Rory Stewart: Why democracy matters

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Indra Ganzorig Reviewer: Tuya Bat

So little Billy goes to school,

Бяцхан Билли сургууль руугаа явна.

and he sits down and the teacher says,

Түүнийг ширээндээ суухад багш нь

"What does your father do?"

"Аав чинь юу хийдэг вэ?" гэж асуув.

And little Billy says, "My father plays the piano

Хариуд нь Билли "Аав маань хар тамхины газар

in an opium den."

төгөлдөр хуур тоглодог" гэв.

So the teacher rings up the parents, and says,

Багш нь эцэг эх рүү нь залган

"Very shocking story from little Billy today.

"Биллигээс итгэмээргүй юм сонслоо.

Just heard that he claimed that you play the piano

Өөрийг чинь хар тамхины газар

төгөлдөр хуур тоглодог гэх юм" гэжээ.

in an opium den."

And the father says, "I'm very sorry. Yes, it's true, I lied.

Тэгтэл аав нь "Намайг үнэхээр уучлаарай. Тэгсэн, би худлаа ярьсан.

But how can I tell an eight-year-old boy

Яаж 8 настай хүүд аав нь

that his father is a politician?" (Laughter)

улс төрч гэж хэлэх юм бэ?" (Инээд)

Now, as a politician myself, standing in front of you,

Улс төрчийнхөө хувьд та бүхний өмнө зогсож байхдаа,

or indeed, meeting any stranger anywhere in the world,

эсвэл хаана ч явсан хүмүүст

when I eventually reveal the nature of my profession,

өөрийн мэргэжлээ хэлэхэд

they look at me as though I'm somewhere between

тэд намайг могой, сармагчин,

a snake, a monkey and an iguana,

игуана гүрвэлийн дундах гэж хардаг.

and through all of this, I feel, strongly,

Энэ үед би ямар нэгэн зүйл

that something is going wrong.

буруу байгааг мэдэрдэг.

Four hundred years of maturing democracy,

Ардчиллыг хөгжүүлсэн 400 жил,

colleagues in Parliament who seem to me, as individuals,

бие хүнийхээ хувьд бас ч гэж бахархууштай,

reasonably impressive, an increasingly educated,

өндөр боловсролтой парламентын гишүүд,

energetic, informed population, and yet

эрч хүчтэй, мэдээлэл сайтай ард иргэд байгаа ч гэсэн

a deep, deep sense of disappointment.

маш гүн гүнзгий харамсах урам хугарах сэтгэгдэл байна.

My colleagues in Parliament include, in my new intake,

Миний хамт ажилладаг парламентын гишүүдийн дунд

family doctors, businesspeople, professors,

эмч, бизнесмэн, профессор,

distinguished economists, historians, writers,

нэрд гарсан эдийн засагч, түүхч, зохиолч,

army officers ranging from colonels down to regimental sergeant majors.

хурандаагаас эхлээд түрүүч хүртэлх зэвсэгт хүчнийхэн байдаг.

All of them, however, including myself, as we walk underneath

Энэ бүх хүмүүс, бас би

those strange stone gargoyles just down the road,

ордны хачин жигтэй баримлуудын доогуур алхахад

feel that we've become less than the sum of our parts,

бид өөрсдийнхөөрөө байх боломжгүй,

feel as though we have become profoundly diminished.

хязгаарлагдсан мэт сэтгэгдэл төрдөг.

And this isn't just a problem in Britain.

Энэ зөвхөн Их Британид байдаг асуудал биш.

It's a problem across the developing world,

Энэ бол хөгжиж буй болон дундаж орлоготой

and in middle income countries too. In Jamaica,

орнуудад тулгардаг асуудал. Жишээлбэл,

for example -- look at Jamaican members of Parliament,

Ямайкийн парламентын гишүүдийг харвал

you meet them, and they're often people who are

тэд ихэвчлэн Харвард, Принстоныг төгссөн,

Rhodes Scholars, who've studied at Harvard or at Princeton,

Родсын шагналыг хүртсэн байдаг.

and yet, you go down to downtown Kingston,

Харин Kингстонд очиход

and you are looking at one of the most depressing sites

дэлхий дээрх хамгийн аймшигтай

that you can see in any middle-income country in the world:

дүр зургийг харах болно:

a dismal, depressing landscape

шатаж хаягдсан барилгуудаар дүүрэн,

of burnt and half-abandoned buildings.

cэтгэл өвтгөм бүрхэг төрх.

