Rory Stewart: Why democracy matters

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Rysia Wand

So little Billy goes to school,

Billy przychodzi do szkoły,

and he sits down and the teacher says,

siada, a nauczyciel pyta:

"What does your father do?"

"Czym się zajmuje twój ojciec?"

And little Billy says, "My father plays the piano

Billy odpowiada: "Jest pianistą w palarni opium".

in an opium den."

Billy odpowiada: "Jest pianistą w palarni opium".

So the teacher rings up the parents, and says,

Nauczyciel dzwoni do ojca i mówi:

"Very shocking story from little Billy today.

"Usłyszałam dzisiaj od Billy'ego szokującą historię.

Just heard that he claimed that you play the piano

Twierdzi, że jest pan pianistą w palarni opium".

in an opium den."

Twierdzi, że jest pan pianistą w palarni opium".

And the father says, "I'm very sorry. Yes, it's true, I lied.

Ojciec na to: "Bardzo mi przykro. Tak, skłamałem.

But how can I tell an eight-year-old boy

Ale jak mogę powiedzieć ośmiolatkowi,

that his father is a politician?" (Laughter)

że jego ojciec jest politykiem?" (Śmiech)

Now, as a politician myself, standing in front of you,

Jestem politykiem. Kiedy stojąc przed wami

or indeed, meeting any stranger anywhere in the world,

lub spotykając ludzi gdziekolwiek na świecie

when I eventually reveal the nature of my profession,

wyjawiam w końcu charakter mojej profesji,

they look at me as though I'm somewhere between

zazwyczaj patrzą na mnie jak na połączenie

a snake, a monkey and an iguana,

węża, małpy i iguany,

and through all of this, I feel, strongly,

co mocno daje mi odczuć,

that something is going wrong.

że coś jest nie w porządku.

Four hundred years of maturing democracy,

400 lat formowania się demokracji.

colleagues in Parliament who seem to me, as individuals,

Koledzy-parlamentarzyści jako jednostki

reasonably impressive, an increasingly educated,

robią chyba wrażenie. Coraz lepiej wykształcone,

energetic, informed population, and yet

energiczne i doinformowane społeczeństwo,

a deep, deep sense of disappointment.

a tu takie rozczarowanie.

My colleagues in Parliament include, in my new intake,

W parlamencie mamy lekarzy,

family doctors, businesspeople, professors,

biznesmenów, akademików,

distinguished economists, historians, writers,

uznanych ekonomistów, historyków, pisarzy,

army officers ranging from colonels down to regimental sergeant majors.

oficerów, od pułkowników do starszych sierżantów.

All of them, however, including myself, as we walk underneath

Jednak wszyscy, łącznie ze mną,

those strange stone gargoyles just down the road,

idąc pod głowami tych dziwacznych gargulców,

feel that we've become less than the sum of our parts,

czujemy, że znaczymy mniej niż suma części,

feel as though we have become profoundly diminished.

że skurczyliśmy się znacząco.

And this isn't just a problem in Britain.

Nie jest to wyłącznie problem Wielkiej Brytanii.

It's a problem across the developing world,

To problem wszystkich państw rozwijających się,

and in middle income countries too. In Jamaica,

jak również państw średnio zamożnych.

for example -- look at Jamaican members of Parliament,

Np. członkowie parlamentu jamajskiego

you meet them, and they're often people who are

to głównie stypendyści Rhodesa,

Rhodes Scholars, who've studied at Harvard or at Princeton,

absolwenci Harvardu czy Princeton,

and yet, you go down to downtown Kingston,

a jednak śródmieście Kingston

and you are looking at one of the most depressing sites

to jedno z najbardziej przygnębiających miejsc

that you can see in any middle-income country in the world:

we wszystkich takich państwach na świecie:

a dismal, depressing landscape

ponury, przygnębiający krajobraz

of burnt and half-abandoned buildings.

spalonych, na w pół opuszczonych budynków.

