Jane Poynter: Life in Biosphere 2

Translator: James Piton Reviewer: Stéphane Brault

I have had the distinct pleasure

Mi havis la apartan plezuron

of living inside two biospheres.

vivi en du biosferoj.

Of course we all here in this room live in Biosphere 1.

Kompreneble ni ĉiuj en tiu ĉi ĉambro vivas en Biosfero 1.

I've also lived in Biosphere 2.

Mi vivis ankaŭ en Biosfero 2.

And the wonderful thing about that is that I get to compare biospheres.

Kaj la mirinda afero estas, ke mi povas kompari biosferojn.

And hopefully from that I get to learn something.

Kaj espereble de tio mi povas lerni ion.

So what did I learn? Well,

Kion do mi lernis?

here I am inside Biosphere 2, making a pizza.

Nu, jen mi ene de Biosfero 2, farante picon.

So I am harvesting the wheat, in order to make the dough.

Mi devis rikolti la tritikon, por fari la paston.

And then of course I have to milk the goats

Kaj kompreneble mi devis melki la kaprinojn

and feed the goats in order to make the cheese.

kaj nutri ilin por fari la fromaĝon.

It took me four months in Biosphere 2 to make a pizza.

Mi bezonis kvar monatojn en Biosfero 2 por fari picon.

Here in Biosphere 1, well it takes me about two minutes,

Tie ĉi en Biosfero 1, nu, ĝi postulas de mi du minutojn.

because I pick up the phone and I call and say,

Ĉar mi prenas telefon-aparaton, mi vokas kaj diras:

"Hey, can you deliver the pizza?"

"Hej, ĉu vi povas liveri al mi picojn?"

So Biosphere 2

Bone, Biosfero 2

was essentially a three-acre,

estis esence triakra (12 mil-kvadratmetra)

entirely sealed, miniature world

plene enfermita, miniatura mondo

that I lived in for two years and 20 minutes.

kie mi vivis dum du jaroj kaj 20 minutoj.

(Laughter)

Over the top it was sealed with steel and glass,

Supre ĝi estis sigelita per ŝtalo kaj vitro.

underneath it was sealed with a pan of steel --

Malsupre ĝi estis sigelita per ŝtala tavolo.

essentially entirely sealed.

Resume, plene sigelita.

So we had our own miniature rainforest,

Tial ni havis nian propran miniaturan pluvarbaron,

a private beach with a coral reef.

privatan plaĝon kun korala rifo.

We had a savanna, a marsh, a desert.

Ni havis savanon, marĉon, dezerton.

We had our own half-acre farm that we had to grow everything.

Ni havis nian propran duonakran bienon, kie ni devis kreskigi ĉion.

And of course we had our human habitat, where we lived.

Kaj kompreneble ni havis nian homan medion, kie ni vivis.

Back in the mid-'80s when we were designing Biosphere 2,

En la mezo de la 1980-aj, kiam ni fasonis Biosferon 2

we had to ask ourselves some pretty basic questions.

ni devis fari al ni kelkajn vere bazajn demandojn.

I mean, what is a biosphere?

Tiel estas, kio estas biosfero?

Back then, yes, I guess we all know now

Tiam jes, mi kredas, ke ni ĉiuj nun scias

that it is essentially the sphere of life around the Earth, right?

ke ĝi esence estas la vivosfero ĉirkaŭ la Tero, ĉu ne?

Well, you have to get a little more specific than that if you're going to build one.

Bone, vi devas esti iom pli preciza ol tio, se vi estas konstruonta unu.

And so we decided that what it really is

Kaj tial ni decidis, ke ĝi ververe estas

is that it is entirely materially closed --

io materie plene enfermita,

that is, nothing goes in or out at all, no material --

tio estas, absolute nenio eniras aŭ eliras, neniu materialo,

and energetically open,

kaj ĝi estas laŭenergie malferma,

which is essentially what planet Earth is.

esence, kiel la planedo Tero.

