Rory Stewart: Why democracy matters

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

So little Billy goes to school,

کەواتە بیلی بچوک دەچێت بۆ قوتابخانە

and he sits down and the teacher says,

ئه‌و داده‌نیشێت و مامۆستاکه‌ ده‌ڵێت

"What does your father do?"

باوکت چی ده‌کات؟

And little Billy says, "My father plays the piano

بیلی بچوک ده‌ڵێت، باوکم پیانۆ لێده‌دات

in an opium den."

له‌ لانه‌ی ئه‌فیون

So the teacher rings up the parents, and says,

له‌به‌رئه‌وه‌، مامۆستاکه‌ ته‌له‌فۆن بۆ دایکی و باوکی ده‌کات و ده‌ڵێت

"Very shocking story from little Billy today.

چیرۆکێکی سه‌رسوڕمان ئه‌مڕۆ له‌بیلی بچوکه‌وه‌

Just heard that he claimed that you play the piano

ئه‌و ده‌ڵێت که‌ تۆ پیانۆ لێده‌ده‌یت

in an opium den."

له‌ لانه‌ی ئه‌فیون

And the father says, "I'm very sorry. Yes, it's true, I lied.

باوکی بیلی ده‌ڵێت، بمبوره‌ به‌ڵێ ئه‌وه‌ ڕاسته‌، من درۆم کردووه‌

But how can I tell an eight-year-old boy

به‌ڵام چۆن ده‌توانم به‌ منداڵێکی هه‌شت ساڵان بڵێم

that his father is a politician?" (Laughter)

که‌ باوکی سیاسه‌تمه‌داره‌؟ پێکه‌نین

Now, as a politician myself, standing in front of you,

ئێستا، وه‌ک سیاسه‌تمه‌دارێک له‌به‌رده‌م تۆدا وه‌ستاوم

or indeed, meeting any stranger anywhere in the world,

یان، کۆبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هه‌ر که‌سێکی نامۆ له‌ هه‌رشوێنێکی ئه‌م جیهانه‌

when I eventually reveal the nature of my profession,

کاتێک به‌ تێپه‌ڕبوونی کات پیشه‌ سروشتیه‌که‌م بۆ ده‌رده‌که‌وێت

they look at me as though I'm somewhere between

ئه‌وان ته‌ماشای من ده‌که‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ی من له‌شوێنێک بم له‌نێوان

a snake, a monkey and an iguana,

مارێک و مه‌یمونێک و داینه‌سۆرێکدا

and through all of this, I feel, strongly,

وه‌ له‌ڕێگه‌ی هه‌موو ئه‌مانه‌ به‌توندی هه‌ست ده‌که‌م

that something is going wrong.

که‌شتێکی هه‌ڵه‌ هه‌یه‌

Four hundred years of maturing democracy,

چوارسه‌د ساڵ له‌ پێگه‌یاندنی دیموکراسی

colleagues in Parliament who seem to me, as individuals,

هاورێکانم له‌ په‌ڕله‌مان که‌ بۆ من وه‌ک که‌سایه‌تی خۆیان

reasonably impressive, an increasingly educated,

کاریگه‌رن، زۆر تێگه‌یشتوون

energetic, informed population, and yet

چالاکن، له‌ناو کۆمه‌ڵگه‌دا، وه‌ هێشتا

a deep, deep sense of disappointment.

هه‌ستێکی زۆر زۆری بێهیوایی هه‌یه‌

My colleagues in Parliament include, in my new intake,

هاوڕێکانم له‌ په‌رله‌مان، به‌ تازه‌ وه‌رگیراوه‌کانمه‌وه‌

family doctors, businesspeople, professors,

بە پزیشکه‌کانی خێزانه‌وه‌، که‌سانی بازرگان، پڕۆفیسۆره‌کان

distinguished economists, historians, writers,

ئابووریناسه‌کان، مێژوونوسه‌کان، نوسه‌ره‌کان

army officers ranging from colonels down to regimental sergeant majors.

ئه‌فسه‌رانی سوپا، سڵاو ده‌کەن له‌ کۆڵۆنێڵه‌وه‌ بۆ چاوه‌ش به‌ جلووبه‌رگی سه‌ربازییه‌وه‌

All of them, however, including myself, as we walk underneath

به‌ڵام، هه‌موویان، به‌خۆشمه‌وه‌، کاتێک ده‌ڕۆین به‌ژێر

those strange stone gargoyles just down the road,

ئه‌و به‌رده‌ گه‌ورانه‌دا له‌خواره‌وه‌ی ڕێگاکه‌

feel that we've become less than the sum of our parts,

هه‌ست به‌وه‌ بکه‌ که‌ ئێمه‌ که‌مترین بڕین لە به‌شه‌کانی خۆمان

feel as though we have become profoundly diminished.

