Want kids to learn well? Feed them well | Sam Kass

Translator: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Guranda Dzamelashvili Reviewer: Levan Lashauri

I am a chef

მე შეფ-მზარეული

and a food policy guy,

და სასურსათო პოლიტიკის ექსპერტი ვარ,

but I come from a whole family of teachers.

მაგრამ პედაგოგების ოჯახიდან მოვდივარ.

ჩემი და ინკლუზიური განათლების პედაგოგია ჩიკაგოში.

My sister is a special ed teacher in Chicago.

My father just retired after 25 years teaching fifth grade.

მამა 25 წელი მეხუთე კლასელებს ასწავლიდა და ახლახანს პენსიაზე გავიდა.

ბიძა და დეიდა პროფესორები იყვნენ.

My aunt and uncle were professors.

My cousins all teach.

ჩემი ყველა ბიძაშვილი ასწავლის.

ჩემ ოჯახში ჩემ გარდა, პრაქტიკულად ყველა ასწავლის.

Everybody in my family, basically, teaches except for me.

They taught me that the only way to get the right answers

მათ მასწავლეს, რომ სწორი პასუხების მიღების ერთადერთი გზა,

is to ask the right questions.

სწორი კითხვების დასმაა.

მაშ, რა არის სწორი კითხვები,

So what are the right questions

when it comes to improving the educational outcomes for our children?

როდესაც საქმე ჩვენი ბავშვების აკადემიური მოსწრების გაუმჯობესებას ეხება?

There's obviously many important questions,

ცხადია, ბევრი მნიშვნელოვანი კითხვა არსებობს,

but I think the following is a good place to start:

მაგრამ ვფიქრობ, შეგვიძლია შემდეგით დავიწყოთ:

როგორ ფიქრობთ, რა კავშირია

What do we think the connection is

ბავშვების მზარდ გონებასა

between a child's growing mind

and their growing body?

და მათ მზარდ სხეულს შორის?

What can we expect our kids to learn

რის სწავლას ველით ჩვენი ბავშვებისგან,

if their diets are full of sugar and empty of nutrients?

თუ მათი კვების რაციონი შაქრით სავსეა და საკვები ნივთიერებებისგან დაცლილი?

What can they possibly learn

რის სწავლას შეძლებენ,

if their bodies are literally going hungry?

თუ მათი სხეულები პირდაპირი გაგებით შიმშილობენ?

და ყველა იმ რესურით, რომელსაც სკოლებში ვდებთ,

And with all the resources that we are pouring into schools,

we should stop and ask ourselves:

უნდა შევჩერდეთ და საკუთარ თავებს ვკითხოთ:

ნამდვილად ვუწყობთ ჩვენს ბავშვებს ხელს წარმატების მიღწევაში?

Are we really setting our kids up for success?

რამდენიმე წლის წინ,

Now, a few years ago,

I was a judge on a cooking competition called "Chopped."

მზარეულების კონკურს "დაჭრილში" ჟიურის წევრი ვიყავი.

Four chefs compete with mystery ingredients

ოთხი შეფ-მზარეული საუკეთესო კერძის მომზადებაში

to see who can cook the best dishes.

საიდუმლო ინგრედიენტებით ეჯიბრებოდა ერთმანეთს.

ამ ეპიზოდს თუ არ ჩავთვლით, ყველაფერი განსაკუთრებული იყო.

Except for this episode -- it was a very special one.

Instead of four overzealous chefs trying to break into the limelight --

ოთხი მეტისმეტად ბეჯითი მზარეულის ნაცვლად,

რომელიც ყურადღების ცენტრში მოხვედრას ცდილობს...

something that I would know nothing about --

რაზეც მე არაფერი ვიცი...

(Laughter)

(სიცილი)

these chefs were school chefs;

ისინი სკოლის შეფ-მზარეულები იყვნენ.

you know, the women that you used to call "lunch ladies,"

აი, ის ქალები, ადრე "ბუფეტის ქალს" რომ ვეძახდით,

but the ones I insist we call "school chefs."

