Hanna Rosin: New data on the rise of women

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

We are now going through an amazing and unprecedented moment

ئێستا ئێمە بەرەو کاتێکی بێ وێنە و سەرنج ڕاکێش دەڕۆین

where the power dynamics between men and women

کە هێزی داینامیکی لە نێوان پیاو و ژندا

are shifting very rapidly,

بەشێوەیەکی خێرا دەگۆڕدرێت

and in many of the places where it counts the most,

لەزۆربەی ئەو شوێنانەی کە زۆرترینیشیان بریتین لە

women are, in fact, taking control of everything.

ژن، لەڕاستیدا دەسەڵاتی هەموو شتێک دەگرنە دەست

In my mother's day, she didn't go to college.

دایکم لە ڕۆژانی ژیانیدا، نەچوو بۆ زانکۆ

Not a lot of women did.

زۆربەی ژنەکان ئەوەیان نەکرد بوو

And now, for every two men who get a college degree,

لەئێستادا، بۆ هەموو دوو پیاوێک کە بڕوانامەی زانکۆ بەدەست دێنن

three women will do the same.

لەبەرامبەردا سێ ئافرەت ئەو بڕوانامەیە بەدەست دێنن

Women, for the first time this year,

لەم ساڵدا ئافرەت بۆ یەکەم جار

became the majority of the American workforce.

زۆرینەی هێزی کاریان لە ئەمریکادا پێکهێنا

And they're starting to dominate lots of professions --

دەستیان کردوە بە دەست گرتن بەسەر زۆربەی پیشەکاندا

doctors, lawyers,

دکتۆرەکان، پارێزەرەکان

bankers, accountants.

فەرمانبەرە بانکیەکان، ژمێریارەکان

Over 50 percent of managers are women these days,

لەم ڕۆژانەدا لە سەروو % ٥٠ ی کارگێڕەکان بریتین لە ئافرەت

and in the 15 professions

لە پانزە بەشی جیاوازی

projected to grow the most in the next decade,

پڕۆژەکان، کە بەزۆری گەشە دەکەن لە دە ساڵی داهاتوودا

all but two of them are dominated by women.

لە هەموو پڕۆژەکان دوانیان دەستیان بەسەردا گیراوە لەلایەن ژنەوە

So the global economy is becoming a place

ئابوری لە جیهاندا دەبێت بە شوێنێک

where women are more successful than men,

کە ئافرەتان زیاتر سەرکەوتوون وەک لە پیاو

believe it or not,

باوەڕ بکەیت یان نا

and these economic changes

ئەم ئاڵوگۆڕیە ئابوریانە

are starting to rapidly affect our culture --

بەرەو ئەوە دەچێت کە کاریگەری هەبێت لەسەر داب و نەریتمان

what our romantic comedies look like,

ئەو پەیوەندیە خۆشەویستیە پێکەنیناویەی ئێمە لەچی دەچێت

what our marriages look like,

هاوسەرگیرێتی ئێمە لەچی دەچێت

what our dating lives look like,

ڕۆژەکانی ژیانمان لە چی دەچێت

and our new set of superheroes.

ئەو کەسانەی کە تازە دەبن بە پاڵەوانمان

For a long time, this is the image of American manhood that dominated --

بۆ ماوەیەکی زۆر، ئەمە وێنەی هەرزەکارانی ئەمەریکایە کە زاڵ دەبن بەسەریاندا

tough, rugged,

توندی، سەختی

in control of his own environment.

کۆنتڕۆڵی ئەم ژینگەیەی ئێمە دەکات

A few years ago, the Marlboro Man was retired

چەند ساڵیک لەمەو پێش پیاوی مارلبۆرۆ خانەنشین کرا

and replaced by this

وە گۆڕا بەمە

much less impressive specimen,

گۆڕا بەکەسێک کە ئارەزوی نەبوو بۆ پیشەکەی

who is a parody of American manhood,

کێ بەرپرسیارە لەم گاڵتەجاریە بە هەرزەکارانی ئەمەریکا

and that's what we have in our commercials today.

ئەو شتەی کە ئێمە ئەمڕۆ لە بازرگانیەکاندا هەمانە

The phrase "first-born son"

دەستەواژەی، یەکەم کوڕی لە دایک بوو

is so deeply ingrained in our consciousness

کە زۆر بەقوڵی چەسپاوە لە بیرۆکەی ئێمەدا

that this statistic alone shocked me.

کە ئەم ئامارە منی تووشی سەرسوڕمان کردوە

In American fertility clinics,

لەبەرهەمی دەرمانگەکانی ئەمەریکا

75 percent of couples

لە %٧٥ ی دوانەکان

are requesting girls and not boys.

داوا دەکەن کە کچیان هەبێت نەک کوڕ

And in places where you wouldn't think,

وە لەم ناوچانەدا کە بیرناکرێتەوە

such as South Korea, India and China,

هەروەک لە باشوری کۆریاو هیند و چین

the very strict patriarchal societies

لە کۆمەڵگەیەکی زۆر توند

are starting to break down a little,

کە وردە وردە بەرەو داڕووخان دەچن

and families are no longer

وە خێزانەکان چیتر ناتوانن

strongly preferring first-born sons.

بەشێوەیەکی بەهێز لەدایک بونی یەکەم کوڕ پەسەند بکەن

If you think about this, if you just open your eyes to this possibility

گەر بێتو بیر لەمە بکەیتەوە، ئەگەر تەنها چاوەکانت بکەیتەوە و سەیری ئەم بیرۆکەیە بکەیت

and start to connect the dots,

وە دەست بکەیت بە بەیەکەوە بەستنی خاڵەکان

you can see the evidence everywhere.

دەتوانن بەڵگەکان ببینی لە هەموو شوێنێک

You can see it in college graduation patterns,

دەتوانیت ئەمە لە شێوازی دەرچونی زانکۆدا ببینیت

in job projections,

لە پڕۆژەکانی ئیشدا

in our marriage statistics,

لە ئاماری هاوسەرگیریدا

you can see it in the Icelandic elections, which you'll hear about later,

دەتوانن ئەمە ببینن لە دەنگدانی ئایسلەندا، کە گوێت لێ دەبێت، لەبارەیەوە دواتر

and you can see it on South Korean surveys on son preference,

دەتوانن ئەمە ببینن لە کۆریای باشور، لەو ئامارەی کە لەسەر پەسەندکردنی کوڕە

that something amazing and unprecedented

کە شتێکی سەرنج ڕاکێش و بێوێنەیە

is happening with women.

