Georgette Mulheir: The tragedy of orphanages

Translator: Ani Latoyan Reviewer: Gohar Khachatryan

Across Europe and Central Asia,

Եվրոպայում և կենտրոնական Ասիայում

approximately one million children live in large

մոտավորապես մեկ միլիոն երեխա ապրում է

residential institutions, usually known as orphanages.

բնակելի կառույցներում, որոնք մեզ հայտնին են որպես մանկատներ:

Most people imagine orphanages as a benign environment

Շատերը մանկատները պատկերացնում են որպես մի վայր,

that care for children.

որտեղ հոգ են տանում երեխաների մասին:

Others know more about the living conditions there,

Մյուսները ավելի տեղեկացված են այնտեղի պայմաններ մասին,

but still think they're a necessary evil.

բայց կարծում են, որ մանկատներն անհրաժեշտություն են:

After all, where else would we put all of those children

Վերջ ի վերջո, էլ որտե՞ղ պետք է ապրեն այն երեխաները,

who don't have any parents?

ովքեր ծնողներ չունեն:

But 60 years of research has demonstrated

Սակայն 60ամյա փորձը ցույց է տալիս,

that separating children from their families

որ երեխաներին իրենց ընտանիքներից բաժանելը

and placing them in large institutions

և նմանատիպ հաստատություններում պահելը

seriously harms their health and development,

լրջորեն վնաս է հասցնում նրանց առողջությանը և հետագա զարգացմանը,

and this is particularly true for young babies.

մասնավորապես նորածին երեխաների պարագայում:

As we know, babies are born

Ինչպես գիտենք, երեխաները ծնվում են

without their full muscle development,

ոչ ամբողջապես ձևավորված մկանային համամակարգով,

and that includes the brain.

ներառյալ ուղեղը:

During the first three years of life, the brain grows

Կյանքի առաջին տարիներին ուղեղը սկսում է աճել ,

to its full size, with most of that growth taking place

և այդ զարգացման մեծ մասը տեղի է ունենում

in the first six months. The brain develops

կյանքի առաջին 6 ամիսների ընթացքում: Ուղեղը ձևավորվում է՝

in response to experience and to stimulation.

ի պատասխան երեխայի փորձի և խթանման:

Every time a young baby learns something new --

Ամեն անգամ, երբ երեխան նոր բան է սովորում՝

to focus its eyes,

կենտրոնացնել աչքերը,

to mimic a movement or a facial expression,

կրկնօրինակել շարժումները կամ դեմքի արտահայտությունները,

to pick something up, to form a word or to sit up --

ինչ-որ բան վերցնել , նոր բառ կազմելու, կամ էլ նստել,

new synaptic connections are being built in the brain.

ուղեղում նոր սինապտիկական շղթա է ստեղծվում:

New parents are astonished by the rapidity of this learning.

Երիտասարդ ծնողներն ապշում են իրենց երեխայի արագ ընկալման կարողությունից:

They are quite rightly amazed and delighted by their children's cleverness.

Նրանք միանգամայն զարմացած և հիացած են իրենց երեխաների հմտություններով:

They communicate their delight to their children,

Նրանք կիսում են իրենց հիացմունքը երեխաների հետ,

who respond with smiles,

ովքեր պատասխանում են ժպիտով

and a desire to achieve more and to learn more.

և ցանկանում ավելի ու ավելի շատ բան սովորել:

This forming of the powerful attachment between child and parent

Ծնողի և երեխայի միջև այս հզոր կապը

provides the building blocks for physical, social,

հիմք է հանդիսանում ֆիզիկական, սոցիալական,

language, cognitive and psychomotor development.

լեզվական, իմացական և հոգեբանական զարգացման համար:

It is the model for all future relationships with friends,

Այս ամենը հիմք է հանդիսանում երեխայի ընկերների, կողակիցների,

with partners and with their own children.