هه‌ست بکه‌، ئێمه‌ به‌شێوه‌یه‌کی دیار نامێنین

And this isn't just a problem in Britain.

ئه‌وه‌ ته‌نها کێشه‌ی به‌ریتانیا نیه‌

It's a problem across the developing world,

ئه‌وه‌ کێشه‌یه‌که‌ له‌هه‌موو جیهانی پێشکه‌وتودا

and in middle income countries too. In Jamaica,

وه‌ له‌وڵاتانی مام ناوه‌ندیشدا، له‌ جامایکا

for example -- look at Jamaican members of Parliament,

بۆنمونه‌، ته‌ماشای ئه‌ندامانی په‌ڕله‌مانی جامایکا بکه‌

you meet them, and they're often people who are

ده‌یان بینیت، و ئه‌وان زۆربه‌ی کات ئه‌و که‌سانه‌ن که‌

Rhodes Scholars, who've studied at Harvard or at Princeton,

توێژه‌ری ڕۆدسن، ئه‌وان که‌ له‌ هارڤارد یان پرێنسیتۆن خوێندویانه‌

and yet, you go down to downtown Kingston,

وه‌ هێشتا، به‌ره‌و خواره‌وه‌ی کینگستۆن بڕۆ

and you are looking at one of the most depressing sites

وه‌ ته‌ماشای یه‌کێک له‌شوێنه‌ کاریگه‌ره‌کان بکه‌

that you can see in any middle-income country in the world:

که‌ له‌وڵاتانی مامناوه‌ندی جیهاندا ده‌یبینی

a dismal, depressing landscape

وێنه‌یه‌کی په‌ژاره‌ و ترسناکی

of burnt and half-abandoned buildings.

بینا سوتاوه‌کان و نیوه‌ پشت گوێ خستنێک

And this has been true for 30 years, and the handover

ئه‌مه‌ بۆ ماوه‌ی (٣٠) ساڵه‌ هه‌یه‌، وه‌ گۆڕانکارییه‌کان

in 1979, 1980, between one Jamaican leader who was

ساڵانی (١٩٧٩ و ١٩٨٠) له‌نێوان سه‌رۆکێکی جامایکی که‌

the son of a Rhodes Scholar and a Q.C. to another

کوڕی یه‌کێک له‌ توێژه‌ره‌وه‌کانی ڕۆدس بو، وه‌ لە (کیو.سی)یه‌که‌وه‌ بۆ دانه‌یه‌کی تر

who'd done an economics doctorate at Harvard,

که‌سێک که‌ دکتۆرای له‌ ئابووری دا له‌ هارڤارد ته‌واو کردبوو

over 800 people were killed in the streets

زیاتر له‌ (٨٠٠) که‌س له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان کوژران

in drug-related violence.

ئاژاوه‌گێڕیه‌که‌ په‌یوه‌ندی به‌ ده‌رمانه‌وه‌ بوو

Ten years ago, however, the promise of democracy

به‌ڵام، دوای (١٠) ساڵ، به‌ڵێندان بۆ دیموکراتی

seemed to be extraordinary. George W. Bush stood up

له‌شتێکی باوه‌ڕ نه‌کراو ده‌چوو، (جۆرج ده‌بلیو بۆش) هه‌ڵسا

in his State of the Union address in 2003

له‌ شاره‌که‌ی خۆی له‌ژێر ناوی یه‌ک بوون له‌ ساڵی ٢٠٠٣

and said that democracy was the force that would beat

وتی که‌ دیموکراسی هێزێکه‌ که‌

most of the ills of the world. He said,

لەزۆربه‌ی نه‌خۆشیه‌کانی جیهان ده‌دات، ئه‌و وتی

because democratic governments respect their own people

له‌به‌رئه‌وه‌ی حکومه‌ته‌ دیموکراتییه‌کان ڕێز له‌ خه‌ڵکه‌کانیان ده‌گرن

and respect their neighbors, freedom will bring peace.

وه‌ ڕێز له‌ دراوسێکانیان ده‌گرن، ئازادی و ئاشتی ده‌هێنن

Distinguished academics at the same time argued that

چاودێرانی ئه‌کادیمی له‌هه‌مان کاتدا باسی ئه‌وه‌یان کرد که‌

democracies had this incredible range of side benefits.

دیموکراسی قازانجی ماوه‌ درێژی هه‌یه‌

They would bring prosperity, security,

ئەوان دەڵێن سه‌رکه‌وتن و ئاسایش

overcome sectarian violence,

زاڵ بوون به‌سه‌ر ناکۆکی مه‌زهه‌بی، ده‌هێنێت

ensure that states would never again harbor terrorists.

