but to implement a regimented program.

ئەوان جگە لە جێ بە جێ کردنی بەرنامە دانراوەکان هیچ شتێکی تر ناتوانن بکەن

The children must be woken at 7 and fed at 7:30.

منداڵەکان دەبێت کاتژمێر ٧ لە خەو هەڵبستێنرێن، ٧:٣٠ نانیان بدرێتێ

At 8, their nappies must be changed, so a staff member

لە کاتژمێر ٨ دا دەبێت دایبییەکانیان گۆڕدرابێت، کەواتە ئەندامانی ستافەکە

may have only 30 minutes to feed 10 or 20 children.

تەنها ٣٠ خولەکیان لەبەردەستدایە کە بۆ نان دان بە ١٠ بۆ ٢٠ منداڵ

If a child soils its nappy at 8:30, he will have to wait

ئەگەر دایبی یەکێک لە منداڵەکان پیس بێت لە کاتژمێر ٨:٣٠ دا، دەبێت چاوەڕێ بکات

several hours before it can be changed again.

بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێکی تر، تا وەکو جارێکی تر دایبییەکەی بگۆڕدرێت

The child's daily contact with another human being

پەیوەندی ڕۆژانەی منداڵان لەگەل مرۆڤی تردا

is reduced to a few hurried minutes of feeding and changing,

تەنها لە چەند خولەکێکی کەمدا خۆی دەبینێت وەک ئەوەی نانیان دەدرێتێ یان دەگۆڕدرێن

and otherwise their only stimulation is the ceiling,

ئەگینا تاکە شتێک کە دایم بتوانن بیبینن سەقفی ژوورەکەیە

the walls or the bars of their cots.

دیوارەکانە، یاخود عەلاگەی جل هەڵواسینەکانە

Since my first visit to Ceausescu's institution,

لە دوای یەکەم سەردانمەوە بۆ هەتیوخانەی چاوچیسکیو

I've seen hundreds of such places across 18 countries,

سەدان شوێنی ئاوهام لە نزیکەی ١٨ وڵاتی تردا بینیوە

from the Czech Republic to Sudan.

هەر لە جمهوری چیک-ەوە تا وەکو سودان

Across all of these diverse lands and cultures,

لە هەموو ئەو کلتور و شوێنە جیاوازانەدا

the institutions, and the child's journey through them,

هەتیوخانەکان، گوزەرانی منداڵان لەو شوێنانەدا

is depressingly similar.

بە شیوەیەکی بیزار کەر چون یەکن

Lack of stimulation often leads to self-stimulating behaviors

کەمی یاخود نەبوونی هاندان دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵان خۆیان خۆیان هانبدەن

like hand-flapping, rocking back and forth,

وەک یاری کردن بە دەستەکان ، یان لەخۆوە توڕەبوون و چاک بوونەوە

or aggression, and in some institutions, psychiatric drugs

یاخود دوژمنانە ڕەفتار دەکەن، هەروەها لە هەندێ دامەزراوەشدا هێورکەرەوەی دەرونی بەکاردەهێنرێت

are used to control the behavior of these children,

تا وەکو کۆنترۆڵی ڕەوشتی منداڵەکانی پێ بکەن

whilst in others, children are tied up to prevent them

لە کاتێکدا لە هەندێ هەتویخانەی تردا منداڵەکان دەبەستنەوە تا وەکو ڕێگەیان لێ بگرن

from harming themselves or others.

لەوەی ئازار بە خۆیان یان بە منداڵانی تری بگەیەنن

These children are quickly labeled as having disabilities

بە خێرایی ئەو منداڵانە بە نەخۆشی نەفسی هەژمار دەکرێن

and transferred to another institution for children with disabilities.

و دەگوێزرێنەوە بۆ ئەو دامەزراوەنی کە بۆ ئەو منداڵانەن کە نەخۆشی دەروونیان هەیە

Most of these children will never leave the institution again.

زۆربەی زۆری ئەو منداڵانە هەرگیز جارێکی تر لەو دامەزراوانە نایەنەوە دەرەوە

For those without disabilities, at age three,

ئەو منداڵانەش کە نەخۆشی دەروونیان نی یە، لە تەمەنی سێ ساڵیدا

they're transferred to another institution, and at age seven,

دەگوێزرێنەوە بۆ دامەزراوەیەکی تر، دواتریش لە ٧ ساڵیدا

to yet another. Segregated according to age and gender,

بۆ دانەیەکی تر، واتە دامەزراوەکان بەگوێرەی تەمەن و ڕەگەز جیاکراونەتەوە

they are arbitrarily separated from their siblings,

ئەوان بە بێ هیچ هۆکارێک لە خوشک و براکانیان جیا دەکرێنەوە

often without even a chance to say goodbye.