ڕوودەدات لە ژنەکاندا

Certainly this is not the first time that we've had great progress with women.

بەدڵنیایەوە ئەمە یەکەم جار نیە کە پێشکەوتنێکی وا گەورە هەبێت لە ژنەکاندا

The '20s and the '60s also come to mind.

ساڵی بیستەکان و شەستەکان دێتەوە بیرمان

But the difference is that, back then,

بەڵام جیاوازییان لەگەڵ ئەو کاتە ئەوەیە

it was driven by a very passionate feminist movement

کە ئەو کاتە لەلایەن بزوتنەوەیەکی فیمینیزمەوە بەڕێوەدەبرا

that was trying to project its own desires,

کە هەوڵی ئەوەیان دەدا ئارەزوەکانیان بکەن بە پڕۆژە

whereas this time, it's not about passion,

بەڵام لە ئێستادا، لەبارەی سۆزەوە نیە

and it's not about any kind of movement.

هەروەها لەبارەی هیچ جۆرێک لە جوڵەکان نیە

This is really just about the facts

بەڵکو بەدڵنیایەوە لەبارەی ڕاستیەکانە

of this economic moment that we live in.

لەبارەی ئەو بارە ئابورییەوەیە کە تێیدا دەژین

The 200,000-year period

بۆ ماوەی دوو سەد هەزار ساڵ

in which men have been top dog

کە پیاوەکان دەسەڵاتداری یەکەمی ڕێکخراوەکان بوون

is truly coming to an end, believe it or not,

بەشێوەیەکی ڕاستی بەرەو کۆتا دەڕوات، باوەڕبکەین یان نا

and that's why I talk about the "end of men."

لەبەرئەوەیە کە من باسی کۆتایی سەردەمی پیاوەکان دەکەم

Now all you men out there,

ئێستا ئەو پیاوانەی لە دەرەوەن

this is not the moment where you tune out or throw some tomatoes,

کاتی ئەوەنیە کە بێنە دەرەوە یان تەماتە فڕێ بدەن

because the point is that this

لەبەرئەوەی حاڵەتەکە بەو شێوەیە کە

is happening to all of us.

کە بەسەر هەمووماندا ڕوویداوە

I myself have a husband and a father

من خۆم خاوەنی مێردێکم لەگەڵ باوکمدا

and two sons whom I dearly love.

لەگەڵ دوو کوڕ کە زۆر خۆشم دەوێن

And this is why I like to talk about this,

لەبەرئەمەیە کە حەزدەکەم باس لەمە بکەم

because if we don't acknowledge it,

لەبەرئەوەی ئەگەر ئێمە نەزانین لەبارەیەوە

then the transition will be pretty painful.

ئەو کاتە تێپەڕاندنی ئازاردەر دەبێت

But if we do take account of it,

بەڵام ئەگەر تێپەڕاندنەکە هەژمار بکرێت

then I think it will go much more smoothly.

ئەو کاتە واهەست دەکەم کا زۆر ئاساییانە تێدەپەڕێت

I first started thinking about this about a year and a half ago.

من لەسەرەتادا بیرم لەمە دەکردەوە نزیکەی ساڵ و نیوێک لەمەو پێش

I was reading headlines about the recession just like anyone else,

ناوی ئەو وتارانەم دەخوێندەوە کە لەبارەی سستی ئابوریەوە بوو هەروەکو ئەوانەی تر

and I started to notice a distinct pattern --

دەستم کرد بە تێبینی کردنی شێوازێکی ئاشکرا

that the recession was affecting men

کە سستی ئابوری کاریگەری لەسەر پیاوان بوە

much more deeply than it was affecting women.

زیاتر لەوەی کە کاریگەری لەسەر ژنان بوە

And I remembered back to about 10 years ago

بیرم کەوتەوە با بگەڕێنەوە بۆ دە ساڵ لەمەوپێش

when I read a book by Susan Faludi

کاتێک کتێبی (سوسان فالودیم) خوێندەوە

called "Stiffed: The Betrayal of the American Man,"

بەناوی توندی، پیاوە خیانەتکارەکانی ئەمەریکا

in which she described how hard the recession had hit men,

کە وەسفی ئەو بارە سستە قورسە ئابورییەی دەکرد لەسەر ژیانی پیاوان

and I started to think about

منیش دەستم کردبوو بە بیرکرنەوە لەبرەی ئەوەوە

whether it had gotten worse this time around in this recession.

لەم کاتەدا سستی ئابوری بەرەو خراپتر دەچێت

And I realized that two things were different this time around.

لەوە تێگەشتبووم کە دوو شت لەم دەورەدا جیاوازن

The first was that

یەکەمیان ئەوە بوو کە

these were no longer just temporary hits

زۆر ناخایەنێت بەڵکو لێدانێکی کاتییە

that the recession was giving men --

داشکانەکە بەسەر پیاواندا شکایەوە

that this was reflecting a deeper

کە کاردانەوەی دەبێت بەقوڵی

underlying shift in our global economy.

گۆڕینی بنچینەیی لە جیهانی ئابوریدا

And second, that the story was no longer

وە دوەمیان، ئەوەیە کە ئەم چیرۆکە بەردەوام نابێت

just about the crisis of men,

تەنها لەبەرئەوەی تەنگوچەڵەمەیە بۆ پیاوەکان

but it was also about what was happening to women.

بەڵام لەبارەی ئەو شتانەیە کە ڕوویداوە لەسەر ئافرەت

And now look at this second set of slides.

ئێستا سەیری خاڵەکانی دووەم دەکەین

These are headlines about what's been going on with women in the next few years.

چەند وتارێک هەیە لەبارەی ئەوەی کە چی ڕوودەدات لەسەر ژن لەچەند ساڵی داهاتوو

These are things we never could have imagined a few years ago.

چەند شتێک هەیە کە هەرگیز بەخەیاڵماندا نەدەهات لە چەند ساڵی ڕابردوودا

Women, a majority of the workplace.