This is a chamber that was 1/400th the size of Biosphere 2

Tiun ĉambron, kiu estis unu kvarcentono de la grandeco de Biosfero 2,

that we called our Test Module.

ni nomis nia testejo.

And the very first day that this fellow, John Allen,

Kaj en la unua tago, en kiu tiu kolego, John Allen,

walked in, to spend a couple of days in there

eniris por pasigi kelkajn tagojn tie

with all the plants and animals and bacteria that we'd put in there

kun ĉiuj plantaĵoj kaj bestoj kaj bakterioj, kiujn ni enmetis tien

to hopefully keep him alive,

por espereble teni lin vivanta,

the doctors were incredibly concerned

la kuracistoj estis nekredeble maltrankvilaj,

that he was going to succumb to some dreadful toxin,

timante, ke li pereos pro iu terura toksino,

or that his lungs were going to get choked with bacteria or something, fungus.

aŭ ke liaj pulmoj kolapsos pro bakterio aŭ io simila, iu fungo.

But of course none of that happened.

Sed kompreneble nenio tia okazis.

And over the ensuing few years,

Kaj laŭlonge de kelkaj jaroj,

there were great sagas about designing Biosphere 2.

estis grandaj sagaoj dum la ellaborado de Biosfero 2.

But by 1991

Sed ĉirkaŭ 1991

we finally had this thing built.

ni finfine havis tion konstruita.

And it was time for us to go in

Kaj estis horo por ke ni eniru

and give it a go.

kaj startigu ĝin.

We needed to know,

Ni bezonis ekscii

is life this malleable?

ĉu la vivo estas adaptiĝema.

Can you take this biosphere,

Ĉu oni povas preni tiun ĉi biosferon,

that has evolved on a planetary scale,

kiu disvolviĝis laŭ planeda skalo,

and jam it into a little bottle,

enfermi ĝin en malgrandan botelon

and will it survive?

kaj ĉu ĝi postvivos?

Big questions.

Grandaj demandoj.

And we wanted to know this both for being able to go somewhere else

Kaj ni volis ekscii tion por esti eble iri aliloken

in the universe -- if we were going to go to Mars, for instance,

en la universo; se ni veturos al Marso, ekzemple,

would we take a biosphere with us, to live in it?

ĉu ni kunportus biosferon kun ni, por vivi en ĝi?

We also wanted to know so we can understand more about

Ni volis scii ankaŭ por kompreni pli

the Earth that we all live in.

la Teron, kie ni ĉiuj vivas.

Well, in 1991 it was finally time for us to go in

Bone, en 1991 alvenis finfine la tempo por ni eniri

and try out this baby.

kaj elprovi tiun nian idon.

Let's take it on a maiden voyage.

Ni faru inaŭguran vojaĝon.

Will it work? Or will something happen

Ĉu ĝi funkcios? Aŭ ĉu eble io okazos,

that we can't understand and we can't fix,

kaj tion ni ne povos kompreni kaj solvi?

thereby negating the concept of man-made biospheres?

Tio nuligus la koncepton pri artefaritaj biosferoj.

So eight of us went in: four men and four women.

Do ok inter ni eniris ĝin. Kvar viroj kaj kvar virinoj.

More on that later.

Pli pri tio, poste.

(Laughter)

And this is the world that we lived in.

Kaj jen la mondo kie ni vivis.

So, on the top, we had

En la supro ni havis

these beautiful rainforests and an ocean,

tiun belan pluvarbaron kaj oceanon.

and underneath we had all this technosphere, we called it,

Kaj malsupre ni havis la teknosferon, kiel ni nomis ĝin.

which is where all the pumps and the valves

Tie estis ĉiuj pumpiloj kaj valvoj

and the water tanks and the air handlers, and all of that.

kaj la cisternoj kaj la aertraktiloj kaj tiel simile.