And this has been true for 30 years, and the handover

Энэ байдал 30 жил үргэлжилсэн.

in 1979, 1980, between one Jamaican leader who was

1979, 1980 оны үед Родсын шагналын эзний хүү Ямайкийн нэгэн улс төрчөөс

the son of a Rhodes Scholar and a Q.C. to another

Харвардад эдийн засгийн докторын зэрэг

who'd done an economics doctorate at Harvard,

хамгаалсан хүнд төрийн эрх шилжихэд

over 800 people were killed in the streets

хар тамхитай холбоотой хүчирхийлэлд

in drug-related violence.

800 гаруй хүн гудамжинд алагдсан.

Ten years ago, however, the promise of democracy

10 жилийн өмнө ардчиллын амлалт

seemed to be extraordinary. George W. Bush stood up

гайхамшигтай сонсогдож байлаа.

Жорж Буш 2003 онд конгрессын өмнө

in his State of the Union address in 2003

and said that democracy was the force that would beat

ардчилал бол дэлхий даяарх муу муухайг

most of the ills of the world. He said,

бут цохих хүч гэж тунхаглаж байсан.

because democratic governments respect their own people

Тэрээр ардчилсан засаглал нь хүмүүсээ, хөршөө хүндэлдэг,

and respect their neighbors, freedom will bring peace.

эрх чөлөө нь энх тайвныг авчирна гэсэн.

Distinguished academics at the same time argued that

Тухайн үед нэрт судлаачид ардчилал нь

democracies had this incredible range of side benefits.

маш олон сайн талуудыг авчирна гэж байсан.

They would bring prosperity, security,

Хөгжил цэцэглэл, аюулгүй байдлыг авчирна,

overcome sectarian violence,

аливаа бүлэг намын сөргөлдөөнөөс үүдсэн хүчирхийллийг үгүй хийнэ,

ensure that states would never again harbor terrorists.

улс орнууд террористуудыг орогнуулахгүй болгоно гэсэн.

Since then, what's happened?

Тэрнээс хойш юу болсон бэ?

Well, what we've seen is the creation, in places like Iraq

Ирак, Афганистан гэх мэт улс орнуудад

and Afghanistan, of democratic systems of government

ардчилсан системт засгийн газрын хэргэм цол олгосон ч

which haven't had any of those side benefits.

бусад сайн талуудыг нь олж аваагүй.

In Afghanistan, for example, we haven't just had one election

Афганистанд жишээлбэл нэг хоёр биш,

or two elections. We've gone through three elections,

бүр 3 удаагийн ерөнхийлөгчийн болон

presidential and parliamentary. And what do we find?

парламентын сонгууль явагдсан. Үүнээс бид юу олж авав?

Do we find a flourishing civil society, a vigorous rule of law

Хөгжингүй иргэний нийгэм, хүчтэй хууль дүрэм,

and good security? No. What we find in Afghanistan

аюулгүй байдлыг олов уу? Үгүй.

Харин Афганистанд авилгаар дүүрэн, сул дорой шүүх засаглал,

is a judiciary that is weak and corrupt,

a very limited civil society which is largely ineffective,

идэвхигүй, хязгаарлалттай иргэний нийгэм,

a media which is beginning to get onto its feet

дөнгөж хөл дээрээ тогтож буй мэдээллийн хэрэгсэл,

but a government that's deeply unpopular,

хээл хахуульдаа идэгдсэн

perceived as being deeply corrupt, and security

нэр хүндгүй засгийн газар,

that is shocking, security that's terrible.

ямар ч найдваргүй аюулгүй байдал л байна.