իրենց սեփական երեխաների հետ հետագա հարաբերությունների ձևավորման համար:

It happens so naturally in most families

Շատ ընտանիքներում սա այնքան բնական է տեղի ունենում,

that we don't even notice it. Most of us are unaware

որ մենք չենք էլ նկատում դա: Մեզանից շատերը անտեղյակն են

of its importance to human development and, by extension,

մարդու զարգացման վրա կարեւորության մասին, որի շնորհիվ

to the development of a healthy society.

ձևավորվում է առողջ հասարակությունը:

And it's only when it goes wrong that we start to realize

Եվ միայն այն ժամանակ, երբ ինչ-որ բան սխալ է տեղի ունենում,

the importance of families to children.

մենք հասկանում են, թե որքան կարևոր է երեխայի համար ընտանիք ունենալը:

In August, 1993, I had my first opportunity to witness

1993 թվականի օգոստոսին ես ականատես եղա,

on a massive scale the impact on children

թե երեխաների վրա ինչպիսի ազդեցություն են թողնում

of institutionalization and the absence of parenting.

նմանատիպ հաստատությունները և ծնողների բացակայությունը:

Those of us who remember the newspaper reports

Նրանք, ովքեր տեսել են թերթերի հրատարակությունները՝

that came out of Romania after the 1989 revolution

լույս տեսած 1989 թվականին, Ռումինիայի հեղափոխությունից հետո,

will recall the horrors of the conditions in some of those institutions.

կհիշեն մանկատների սարսափելի պայմանները:

I was asked to help the director of a large institution to

Ինձ խնդրել էին օգնել մի մեծ հաստատության տնօրենին՝

help prevent the separation of children from their families.

կանխել երեխաներին ծնողների բաժանելու հանգամանքը:

Housing 550 babies, this was Ceausescu's show orphanage,

Ունենալով 550 երեխա՝ այդ մանկատունը համարվում էր Չաուշեսկու լավագույն մանկատներց մեկը,

and so I'd been told the conditions were much better.

և ինձ ասել էին, որ այդտեղ պայմանները բավականին լավն էին:

Having worked with lots of young children, I expected

Քանի որ երեխաների հետ աշխատելու մեծ փորձ ունեի,

the institution to be a riot of noise,

կարծում է, որ այդ հաստատությունը պետք է թնդար աղմուկից:

but it was as silent as a convent.

Բայց այնտեղի լուռությունը մենաստան էր հիշեցնում:

It was hard to believe there were any children there at all,

Դժվար էր հավատալ, որ այստեղ ընդհանրապես երեխաներ էին ապրում, չնայած նրան, որ

yet the director showed me into room after room,

տնօրենն ինձ ուղեկցեց սենյակ առ սենյակ,

each containing row upon row of cots,

յուրաքանչյուրում շարք առ շարք դասավորված տասնյակ մանկական մահճակալներ կային,

in each of which lay a child staring into space.

որոնցից ամեն մեկի վրա պարկած էր մի երեխա՝ աչքերը չռած դատարկ տարածության մեջ:

In a room of 40 newborns, not one of them was crying.

40 նորածին ունեցող սենյակում քար լռություն էր, ոչ ոք չէր լացում:

Yet I could see soiled nappies, and I could see

Ես տեսա կեղտոտ տակաշորեր, և զգացի

that some of the children were distressed,

երեխաներից մի քանիսի անհանգիստ վիճակը,

but the only noise was a low, continuous moan.

սակայն միակ ձայնը, որ կար դա ցածր, շարունակական տրտնջոցն էր:

The head nurse told me proudly,

Գլխավոր բուժքույրը հպարտորեն ասաց.

"You see, our children are very well-behaved."

«Տեսնում եք, թե ինչ դաստիարակված են մեր երեխաները»:

Over the next few days, I began to realize

Հաջորդ մի քանի օրվա ընթացքում, ես սկսեցի հասկանալ,

that this quietness was not exceptional.

որ այս լռությունն այդքան էլ բացառիկ չէր:

The newly admitted babies would cry for the first few hours,

Ընդունվելու առաջին մի քանի ժամը նորեկները անընդմեջ լալիս էին,

but their demands were not met, and so eventually

սակայն չստանալով ոչ մի արձագանք, նրանք կամաց-կամաց

they learned not to bother. Within a few days,

սովորում էին չանհանգստացնել: Մի քանի օրվա ընթացքում

they were listless, lethargic, and staring into space

նրանք դառնում էին անտարբեր, անկյանք, և սկսում էին հայացքները չռած նայել դատարկ տարածությանը,

like all the others.