მაგრამ მოვითხოვ "სკოლის შეფ-მზარეულები" დავუძახოთ.

Now, these women -- God bless these women --

ეს ქალები... ღმერთმა დალოცოს ისინი...

spend their day cooking for thousands of kids,

დღეებს ათასობით ბავშვისთვის საჭმლის მზადებაში ატარებენ.

breakfast and lunch, with only $2.68 per lunch,

საუზმე და ლანჩი, მხოლოდ 2,68 დოლარად.

საიდანაც მხოლოდ 1 დოლარი მიდის საჭმელზე.

with only about a dollar of that actually going to the food.

In this episode,

ამ ეპიზოდში, მთავარი კერძის საიდუმლო ინგრედიენტი კინოა იყო.

the main-course mystery ingredient was quinoa.

Now, I know it's been a long time

ვიცი, დიდი დრო გავიდა მას შემდეგ,

რაც უმეტეს თქვენგანს სკოლაში უჭამია

since most of you have had a school lunch,

and we've made a lot of progress on nutrition,

და კვებაში დიდი პროგრესი განვიცადეთ,

but quinoa still is not a staple in most school cafeterias.

თუმცა კინოა ჯერ კიდევ არ არის ძირითადი პროდუქტი სკოლების სასადილოებში.

(Laughter)

(სიცილი)

So this was a challenge.

ასე რომ, ეს გამოწვევა იყო.

But the dish that I will never forget was cooked by a woman

კერძი, რომელიც არასდროს დამავიწყდება,

named Cheryl Barbara.

ქალმა, სახელად შერილ ბარბარამ მოამზადა.

Cheryl was the nutrition director

შერილი კონექტიკუტის საშუალო სკოლაში,

at High School in the Community in Connecticut.

დიეტოლოგიის დირექტორი იყო.

მან გემრიელი პასტა მოამზადა, რომელიც შესანიშნავი იყო.

She cooked this delicious pasta.

It was amazing.

It was a pappardelle with Italian sausage,

ეს იყო პაპარდელე იტალიური სოსისით, ხუჭუჭა კომბოსტოთი და პარმეზანის ყველით.

kale, Parmesan cheese.

It was delicious, like, restaurant-quality good, except --

ისეთი გემრიელი იყო, როგორც რესტორნის,

she basically just threw the quinoa, pretty much uncooked,

თუმცა მან კერძში კინოა

into the dish.

თითქმის უმი ჩაყარა.

It was a strange choice,

უცნაური არჩევანი იყო,

and it was super crunchy.

და კერძი ძალიან ხრაშუნა გამოვიდა.

(Laughter)

(სიცილი)

So I took on the TV accusatory judge thing that you're supposed to do,

სატელევიზიო გადაცემაში მონაწილე ჩვეული ჟიურის როლი მოვირგე

and I asked her why she did that.

და ვკითხე ეს რატომ გააკეთა.

Cheryl responded, "Well, first, I don't know what quinoa is."

შერილმა მიპასუხა: "პირველ რიგში, არ ვიცი რა არის კინოა".

(სიცილი)

(Laughter)

"But I do know that it's a Monday,

"მაგრამ ვიცი, რომ ორშაბათია

and that in my school, at High School in the Community,

და რომ ჩვენ სკოლაში

I always cook pasta."

ამ დღეს სულ პასტას ვამზადებ".

შერილმა განმარტა, რომ უმეტეს ბავშვს

See, Cheryl explained that for many of her kids,

there were no meals on the weekends.

ვიკენდებზე საკვები არ ჰქონდა.

No meals on Saturday.

საკვები არ ჰქონდა შაბათს

No meals on Sunday, either.

საკვები არ ჰქონდა კვირას.

ასე რომ, ის პასტას ამზადებდა

So she cooked pasta because she wanted to make sure

she cooked something she knew her children would eat.

ანუ ისეთ რამეს, რასაც მოსწავლეები ნამდვილად შეჭამდნენ.

Something that would stick to their ribs, she said.