In Pakistan, in lots of sub-Saharan Africa,

Пакистан- Сахарын цөл дахь Африкийн улсад

again you can see democracy and elections are compatible

ардчилал болон сонгууль нь авилгатай засаглал,

with corrupt governments, with states that are unstable

аюултай бас тогтворгүй төртэй

and dangerous.

холбоотой байдаг.

And when I have conversations with people, I remember

Намайг хүмүүстэй ярилцах үед,

having a conversation, for example, in Iraq,

нэгэн ярианы үеэр Иракт

with a community that asked me

"Орон нутгийн эвслийн байрыг тонож буй

whether the riot we were seeing in front of us,

бидний харж байгаа босогчид

this was a huge mob ransacking a provincial council building,

ардчиллын шинэ хэлбэр үү?" гэж

was a sign of the new democracy.

ард иргэд нь асууж байлаа.

The same, I felt, was true in almost every single one

Энэ байдал миний очсон

of the middle and developing countries that I went to,

дундаж болон хөгжиж буй улс орнуудад

and to some extent the same is true of us.

бүгдэд нь үнэн байсан. Бидэнд ч бас хамааралтай.

Well, what is the answer to this? Is the answer to just

Үүний хариулт нь юу вэ?

give up on the idea of democracy?

Ардчиллын тухай ор тас мартаад бууж өгөх үү?

Well, obviously not. It would be absurd

Мэдээж үгүй.

Ирак, Афганистанд болсон шиг

if we were to engage again in the kind of operations

үйл ажиллагаанд дахин оролцохоор болбол,

we were engaged in, in Iraq and Afghanistan

if we were to suddenly find ourselves in a situation

ардчиллын системээс огт өөрөөр

in which we were imposing

аашлах тийм байдалд орвол

anything other than a democratic system.

энэ нь маш зохисгүй явдал болно.

Anything else would run contrary to our values,

Энэ бидний үнэт зүйлсд нийцэхгүй.

it would run contrary to the wishes of the people

Газарт байгаа хүмүүсийн хүсэлд нийцэхгүй.

on the ground, it would run contrary to our interests.

Бидний сонирхолд нийцэхгүй.

I remember in Iraq, for example, that we went through

Миний санаж байгаагаар Иракт

a period of feeling that we should delay democracy.

ардчиллыг түр хойшлуулах шаардлагатай үе байсан.

We went through a period of feeling that the lesson learned

Босниагийн сургамжаас бид

from Bosnia was that elections held too early

сонгуулийг хэтэрхий эрт явуулан

enshrined sectarian violence, enshrined extremist parties,

нам бүлгийн зөрчлийг улам дэмжсэн гэдгийг ойлгосон.

so in Iraq in 2003 the decision was made,

Тиймээс 2003 онд Иракт шийдвэр гаргасан.

let's not have elections for two years. Let's invest in

2 жилийн турш сонгууль хийхгүй байя.

voter education. Let's invest in democratization.

Сонгогчдын боловсролд, ардчилсан тогтолцоонд хөрөнгө оруулъя.

The result was that I found stuck outside my office

Үүний үр дүнд ажлынхаа гадаа

олон түмэн хүнээр хүрээлүүлсэн байгааг харсан.

a huge crowd of people, this is actually a photograph

taken in Libya but I saw the same scene in Iraq

Энэ бол Ливид авсан зураг. Ижил дүр зураг Иракт бас харагдаж байсан.

of people standing outside screaming for the elections,

Хүмүүс сонгууль хийхийг хүсч гадаа орилолдож байсан.

and when I went out and said, "What is wrong

Би гараад ингэж асуусан: "Орон нутгийн зөвлөлийн

with the interim provincial council?

юу нь болохгүй байгаа юм бэ?

What is wrong with the people that we have chosen?

Бидний сонгосон хүмүүс яав?

There is a Sunni sheikh, there's a Shiite sheikh,

Сунни, Шийтийн шейх байна,

there's the seven -- leaders of the seven major tribes,

томоохон 7 овгийн 7 толгойлогч байна.

there's a Christian, there's a Sabian,

Христчин, Сабий, эмэгтэй төлөөлөгчид гээд

there are female representatives, there's every political party in this council,

энэ эвсэлд бүх намын төлөөлөл байна.

what's wrong with the people that we chose?"