زۆربەی کات بە بێ ئەوەی تەنها دەرفەتی خواحافیزیشیان بردێتێ، جیا دەکرێنەوە

There's rarely enough to eat. They are often hungry.

زۆر بە دەگمەن هێندەی پێویستیان دەدەنێ کە بیخۆن، زۆربەی کاتەکان برسین

The older children bully the little ones. They learn to

منداڵە گەورەکان هەڕەشە لە بچوکترەکان دەکەن. ئەوان فێر بوون

survive. They learn to defend themselves, or they go under.

کە چۆن بە زیندویی بمێننەوە، فێر دەبن کە بەرگری لە خۆیان بکەن، ئەگەر نا ژێر دەکەون

When they leave the institution, they find it really difficult

کاتێ کە دامەزراوەکان جێ دەهێڵن زۆر گرانە بە لایانەوە کە

to cope and to integrate into society.

کە تێکەڵاوی کۆمەڵگا بن

In Moldova, young women raised in institutions

لە "مۆڵدۆڤا" ئافرەتی لاو کە لە هەتیو خانە گەورەکراون

are 10 times more likely to be trafficked than their peers,

دە بەرانبەری ئافرەتانی تر کاری خراپیان لەگەڵدا دەکرێت

and a Russian study found that two years after leaving institutions,

هەروەها لە ڕوسیا، لێکۆڵینەوەیەک دەری خستووە کە دوو ساڵ دوای جێ هێشتنی هەتیوخانەکان

young adults, 20 percent of them had a criminal record,

گەنجەکان ٪٢٠ یان تۆماری تاوانیان هەیە

14 percent were involved in prostitution,

لە ٪ ١٤ یان داوێن پیسیان کردووە

and 10 percent had taken their own lives.

و هەروەها ٪١٠ شیان خۆیان کوشتووە

But why are there so many orphans in Europe

بەڵام بۆچی ئەم هەموو بێ دایک و باوکە لە ئەوروپادا هەیە

when there hasn't been a great deal of war or disaster in recent years?

لە کاتێکدا کە شەڕ و کارەساتی گەورەی لەم ساڵانەی ڕابردوودا تێدا ڕووی نەداوە؟

In fact, more than 95 percent of these children have living parents,

لە ڕاستیدا، ٪٩٥ ی ئەو منداڵانە دایک و باکیان زیندوون

and societies tend to blame these parents

کۆمەڵگاش ئەو خێزانانە سەرزەنەشت دەکات

for abandoning these children, but research shows that

لەسەر ئەوەی کە منداڵەکانیان لە خۆیان مەحروم دەکەن، بەڵام لێکوڵینەوەکان ئەوەیان دەرخستووە

most parents want their children, and that the primary drivers

کە زۆربەی دایک و باوکان منداڵەکانی خۆیانیان دەوێ، بەڵام هۆکاری سەرەکی

behind institutionalization

لە پشت ناردنی منداڵان بۆ هەتیوخانەکان

are poverty, disability and ethnicity.

بریتییە لە فەقیری و نەخۆشی و دینداری

Many countries have not developed inclusive schools,

زۆربەی وڵاتان گرنگیان بە گشتگیر کردنی قوتابخانەکانیان نەداوە

and so even children with a very mild disability

هەر بۆیە تەنانەت ئەو منداڵانەش کە نەخؤشییەکی دەروونی ساکاریان هەیە

are sent away to a residential special school,

دەنێردرێنە قوتابخانەی نیشتەجێ کردنی تایبەت

at age six or seven.

لە تەمەنی شەش یان حەوت ساڵیدا

The institution may be hundreds of miles away from the family home.

کەلەوانەیە دامەزراوەکان سەدان میل لە ماڵی خۆیانەوە دوور بێت

If the family's poor, they find it difficult to visit,

ئەگەر خێزانەکان هەژار بن، کارێکی سەخت دەبێت کە سەردانی منداڵەکانیان بکەن

and gradually the relationship breaks down.