ژنەکان زۆربەی ئیشکەرەکان دەگرێتەوە

And labor statistics: women take up most managerial jobs.

بە پێی ئامارێکی ئیشکەرەکان: ژنەکان زۆربەی پۆستە باڵاکان وەردەگرن لە ئیشەکاندا

This second set of headlines --

لەسەر وتاری دووەمدا

you can see that families and marriages are starting to shift.

دەتوانی ببینین کە خێزانەکان و ژن و مێردەکان دەست دەکەن بە گۆڕان

And look at that last headline --

سەیری کۆتا وتار بکەن

young women earning more than young men.

ژنە گەنجەکان زیاتر فێر دەبن وەک لە پیاوە گەنجەکان

That particular headline comes to me from a market research firm.

هەندێ وتاری تایبەت لە دەزگای توێژینەوەی بازاڕەکانەوە دێت بۆم

They were basically asked by one of their clients

بەشێوەیەکی بنچینەیی پرسیار دەکرێت لەلایەن یەکێک لەو مشتەریانەوە

who was going to buy houses in that neighborhood in the future.

کێ دەیەوێت لەو دەورووبەرە خانوو بکڕێت لە داهاتوودا

And they expected that it would be young families,

وە پێشبینی ئەوە دەکرێت کە خێزانە گەنجەکان بن

or young men, just like it had always been.

یان پیاوە گەنجەکان، هەروەک لەوەو پێش چۆن بوە

But in fact, they found something very surprising.

بەڵام لەڕاستیدا، هەندێک شتیان دۆزییەوە کە زۆر سەرسوڕهێنەر بوو

It was young, single women

ئەو گەنجە، ئافرەتێکی تەنیا بوو

who were the major purchasers of houses in the neighborhood.

کە سەرەکیترین کڕیاری خانوو بوو لە ناوچەکە

And so they decided, because they were intrigued by this finding,

لەبەرئەوەی گومانیان هەبوو لە ئەنجامەکە، بڕیاریاندا

to do a nationwide survey.

تا ڕاپرسیەکی فراوانتر بکرێت

So they spread out all the census data,

لەبەرئەوە هەموو داتای سەرژمێریەکانیان بڵاوکردەوە

and what they found, the guy described to me as a shocker,

ئەوانەی دەستیان کەوتبوو، کوڕەکە باسی کرد هەروەکو شتێکی داخورپاو بوو بۆ من

which is that in 1,997

کە ئەوە لە ساڵی ١٩٩٧ دا بوو

out of 2,000 communities,

لە ٢ هەزار کۆمەڵگەدا

women, young women,

ژنەکان، ژنە گەنجەکان

were making more money than young men.

کە پارەیەکی زۆرتر پەیدا دەکەن بە بەراورد بە پیاوە گەنجەکان

So here you have a generation of young women

کەواتە، لێرەدا نەوەیەک لە گەنجی ژنمان هەیە

who grow up thinking of themselves

کاتێک گەورە دەبن بیر لە خۆیان دەکەنەوە

as being more powerful earners

وەک کەسێکی ئازا و بەدەست هێنەر

than the young men around them.

بە بەراورد بە پیاوە گەنجەکان لە دەوروبەریان دا

Now, I've just laid out the picture for you,

ئێستا، من تەنها وێنەیەکم بۆ ئێوە باس کرد

but I still haven't explained to you why this is happening.

بەڵام تا ئێستا بۆم ڕوون نەکردونەتەوە کە بۆچی ئەمە ڕوو دەدات

And in a moment, I'm going to show you a graph,

لەم کاتەدا، وێنەیەکتان نیشان دەدەم

and what you'll see on this graph --

چی دەبینن لەسەر ئەم وێنەیە

it begins in 1973,

دەست پێدەکات لە ساڵی ١٩٧٣

just before women start flooding the workforce,

تەنها پێش دەستپێکردنی لافاوی ئیش کردن لە لایەن ژنەوە

and it brings us up to our current day.

ئەمەیە ئێمە دەهێنێت بۆ ئەم ڕۆژە

And basically what you'll see

بەشێوەیەکی بنچینەیی چی دەبینن

is what economists talk about

ئەوە ئەو شتەیە کە ئابوریناسەکان قسە دەکەن لەبارەیەوە

as the polarization of the economy.

وەک لایەنگیریەک بۆ ئابوری

Now what does that mean?

ئێستا ئەمە چی دەگەیەنێت؟

It means that the economy is dividing into high-skill, high-wage jobs

ئەوە دەگەیەنێت کە ئابوری دابەش دەبێت بەسەر دوو بەشدا، ئاستی بەرز، ئیشی داهات بەرز

and low-skill, low-wage jobs --

ئاستی نزم، ئیشی داهات نزم

and that the middle, the middle-skill jobs,

مام ناوەند، ئاستی ئیش مام ناوەند

and the middle-earning jobs, are starting to drop out of the economy.

بەدەست هێنانی ئیشی مام ناوەند، باری ئابوری بەرەو لاوازی دەبات

This has been going on for 40 years now.

ئەمە بۆ ماوەی ٤٠ ساڵە بەردەوامە هەتاکو ئێستا

But this process is affecting men

بەڵام ئەم پڕۆسەیە ئەو کاریگەریەی هەیەتی لەسەر پیاوەکان

very differently than it's affecting women.

زۆر جیاوازترە لەو کاریگەریەی کەلەسەر ژنان هەیەتی

You'll see the women in red, and you'll see the men in blue.

دەتوانن پیاوان لە بەشی (سور) و ژنان لە بەشی (شین) ببینن

You'll watch them both drop out of the middle class,

ئێەی ئەوان دەبینن کە دێنە دەرەوە لە چینەکانی ناوەڕاستدا

but see what happens to women and see what happens to men.

بەڵام تەماشاکە، کە چی ڕوودەدات لە پیاواندا هەروەها لە ژنانیشدا

There we go.

لێرەوە دەست پێدەکەین

So watch that. You see them both drop out of the middle class.

کەواتە سەیری ئەوە بکە، هەردووکیان دەبینن کە دێنە دەرەوە لە چینی ناوەڕاستدا

Watch what happens to the women. Watch what happens to the men.