ئه‌وه‌ دڵنیا ده‌کاته‌وه‌ که‌ وڵاتان هه‌رگیز دوباره‌ تیرۆرست داڵده‌ ناده‌ن

Since then, what's happened?

له‌و کاته‌وه‌، چی ڕویداوه‌؟

Well, what we've seen is the creation, in places like Iraq

باشه‌، ئه‌وه‌ی ئێمه‌ له‌و دروست بوونه‌دا بینیومانه‌، له‌ شوێنی وه‌ک عێراق

and Afghanistan, of democratic systems of government

و ئه‌فغانستان، سیسته‌می حکومڕانی دیموکراتیدا

which haven't had any of those side benefits.

که‌ هیچ یه‌کێک له‌و قازانجانه‌ی نه‌بوو

In Afghanistan, for example, we haven't just had one election

بۆنمونه‌، له‌ ئه‌فغانستان، ئێمه‌ ته‌نها یه‌ک هه‌ڵبژاردنمان نه‌بووه‌

or two elections. We've gone through three elections,

یان دوو هه‌ڵبژاردن، سێ هه‌ڵبژاردنمان ته‌واو کردووه‌

presidential and parliamentary. And what do we find?

سه‌رۆکایه‌تی و په‌رله‌مانی چیمان ده‌ست ده‌که‌وێت؟

Do we find a flourishing civil society, a vigorous rule of law

ئایا بڵاوبونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ده‌بینین، چه‌سپاندنی یاسا

and good security? No. What we find in Afghanistan

وه‌ ئاسایشێکی باش؟ نه‌خێر، له‌ ئه‌فغانستان ده‌یبینین

is a judiciary that is weak and corrupt,

دادوەریه‌کی لاواز و گه‌نده‌ڵ

a very limited civil society which is largely ineffective,

ژماره‌یه‌کی که‌می کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی که‌ زۆر ناچالاکه‌

a media which is beginning to get onto its feet

میدیایه‌ک که‌ له‌سه‌ره‌تای هه‌ستان له‌سه‌ر پێی خۆیەتی

but a government that's deeply unpopular,

به‌ڵام، حکومه‌تێک که‌ زۆر ناوی نییه‌

perceived as being deeply corrupt, and security

زۆر گه‌نده‌ڵه‌، وه‌ ئاسایش

that is shocking, security that's terrible.

سه‌رسوڕهێنه‌ره‌، ئاسایش زۆر خراپه‌

In Pakistan, in lots of sub-Saharan Africa,

له‌ پاکستان، له‌زۆرێک له‌ قه‌راغه‌کانی ساهارانی ئه‌فریقا

again you can see democracy and elections are compatible

دووباره‌ دیموکراسی و هه‌ڵبژاردن ده‌بینن زۆر گونجاون

with corrupt governments, with states that are unstable

له‌گه‌ڵ حکومه‌ته‌ گه‌نده‌ڵه‌کان، له‌گه‌ڵ ئه‌و شارانه‌ی که‌ سه‌قامگیرنین

and dangerous.

وه‌ مه‌ترسیدارن

And when I have conversations with people, I remember

کاتێک گفتوگۆ له‌گه‌ڵ خه‌ڵک ده‌که‌م، ئه‌وه‌م له‌بیره‌

having a conversation, for example, in Iraq,

گفتوگۆیه‌ک بۆنمونه‌ هه‌بێت له‌سه‌ر عێراق

with a community that asked me

له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک که‌ پرسیارم لێ ده‌کات

whether the riot we were seeing in front of us,

که‌ ئایا ئه‌و ئاژاوه‌یه‌ی که‌ ده‌یبینن و له‌به‌رده‌مماندایه‌

this was a huge mob ransacking a provincial council building,

ئه‌مه‌ ژاوه‌ ژاوێکه‌ که‌ به‌ناو بینای ئه‌نجومه‌نی پارێزگادا دێت و ده‌ڕوات

was a sign of the new democracy.

نیشانه‌ی دیموکراسییه‌کی تازه‌ بوو

The same, I felt, was true in almost every single one

هه‌مان شت، پێم وابوو، ڕاسته‌ له‌ هه‌ریه‌کێک له‌

of the middle and developing countries that I went to,

وڵاتانی مامناوه‌ند و وڵاتانی پێشکه‌وتوو که‌ من چووم

and to some extent the same is true of us.

وه‌ تاڕاده‌یه‌ک بۆ ئێمه‌ش ڕاسته‌

Well, what is the answer to this? Is the answer to just

باشه‌، وه‌ڵامم بۆ ئه‌مه‌ چییه‌؟ ئایا وه‌ڵامه‌که‌ ته‌نها بۆ

give up on the idea of democracy?