როგორც მან თქვა "რაღაც, რაც მათ ფერდებს ამოავსებდა"

Something that would fill them up.

რაღაც, რაც მათ გააძღობდა.

Cheryl talked about how, by the time Monday came,

შერილმა მოყვა, რომ როცა ორშაბათი მოვა

her kids' hunger pangs were so intense

მოსწავლეები იმდენად მშივრები არიან,

that they couldn't even begin to think about learning.

რომ სწავლაზე ფიქრის დაწყებაც კი არ შეუძლიათ.

Food was the only thing on their mind.

საჭმელი ერთადერთი რამ იყო, რაზეც ფიქრობდნენ,

The only thing.

ერთადერთი რამ.

And unfortunately, the stats -- they tell the same story.

საუბედუროდ, სტატისტიკაც ამას გავჩვენებს.

მოდით, ეს ბავშვის თვალსაზრისით განვიხილოთ

So, let's put this into the context of a child.

And we're going to focus on

და დღის ყველაზე მნიშვნელოვან საკვებზე,

the most important meal of the day, breakfast.

საუზმეზე გავამახვილოთ ყურადღება,

Meet Allison.

გაიცანით ელისონი.

She's 12 years old,

ის 12 წლისაა.

ის უჩვეულოდ ჭკვიანია

she's smart as a whip

and she wants to be a physicist when she grows up.

და როდესაც გაიზრდება, უნდა რომ ფიზიკოსი გახდეს.

If Allison goes to a school that serves a nutritious breakfast

ელისონის სკოლას,

საკვები ნივთიერებებით მდიდარი საუზმე რომ ჰქონდეს,

to all of their kids,

here's what's going to follow.

ყველა მოსწავლისთვის,

ამას შემდეგი რამეები მოყვება.

Her chances of getting a nutritious meal,

შანსი, რომ მან მიიღოს საკვები ნივთიერებებით მდიდარი საჭმელი:

one with fruit and milk, one lower in sugar and salt,

მეტი ხილითა და რძით და ნაკლები შაქრითა და მარილით,

dramatically increase.

მკვეთრად გაიზრდება.

Allison will have a lower rate of obesity than the average kid.

ელისონი ნაკლებად იქნება სიმსუქნისკენ მიდრეკილი.

She'll have to visit the nurse less.

ნაკლებად იავადმყოფებს,

ნაკლებად ექნება მღელვარება და დეპრესია

She'll have lower levels of anxiety and depression.

She'll have better behavior.

ექნება უკეთესი ქცევა,

She'll have better attendance, and she'll show up on time more often.

უკეთესი დასწრება და უფრო ხშირად გამოცხადდება დროულად.

რატომ?

Why?

Well, because there's a good meal waiting for her at school.

იმიტომ რომ კარგი საჭმელი ელოდება სკოლაში.

ჯამში ელისონს უკეთესი ჯანმრთელობა ექნება,

Overall, Allison is in much better health

than the average school kid.

ვიდრე საშუალო სტატისტიკურ მოსწავლეს.

So what about that kid

რაც შეეხება ბავშვს,

who doesn't have a nutritious breakfast waiting for him?

რომელსაც საკვები ნივთიერებებით მდიდარი საუზმე არ ელოდება სკოლაში.

Well, meet Tommy.

გაიცანოთ ტომი

He's also 12. He's a wonderful kid.

ის ასევე 12 წლისაა და შესანიშნავი ბავშვია.

He wants to be a doctor.

მას უნდა, რომ ექიმი გამოვიდეს.

By the time Tommy is in kindergarten,

ბაღში მყოფი ტომი,

he's already underperforming in math.

უკვე ჩამორჩა მათემატიკაში.

როცა მესამე კლასშია,

By the time he's in third grade,

he's got lower math and reading scores.

მათემატიკისა და კითხვაში დაბალ ქულებს იღებს.

11 წლისთვის,

By the time he's 11,

it's more likely that Tommy will have to have repeated a grade.

სავარაუდოდ ტომს კლასში ჩარჩენა მოუწევს.