Бидний сонгосон хүмүүсийн юу нь болохгүй байгаа юм бэ?"

The answer came, "The problem isn't the people

Хариуд нь "Асуудал сонгосон хүмүүст биш,

that you chose. The problem is that you chose them."

та нар тэднийг сонгосонд байгаа юм" гэсэн.

I have not met, in Afghanistan, in even the most

Афганистанд, хамгийн алслагдсан хэсэгт нь ч

өөрсдийг нь удирдах хүмүүсийг сонгоход

remote community, anybody who does not want

санал бодлоо илэрхийлэхийг хүсдэггүй хүнтэй би огт таарч байгаагүй.

a say in who governs them.

Most remote community, I have never met a villager

Хамгийн алслагдсан орон нутагт

who does not want a vote.

санал өгөхийг хүсдэггүй хүнтэй таарч байгаагүй.

So we need to acknowledge

Тиймээс ардчилал бол тэмцэх ёстой үнэт зүйл гэдгийг

that despite the dubious statistics, despite the fact that

статистик тоонуудыг үл харгалзан ойлгож ухаарах хэрэгтэй.

84 percent of people in Britain feel politics is broken,

Их Британид хүмүүсийн 84% нь

улс төрийг найдваргүй гэж боддог.

despite the fact that when I was in Iraq, we did an opinion poll

in 2003 and asked people what political systems they preferred,

Иракт хийсэн 2003 оны санал асуулгаар

and the answer came back that

7 хувь нь АНУ, 5 хувь нь Франц,

seven percent wanted the United States,

3 хувь нь Их Британи,

five percent wanted France,

ойролцоогоор 40% нь явж явж

three percent wanted Britain,

хэдий хөгжингүй ч,

and nearly 40 percent wanted Dubai, which is, after all,

ардчилсан биш, хаант засаглалтай

not a democratic state at all but a relatively prosperous

Дубай хот буюу Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын

minor monarchy, democracy is a thing of value

улс төрийн тогтолцоог илүүд үзсэн байсан.

for which we should be fighting. But in order to do so

Ардчиллын үнэ цэнийг ойлгохын тулд

we need to get away from instrumental arguments.

бид гол хэрэгсэл болсоор ирсэн шалтгаануудаас зайлсхийх ёстой.

We need to get away from saying democracy matters

"Яагаад ардчилал гэж" гэсэн асуултын хариуд

because of the other things it brings.

"өөр бусад давуу талтай учраас" гэхээ больё.

We need to get away from feeling, in the same way,

Үүний адилаар хүний эрх энийг дагуулдаг учраас,

human rights matters because of the other things it brings,

эмэгтэйчүүдийн эрх тэрийг дагуулдаг учраас

or women's rights matters for the other things it brings.

гэсэн ойлголтоосоо салцгаая.

Why should we get away from those arguments?

Яагаад?

Because they're very dangerous. If we set about saying,

Учир нь энэ их аюултай.

for example, torture is wrong because it doesn't extract

Жишээлбэл, хэрэгтэй мэдээллийг гаргаж чаддагүй учраас

good information, or we say, you need women's rights

тамлан зовоох нь буруу, эсвэл ажиллах хүчийг нэмэгдүүлэн

because it stimulates economic growth by doubling the size of the work force,

эдийн засгийг дэмждэг учраас эмэгтэйчүүдийн эрх чухал гэвэл

дараахь байдалд хүргэнэ. Хойд Солонгос хариуд чинь

you leave yourself open to the position where

the government of North Korea can turn around and say,

"Тэгвэл бид тамлан зовоогоод

"Well actually, we're having a lot of success extracting

маш их мэдээллийг олж авч байгаа",

good information with our torture at the moment,"

эсвэл Саудын Арабын засгийн газар

or the government of Saudi Arabia to say, "Well,

"Баярлалаа, гэхдээ танайхтай харьцуулахад

our economic growth's okay, thank you very much,

манай эдийн засгийн өсөлт сайн байгаа.

considerably better than yours,

Тэгэхээр бидэнд энэ эмэгтэйчүүдийн эрхийн

so maybe we don't need to go ahead with this program on women's rights."