وازهێنانه‌ له‌ بیرۆکه‌ی دیموکراسی؟

Well, obviously not. It would be absurd

به‌دڵنیاییه‌وه‌ نه‌خێر، ئه‌وه‌ بێ مێشکانه‌ ده‌بێت

if we were to engage again in the kind of operations

ئه‌گه‌ر ئێمه‌ دووباره‌ تێکه‌ڵاوی جۆرێک له‌م هه‌وڵدانانه‌ بین

we were engaged in, in Iraq and Afghanistan

که‌ توش بووین له‌ عێراق و ئه‌فغانستان

if we were to suddenly find ourselves in a situation

ئه‌گه‌ر ئێمه‌ له‌ناکاو خۆمان له‌ دۆخێکدا بدۆزیینه‌وه‌

in which we were imposing

که‌ ڕێگر بووین

anything other than a democratic system.

له‌ سیسته‌می دیموکراسی

Anything else would run contrary to our values,

هه‌رشتێکی تر به‌رهه‌ڵستی تواناکانمان ده‌کات

it would run contrary to the wishes of the people

به‌رهه‌ڵستی هیواکانی خه‌ڵک ده‌کات

on the ground, it would run contrary to our interests.

له‌سه‌ر زەویدا، به‌رهه‌ڵستی حه‌زه‌کانمان ده‌کات

I remember in Iraq, for example, that we went through

بۆنمونه‌، به‌بیرم دێت له‌ عێراق که‌

a period of feeling that we should delay democracy.

به‌دۆخێکدا ڕۆشتین که‌ هه‌ستمان کرد پێویسته‌ دیموکراسی دوابخه‌ین

We went through a period of feeling that the lesson learned

به‌و هه‌سته‌دا ڕۆشتین که‌ ئه‌و وانه‌یه‌ فێربووین

from Bosnia was that elections held too early

له‌ بۆسنیاوه‌ که‌ هه‌ڵبژاردن به‌زوویی ئه‌نجام درا

enshrined sectarian violence, enshrined extremist parties,

ئاژاوه‌ی مه‌زهه‌بی هێنایه‌ کایه‌وه‌، حزبی توند ڕه‌وی هێنایه‌کایه‌وه‌

so in Iraq in 2003 the decision was made,

که‌واته‌، له‌ عێراق له‌ساڵی (٢٠٠٣) بڕیاره‌که‌ درا

let's not have elections for two years. Let's invest in

با هه‌ڵبژاردن بۆ دووساڵ نه‌کرێت، با یارمه‌تی

voter education. Let's invest in democratization.

په‌روه‌رده‌ی ده‌نگده‌ران بده‌ین، با یارمه‌تی به‌دیموکراس کردن بده‌ین

The result was that I found stuck outside my office

ئه‌نجامه‌که‌ ئه‌وه‌ بوو که‌ من له‌ ده‌ره‌وه‌ی نوسینگه‌که‌م

a huge crowd of people, this is actually a photograph

خه‌ڵکێکی زۆرم بینی، له‌ڕاستیدا ئه‌مه‌ وێنه‌که‌یه‌

taken in Libya but I saw the same scene in Iraq

له‌ لیبییا گیراوه‌، به‌ڵام هه‌مان دیمه‌نم له‌ عێراق بینی

of people standing outside screaming for the elections,

که‌ خه‌ڵک له‌ده‌ره‌وه‌ هاوار ده‌که‌ن بۆ هه‌ڵبژاردن

and when I went out and said, "What is wrong

وه‌ کاتێک ڕۆشتمه‌ ده‌ره‌وه‌ و وتم کێشه‌ چییه‌

with the interim provincial council?

له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاکان؟

What is wrong with the people that we have chosen?

کێشه‌ چییه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ ئێمه‌ هه‌ڵمان بژاردوون؟

There is a Sunni sheikh, there's a Shiite sheikh,

شێخێکی سونی هه‌یه‌، شیخێکی شیعی هه‌یه‌

there's the seven -- leaders of the seven major tribes,

ئه‌وه‌ حه‌وت سه‌رۆکه‌ له‌ حه‌وت خێله‌ گه‌وره‌که‌

there's a Christian, there's a Sabian,

ئه‌وه‌ مه‌سیحیه‌که‌، سابیانێکه‌

there are female representatives, there's every political party in this council,

نوێنه‌ری ئافره‌ت هه‌یه‌، له‌ ئه‌نجومه‌نه‌که‌، هه‌موو حزبه‌ سیاسیه‌کانی تێدایه‌

what's wrong with the people that we chose?"