And this has been true for 30 years, and the handover

Tak to wygląda od przekazania władzy 30 lat temu,

in 1979, 1980, between one Jamaican leader who was

czy to pod rządami syna uczonego i

the son of a Rhodes Scholar and a Q.C. to another

członka palestry królowej brytyjskiej,

who'd done an economics doctorate at Harvard,

czy pod rządami doktora nauk ekonomicznych z Harvardu,

over 800 people were killed in the streets

ponad 800 osób zginęło na ulicach miasta

in drug-related violence.

w wyniku przemocy związanej z narkotykami.

Ten years ago, however, the promise of democracy

10 lat temu obietnica demokracji

seemed to be extraordinary. George W. Bush stood up

wydała się niesłychana. George W. Bush,

in his State of the Union address in 2003

w swoim orędziu noworocznym w 2003 r. ogłosił,

and said that democracy was the force that would beat

że demokracja to siła,

most of the ills of the world. He said,

która pokona większość bolączek świata,

because democratic governments respect their own people

bo rządy demokratyczne szanują swoich obywateli

and respect their neighbors, freedom will bring peace.

i sąsiadów, więc wolność przyniesie pokój.

Distinguished academics at the same time argued that

Jednocześnie, wybitni naukowcy stwierdzili,

democracies had this incredible range of side benefits.

że demokracja daje mnóstwo innych korzyści.

They would bring prosperity, security,

Wymieniali o dobrobyt, bezpieczeństwo,

overcome sectarian violence,

przezwyciężenie przemocy na tle wyznaniowym,

ensure that states would never again harbor terrorists.

uwolnienie od terrorystów.

Since then, what's happened?

Co się zmieniło od tamtego czasu?

Well, what we've seen is the creation, in places like Iraq

Widzimy demokratyczne systemy rządów

and Afghanistan, of democratic systems of government

w miejscach jak Irak czy Afganistan,

which haven't had any of those side benefits.

które jednak nie odczuwają wspomnianych korzyści.

In Afghanistan, for example, we haven't just had one election

W Afganistanie wybory odbyły się już trzy razy.

or two elections. We've gone through three elections,

Trzykrotnie wybierano prezydenta i parlament.

presidential and parliamentary. And what do we find?

Z jakim rezultatem?

Do we find a flourishing civil society, a vigorous rule of law

Czy kwitnie społeczeństwo obywatelskie,

and good security? No. What we find in Afghanistan

praworządność i bezpieczeństwo? Nie.

is a judiciary that is weak and corrupt,

Afgański system sądowniczy jest słaby i skorumpowany,

a very limited civil society which is largely ineffective,

społeczeństwo obywatelskie jest ograniczone i nieskuteczne,

a media which is beginning to get onto its feet

media raczkują,

but a government that's deeply unpopular,

a rząd jest bardzo niepopularny

perceived as being deeply corrupt, and security

i w powszechnej opinii trawiony przez korupcję

that is shocking, security that's terrible.

a system bezpieczeństwa jest szokująco zły.

In Pakistan, in lots of sub-Saharan Africa,

W Pakistanie i państwach Afryki subsaharyjskiej

again you can see democracy and elections are compatible

demokracja i wybory nie kłócą się

with corrupt governments, with states that are unstable

ze skorumpowanymi rządami,

and dangerous.

niestabilnym i niebezpiecznym państwem.

And when I have conversations with people, I remember

Przypominam sobie rozmowę

having a conversation, for example, in Iraq,

z ludźmi w Iraku.

with a community that asked me

Spytano mnie, czy zamieszki,

whether the riot we were seeing in front of us,

które działy się na naszych oczach,

this was a huge mob ransacking a provincial council building,

z tłumem plądrującym budynek lokalnej rady,

was a sign of the new democracy.

to oznaka nowej demokracji.

The same, I felt, was true in almost every single one

Sprawy mają się podobnie

of the middle and developing countries that I went to,

w każdym państwie rozwijającym się i średnio zamożnym,

and to some extent the same is true of us.

które odwiedziłem, a trochę także i u nas.

Well, what is the answer to this? Is the answer to just

Jakie jest zatem rozwiązanie?

give up on the idea of democracy?

Czy powinniśmy zrezygnować z idei demokracji?