хөтөлбөр хэрэггүй байх" гэж магадгүй.

The point about democracy is not instrumental.

Ардчиллын утга санаа нь чухал биш.

It's not about the things that it brings.

Ардчиллын сайн талууд нь үүнд хамаагүй.

The point about democracy is not that it delivers

Ардчиллын гол утга санаа нь хүчин төгөлдөр,

legitimate, effective, prosperous rule of law.

үр нөлөөтэй хууль дүрмийг авчирдагтаа байдаггүй.

It's not that it guarantees peace with itself or with its neighbors.

Хөрштэйгөө эсвэл ардчилалтай өөртэй нь эв найрамдалтай байх амлалт өгдөггүй.

The point about democracy is intrinsic.

Ардчиллын гол агуулга нь дотоод шинжтэй.

Democracy matters because it reflects an idea of equality

Тэгш байдал болон эрх чөлөөний тухай

and an idea of liberty. It reflects an idea of dignity,

утга санааг агуулдагаараа ардчилал чухал.

the dignity of the individual, the idea that each individual

Хувь хүний нэр төр, засгийн газрынх нь бүрэлдэхүүнд

should have an equal vote, an equal say,

саналаа өгөх эрх тэгш байдлын тухай учраас

in the formation of their government.

ардчилал чухал.

But if we're really to make democracy vigorous again,

Ардчиллыг дахин сэргээж

if we're ready to revivify it, we need to get involved

хүчтэй болгохыг хүсч байгаа бол

in a new project of the citizens and the politicians.

улс төрчид, иргэдийн шинэ төсөлд оролцох хэрэгтэй.

Democracy is not simply a question of structures.

Ардчилал бол зүгээр л нэг бүтцийн асуудал биш.

It is a state of mind. It is an activity.

Энэ бол оюун санааны байдал. Энэ бол үйл ажиллагаа.

And part of that activity is honesty.

Тэрхүү үйл ажиллагааны нэг хэсэг нь шударга байдал.

After I speak to you today, I'm going on a radio program

Энэ ярианыхаа дараа өнөөдөр би "Асуулт байна уу?"

called "Any Questions," and the thing you will have noticed

гэдэг нэгэн радио нэвтрүүлэгт орно.

about politicians on these kinds of radio programs

Та бүхний ажигласнаар улс төрчид

is that they never, ever say that they don't know the answer

аль ч асуултанд "мэдэхгүй" гэж хэлдэггүй.

Ямар ч асуулт байсан хариултыг мэдэж байдаг.

to a question. It doesn't matter what it is.

If you ask about child tax credits, the future of the penguins

Хүүхдийн татварын зээл, Антарктид дахь

in the south Antarctic, asked to hold forth on whether or not

оцон шувуудын ирээдүй,

Чунцинь дахь явдал нүүрсхүчлийн хэмжээг тогтоон барих

the developments in Chongqing contribute

тогтвортой хөгжилд хэрхэн нөлөөлж байгаа тухай гээд

to sustainable development in carbon capture,

and we will have an answer for you.

юуг ч асуусан хариулт нь байж л байдаг.

We need to stop that, to stop pretending to be

Бид бүхнийг мэдэгч хүн болж

omniscient beings.

жүжиглэхээ болих хэрэгтэй.

Politicians also need to learn, occasionally, to say that

Мөн зарим тохиолдолд

certain things that voters want, certain things that voters

сонгогчдын хүссэн, эсвэл тэдэнд амласан зүйлс

have been promised, may be things

биелэх боломжгүй,

that we cannot deliver

эсвэл тэдгээрийг биелүүлэхийг зөвшөөрөхгүй

or perhaps that we feel we should not deliver.

гэдгийг хэлж сурах хэрэгтэй.