کێشه‌ چییه‌ له‌و که‌سانه‌ی که‌ ئێمه‌ هه‌ڵمان بژاردوون؟

The answer came, "The problem isn't the people

وه‌ڵامه‌که‌ گه‌یشت، کێشه‌که‌ خه‌ڵکه‌که‌ نیه‌

that you chose. The problem is that you chose them."

که‌ئێوه‌ هه‌ڵتان بژاردووه‌، کێشه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئێوه‌ هه‌ڵتان بژاردوون

I have not met, in Afghanistan, in even the most

هه‌تا ئه‌وه‌م له‌ ئه‌فغانستان، له‌ناو

remote community, anybody who does not want

کۆنترین کۆمه‌ڵگه‌دا نه‌م بینی بوو، هه‌رکه‌سێک که‌ نه‌یده‌ویست

a say in who governs them.

شتێک بڵێ که‌ کێ حکومیان بکات

Most remote community, I have never met a villager

له‌ نامۆترین کۆمه‌ڵگه‌دا، هه‌رگیز گوندنشینێکم نه‌بینیوه‌

who does not want a vote.

که‌ نه‌یه‌وێت ده‌نگ بدات

So we need to acknowledge

له‌به‌رئه‌وه‌، پێویسته‌ ئه‌وه‌ بزانین

that despite the dubious statistics, despite the fact that

که‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی گومان له‌ داتاکاندا هه‌یه‌، له‌ڕاستیدا که‌

84 percent of people in Britain feel politics is broken,

لە (%٨٤)ی خه‌ڵک له‌ به‌ریتانیا هه‌ست ده‌که‌ن سیاسه‌ت تێک شکاوه‌

despite the fact that when I was in Iraq, we did an opinion poll

له‌ڕاستیدا کاتێک له‌ عێراق بووم، ڕاپرسیه‌کمان کرد

in 2003 and asked people what political systems they preferred,

له‌ساڵی (٢٠٠٣) پرسیارمان کرد چ جۆره‌ سیسته‌مێکی سیاسیان ده‌وێت

and the answer came back that

وه‌ڵامه‌که‌ گه‌ڕایه‌وه‌ که‌

seven percent wanted the United States,

لە (%٧) ئه‌مه‌ریکایان ده‌ویست

five percent wanted France,

لە (%٥)یان فه‌ڕه‌نسایان ده‌ویست

three percent wanted Britain,

لە (%٣)ی به‌ریتانیایان ویست

and nearly 40 percent wanted Dubai, which is, after all,

وە نزیکه‌ی لە (%٤٠)یان دوبه‌یان ده‌ویست، که‌ دوای هه‌موو شتێک

not a democratic state at all but a relatively prosperous

نه‌ک وڵاتێکی دیموکراتی، به‌ڵام په‌یوه‌ندی به‌دیموکراسییه‌وه‌ هه‌بێت

minor monarchy, democracy is a thing of value

که‌مێک پاشایه‌تی، دیموکراسی شتێکی نرخداره‌

for which we should be fighting. But in order to do so

که‌ ده‌بێت شه‌ڕی بۆ بکه‌ین، به‌ڵام، بۆئه‌وه‌ی ئه‌وه‌ بکه‌ین

we need to get away from instrumental arguments.

پێویستمان به‌ ڕزگاربوونه‌ له‌ گفتوکۆی ئامڕازانه‌

We need to get away from saying democracy matters

پێویسته‌ واز له‌ قسه‌کردن بهێنین که‌ دیموکراسی گرنگه‌

because of the other things it brings.

چونکه‌ هه‌ندێ شتی تر له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌هێنێت

We need to get away from feeling, in the same way,

پێویستمان به‌ ڕزگاربوونه‌ له‌و هه‌سته‌، بەهه‌مان شێوه‌

human rights matters because of the other things it brings,

مافی مرۆڤ گرنگه‌ چونکه‌ هه‌ندێ شتی تر له‌گه‌ڵ خۆی ده‌هێنێت

or women's rights matters for the other things it brings.

یان مافی ئافره‌ت گرنگه‌ بۆ هێنانی هه‌ندێ شتی تر

Why should we get away from those arguments?