ինչպես մյուս բոլոր երեխաները:

Over the years, many people and news reports

Տարիներ շարունակ հասարակությունը և ԶԼՄ-ները

have blamed the personnel in the institutions

մեղադրել են մանկատների աշխատակազմին

for the harm caused to the children, but often, one member

երեխաներին հոգեբանական վնաս պատճառելու համար, սակայն պետք է նշել, որ մեկ դաստիարակը

of staff is caring for 10, 20, and even 40 children.

հոգ է տանում 10, 20, երբեմն էլ 40 երեխայի համար:

Hence they have no option but to implement a regimented program.

Ուստի խիստ կարգապահությունն անհրաժեշտություն է:

The children must be woken at 7 and fed at 7:30.

Երեխաները պետք է ժամը 7:00-ին արթուն լինեն, և մինչև 7:30 նախաճաշած լինեն:

At 8, their nappies must be changed, so a staff member

Ժամը 8:00-ին տակաշորերը պետք է փոխված լինեն, այնպես որ

may have only 30 minutes to feed 10 or 20 children.

դաստիարակը ունի ընդամենը 30 րոպե 10 կամ 20 երեխա կերակրելու համար:

If a child soils its nappy at 8:30, he will have to wait

Եթե երեխան 8:30 կեղտոտի իր տակաշորը, նա պետք է

several hours before it can be changed again.

մի քանի ժամ սպասի, մինչև այն փոխելու ժամը կրկին կգա:

The child's daily contact with another human being

Երեխայի շփումը այլ մարդկանց հետ

is reduced to a few hurried minutes of feeding and changing,

սահմանափակվում է ընդամենը կերակրման և տակաշորերի փոխման վրա ծախսված մի քանի րոպեով,

and otherwise their only stimulation is the ceiling,

և նրանց միակ շփման առարկան դառնում է առաստաղը,

the walls or the bars of their cots.

պատերը, կամ էլ մահճակալները:

Since my first visit to Ceausescu's institution,

Չաուշեսկու իմ առաջին այցելությունից հետո,

I've seen hundreds of such places across 18 countries,

ես այսպիսի հարյուրավոր հաստատություններ եմ տեսել 18 երկրներում,

from the Czech Republic to Sudan.

Չեխիայի հանրապետությունից մինչև Սուդան:

Across all of these diverse lands and cultures,

Միմյանցից այդքան տարբերվող այս բոլոր երկրներում

the institutions, and the child's journey through them,

մանկատների երեխաների կյանքը

is depressingly similar.

ընկճող կերպով նման է իրար:

Lack of stimulation often leads to self-stimulating behaviors

Մարդկանց հետ շփման բացակայությունը կարող է հաճախ հանգեցնել այնպիսի պահվածի դրսևորման,

like hand-flapping, rocking back and forth,

ինչպիսին է՝ ձեռքերի թափահարումը, կամ մոլագարի պես ետ ու առաջ ճոճվելը,

or aggression, and in some institutions, psychiatric drugs

կամ էլ ագրեսիայի դրսևորումը, նույնիսկ որոշ հաստատություններում

are used to control the behavior of these children,

օգտագործում են հոգեմետ դեղեր՝ երեխաների պահվածքը կառավարելու համար:

whilst in others, children are tied up to prevent them

Միաժամանակ այլ հաստատություններում էլ, երեխաներին կապում են,

from harming themselves or others.

որպեսզի նրանք չվնասեն իրենք իրենց կամ էլ ուրիշներին:

These children are quickly labeled as having disabilities

Այսպիսի երեխաներին պիտակավորում են որպես հատուկ կարիքներ ունեցող

and transferred to another institution for children with disabilities.

և ուղարկում հատուկ կարիքավոր երեխաների համար նախաստեսված հաստատություններ:

Most of these children will never leave the institution again.