And the second thing we should do is understand

Бидний хийх ёстой дараагийн зүйл бол

the genius of our societies.

нийгмийн суут байдлыг ойлгох.

Our societies have never been so educated, have never

Бидний нийгэм өмнө нь хэзээ ч

ийм өндөр боловсролтой, илүү эрүүл,

been so energized, have never been so healthy,

have never known so much, cared so much,

ингэж ихийг мэддэг, анхаардаг,

or wanted to do so much, and it is a genius of the local.

эсвэл ийм ихийг хүсдэг байгаагүй.

One of the reasons why we're moving away

Бид бүхний яг одоо сууж байгаа шиг

from banqueting halls such as the one in which we stand,

хаад ноёдын зургаар дүүрэн,

banqueting halls with extraordinary images on the ceiling

уран зургаар чимсэн таазтай

хээнцэр танхимуудаас зайлсхийж байгаа шалтгаан бол

of kings enthroned,

the entire drama played out here on this space,

бүх л үйл явдал энд болж өнгөрсөн.

where the King of England had his head lopped off,

Английн хаан толгойгоо цавчуулж байсан.

why we've moved from spaces like this, thrones like that,

Эдгээр газруудаас холдож

towards the town hall, is we're moving more and more

үүд рүү чиглэн,

towards the energies of our people, and we need to tap that.

хүмүүстэй илүү ойрхон болсоор байна.

That can mean different things in different countries.

Энэ нь өөр өөр орнуудад ялгаатай байж болно.

In Britain, it could mean looking to the French,

Их Британид энэ нь Франц руу анхаарлаа хандуулах,

learning from the French,

Францаас суралцах,

getting directly elected mayors in place

Францын орон нутгийн сонгуульд

in a French commune system.

тухайн газраас хотын даргыг нь шууд сонгох гэх мэт.

In Afghanistan, it could have meant instead of concentrating

Афганистанд ерөнхийлөгчийн эсвэл

on the big presidential and parliamentary elections,

УИХ гэх мэт томоохон сонгуулийг онцлохоос илүүтэйгээр

we should have done what was in the Afghan constitution

дүүргийн хэмжээнд орон нутгийн сонгууль явуулж

from the very beginning, which is to get direct local elections going

аймгийн засаг даргыг сонгох байдлаар

at a district level and elect people's provincial governors.

Афганистаны үндсэн хуулийг бүр эхнээс нь хэрэгжүүлэх байсан юм.

But for any of these things to work,

Гэхдээ эдгээрийг хэрэгжүүлэхэд

the honesty in language, the local democracy,

үг хэлээрээ шударга байж, орон нутгийн ардчиллыг

it's not just a question of what politicians do.

зөвхөн улс төрчдийн хийх зүйл биш гэдгийг ойлгох нь чухал.

It's a question of what the citizens do.

Үүнд иргэдийн оролцоо маш чухал.

For politicians to be honest, the public needs to allow them to be honest,

Улс төрчид шударга байхын тулд олон нийт тэднийг шударга байхыг нь зөвшөөрөх,

and the media, which mediates between the politicians

мөн улс төрч иргэдийн гүүр болсон мэдээллийн хэрэгсэл нь

and the public, needs to allow those politicians to be honest.

тэдэнд шударга байх боломжийг нь олгох ёстой.

If local democracy is to flourish, it is about the active

Орон нутгийн ардчилал цэцэглэхийн тулд

and informed engagement of every citizen.

иргэн бүрийн идэвхитэй оролцоо нэн чухал.

In other words, if democracy is to be rebuilt,

Өөрөөр хэлбэл ардчиллыг дахин бүтээхэд,

is to become again vigorous and vibrant,

үүнийг хүчтэй, нөлөөтэй болгоход

it is necessary not just for the public

ард иргэд нь улс төрчиддөө

to learn to trust their politicians,

итгэж сурахаас гадна,

but for the politicians to learn to trust the public.

улс төрчид ч олон нийтэд итгэж сурах хэрэгтэй.

Thank you very much indeed. (Applause)

Маш их баярлалаа. (Алга ташилт)