سەیربکەن چی ڕوودەدا لە ژنەکاندا، چی ڕوودەدا لە پیاوەکاندا

The men sort of stagnate there,

پیاوەکان لەوێ پەنگیان خواردوە

while the women zoom up in those high-skill jobs.

بەڵام ژنەکان وادەردەکەون کە ئاستی ئیشیان بەرز بێت و بەرز دەبنەوە

So what's that about?

کەواتە ئەوە لەبارەی چیەوەیە؟

It looks like women got some power boost on a video game,

وەک ئەوە وایە کە ژنان توانای زیاتریان هەیە لە یاریە ڤیدۆیەکاندا

or like they snuck in some secret serum into their birth-control pills

یان وەک ئەوە وایە کە بەشاراوەیی چەند ژەمێک حەپی کۆنتڕۆڵکردنی منداڵ بوون بخۆن

that lets them shoot up high.

کە ئەوە یارمەتیان دەدات بەرزببنەوە

But of course, it's not about that.

بەڵام بەدڵةیاییەوە ئەوە لەبارەی ئەوەوە نیە

What it's about is that the economy has changed a lot.

بەڵکو لەبارەی ئەوەوەیە کە باری ئابوری هەندێک گۆڕانکاری بەسەردا هاتوە

We used to have a manufacturing economy,

ئەوەمان بەکاردەهێنا بۆ بنیاتنانی باری ئابوری

which was about building goods and products,

کە لەبارەی بنیاتنانێک و بەرهەمهێنانێکی باشەوەیە

and now we have a service economy

ئێستا ئێمە خزمەتگوزاری ئابوریمان هەیە

and an information and creative economy.

لەگەڵ زانیاری و دروست بوونی ئابوری

Those two economies require very different skills,

ئەم دوو بارە ئابوریە پێویستی بە ئاستی زۆر جیاواز هەیە

and as it happens, women have been much better

هەروەکو ڕوودەدات. ژنانن زۆر باشترن

at acquiring the new set of skills than men have been.

لەوەرگرتنی شارەزایی بە بەراورد لەگەڵ پیاوان

It used to be that you were

وەک ئەوە وایە کە

a guy who went to high school

کەسێک چووبێت بۆ خوێندنگای ئامادەیی

who didn't have a college degree,

کە نمرەی کۆلێژی نیە

but you had a specific set of skills,

بەڵام تۆ کۆمەڵێک شارەزایی تایبەتیت هەیە

and with the help of a union,

لەگەڵ یارمەتی لە ڕێکخراوەکانەوە

you could make yourself a pretty good middle-class life.

تۆ دەتوانی خۆت والێبکەیت کە لە ژیانی چینە مامناوەندەکاندا زۆر باش بیت

But that really isn't true anymore.

بەڵام بەدڵنیاییەوە ئەمە چیتر ڕاست نیە

This new economy is pretty indifferent

ئەم بارە ئابوریە تازەیە شتێکی داهێنراوی نوێیە

to size and strength,

لە ڕووی قەبارەو هێزەوە

which is what's helped men along all these years.

ئەو شتەیە کە چەند ساڵێک یارمەتی پیاوی دا

What the economy requires now

ئەوەی کە ئابوری دەوێت لە ئێستادا

is a whole different set of skills.

ئاستی شارەزایی زۆر جیاوازە

You basically need intelligence,

بەشێوەیەکی بنچینەیی پێویستت بەزانیاری هەیە

you need an ability to sit still and focus,

پێویستت بە توانایەک هەیە بۆ مانەوەو جەخت کردنەوە

to communicate openly,

بۆ گفتوگۆکردن بەشێوەیەکی کراوەیی

to be able to listen to people

بۆ ئەوەی بتوانیت گوێ لە مرۆڤەکان بگریت

and to operate in a workplace that is much more fluid than it used to be,

بۆ ئەوەی کارەکەت ئەنجام بدەیت بەشێوەیەکی نەرم و نیانی کە پێشتر ڕووی نەداوە

and those are things that women do extremely well,

هەموو ئەم شتانە ژنەکان دەتوانن بیکەن زۆر بەباشی

as we're seeing.

هەروەک دەیبینین

If you look at management theory these days,

ئەگەر سەیری تیۆری بەڕێوەبردن بکەین لەم ڕۆژانەدا

it used to be that our ideal leader

وەک ئەوە وایە کە سەرکردە نمونەییەکەمان

sounded something like General Patton, right?

لەوە دەچێت وەک جەنەڕاڵ (پاتۆرن بێت)، ڕاستە؟

You would be issuing orders from above.

دەبێت جێبەجێکردنی فەرمانەکان لەسەرەوە بێت

You would be very hierarchical.

کەسەکان بەپێی پلەو پایەکان دەگۆڕێن

You would tell everyone below you what to do.

پێویستە بە هەموو ئەو کەسانە بڵێین کە لەخوار تۆوەن چی بکەن

But that's not what an ideal leader is like now.

بەڵام ئەوە سەرکردەی نمونەیی نیە

If you read management books now,

ئەگەر کتێبی کارگێڕی بخوێنیتەوە

a leader is somebody who can foster creativity,

سەرکردە کەسێکە کە دەتوانێت داهێنانێک بەرهەم بهێنێت

who can get his -- get the employees -- see, I still say "his" --

دەتوانێت دەستی بکەوێت..فەرمانبەرەکانی دەست بکەوێت...دەبینن، هێشتا دەڵێم ئەو

who can get the employees to talk to each other,

دەتوانێت فەرمانبەرەکانی دەست بکەوێت قسە لەگەڵ هەموویان بکات

who can basically build teams and get them to be creative.

دەتوانێت تیمەکان بنیات بنێت بە شێوەیەکی بنچینەیی وە هانیان بدات بۆ داهێنان

And those are all things that women do very well.

هەموو ئەم شتانە ژنەکان دەتوانن بەباشی بیکەن

And then on top of that, that's created a kind of cascading effect.

هەروەها لەسەرووی هەموویانەوە، دروستبوونی کۆمەڵێک گۆڕانکاریەکی یەک لەدوای یەکە

Women enter the workplace at the top,

هەروەها لەسەرووی هەموویانەوە، چوونە ناو ئیشە لەلایەن ژنەوە

and then at the working class,

هەروەها لە چینی کرێکاراندا

all the new jobs that are created

هەموو ئەو ئیشانەی کە دروست بوون

are the kinds of jobs that wives used to do for free at home.