Երեխաներից շատերը այլևս երբեք չեն լքում այդ հաստատությունները:

For those without disabilities, at age three,

Առողջ երեխաները երեք տարեկան հասակում

they're transferred to another institution, and at age seven,

տեղափոխվում են այլ մանկատուն, նույնը տեղի է ունենում

to yet another. Segregated according to age and gender,

երբ լրանում է նրանց յոթ տարին: Ըստ տարիքի և հասակի դասակարգման պատճառով,

they are arbitrarily separated from their siblings,

երեխաները բաժանվում են նաև իրենց քույրերից և եղբայրներից,

often without even a chance to say goodbye.

երբեմն զրկվելով հրաժեշտ տալու հնարավորությունից:

There's rarely enough to eat. They are often hungry.

Նրանք բավարար չեն ուտում և սոված են մնում:

The older children bully the little ones. They learn to

Տարիքով մեծ երեխաները ծաղրում են փոքրիկներին: Նրանք սովորում են

survive. They learn to defend themselves, or they go under.

գոյատևել: Նրանք կամ պետք է սովորեն պաշտպանել իրենք իրենց, կամ էլ կվտարվեն այդ միջավայրից:

When they leave the institution, they find it really difficult

Մանկատունը լքելուց հետո նրանց առաջ նոր խնդիր է առաջ գալիս՝

to cope and to integrate into society.

հասարակության մեջ ինտեգրվելը:

In Moldova, young women raised in institutions

Մոլդովայում մանկատանը մեծացած աղջիկները

are 10 times more likely to be trafficked than their peers,

10 անգամ ավելի շատ են ենթարկվում թրաֆիքինգի, քան նրանց հասակակից մյուս աղջիկները,

and a Russian study found that two years after leaving institutions,

իսկ Ռուսաստանում հետազոտության արդյունքերը ցույց են տալիս, որ մանկատունը լքելուց երկու տարի հետո

young adults, 20 percent of them had a criminal record,

երիտասարդների 20% դատվածություն են ունենում,

14 percent were involved in prostitution,

14% զբաղվում են մարմնավաճառությամբ,

and 10 percent had taken their own lives.

իսկ 10% ինքնասպան են լինում:

But why are there so many orphans in Europe

Բայց ինչո՞ւ են Եվրոպայում այդքան շատ որբեր,

when there hasn't been a great deal of war or disaster in recent years?

եթե վերջին տարիներին այդքան շատ պատերազմներ և բնական աղետներ տեղի չեն ունեցել:

In fact, more than 95 percent of these children have living parents,

Իրականում, մանկատներում ապրող երեխաների 95%-ը ծնողազուրկ չեն:

and societies tend to blame these parents

Հասարակությունը մեղադրում է այն ծնողներին,

for abandoning these children, but research shows that

որոնք լքել են իրենց երեխաներին, բայց հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ

most parents want their children, and that the primary drivers

շատ ծնողներ չեն ցանկանում լքել իրենց երեխաներին, դրա

behind institutionalization

հիմնական պատճառը

are poverty, disability and ethnicity.

աղքատությունն է, հաշմանդամությունը, կամ էլ էթնիկական պատկանելությունը:

Many countries have not developed inclusive schools,

Շատ երկրներում դեռ չկան նեռարական կրթությամբ դպրոցներ,

and so even children with a very mild disability

այդ իսկ պատճառով նույնիսկ շատ քիչ խնդիրներ ունեցող երեխաներին

are sent away to a residential special school,

ուղարում են հատուկ դպրոցներ,

at age six or seven.

երբ լրանում է նրանց վեց կամ յոթ տարին:

The institution may be hundreds of miles away from the family home.

Այդ հաստատությունները հարյուրավոր մղոններ հեռու են գտնվում երեխաների տներից:

If the family's poor, they find it difficult to visit,

Եթե ընտանիքը աղքատ է, երեխային այցելելու հնարավորությունը շատ փոքր է,

and gradually the relationship breaks down.