بۆچی پێویسته‌ واز له‌و گفتوگۆیانه‌ بهێنین؟

Because they're very dangerous. If we set about saying,

چونکه‌ ئه‌وان زۆر مه‌ترسیدارن، ئه‌گه‌ر بڵێین

for example, torture is wrong because it doesn't extract

بۆنمونه‌، ئه‌شکه‌نجه‌دان هه‌ڵه‌یه‌ چونکه‌

good information, or we say, you need women's rights

زانیاری باش به‌ده‌ست ناهێنێت، یان ده‌ڵێن، پێویستمان به‌ مافی ئافره‌ت هه‌یه‌

because it stimulates economic growth by doubling the size of the work force,

چونکه‌ یارمه‌تی گه‌شانه‌وه‌ی ئابووری ده‌دات له‌ ڕێگه‌ی دوو قات کردنی هێزی کار

you leave yourself open to the position where

تۆ خۆت بۆ شتێک ئاماده‌ ده‌که‌یت

the government of North Korea can turn around and say,

که‌ حکومه‌تی کۆریای باکور ده‌توانێت بڵێت

"Well actually, we're having a lot of success extracting

له‌ڕاستیدا، ئێمه‌ سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌مان به‌ده‌ست هێناوه‌ له‌ به‌ده‌ست هێنانی

good information with our torture at the moment,"

زانیاری باش له‌م کاته‌ به‌هۆی ئه‌شکه‌نجه‌ دانه‌وه‌

or the government of Saudi Arabia to say, "Well,

یان حکومه‌تی سعودی ده‌ڵێت، باشه‌

our economic growth's okay, thank you very much,

گه‌شانه‌وه‌ی ئابووریمان باشه‌، زۆر سوپاس

considerably better than yours,

تاڕاده‌یه‌ک له‌وه‌ی ئێوه‌ باشتره‌

so maybe we don't need to go ahead with this program on women's rights."

له‌به‌رئه‌وه‌، له‌وانه‌یه‌ پێویستمان به‌وه‌ نه‌بێت بچینه‌ ناو ئه‌و پڕۆگرامه‌ له‌باره‌ی مافی ئافره‌تان

The point about democracy is not instrumental.

مه‌به‌ستی دیموکراسی وه‌ک ئامێر نیه‌

It's not about the things that it brings.

په‌یوه‌ندی به‌و شتانه‌وه‌ نیه‌ که‌ ده‌یانهێنێت

The point about democracy is not that it delivers

مه‌به‌ستی دیموکراسی، ئه‌وه‌ نییه‌ که‌

legitimate, effective, prosperous rule of law.

یاساییه‌، کاریگه‌ره‌، چه‌سپاندنی یاسا

It's not that it guarantees peace with itself or with its neighbors.

ئه‌وه‌نیه‌ که‌ گه‌ره‌نتی ئاشتی ده‌دات له‌گه‌ڵ خۆیان له‌گه‌ڵ دراوسێکانیدا

The point about democracy is intrinsic.

مه‌به‌ستی دیموکراسی ئه‌وه‌یه‌ که‌ جیاناکرێته‌وه‌

Democracy matters because it reflects an idea of equality

دیموکراسی گرنگه‌ چونکه‌ کاردانه‌وه‌ی له‌سه‌ر یه‌کسانی هه‌یه‌

and an idea of liberty. It reflects an idea of dignity,

له‌سه‌ر بیرۆکه‌ی ئازادی، کاردانه‌وه‌ی له‌سه‌ر بیرۆکه‌ی ڕاستگۆیی هه‌یه‌

the dignity of the individual, the idea that each individual

ڕاستگۆیی تاکه‌که‌سی، بیرۆکه‌ی که‌ هه‌مووکه‌سێک

should have an equal vote, an equal say,

پێویسته‌ ده‌نگدانی یه‌کسانی و وتنی هه‌بێت

in the formation of their government.

له‌ژێر فه‌رمانی حکومه‌ته‌که‌یاندا

But if we're really to make democracy vigorous again,

به‌ڵام، ئه‌گه‌ر به‌ڕاستی ئێمه‌ بمانه‌وێت دووباره‌ دیموکراسی بگه‌شێته‌وه‌

if we're ready to revivify it, we need to get involved

ئه‌گه‌ر ئێمه‌ ئاماده‌ین بۆ دوباره‌ ژیانه‌وه‌ی، پێویسته‌ تێکه‌ڵاوی

in a new project of the citizens and the politicians.

پڕۆژه‌یه‌کی تازه‌ی دانیشتوانه‌کان و سیاسه‌تمه‌داره‌کان ببین

Democracy is not simply a question of structures.

دیموکراسی شێوازێکی ئاسانی پرسیار کردن نیه‌

It is a state of mind. It is an activity.

ئه‌وه‌ په‌یوه‌ندی به‌ مێشکه‌وه‌ هه‌یه‌، ئه‌وه‌ چالاکیه‌که‌

And part of that activity is honesty.