جۆرێکە لە ئیش کە ژنان ئەوە دەکەن بۆ سەربەست بوونیان لە ماڵەوە

So that's childcare,

هەروەها چاودێری منداڵەکانیان

elder care and food preparation.

چاودێری بەتەمەنەکان لەگەڵ ئامادەکردنی خۆراک

So those are all the jobs that are growing,

کەواتە ئەوە ئەو جۆرە ئیشانەیە کە ئاستیان بەرزدەبێتەوە

and those are jobs that women tend to do.

هەروەها ئەوە ئەو جۆرە ئیشانەیە کە ژنان دەیانەوێت بیکەن

Now one day it might be

لەوانەیە ڕۆژێک لە ڕۆژان

that mothers will hire an out-of-work,

ئەو دایکانە کەسێک بەکرێ بگرن

middle-aged, former steelworker guy

لە تەمەنێکی مامناوەندا، کوڕێکی ئیشکەر

to watch their children at home,

کە چاودێری منداڵەکانیان بکەن لە ماڵەوە

and that would be good for the men, but that hasn't quite happened yet.

ئەوە باشە بۆ پیاوەکان، بەڵام تا ئێستا ئەوە ڕووی نەداوە

To see what's going to happen, you can't just look at the workforce that is now,

بۆ ئەوەی ببینین کە چێ ڕوودەدات، ناتوانین ئێستا سەیری هێزی کار بکەین

you have to look at our future workforce.

پێویستە ئێستا سەیری هێزی کارمان بکەین بۆ داهاتوومان

And here the story is fairly simple.

لێرەدا ئەم چیرۆکە زۆر سادەیە

Women are getting college degrees

ژنان نمرەی زانکۆ بەدەست دەهێنن

at a faster rate than men.

بەشێوەیەکی خێراتر بە بەراورد لەگەڵ پیاوان

Why? This is a real mystery.

بۆچی؟ ئەمە نهێنیەکی ڕاستەقینەییە

People have asked men, why don't they just go back to college,

خەڵک داوا لە پیاوان دەکەن، بۆچی ناگەڕێنەوە بۆ زانکۆ

to community college, say, and retool themselves,

بۆ ناو کۆمەڵگەی زانکۆ، دەڵێن، بۆ خۆتان نوێ ناکەنەوە

learn a new set of skills?

بۆ فێربونی کۆمەڵێک شارەزایی تازە؟

Well it turns out that they're just very uncomfortable doing that.

باشە ئەوانە دەگەڕێنەوە بۆ ئەوەی کە ئەوەندە حەزیان لەو کارە نیە

They're used to thinking of themselves as providers,

ئەوان وابیردەکەنەوە لە خۆیان هەروەکو دابینکەرێک

and they can't seem to build the social networks

ناتوانن خۆیان واببینن لە دروستکردنی تۆڕێکی کۆمەڵایەتیدا

that allow them to get through college.

کە یارمەتیان بدات بۆ چونە ناو کۆلێژ

So for some reason

لەبەر چەند هۆکارێک

men just don't end up going back to college.

پیاوەکان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ کۆلێژ

And what's even more disturbing

ئەوەی کە زۆر بێزارکەرە

is what's happening with younger boys.

ئەویش ئەوەیە کە چی بەسەر کوڕە گەنجەکاندا دێت

There's been about a decade of research

ماوەیەک دەبێت توێژنەوەیەک دەریخستوە

about what people are calling the "boy crisis."

لەبارەی ئەوەی کە خەڵکی چۆن تەنگوچەڵەمەی کوڕەکانیان باس دەکەن

Now the boy crisis is this idea

تەنگوچەڵەمەی کوڕەکان ئێستا ئەوەیە

that very young boys, for whatever reason,

کە کوڕە گەنجەکان، لەبەر هەرهۆکارێک بێت

are doing worse in school than very young girls,

ئاستیان خراپترە لە خوێندنگاکاندا بە بەراورد لەگەڵ کچە گەنجەکان

and people have theories about that.

خەڵک بۆچونی خۆیان هەیە لەم بارەیەوە

Is it because we have an excessively verbal curriculum,

لەبەرئەوە پەیڕەوێکی زاری لەڕادەبەدەرمان هەیە

and little girls are better at that than little boys?

کە هەندێک لە کچەکان زۆر باشترن لە هەندێک لە کوڕەکان

Or that we require kids to sit still too much,

یان پێویست دەکات منداڵەکان زیاتر بهێڵینەوە

and so boys initially feel like failures?

لەبەرئەوەیە کە کوڕەکان هەرلەسەرەتاوە هەست دەکەن وەک شکستخواردویەک؟

And some people say it's because,

هەندێک خەڵک دەڵین لەبەرئەوەیە

in 9th grade, boys start dropping out of school.

لە تەمەنی نۆ ساڵیدا، دەست دەکەن بە دەرهێنانی کوڕەکان لەخوێندندا

Because I'm writing a book about all this, I'm still looking into it,

لەبەرئەوەی ئێستا من کتێبێک دەنوسم لەبارەی هەموو ئەو شتانەوە، من هێشتا سەیری ئەمە دەکەم

so I don't have the answer.

لەبەرئەوە من هێشتا وەڵامم دەست نەکەوتوە

But in the mean time, I'm going to call on the worldwide education expert,

بەڵام لە هەمان کاتدا، من بانگی پسپۆڕی پەروەردەیی دەکەم لە جیهاندا

who's my 10-year-old daughter, Noa,

ئەویش کچە تەمەن دە ساڵیەکەی خۆمە، نوا

to talk to you about

قسەدەکات بۆ ئێوە لەبارەی

why the boys in her class do worse.

ئایا بۆچی کوڕەکان لەپۆلەکەیدا خراپ دەبن

(Video) Noa: The girls are obviously smarter.

(ڤیدیۆ) نوا: بەشێوەیەکی ئاشکرا کچەکان زیرەک ترن

I mean they have much larger vocabulary.

مەبەستم ئەوەیە کە کچەکان ووشەی زیاتر و گەورەتر دەزانن

They learn much faster.

ئەوان خێراتر فێر دەبن

They are more controlled.