և դրա պատճառով, աստիճանաբար, կապը երեխաների և ծնողների միջև կորում է:

Behind each of the million children in institutions,

Մանկատներում ապրող միլիոնավոր երեխաներից յուրաքանչյուրի հետևում

there is usually a story of parents who are desperate

իր ծնողի պատմությունն է, որոնք հուսահատ են

and feel they've run out of options, like Natalia in Moldova,

և չեն կարողանում ելք գտնել տվյալ իրավիճակից: Օրինակ՝ Մոլդովայից Նատալիայի

who only had enough money to feed her baby,

աշխատած գումարը բավարար էր միայն երեխային կերակրելու համար,

and so had to send her older son to the institution;

այդ իսկ պատճառով, նա իր ավագ որդուն ուղարկեց մանկատուն:

or Desi, in Bulgaria, who looked after her four children

Կամ Դեսին Բուլղարիայից, ով խնամում էր իր չորս երեխաներին տանը,

at home until her husband died,

ամուսնու մահվանից հետո

but then she had to go out to work full time,

պետք է ամբողջ օրը աշխատեր,

and with no support, felt she had no option

և չունենալով ոչ մի աջակցություն, նրա միակ ընտրանքն էր

but to place a child with disabilities in an institution;

թողնել իր հատուկ կարիքավոր երեխային մանկատանը,

or the countless young girls too terrified to tell their parents

կամ էլ այն բազմաթիվ երիտասարդ աղջիները, որոնք վախենում են ասել իրենց ծնողներին,

they're pregnant, who leave their babies in a hospital;

որ հղի են և թողնում են երեխաներին հիվանդանոցներում,

or the new parents, the young couple who have

կամ երիտասարդ այն զույգը, որի առաջնեկը

just found out that their firstborn child has a disability,

հաշմանդամ է ծնվել,

and instead of being provided with positive messages

և փոխարենը իրենց երեխայի ներուժի մասին դրական ինֆորմացիա տրամադրելուն

about their child's potential, are told by the doctors,

բժիշկները խորհուրդ են տալիս.

"Forget her, leave her in the institution,

«Մոռացեք, թողեք նրան մանկատանը,

go home and make a healthy one."

գնացեք տուն և առողջ երեխա ունեցեք»:

This state of affairs is neither necessary nor is it inevitable.

Այս իրադրությունը ոչ միայն կարելի է, այլ նաև անհրաժեշտ է փոխել:

Every child has the right to a family, deserves

Յուրաքանչյուր երեխա ընտանիքի իրավունք ունի, նա արժանի է

and needs a family, and children are amazingly resilient.

և կարիք ունի ընտանիք ունենալու, երեխաները այնքան կենսունակ են:

We find that if we get them out of institutions and into loving

Մենք եկանք այն եզրահանգման, որ եթե երեխային հրարավորինս շուտ են

families early on, they recover their developmental delays,

տեղափոխում ընտանիք, նա ավելի շուտ է սկսում վերականգնվել,

and go on to lead normal, happy lives.

որի շնորհիվ սկսում է նորմալ և երջանիկ ապրել:

It's also much cheaper to provide support to families

Ինչպես նաև ավելի էժան է ընտանիքներին ֆինանսական օգնություն ցուցաբերելը,

than it is to provide institutions.

քան մանկատներ հովանավորելը:

One study suggests that a family support service

Ըստ մի հետազոտության, ընտանիքներին ֆինանսական օգնություն ցուցաբերելը կազմում է

costs 10 percent of an institutional placement,

մանկատների ֆինանսավորման համար նախատեսված գումարի ընդամենը 10%-ը,

whilst good quality foster care

իսկ խնամակալ ընտանիքներում երեխային լավ կրթություն ապահովելու համար անհրաժեշտ է

costs usually about 30 percent.

մանկատների ֆինանսավորման համար նախատեսված գումարի ընդամենը 30%-ը:

If we spend less on these children but on the right services,

Եթե մենք երեխաների և նրանց ընտանիքների համար սահմանված գումարը ճիշտ բաշխենք,

we can take the savings and reinvest them in high quality

ապա կկարողանանք գումար խնայել և վերաներդնել այն բարձրորակ պայմաններով հաստատություններում,

residential care for those few children with extremely complex needs.