კვლევის მიხედვით, ბავშვებს, რომლებსაც სტაბილური კვების რეჟიმი არ აქვთ,

Research shows that kids who do not have consistent nourishment,

particularly at breakfast,

განსაკუთრებით კი საუზმის შემთხვევაში,

have poor cognitive function overall.

საერთო ჯამში, სუსტი კოგნიტური ფუნქციონირება ახასიათებთ.

So how widespread is this problem?

რამდენად გავრცელებულია ეს პრობლემა?

Well, unfortunately, it's pervasive.

სამწუხაროდ ის საყოველთაოა.

Let me give you two stats

ორ სტატისტიკურ მონაცემს მოვიტან,

that seem like they're on opposite ends of the issue,

რომელიც თითქოს ერთმანეთის საპირისპიროა,

but are actually two sides of the same coin.

მაგრამ რეალურად ერთი მონეტის ორი მხარეა.

ერთის მხრივ,

On the one hand,

6-დან ერთი ამერიკელი არასაკმარისად იკვებება,

one in six Americans are food insecure,

including 16 million children -- almost 20 percent --

16 მილიონი ბავშვის ჩათვლით, რაც თითქმის 20%-ია.

are food insecure.

მათ არ აქვთ საკმარისი საკვები.

In this city alone, in New York City,

მხოლოდ აქ, ნიუ-იორკში

ყოველწლიურად 474 000 არასრულწლოვანი შიმშილს ებრძვის.

474,000 kids under the age of 18 face hunger every year.

It's crazy.

ეს სიგიჟეა.

On the other hand,

მეორეს მხრივ,

diet and nutrition is the number one cause of preventable death and disease

არასწორი კვება, თავიდან აცილებადი სიკვდილიანობის

in this country, by far.

და დაავადებების მთავარი გამომწვევია ამ ქვეყანაში.

And fully a third of the kids that we've been talking about tonight

იმ ბავშვების მესამედი, რომლებზეც ამ საღამოს ვსაუბრობთ,

are on track to have diabetes in their lifetime.

დიაბეტისკენ მიმავალ გზაზე არიან.

Now, what's hard to put together but is true

აღსაქმელად რთულია,

is that, many times, these are the same children.

მაგრამ რეალურად, ერთიდაიგივე ბავშვებზეა ლაპარაკი.

So they fill up on the unhealthy and cheap calories

ბავშვები არაჯანსაღ და იაფფასიან კალორიებს იღებენ,

that surround them in their communities and that their families can afford.

რომლებიც მათ წრეშია და რომლებზეც მათ ოჯახებს მიუწვდებათ ხელი.

But then by the end of the month,

მაგრამ თვის ბოლოსთვის საკვების კუპონები ილევა, ან სამუშაო საათები მცირდება

food stamps run out or hours get cut at work,

and they don't have the money to cover the basic cost of food.

და მათ საბაზისო საკვების ფული არ აქვთ.

ჩვენ უნდა შევძლოთ ამ პრობლემის გადაჭრა. ასე არაა?

But we should be able to solve this problem, right?

We know what the answers are.

გვაქვს ამის პასუხები.

As part of my work at the White House, we instituted a program

თეთრ სახლში ჩემი სამუშაოს ფარგლებში ჩვენ შევიმუშავეთ პროგრამა,

რომ ყველა სკოლაში, რომელსაც 40%-ზე მეტი

that for all schools that had 40 percent more low-income kids,

დაბალ შემოსავლიანი ოჯახის ბავშვები ჰყავდათ,

we could serve breakfast and lunch to every kid in that school.

ყველა მოსწავლეს საუზმითა და ლანჩით ვემსახურებოდით უფასოდ.

For free.

This program has been incredibly successful,

ეს პროგრამა წარმოუდგენლად წარმატებული იყო,

because it helped us overcome a very difficult barrier

რადგან ბავშვების საკვები ნივთიერებებით გაჯერებული საუზმით უზრუნველყოფისას,

when it came to getting kids a nutritious breakfast.