زیاتر خۆیان ڕێکخستوە

On the board today for losing recess tomorrow, only boys.

لەسەر بۆردی دیاریکردنی خوێندکارە تەمەڵەکان، تەنها کوڕەکان دەبینرێن

Hanna Rosin: And why is that?

هانا رۆسین: ئەوە بۆچی وایە؟

Noa: Why? They were just not listening to the class

نوا: بۆچی؟ لەبەرئەوەی ئەوان هیچ گوێ ناگرن لە پۆلدا

while the girls sat there very nicely.

لە کاتێکدا کچەکان لەوێ دانیشتوون بەشێوەیەکی جوان

HR: So there you go.

هانا رۆسلین: تۆ فەرموو

This whole thesis really came home to me

ئەو وتارە بەدڵنیاییەوە هاتە ماڵەوەش بۆ من

when I went to visit a college in Kansas City --

کاتێک من چووم بۆ سەردانی کۆلێژ لە شاری کانساس

working-class college.

کۆلێژەکە سەرقاڵ بوون

Certainly, when I was in college, I had certain expectations about my life --

بەدڵنیاییەوە، کاتێک لە کۆلێژ بووم، هەندێک بیروڕای تایبەتیم هەبوو لە بارەی ژیانمەوە

that my husband and I would both work,

کە من و مێردەکەم هەردووکمان پێویستە ئیش بکەین

and that we would equally raise the children.

هەروەها منداڵەکانمان بەشێوەیەکی یەکسان گەورە بکەین

But these college girls

بەڵام کچەکانی ئەم کۆلێژە

had a completely different view of their future.

بەتەواوی بینینێکی جیاوزیان هەیە بۆ داهاتویان

Basically, the way they said it to me is

بەڕاستی، ئەو قسەیەی ئەوان بە منیان دەگوت ئەوە بوو

that they would be working 18 hours a day,

ئەوان دەیانویست ئیش بکەن بۆ ماوەی هەژدە کاتژمێر لە ڕۆژێکدا

that their husband would maybe have a job,

مێردەکانیان لەوانەیە بیانەوێت ئیش بکەن

but that mostly he would be at home taking care of the kiddies.

بەڵام بەشێوەیەکی گشتی ئەوان دەبێت لە ماڵەوە بن بۆ ئەوەی ئاگاداری منداڵەکانیان بن

And this was kind of a shocker to me.

ئەوە شتێکی زۆر سەرسوڕهێنەر بوو بۆ من

And then here's my favorite quote from one of the girls:

پاشان ئەم وتەیەم لە یەکێک لە کچەکانەوە وەرگرت

"Men are the new ball and chain."

پیاوەکان تۆپ و زنجیری تازەن

(Laughter)

پێکەنین

Now you laugh,

ئێستا ئێوە پێدەکەنن

but that quote has kind of a sting to it, right?

بەڵام ئەم وتەیە جۆرێکە لە پێوەدان، وانیە؟

And I think the reason it has a sting

وابیردەکەمەوە کە هۆکاری ئەم پێوەدانە ئەوەیە

is because thousands of years of history

لەماوەی هەزاران ساڵی مێژوودا

don't reverse themselves

وەکو خۆیان نەماونەتەوە

without a lot of pain,

بەبێ چەشتنی هەندێک ئازار

and that's why I talk about

هەر لەبەرئەوەشە من قسەدەکەم لەبارەیەیەوە

us all going through this together.

با هەموومان بەیەکەوە پێیدا تێپەڕ بین

The night after I talked to these college girls,

ئەو شەوە دوای قسەکردنم لەگەڵ کچەکانی کۆلێژەکە

I also went to a men's group in Kansas,

هەروەها ڕۆشتم بۆ گروپی پیاوان لە کەنساس

and these were exactly the kind of victims of the manufacturing economy

ئەمانە هەمووی جۆرێک بوون لە قوربانی لە دروست بوونی ئابوری

which I spoke to you about earlier.

هەروەکو قسەم لەگەڵ تۆدا کرد پێشتر

They were men who had been contractors,

چەندین پیاو هەبوون کە خەریکی گرێبەست کردن بوون

or they had been building houses

یان خەریکی دروست کردنی خانوەکانن

and they had lost their jobs after the housing boom,

ئەوان ئیشەکانیان لەدەستدا لە دوای زەرەرکردن لە خانوەکانیاندا

and they were in this group because they were failing to pay their child support.

ئەوان لەم گروپانەدان لەبەرئەوەی سەرکەوتوو نەبون لە پێدانی پارە بۆ پشتگیری منداڵەکانیان

And the instructor was up there in the class

وە مامۆستاکانیان لە پۆلەکانیان بوون

explaining to them all the ways

هەموو ڕێگاکان بۆ ئەوان ڕوون بکەینەوە

in which they had lost their identity in this new age.

کە ناسنامەی خۆیان لەدەست دەدەن لەم تەمەنە تازەیاندا

He was telling them they no longer had any moral authority,

ئەو بەوان دەڵێن کە چیتر لایەنی ئەخلاقی نەماوە لە ئەنجامدانی ئەو کارە

that nobody needed them for emotional support anymore,

کە هیچ کەسێک پێویستی بەوان نیە بۆ پاڵپشتیکردنی لایەنی سۆزداری

and they were not really the providers.

لە ڕاستیدا ئەوان دابینکەر نین

So who were they?

کەواتە، ئەوان کێن؟

And this was very disheartening for them.

ئەمە ئەو ڕێگەیە بوو کە ئەوانی زیاتر دواخست

And what he did was he wrote down on the board

ئەوەی کە ئەو کردی ئەوە بوو کە لەسەر تەختەکە نوسیبوی

"$85,000,"

هەشتاو پێنج هەزار دۆلار

and he said, "That's her salary,"

هەرەوەها وتی: ئەوە موچەی کچەکەیەتی

and then he wrote down "$12,000."

دوای ئەوە دوانزە هەزار دۆلاری نوسی

"That's your salary.

ئەوە موچەی تۆیە

So who's the man now?" he asked them.

کەواتە ئێستا پیاوەکە کێیە؟ ئەو لەوانی پرسی

"Who's the damn man?

پیاوی نەفرەتی کێیە؟

She's the man now."

ئێستا ئەو کچە پیاوە

And that really sent a shudder through the room.