Well, obviously not. It would be absurd

Oczywiście nie. Byłoby absurdalne

if we were to engage again in the kind of operations

angażować się w operacje,

we were engaged in, in Iraq and Afghanistan

jakie miały miejsce w Afganistanie czy Iraku,

if we were to suddenly find ourselves in a situation

gdyby nagle okazało się,

in which we were imposing

że wprowadzamy system

anything other than a democratic system.

inny niż demokratyczny.

Anything else would run contrary to our values,

Każdy inny kłóciłby się z naszymi wartościami,

it would run contrary to the wishes of the people

z oczekiwaniami ludności,

on the ground, it would run contrary to our interests.

i naszym własnym interesem.

I remember in Iraq, for example, that we went through

Pamiętam czas, kiedy wydawało nam się,

a period of feeling that we should delay democracy.

że powinniśmy opóźnić wprowadzenie demokracji.

We went through a period of feeling that the lesson learned

Po doświadczeniach w Bośni,

from Bosnia was that elections held too early

gdzie przeprowadzone zbyt wcześnie wybory

enshrined sectarian violence, enshrined extremist parties,

usankcjonowały przemoc religijną i ekstremizm,

so in Iraq in 2003 the decision was made,

w Iraku w 2003 roku podjęto decyzję

let's not have elections for two years. Let's invest in

o odroczeniu wyborów na dwa lata,

voter education. Let's invest in democratization.

by zainwestować w edukację wyborczą i demokratyzację.

The result was that I found stuck outside my office

W rezultacie, nasze biuro zostało oblężone,

a huge crowd of people, this is actually a photograph

to akurat zdjęcie z Libii,

taken in Libya but I saw the same scene in Iraq

ale identyczną sytuację widziałem w Iraku,

of people standing outside screaming for the elections,

przez tłum ludzi domagających się wyborów.

and when I went out and said, "What is wrong

Wyszedłem i spytałem,

with the interim provincial council?

co jest nie tak z Radą Tymczasową

What is wrong with the people that we have chosen?

i z ludźmi, których dla nich wybraliśmy?

There is a Sunni sheikh, there's a Shiite sheikh,

Jest szejk sunnicki, szyicki,

there's the seven -- leaders of the seven major tribes,

siedmiu przywódców głównych plemion,

there's a Christian, there's a Sabian,

jest chrześcijanin, jest Sabejczyk,

there are female representatives, there's every political party in this council,

reprezentantki kobiet i wszystkie partie polityczne.

what's wrong with the people that we chose?"

Co jest nie tak z ludźmi, których wybraliśmy?

The answer came, "The problem isn't the people

Odpowiedź: "Nie chodzi o to, kogo wybraliście,

that you chose. The problem is that you chose them."

tylko o to, że to wyście wybierali".

I have not met, in Afghanistan, in even the most

Nawet w najodleglejszym zakątku Afganistanu

remote community, anybody who does not want

nie spotkałem ani jednej wspólnoty,

a say in who governs them.

która nie chciałaby decydować, kto nią rządzi.

Most remote community, I have never met a villager

Nawet na zapadłej wsi nie spotkałem nikogo,

who does not want a vote.

kto nie chciałby głosować.

So we need to acknowledge

Przyjmijmy do wiadomości,

that despite the dubious statistics, despite the fact that

że mimo wątpliwych statystyk,

84 percent of people in Britain feel politics is broken,

mimo że 84% Brytyjczyków wątpi w politykę,

despite the fact that when I was in Iraq, we did an opinion poll

mimo że badania przeprowadzone w Iraku w 2003 r.

in 2003 and asked people what political systems they preferred,

na temat systemów politycznych wykazały,

and the answer came back that

na temat systemów politycznych wykazały,

seven percent wanted the United States,

że 7% chce rządów USA,

five percent wanted France,

5% rządów Francji,

three percent wanted Britain,

3% rządów Wielkiej Brytanii,

and nearly 40 percent wanted Dubai, which is, after all,

a aż 40% Dubaju,

not a democratic state at all but a relatively prosperous

niedemokratycznej, ale dobrze prosperującej

minor monarchy, democracy is a thing of value

małej monarchii, pomimo tego demokracja to wartość,

for which we should be fighting. But in order to do so

o którą powinniśmy walczyć. By tego dokonać

we need to get away from instrumental arguments.

musimy odejść od technicznych sporów.