به‌شێک له‌و چالاکیه‌ ڕاستگۆییه‌

After I speak to you today, I'm going on a radio program

دوای ئه‌وه‌ ئه‌مڕۆ قسه‌تان له‌گه‌ڵ ده‌که‌م، من ده‌چم بۆ پڕۆگرامێکی ڕادیۆیی

called "Any Questions," and the thing you will have noticed

به‌ناوی "پرسیارێک هه‌یه‌ " وه‌ ئه‌و شته‌ی که‌ ئێوه‌ تێبینیتان کردوه‌

about politicians on these kinds of radio programs

له‌باره‌ی سیاسه‌تمه‌داره‌کان له‌سه‌ر ئه‌م جۆره‌ پڕۆگرامانه‌ی ڕادیۆ

is that they never, ever say that they don't know the answer

ئه‌وه‌یه‌ که‌ هه‌رگیز ئه‌وان، ناڵێن که‌ وه‌ڵامی

to a question. It doesn't matter what it is.

پرسیاره‌کان نازانن، گرنگ نیه‌ ئه‌وه‌ چییه‌

If you ask about child tax credits, the future of the penguins

ئه‌گه‌ر پرسیار له‌باره‌ی باجی پێدانی منداڵ بکه‌یت، داهاتووی په‌نگوینه‌کان

in the south Antarctic, asked to hold forth on whether or not

له‌ باشوری ئه‌نتارسکتک، پرسیار کرا که‌ ئایا

the developments in Chongqing contribute

گه‌شه‌کردنه‌کان له‌ (کۆنگ کیک) بڵاو ده‌بێته‌وه‌

to sustainable development in carbon capture,

بۆ ڕاگرتنی گه‌شه‌کردنی گه‌وره‌بونی کاربۆن

and we will have an answer for you.

ئێمە وه‌ڵامێکمان بۆ تۆ هه‌یه‌

We need to stop that, to stop pretending to be

پێویسته‌ ئه‌وه‌ بوه‌ستێنین، وه‌ستاندنی خۆنیشاندانمان به‌و شێوه‌یه‌ی ببین به‌

omniscient beings.

زیره‌کترین دروست کراو

Politicians also need to learn, occasionally, to say that

هه‌روه‌ها سیاسه‌تمه‌داره‌کان پێویستیان به‌وه‌یه‌ فێربن که‌ بڵێن

certain things that voters want, certain things that voters

شته‌ دیاره‌کان که‌ ده‌نگده‌ران ده‌یانه‌وێت، شته‌ دڵنیاکان که‌ ده‌نگده‌ران

have been promised, may be things

به‌ڵێنیان پێدراوه‌، له‌وانه‌یه‌ ئه‌و شتانه‌ی

that we cannot deliver

که‌ ناتوانین ئاماده‌ی بکه‌ین و پێیگه‌یه‌نین

or perhaps that we feel we should not deliver.

یان له‌وانه‌یه‌ که‌ هه‌ست ده‌که‌ین که‌ نه‌یگه‌یه‌نین

And the second thing we should do is understand

دووه‌م شت که‌ پێویسته‌ بیکه‌ین تێگه‌یشتنه‌

the genius of our societies.

له‌ زیره‌کی کۆمه‌ڵگاکانمان

Our societies have never been so educated, have never

کۆمه‌ڵگاکانمان به‌م شێوه‌یه‌ په‌روه‌رده‌ نه‌کرابوو، به‌م شێوه‌یه‌

been so energized, have never been so healthy,

توانا و وزه‌یان نه‌بوو، به‌م شێوه‌یه‌ ته‌ندروست نه‌بوو

have never known so much, cared so much,

به‌م شێوه‌یه‌ ناسراو نه‌بوو، گرنگی پێدراو نه‌بوو

or wanted to do so much, and it is a genius of the local.

یان نه‌یده‌ویست ئه‌م شتانه‌ بکات، و ئه‌وه‌ زیره‌کی که‌سه‌ ناوخۆییه‌کانه‌

One of the reasons why we're moving away

یه‌کێک له‌ هۆکاره‌کان بۆچی ئێمه‌ ده‌ڕۆین

from banqueting halls such as the one in which we stand,

له‌ هۆڵی نانخواردن وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ ئێمه‌ لێوه‌ستاوین

banqueting halls with extraordinary images on the ceiling

هۆڵی نانخواردن له‌گه‌ڵ وێنه‌ باوه‌ڕ پێنه‌کراوه‌کان له‌سه‌ر سه‌قفه‌که‌

of kings enthroned,

کۆبونه‌وه‌ی پاشایانه‌

the entire drama played out here on this space,

هه‌موو دراماکه‌ لێره‌ له‌م شوێنه‌ کراوه‌

where the King of England had his head lopped off,

که‌ پاشای ئینگلیزی سه‌ری بڕا

why we've moved from spaces like this, thrones like that,

بۆچی ئێمه‌ له‌ شوێنی وه‌ک ئه‌مه‌، تاجی وه‌ک ئه‌وه‌

towards the town hall, is we're moving more and more

به‌ره‌و ناو شار، ئه‌وه‌یه‌ ئێمه‌ زیاتر و زیاتر ده‌ڕۆین

towards the energies of our people, and we need to tap that.