ئەوە ئەو شتەیە کە دەردەکەوێت لە ژووەرەکەوە

And that's part of the reason I like to talk about this,

ئەوە بەشێکە لە هۆکارەکە کە دەمەوێت قسە بکەم لەبارەیەوە

because I think it can be pretty painful,

لەبەرئەوەی من واهەست دەکەم کە ئازاردەرە

and we really have to work through it.

بەدڵنیاییەوە پێویستە ئیش لەسەر ئەمە بکەین

And the other reason it's kind of urgent

هۆکارەکەی تر جۆرێکە لە پێویستی

is because it's not just happening in the U.S.

لەبەرئەوەیە کە تەنها لە ئەمەریکادا ڕوونادات

It's happening all over the world.

بەڵکو لە هەموو جیهاندا ڕوودەدات

In India, poor women are learning English

لە هیند، ئاافرەتە هەژارەکان فێری ئینگلیزی دەبن

faster than their male counterparts

خێراتر لە پیاوانی هاوشانی خۆیان

in order to staff the new call centers

بۆ ئەوەی ستافێکی تازەی سەنتەری پەیوەندیەکان دروست بکەن

that are growing in India.

کە گەشەی کردوە لە هیندستان

In China, a lot of the opening up of private entrepreneurship

لە چین، ڕێژەیەکی زۆر هاوکاری کردن لە کەرتی تایبەتدا هەیە

is happening because women are starting businesses,

ڕوودەدات لەبەرئەوەی ژنان دەستیان کردوە بە ئیش کردن

small businesses, faster than men.

ئیشی بچوک، خێراتر لە پیاوان

And here's my favorite example, which is in South Korea.

ئەمە نمونەیەکی بچوکە، کە تایبەتە بە کۆریای باشور

Over several decades,

بۆ چەند ساڵێک دەبێت

South Korea built one of the most patriarchal societies we know about.

کۆریای باشور بەهێزترین سیستەمی پیاو سالاری دروست کردوە کە ئێمە بینیبێتمان

They basically enshrined the second-class status of women

بەشێوەیەکی دیار، ئافرەت ببوە دووەم چین

in the civil code.

لە یاسای مەدەنی ئەو ووڵاتەدا

And if women failed to birth male children,

ئەگەر ئافرەت نەیتوانی منداڵی کوڕی بێت

they were basically treated like domestic servants.

ئەوا بەشێوەی خزمەتکارێک ڕەفتاریان لەگەڵ دەکرێت

And sometimes family would pray to the spirits to kill off a girl child

هەندێک کات خێزان نوێژیان دەکرد و دەپاڕانەوە تا منداڵە کچەکەیان بمرێت

so they could have a male child.

تاکو منداڵێکی کوڕیان ببێت

But over the '70s and '80s,

بەڵام لەدوای حەفتاکان و هەشتاکانەوە

the South Korea government decided they wanted to rapidly industrialize,

کاتێک حکومەتی کۆریای باشور بڕیاری دا ببێت بە ووڵاتێکی بازرگانی و مۆدێرن

and so what they did was,

ئەوەی ئەنجامیان دا ئەوە بوو

they started to push women into the workforce.

هانی ژنانیان دەدا کە بچن کار بکەن

Now they've been asking a question since 1985:

لە ساڵی ١٩٨٥ وە ئەو پرسیارە دەکرێت

"How strongly do you prefer a first-born son?"

تاچەند دەتەوێت ئەو منداڵەی کە لەدایک دەبێت بەهێز و کوڕ بێت؟

And now look at the chart.

ئێستا تەماشای هێڵکاریەکە بکە

That's from 1985 to 2003.

ئەو لە ساڵی ١٩٨٥ وە بۆ ساڵی ٢٠٠٣ یە

How much do you prefer a first-born son?

تا چەند بەلاتەوە پەسەندە یەکەم منداڵت کوڕ بێت؟

So you can see that these economic changes

کەواتە دەتوانیت ئەو گۆڕانکاریە ئابوریانە ببینیت

really do have a strong effect on our culture.

کە کاریگەریەکی زۆریان لەسەر کۆمەڵگاکەمان هەیە

Now because we haven't fully processed this information,

لەبەرئەوەی ئەم زانیاریەمان بەباشی بەکار نەهێناوە

it's kind of coming back to us in our pop culture

تاڕادەیەک دەکەوێتە سەر خۆمان لەم کۆمەڵگەیەدا

in these kind of weird and exaggerated ways,

کە ئەم جۆرە شتە نامۆیانە بەشێوەیەکی زیادەڕەویی

where you can see that the stereotypes are changing.

دەیان بینین کە ئەم شتە زیادانە دەگۆڕێن

And so we have on the male side

کەواتە ئێمە لایەنگیری نێرینە دەکەین

what one of my colleagues likes to call the "omega males" popping up,

کە یەکێک لە هاوڕێیانی کۆلێژم دەیەوێت ناوی بنێت "کۆتایی هاتنی نێرینە" نزیک دەبێتەوە

who are the males who are romantically challenged losers

کە نێرینەکان بەشێوەیەکی ڕۆمانسی گۆڕاون بۆ دۆڕاو

who can't find a job.

کە ناتوانن کارێک بدۆزنەوە

And they come up in lots of different forms.

وە بەچەند شێوەیەکی جیاواز دێنە پێشیەوە

So we have the perpetual adolescent.

کەواتە ئێمە چینێکمان هەیە کە بۆ هەتا هەتایە دەمنێنێتەوە

We have the charmless misanthrope.

چینێکمان هەیە کە بێسەرنج وڕق لە دڵن

Then we have our Bud Light guy

پاشان گەشە دەکات و دەبێتە کوڕێکی ڕوناکی

who's the happy couch potato.

دڵخۆش دەبێت بە سەیرکردنی کاتێکی زۆر بە دیار تەلەفیزیۆنەوە

And then here's a shocker: even America's most sexiest man alive,

لێرەدا شتێکی سەیر هەیە: زۆربەی ئەمریکیەکان هەتا زیاتر لە ژیاندا بن زیتر هەستیار تر دەبن

the sexiest man alive

پیاوە هەستیارە زیندوەکان

gets romantically played these days in a movie.