ის ძალიან რთული ბარიერის დაძლევაში დაგვეხმარა.

And that was the barrier of stigma.

ეს იყო სტიგმის ბარიერის დაძლევა.

See, schools serve breakfast before school,

სკოლები ბავშვებს საუზმით, სწავლის დაწყებამდე ემსახურებოდნენ.

and it was only available for the poor kids.

ეს მხოლოდ ღარიბი ბავშვებისთვის ხდებოდა.

So everybody knew who was poor and who needed government help.

ამიტომ ყველამ იცოდა ვის უჭირდა და ვის სჭირდებოდა მთავრობის დახმარება.

Now, all kids, no matter how much or how little their parents make,

ყველა ბავშვი, მნიშვნელობა არ აქვს მისი მშობლები რამდენად შეძლებულები არიან,

have a lot of pride.

საკმაოდ ამაყია.

მაშ, რა მოხდა?

So what happened?

Well, the schools that have implemented this program

სკოლებმა, რომლებმაც ეს პროგრამა დანერგეს,

saw an increase in math and reading scores by 17.5 percent.

მათემატიკასა და კითხვის შედეგებში 17,5%-იანი ზრდა განიცადეს.

17.5 percent.

17,5%-იანი

And research shows that when kids have a consistent, nutritious breakfast,

კვლევა გვაჩვენს, რომ როდესაც ბავშვებს სტაბილური,

საკვები ნივთიერებებით მდიდარი საუზმე აქვთ,

their chances of graduating increase by 20 percent.

მათ მიერ უნივერსიტეტის დამთავრების ალბათობა 20%-ით იზრდება.

20 percent.

20%-ით.

როდესაც ჩვენს შვილებს ვკვებავთ, ისე როგორც საჭიროა,

When we give our kids the nourishment they need,

we give them the chance to thrive,

ამით წარმატების პირობებს ვუქმნით,

both in the classroom and beyond.

კლასშიც და მის მიღმაც

Now, you don't have to trust me on this,

შეგიძლიათ არ მენდოთ,

but you should talk to Donna Martin.

მაგრამ დონა მარტინს უნდა ესაუბროთ.

I love Donna Martin.

მიყვარს დონა მარტინი.

დონა მარტინი ბურკეს სკოლის კვების დირექტორია

Donna Martin is the school nutrition director at Burke County

in Waynesboro, Georgia.

ვეინესბოროში, ჯორჯიის შტატში.

ბურკე ერთ-ერთ უღარიბესი რეგიონია,

Burke County is one of the poorest districts

in the fifth-poorest state in the country,

სიღარიბით ბოლოდან მეხუთე შტატში ქვეყანაში

and about 100 percent of Donna's students live at or below the poverty line.

და დონას სტუდენტების თითქმის 100% სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობს.

A few years ago,

რამდენიმე წლის წინ,

Donna decided to get out ahead of the new standards that were coming,

დონამ გადაწყვიტა ახალი დასანერგი სტანდარტები გაეუმჯობესებინა

and overhaul her nutrition standards.

და კვების სტანდარტების ძირეული ცვლილება მოეხდინა.

She improved and added fruit and vegetables and whole grains.

მან გააუმჯობესა კვება, დაამატა ხილ-ბოსტნეული და მარცვლეული.

She served breakfast in the classroom to all of her kids.

უზრუნველყო საუზმე ყველა მისი მოსწავლისათვის კლასშივე

And she implemented a dinner program.

და დანერგა სადილის პროგრამა.

Why?

რატომ?

Well, many of her kids didn't have dinner when they went home.

სახლში დაბრუნებული მისი მოსწავლეების უმეტესობას სადილი არ ჰქონდა,

So how did they respond?

მაშ, რა მოჰყვა ამას?

Well, the kids loved the food.

ბავშვებს მოეწონათ საკვები.

They loved the better nutrition,

მათ მოეწონათ უკეთესი კვება

and they loved not being hungry.

და ის, რომ მშივრები აღარ იყვნენ.

But Donna's biggest supporter came from an unexpected place.