بۆیە پلە بە پلە ئەو پەیوەندییە خیزانییە نامێنێت

Behind each of the million children in institutions,

لە پشت هەر ملیۆنە منداڵێکەوە لەو دامەزراوانەدا

there is usually a story of parents who are desperate

هەمیشە چیرۆکێکی دایک و باوک هەیە کە تووشی نا ئومێدی بوون

and feel they've run out of options, like Natalia in Moldova,

و وا هەست دەکەن کە ئیتر هیچ هەڵبژاردنێکیان لە بەردەستدا نەماوە، وەک (ناتالیا) لە مۆڵدۆڤا

who only had enough money to feed her baby,

کە تەنها هێندەی پارە هەبوو کە نانی پێ بدات بە منداڵەکەی

and so had to send her older son to the institution;

بۆیە دەبوایە کە کوڕە گەورەترەکەی بنێرێت بۆ هەتیوخانە

or Desi, in Bulgaria, who looked after her four children

یاخود (دێزی) لە بولگاریا، کە ئاگای لە هەر چوار منداڵەکەی دەبوو و بەخێوی دەکردن

at home until her husband died,

لە ماڵەکەی خۆیدا، تا ئەو کاتەی کە مێردەکەی مرد

but then she had to go out to work full time,

دوای ئەوە دەبوایە بچێتە دەرەوە بۆ کار کردن

and with no support, felt she had no option

هیچ پاڵنەرێکیشی نەبوو، هەستی دەکرد کە هیچ هەڵبژاردنی تری لە بەردەستدا نی یە

but to place a child with disabilities in an institution;

تەنها ئەوە نەبێت کە منداڵێکیان بنێرێتە یەکێک لەو دامەزراوانەی کە چاودێری دەروونی منداڵان دەکەن

or the countless young girls too terrified to tell their parents

یاخود ئە ڕێژە لە ڕادە بە دەرەی کچان کە زۆر لەوە دەترسن کە بە باوانیان بڵێن

they're pregnant, who leave their babies in a hospital;

کە ئەوان دوو گیانن، و منداڵەکانیان لە نەخۆشخانە جێ دەهێڵن

or the new parents, the young couple who have

یاخود دایک و باوکە تازەکان، دووانە لاوەکان کە

just found out that their firstborn child has a disability,

تازە بۆیان دەرکەوتووە کە یەکەمین منداڵیان نوقسانی هەیە

and instead of being provided with positive messages

لە بری ئەوەی شتێکی دڵخۆشکەریان پێ بگات

about their child's potential, are told by the doctors,

لەبارەی دۆخی منداڵەکانیانەوە، دکتۆرەکانیان پێیان دەڵێن؛

"Forget her, leave her in the institution,

لەبیری کەن، لە هەتیوخانەیەک جێی بهێڵن

go home and make a healthy one."

بڕۆنەوە ماڵەوە و منداڵێکی تەندرووستی تر درووست بکەن

This state of affairs is neither necessary nor is it inevitable.

ئەمە نە پێویستە و هەروەها نە ئەوەیە بڵێین کە هەر دەبێت بکرێت

Every child has the right to a family, deserves

هەموو منداڵێک مافی ئەوەی هەیە لە خێزاندا بێت، شایەنی ئەوەیە

and needs a family, and children are amazingly resilient.

و پیویستی بەوەیە کە خێزانی هەبێت، هەموو منداڵیک کاردانەوەیەکی سەرسوڕهێنەری تێدایە

We find that if we get them out of institutions and into loving

ئێمە دەتوانین ئەوەیان تێدا بەدی بکەین کاتێک کە لەو دامەزراوانە دەریان بهێنین و بیانگێڕینەوە بۆ ناو ئەو خۆشەویستیەی

families early on, they recover their developmental delays,

کە پێشتر لە خێزانەکەیدا هەبووە، دواکەوتنی گەشەکردنیشیان چاک دەبێتەوە

and go on to lead normal, happy lives.

نەردەوام دەبن لەسەر ژیانێکی ئاسایی و خۆش

It's also much cheaper to provide support to families

زۆر هەرزانتریشی تێ دەچێت کە پێداویستی بۆ خێزانەکان دابین بکەیت

than it is to provide institutions.

وەک لەوەی کە بۆ دامەزراوەکانی دابین بکەیت

One study suggests that a family support service

لێکۆڵینەوەیەک پێشنیاری ئەوەی کردووە کە دامەزراندنی یەکەی هاوکاری کردنی خێزان

costs 10 percent of an institutional placement,

نزیکەی ٪١٠ ی دامەزراندی هەتیوخانەیەکی تی دەچێت

whilst good quality foster care

لە کاتێکدا کە ئەگەر بە کوالیتی زۆر باشیش خزمەتیان بکەن

costs usually about 30 percent.

هێشتا ٪٣٠ ئەو بڕەی تێ دەچێت کە لە دامەزراوەکاندا خەرج دەکرێت

If we spend less on these children but on the right services,

ئەگەر بڕێکی کەمتریش لەوە لە منداڵاندا خەرج بکەین ، بەلام لە خزمەتگوزارییەکی دروستدا

we can take the savings and reinvest them in high quality

دەتوانین بڕێکی لێ پاشەکەوت بکەین و دووبارە بەکاریان بهێنینەوە تا وەکو بە کوالیتییەکی باش

residential care for those few children with extremely complex needs.