ڕۆڵێکی ڕۆمانسییان پێدەدرێت لەم ڕۆژانەدا لە فیلمەکاندا

And then on the female side, you have the opposite,

بەڵام لەلایەکی ترەوە دەربارەی ژنان، شتەکە پێچەوانە دەبێتەوە

in which you have these crazy superhero women.

کۆمەڵێک لەم ژنە پاڵەوانانەمان هەیە

You've got Lady Gaga.

ئێوە خاتوو (گاگا)تان بینوە

You've got our new James Bond, who's Angelina Jolie.

(جەیمس بۆند)ێکی تازەمان دەست کەوتوە کە ئەویش (ئەنجلینا جولی)یە

And it's not just for the young, right?

ئەوە تەنها بۆ لاوەکان نیە، وانیە؟

Even Helen Mirren can hold a gun these days.

پاشان (هێلین میرین) توانی چەکێک هەڵگرێت لەم ڕۆژانەدا

And so it feels like we have to move from this place

کەواتە هەستێکت لا دروست دەبێت وەک ئەوە وایە دەبێت ئێمە بجوڵێین لەم شوێنەوە

where we've got these uber-exaggerated images

بۆ شوێنێک کە بتوانین ئەم وێنە خەیاڵیە ئەفسانەیانەمان دەست بکەوێت

into something that feels a little more normal.

وە هەست بە شتێک بکەین کە زیاتر لە شتێکی ئاساییە

So for a long time in the economic sphere,

لبەرئەوەیە بۆ ماوەیەکی دوروو درێژ لە بواری ئابوریدا

we've lived with the term "glass ceiling."

ئێمە ژیاوین لەگەڵ مەودای سەقفی شوشەیی

Now I've never really liked this term.

هەرگیز حەزم لەم مەودایە نەبوە

For one thing, it puts men and women

لەبەر یەک شت، پیاوان و ژنان دادەنێت

in a really antagonistic relationship with one another,

لە پەیوەندیەکی دژواری ڕاستەقینەدا لەگەڵ کەسێکی تردا

because the men are these devious tricksters up there

لەبەرئەوەی پیاوەکان فێڵباز و تەڵەکابازن لەم ناوچەیەدا

who've put up this glass ceiling.

ئەوانەی کە سەقفی شوشە بەرزدەکەنەوە

And we're always below the glass ceiling, the women.

ئافرەتان هەمیشە لە ژێر ئەو سەقفە شوشەیەدان

And we have a lot of skill and experience,

هەروەها ئێمە زۆر شارەزایی و لێوەشاوەییمان هەیە

but it's a trick, so how are you supposed to prepare

بەڵام هەمووی فێڵە، لەبەرئەوە تۆ پێشنیاری چی دەکەیت بۆ خۆ ئامادەکردن

to get through that glass ceiling?

بۆ ئەوەی لەو سەقفە شوشەییە دەربچیت؟

And also, "shattering the glass ceiling" is a terrible phrase.

هەروەها گوێنەدان بەو سەقفە شوشەیە کارێکی زۆر خراپە

What crazy person

چ کەسێکی شێت

would pop their head through a glass ceiling?

سەری خۆی دەهێنێتە دەرەوە لە سەقفە شوشەکە؟

So the image that I like to think of,

ئەوە ئەو شێوەیەیە کە من حەزدەکەم بیر بکەمەوە لە بارەیەوە

instead of glass ceiling,

لە جیاتی سەقفی شوشەیی

is the high bridge.

ئەویش پردە پەرزەکەیە

It's definitely terrifying to stand at the foot of a high bridge,

بەڕاستی زۆر ترسێنەرە وەستان بە پێوە لەسەر پردێکی بەرز

but it's also pretty exhilarating,

بەڵام هەروەها زۆر پێی دڵخۆش و شاد دەبیت

because it's beautiful up there,

لەبەرئەوەی سەرەوە زۆر جوانە

and you're looking out on a beautiful view.

تۆ لەوێوە سەیری دیمەنێکی جوان دەکەیت

And the great thing is there's no trick like with the glass ceiling.

لەوە خۆشتر ئەوەیە کە فێڵ کردن نیە، وەک ئەوەی لە سەقفە شوشەکە هەبوو

There's no man or woman standing in the middle

نە پیاو، نە ئافرەت لەوێ نین کە وەستا بن لەو ناوەڕاستەدا

about to cut the cables.

کە بیانەوێت وایەرەکان لەوێ ببڕن

There's no hole in the middle that you're going to fall through.

هیچ بۆشاییەک نیە لە ناوەڕاستدا کە لێوەی بکەویتە خوارەوە

And the great thing is that you can take anyone along with you.

گەورەترین شت ئەوەیە کە تۆ دەتوانیت هەرکەسێک کە دەتەوێت بیبەیت لەگەڵ خۆتدا

You can bring your husband along.

دەتوانیت هاوسەرەکەت بهێنیت بەدرێژایی کات

You can bring your friends, or your colleagues,

دەتوانیت هاوڕێکانت بهێنیت، یان هاوڕێی کۆلێژ

or your babysitter to walk along with you.

یان بەخێوکەری منداڵەکەت لەگەڵتدا بێت و پیاسەبکەن

And husbands can drag their wives across, if their wives don't feel ready.

وە پیاوەکان دەتوانن خێزانەکانیان بهێنن ئەگەر خێزانەکانیان هەستیان بە ئامادەبوون نەکردبوو

But the point about the high bridge

بەڵام ئەو خاڵەی کە لە بارەی پردە بەرزەکەوەیە

is that you have to have the confidence

ئەوەیە کە باوەڕت بە خۆت هەبێت

to know that you deserve to be on that bridge,

بزانیت کە شایستەی ئەوەیت لەسەر ئەو پردە بیت

that you have all the skills and experience you need

تۆ هەموو ئەو شارەزایی و لێهاتوییەی کە پێویستە هەتە

in order to walk across the high bridge,

بۆ ئەوەی بڕۆیت بە درێژایی ئەو پردە بەرزە

but you just have to make the decision

بەڵام پێویستە کە تۆ بڕیار بدەیت

to take the first step and do it.

وە هەنگاو بنێی بەرەو یەکەم هەنگاو و ئەنجامی بدەیت

Thanks very much.

زۆر سوپاس

(Applause)

چەپڵە