որոնք նախատեսված կլինեն ծայրահեղ բարդ վիճակում գտնվող մի քանի երեխաների համար միայն:

Across Europe, a movement is growing to shift the focus

Ամբողջ Եվրոպայում տարածվում է մի շարժում, որի

and transfer the resources from large institutions

հիմնական նպատակն է ֆինանսկական ռեսուրսների փոխանցումը ցածրորակ խնամք ապահովող հաստատություններից

that provide poor quality care to community-based services

համայնքակենտրոն ծառայություններին, որոնք էլ զբաղվում են երեխաների պաշտպանությամբ և

that protect children from harm and allow them to develop

թույլ տալիս նրանց զարգացնել իրենց ողջ ներուժը:

to their full potential. When I first started to work in Romania

Երբ ես նոր էի սկսել աշխատել Ռումինիայում,

nearly 20 years ago, there were 200,000 children living

մոտավորապես 20 տարի առաջ, 200,000 ավել երեխա կար մանկատներում,

in institutions, and more entering every day.

և օր օրի նրանց թիվը աճում էր:

Now, there are less than 10,000, and

Այսօր նրանց թիվը 10,000-ից էլ քիչ է, քանի որ

family support services are provided across the country.

ամբողջ երկրում գործում են ընտանիքների աջակցության կենտրոններ:

In Moldova, despite extreme poverty and the terrible effects

Մոլդովայում, չնայած ծայրահեղ աղքատության և համաշխարհային ֆինանասական ճգնաժամից

of the global financial crisis, the numbers of children

առաջացած սարսափելի հետևանքների,

in institutions has reduced by more than 50 percent

մանկատներում երեխաների թիվը կրճատվել է 50%-ով

in the last five years, and the resources are being

վերջին հինգ տարիների ընթացում, իսկ

redistributed to family support services and inclusive schools.

ֆինանսական օգնությունն ուղղված է ընտանիքներին աջակցող կենտրոններին և ներառական դպրոցներին աջակցմանը:

Many countries have developed national action plans for change.

Շատ երկրներ մշակել են ազգային վերակազմակերպման ծրագիր փոփոխությունների համար:

The European Commission and other major donors

Եվրոպական հանձնաժողովը և մի շարք այլ խոշոր հովանավորներ

are finding ways to divert money from institutions

ուսումնասիրում են բոլոր ուղիները մանկատների ֆինանսավորման համար նախատեսված գումարները

towards family support, empowering communities

փոխանցելու համար ընտանիքներին աջակցող կենտրոններին՝ համայնքներում

to look after their own children.

երեխաներին հոգ տանելու հնարավորություն ստեղծելով:

But there is still much to be done to end the systematic

Այնուամենայնիվ, դեռ շատ անելիք կա, որպեսզի կանխվի

institutionalization of children.

երեխաների ընտանիքներից հեռացնելու հանգամանքը:

Awareness-raising is required at every level of society.

Հասարակության իրազեկվածությունը պարտադիր է դրա յուրաքանչյուր մակարդակի համար:

People need to know the harm that institutions cause to children,

Մարդիկ պետք է իմանան երեխաների վրա բացասական ազդեցություն ունեցող այս հաստատությունների մասին

and the better alternatives that exist.

և ավելի լավ այլընտրանքների մասին:

If we know people who are planning to support orphanages,

Եթե մենք գիտենք մարդկանց, որոնք պլանավորում են աջակցել մանկատներին,

we should convince them to support family services instead.

պետք է համոզենք նրանց, որ դրա փոխարեն նրանք օգնեն ընտանիքներին աջակցող կենտրոններին:

Together, this is the one form of child abuse

Միասին մենք կարող ենք մեր ժամանակաշրջանում արմատախիլ անել երեխաների

that we could eradicate in our lifetime.

այս չարաբաստիկ շահագործման տեսակը:

Thank you. (Applause)

Շնորհակալություն: (Ծափահարություններ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)