خزمەتی ئەو منداڵانەی پی بکەین کە خاوەن پێداویستی زۆر تایبەتن

Across Europe, a movement is growing to shift the focus

لە سەرانسەری ئەوروپا، بزوتنەوەیەک لە گەشەدایە کە کە گرنگی دەدات

and transfer the resources from large institutions

بە گۆڕینی ئەو دامەزراوە گەورانەی کە

that provide poor quality care to community-based services

کوالیتییەکی نزمیان هەیە لە خزمەتکردنی منداڵان و پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکاندا

that protect children from harm and allow them to develop

هەروەها منداڵان دەپارێزن و ڕێگەیان بۆ خۆشدەکەن کە گەشە بکەن

to their full potential. When I first started to work in Romania

تاکو دەگەنە باشترین ئاستی گەشە، کاتێک کە لە ڕۆمانیا دەت بەکار بووم

nearly 20 years ago, there were 200,000 children living

نزیکەی ٢٠ ساڵ لەمەوبەر، لەێ ٢٠٠،٠٠٠ منداڵ

in institutions, and more entering every day.

لەو دامەزراوەیەدا دەژیان، وە ڕۆژانە زیاتر و زیاتریشی بۆ دەهات

Now, there are less than 10,000, and

ئێستا لە ١٠،٠٠٠ کەمترن، هەروەها

family support services are provided across the country.

یەکەی خزمەتگوزاری خێزانی لە سەرانسەری وڵاتەکەدا دامەزراوە

In Moldova, despite extreme poverty and the terrible effects

لە مۆڵدۆڤا، سەرەڕای ئەو هەژارییە و ئەو کاریگەرییە نا لەبارەی

of the global financial crisis, the numbers of children

قەیرانی ئابووری جیهانی، ژمارەی منداڵان

in institutions has reduced by more than 50 percent

لە هەتیوخانەکاندا نزیکەی ٪٥٠ کەمی کردووە

in the last five years, and the resources are being

لە ٥ ساڵی ڕابردوودا، لەگەڵ ئەوەی کە سەرچاوە داراییەکان

redistributed to family support services and inclusive schools.

تەرخان کرانەوە بۆ خزمەتکردنی خێزان و درووست کردنی قوتابخانەی گشتگیر

Many countries have developed national action plans for change.

زۆر لە وڵاتان گۆڕانکاریان لە پلانی نیشتیمانی خۆیاندا کرد

The European Commission and other major donors

کۆمیشنی ئەوروپا و دەسەڵاتدارانی تریش

are finding ways to divert money from institutions

بۆ ڕیگەیەک دەگەڕێن کە پارە لە دامەزراوەکان بکێشنەوە و

towards family support, empowering communities

لە هاوکاری خێزانیدا سەرفی بکەن، وا لە کۆمەڵگا بکرێت

to look after their own children.

کە خۆیان چاودێری منداڵەکانی خۆیان بکەن

But there is still much to be done to end the systematic

بەڵام هێشتا زۆر شت ماوە کە بکرێت بۆ کۆتایی هێنان بە بە سیستم کردن و

institutionalization of children.

بە دامەزراوە کردنی مندالان

Awareness-raising is required at every level of society.

لە هەموو ئاستێکی کۆمەڵگادا پێویستمان بە وریا کەرەوە هەیە

People need to know the harm that institutions cause to children,

خەڵکی دەبێت بزانن کە دامەزراوەکان چەندە ئازار بە منداڵان دەگەیەنن

and the better alternatives that exist.

هەروەها باشترین بەدیل بۆ نەناردنی منداڵەکانیان بۆ هەتیوخانەش دەبێت بزانن

If we know people who are planning to support orphanages,

ئەگەر خەڵکانێک دەناسن کە لە بەرنامەیاندایە کە پاڵپشتی هەتیوخانە بکەن

we should convince them to support family services instead.

دابێت بڕوای ئەوەیان لا درووست بکەین کە باشترە "پشتگیری یەکەی هاوکاری خێزانی "بکەن

Together, this is the one form of child abuse

پێکەوە، ئەمە یەکێک شیوەیەکە لە خراپ بەکارهێنانی منداڵان

that we could eradicate in our lifetime.

کە دەتوانین تا لە ژیانداین ڕیشەکێشی بکەین

Thank you. (Applause)

سوپاس

(Applause)

چەپڵە لێدان