به‌ره‌و هێز و توانای خه‌ڵکه‌کانمان، وه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ بسه‌لمێنین

That can mean different things in different countries.

که‌ ئه‌وه‌ مانای ئەوەیە جیاوازی هه‌یه‌ له‌ وڵاته‌ جیاوازه‌کاندا

In Britain, it could mean looking to the French,

له‌به‌ریتانیا، له‌وانه‌یه‌ ته‌ماشاکردنی فه‌ڕه‌نسییه‌کان بێت

learning from the French,

له‌ فێربوون له‌ فه‌ڕه‌نسییه‌کانه‌وه‌

getting directly elected mayors in place

هه‌ڵبژاردنی ڕاسته‌وخۆی سه‌رۆک شاره‌وانیه‌کان له‌ شوێنێکدا

in a French commune system.

له‌ سیسته‌می کۆمه‌ڵگه‌ی فه‌ڕه‌نسیدا

In Afghanistan, it could have meant instead of concentrating

له‌ ئه‌فغانستان، له‌وانه‌یه‌ ئه‌وه‌ بگه‌یه‌نێت له‌ جیاتی جه‌خت کردنه‌وه‌

on the big presidential and parliamentary elections,

له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنێکی گه‌وره‌ی سه‌رۆکایه‌تی و په‌رله‌مانی

we should have done what was in the Afghan constitution

پێویست بوو ئه‌وه‌مان ته‌واو کردایه‌ که‌ له‌ ده‌ستوری ئه‌فغانی هه‌یه‌

from the very beginning, which is to get direct local elections going

هه‌ر له‌سه‌رەتاوه‌، که‌ هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بکردایه‌

at a district level and elect people's provincial governors.

له‌ ئاستی ناوچه‌یی و خه‌ڵکی پارێزگاری هه‌رێمه‌کانیان هه‌ڵبژاردایه‌

But for any of these things to work,

به‌ڵام. بۆ هه‌رکارێکی له‌م شێوه‌یه‌

the honesty in language, the local democracy,

ڕاستگۆیی له‌ قسه‌کردندا، دیموکراسی ناوخۆییە

it's not just a question of what politicians do.

پرسیاره‌که‌ ئه‌وه‌ نیه‌ که‌ سیاسه‌تمه‌داره‌کان چی ده‌که‌ن

It's a question of what the citizens do.

پرسیاره‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ هاوڵاتیه‌کان چی ده‌که‌ن

For politicians to be honest, the public needs to allow them to be honest,

بۆئه‌وه‌ی سیاسه‌تمه‌داره‌کان ڕاستگۆبن، کۆمه‌ڵگاکه‌ پێویسته‌ ڕێگه‌یان پێبدات که‌ ڕاستگۆبن

and the media, which mediates between the politicians

وه‌ میدیا، که‌ نێوانی سیاسه‌تمه‌داران و

and the public, needs to allow those politicians to be honest.

کۆمه‌ڵگه‌ ڕێک ده‌خات، پێویسته‌ ڕێگه‌ به‌ سیاسه‌تمه‌داره‌کان بدات که‌ ڕاستگۆبن

If local democracy is to flourish, it is about the active

ئه‌گه‌ر دیموکراسی ناوخۆیی پێشکه‌ش کردن بێت، ئه‌وه‌ له‌باره‌ی چالاکی

and informed engagement of every citizen.

و تێکه‌ڵ بونی هاوڵاتیان ئه‌وه‌ ده‌بێت

In other words, if democracy is to be rebuilt,

به‌شێوه‌یه‌کی تر، ئه‌گه‌ر دیموکراسی بنیادبنرێته‌وه‌

is to become again vigorous and vibrant,

دووباره‌ ده‌نگ بداته‌وه‌ و ببوژێته‌وه‌

it is necessary not just for the public

پێویسته‌ نه‌ک بۆ کۆمه‌ڵگه‌

to learn to trust their politicians,

تافێربن که‌ متمانه‌ به‌ سیاسه‌تمه‌داران بکه‌ن

but for the politicians to learn to trust the public.

به‌ڵکو بۆ سیاسه‌تمه‌دارانه‌ بۆ فێربون بۆ متمانه‌کردن به‌ کۆمه‌ڵگه‌

Thank you very much indeed. (Applause)

زۆر سوپاس، چه‌پڵه‌ لێدان