დონას მოულოდნელი მხარდამჭერი გამოუჩნდა.

მისი სახელი ერიკ პარკერია.

His name from Eric Parker,

ის საფეხბურთო გუნდის, ბურკის რეგიონის "დათვების" მთავარი მწვრთნელი იყო.

and he was the head football coach for the Burke County Bears.

Now, Coach Parker had coached mediocre teams for years.

მწვრთნელი პარკერი წლების განმავლობაში საშუალო გუნდებს წვრთნიდა.

The Bears often ended in the middle of the pack --

"დათვები" თითქმის სულ ცხრილის შუაში ამთავრებდნენ.

a big disappointment in one of the most passionate football states

ეს დიდი იმედგაცრუება იყო,

in the Union.

ფეხბურთით ერთ-ერთი ყველაზე გატაცებული შტატისთვის.

But the year Donna changed the menus,

მაგრამ იმ წელს, როდესაც დონამ მენიუ შეცვალა,

"დათვებმა" არა მხოლოდ მათი დივიზიონი მოიგეს,

the Bears not only won their division,

they went on to win the state championship,

არამედ ფიჩის რეგიონის "ტროიანელების" დამარცხებით,

ანგარიშით 28-14, შტატის ჩემპიონებიც გახდნენ

beating the Peach County Trojans

28-14.

(Laughter)

(სიცილი)

And Coach Parker,

მწვრთნელმა პარკერმა,

he credited that championship to Donna Martin.

ეს წარმატება დონა მარტინის დამსახურებად ჩათვალა.

When we give our kids the basic nourishment,

როცა ბავშვებს საბაზისო კვებით უზრუნველვყოფთ,

ისინი წარმატებას აღწევენ.

they're going to thrive.

And it's not just up to the Cheryl Barbaras

ეს არა მხოლოდ შერილ ბარბარების და დონა მარტინების საზრუნავია,

and the Donna Martins of the world.

არამედ ჩვენი ყველასი.

It's on all of us.

And feeding our kids the basic nutrition is just the starting point.

ჩვენი ბავშვების საბაზისო კვება, მხოლოდ დასაწყისია.

What I've laid out is really a model

ის რაც აღვწერეთ,

for so many of the most pressing issues that we face.

სინამდვილეში ბევრი ყველაზე პრობლემური საკითხის გადაწყვეტის მოდელია.

If we focus on the simple goal of properly nourishing ourselves,

თუ სათანადოდ გამოკვების მარტივ მიზანს დავისახავთ,

we could see a world that is more stable and secure;

მსოფლიო უფრო სტაბილური და დაცული გახდება;

we could dramatically improve our economic productivity;

ეკონომიკურ პროდუქტიულობას მკვეთრად გავაუმჯობესებთ;

გარდავქმნით ჯანდაცვის სისტემას;

we could transform our health care

and we could go a long way

და შევძლებთ უზრუნველვყოთ,

in ensuring that the Earth can provide for generations to come.

რომ დედამიწაზე არსებული რესუსრსი მომავალ თაობებს ეყოთ.

Food is that place where our collective efforts

საკვები არის საკითხი, რომელშიც კოლექტიური მცდელობები

can have the greatest impact.

უდიდეს გავლენას მოახდენს.

So we have to ask ourselves: What is the right question?

ასე რომ, საკუთარ თავებს უნდა ვკითხოთ: რა არის სწორი კითხვა?

What would happen

რა მოხდება თუ მეტი საკვები ნივთიერებებით სასვე

if we fed ourselves more nutritious, more sustainably grown food?

და ეკოლოგიურად მოყვანილ საჭმელს შევჭამთ?

What would be the impact?

რა გავლენა ექნება ამას?

Cheryl Barbara,

ვფიქრობ, შერილ ბარბარამ,

Donna Martin,

დონა მარტინმა,

Coach Parker and the Burke County Bears --

მწვრთნელმა პარკერმა და ბურკეს რეგიონის "დათვებმა"

I think they know the answer.

იციან ამაზე პასუხი.

Thank you guys so very much.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)