We need to get away from saying democracy matters

Trzeba porzucić przekonanie, że demokracja liczy się

because of the other things it brings.

ze względu na rzeczy, które jej towarzyszą.

We need to get away from feeling, in the same way,

Musimy porzucić przekonanie,

human rights matters because of the other things it brings,

że prawa człowieka liczą się ze względu na rzeczy,

or women's rights matters for the other things it brings.

które im towarzyszą, podobnie prawa kobiet.

Why should we get away from those arguments?

Dlaczego powinniśmy zakończyć te spory?

Because they're very dangerous. If we set about saying,

Ponieważ są one bardzo niebezpieczne.

for example, torture is wrong because it doesn't extract

Jeśli potępienie tortur tłumaczymy tym,

good information, or we say, you need women's rights

że nie dają wiarygodnych informacji lub uzasadniamy prawa kobiet

because it stimulates economic growth by doubling the size of the work force,

stymulacją wzrostu gospodarczego przez podwojenie siły roboczej,

you leave yourself open to the position where

musimy liczyć się z tym,

the government of North Korea can turn around and say,

że rząd Korei Północnej odpowie na to:

"Well actually, we're having a lot of success extracting

"Odnosimy duże sukcesy w zdobywaniu

good information with our torture at the moment,"

wiarygodnych informacji przez tortury",

or the government of Saudi Arabia to say, "Well,

a rząd Arabii Saudyjskiej powie:

our economic growth's okay, thank you very much,

"Dziękujemy, nasz wzrost gospodarczy

considerably better than yours,

ma się znacznie lepiej niż wasz,

so maybe we don't need to go ahead with this program on women's rights."

nie potrzebujemy programu wspierania praw kobiet".

The point about democracy is not instrumental.

Demokracja nie jest tylko środkiem do celu.

It's not about the things that it brings.

Nie chodzi wyłącznie o rzeczy, które za sobą niesie.

The point about democracy is not that it delivers

Nie chodzi o to, że niesie za sobą

legitimate, effective, prosperous rule of law.

efektywne, dobrze prosperujące rządy prawa,

It's not that it guarantees peace with itself or with its neighbors.

ani że gwarantuje spokój wewnętrzny i zewnętrzny.

The point about democracy is intrinsic.

Demokracja jest wartością zasadniczą.

Democracy matters because it reflects an idea of equality

Demokracja jest ważna, ponieważ odzwierciedla

and an idea of liberty. It reflects an idea of dignity,

idee równości i wolności, godności,

the dignity of the individual, the idea that each individual

godności jednostki,

should have an equal vote, an equal say,

poglądu, że głos każdego liczy się tak samo

in the formation of their government.

w procesie formowania rządu.

But if we're really to make democracy vigorous again,

Jeśli rzeczywiście chcemy wzmocnić demokrację,

if we're ready to revivify it, we need to get involved

ożywić ją, musimy zaangażować się wspólnie,

in a new project of the citizens and the politicians.

obywatele i politycy w nowe projekty.

Democracy is not simply a question of structures.

Demokracja to nie kwestia struktury.

It is a state of mind. It is an activity.

To stan umysłu. To działanie.

And part of that activity is honesty.

A jego częścią, szczerość.

After I speak to you today, I'm going on a radio program

Po tym wystąpieniu wystąpię w programie radiowym

called "Any Questions," and the thing you will have noticed

"Any Questions", zapewne zauważyliście,

about politicians on these kinds of radio programs

że politycy w tego typu programach

is that they never, ever say that they don't know the answer

nigdy nie przyznają się, że nie znają odpowiedzi.

to a question. It doesn't matter what it is.

Niezależnie od tego, o co chodzi.

If you ask about child tax credits, the future of the penguins

Jeśli spytacie o dodatek na dziecko,

in the south Antarctic, asked to hold forth on whether or not

przyszłość pingwinów na Antarktydzie

the developments in Chongqing contribute

albo czy rozbudowa Chongqingu wspomaga

to sustainable development in carbon capture,

zrównoważony rozwój sekwestracją dwutlenku węgla,

and we will have an answer for you.

na pewno dostaniecie odpowiedź.

We need to stop that, to stop pretending to be

To się musi skończyć. Musimy przestać udawać,

omniscient beings.

że jesteśmy istotami wszechwiedzącymi.

Politicians also need to learn, occasionally, to say that

Politycy muszą czasem umieć przyznać,

certain things that voters want, certain things that voters

że niektóre oczekiwania i obietnice wyborcze

have been promised, may be things

że niektóre oczekiwania i obietnice wyborcze

that we cannot deliver

mogą być niemożliwe do realizacji,

or perhaps that we feel we should not deliver.

lub też że nie powinny zostać zrealizowane.

And the second thing we should do is understand

Powinniśmy odkryć geniusz naszych społeczeństw.

the genius of our societies.

Powinniśmy odkryć geniusz naszych społeczeństw.

Our societies have never been so educated, have never

Społeczeństwo nigdy jeszcze nie były tak wykształcone,

been so energized, have never been so healthy,

energiczne, zdrowe,

have never known so much, cared so much,

jeszcze nigdy tyle nie wiedziano, nie troszczono się,

or wanted to do so much, and it is a genius of the local.

i nie chciano tyle osiągnąć. Ten geniusz jest tutejszy.

One of the reasons why we're moving away

Odchodzimy od sal bankietowych,

from banqueting halls such as the one in which we stand,

jak ta, w której dzisiaj jesteśmy,

banqueting halls with extraordinary images on the ceiling

sal o niezwykłych obrazach na suficie,

of kings enthroned,

przedstawiających królów na tronie,

the entire drama played out here on this space,

cały ten spektakl odgrywający się w tej przestrzeni,

where the King of England had his head lopped off,

gdzie królowi Anglii ucięto głowę...

why we've moved from spaces like this, thrones like that,

Odchodzimy od miejsc jak to,

towards the town hall, is we're moving more and more

i kierujemy się w stronę ratusza,

towards the energies of our people, and we need to tap that.

bo idziemy ku energii obywateli. Wykorzystajmy to.

That can mean different things in different countries.

W różnych krajach może to dotyczyć innych dziedzin.

In Britain, it could mean looking to the French,

W Wielkiej Brytanii moglibyśmy podpatrzeć Francuzów

learning from the French,

jak w bezpośrednich wyborach

getting directly elected mayors in place

wybierają władze miasta

in a French commune system.

we francuskich wspólnotach.

In Afghanistan, it could have meant instead of concentrating

W Afganistanie, zamiast koncentrować się

on the big presidential and parliamentary elections,

na wyborach prezydenckich i parlamentarnych,

we should have done what was in the Afghan constitution

powinniśmy zastosować się do afgańskiej konstytucji,

from the very beginning, which is to get direct local elections going

przeprowadzić bezpośrednie wybory

at a district level and elect people's provincial governors.

na poziomie prowincji, by wybrać naczelników.

But for any of these things to work,

Jednak by to wszystko miało szansę realizacji,

the honesty in language, the local democracy,

uczciwość języka władzy, lokalna demokracja,

it's not just a question of what politicians do.

zabiegi samych polityków nie wystarczą.

It's a question of what the citizens do.

To również kwestia obywateli.

For politicians to be honest, the public needs to allow them to be honest,

Opinia publiczna musi pozwolić na uczciwość polityków.

and the media, which mediates between the politicians

Media, które pośredniczą między politykami a opinią,

and the public, needs to allow those politicians to be honest.

też muszą na to przyzwolić.

If local democracy is to flourish, it is about the active

Rozkwit lokalnej demokracji wymaga aktywnego

and informed engagement of every citizen.

i świadomego zaangażowania każdego obywatela.

In other words, if democracy is to be rebuilt,

Innymi słowy, by odbudować demokrację,

is to become again vigorous and vibrant,

by stała się ponownie żywa i energiczna,

it is necessary not just for the public

opinia publiczna

to learn to trust their politicians,

musi zaufać swoim politykom,

but for the politicians to learn to trust the public.

a politycy muszą zaufać opinii publicznej.

Thank you very much indeed. (Applause)

Dziękuję bardzo. (Brawa)