One of the Biospherians called it "garden of Eden

Unu el la biosferanoj nomis ĝin

on top of an aircraft carrier."

"Edena ĝardeno supre de aviadilŝipo".

And then also we had the human habitat of course,

Nii havis ankaŭ la homan medion, kompreneble,

with the laboratories, and all of that.

kun la laboratorioj kaj tiel plu.

This is the agriculture.

Jen la agrikultura sekcio.

It was essentially an organic farm.

Ĝi estis esence organika bieno.

The day I walked into Biosphere 2,

Kiam mi eniris en la Biosferon 2

I was, for the first time,

mi unuafoje enspiris

breathing a completely different atmosphere

plene malsaman atmosferon

than everybody else in the world,

ol kiu ajn en la mondo,

except seven other people.

krom sep aliaj homoj.

At that moment I became part of that biosphere.

En tiu momento mi fariĝis parto de tiu biosfero.

And I don't mean that in an abstract sense;

Tio estas, ne laŭ abstrakta senco.

I mean it rather literally.

Mi volas diri, laŭlitere.

When I breathed out, my CO2

Kiam mi elspiris, mia CO2

fed the sweet potatoes that I was growing.

nutris la batatojn, kiujn mi kreskigis.

And we ate an awful lot of the sweet potatoes.

Kaj ni manĝis nekredeble multajn batatojn.

(Laughter)

And those sweet potatoes

Kaj tiuj batatoj

became part of me.

fariĝis parto de mi.

In fact, we ate so many sweet potatoes

Fakte ni manĝis tiom da batatojn,

I became orange with sweet potato.

ke mi fariĝis oranĝkolora.

I literally was eating the same carbon over and over again.

Mi laŭlitere manĝis ade la saman karbonon.

I was eating myself in some strange sort of bizarre way.

Mi memmanĝis laŭ iu stranga, bizara maniero.

When it came to our atmosphere, however,

Pri nia atmosfero, tamen,

it wasn't that much of a joke over the long term,

nenio ŝajnis tiom gaja kun la paso de la tempo.

because it turned out that we were losing oxygen, quite a lot of oxygen.

ĉar ni perdadis oksigenon, sufiĉe multe,

And we knew that we were losing CO2.

dum ni ellasis CO2.

And so we were working to sequester carbon.

Do ni laboris por fiksigi karbonon.

Good lord -- we know that term now.

Mia Dio. Ni ja konas tiun terminon nun.

We were growing plants like crazy.

Ni freneze kreskigis plantaĵojn.

We were taking their biomass, storing them in the basement,

Ni prenadis ilian biomason, konservis ĝin en la kelo,

growing plants, going around, around, around,

kreskadis plantaĵojn, ree, ree, ree,

trying to take all of that carbon out of the atmosphere.

provante elpreni tiun karbonon el nia atmosfero.

We were trying to stop carbon from going into the atmosphere.

Ni provis eviti, ke la karbono iru al la atmosfero.

We stopped irrigating our soil, as much as we could.

Ni ĉesis akvumi nian grundon, kiom eble plej.

We stopped tilling, so that we could prevent greenhouse gasses from going into the air.

Ni ĉesis erpi por konservi forcejajn gasojn engrunde.

But our oxygen was going down faster

Tamen nia oksigeno malkreskis pli rapide

than our CO2 was going up, which was quite unexpected,

ol nia CO2 kreskis, tute neatendita afero,

because we had seen them going in tandem in the test module.

ĉar ambaŭ interekvilibris en la testejo.

And it was like playing atomic hide-and-seek.

Kaj tio estis kiel ludi atoman kaŝludon.

We had lost seven tons of oxygen.

Sep tunoj da oksigeno estis malaperintaj

And we had no clue where it was.

sen lasi ian ajn spuron.

And I tell you, when you lose a lot of oxygen --

Kaj kredu min, kiam oni perdas amason da oksigeno

and our oxygen went down quite far;

- kaj nia oksigeno tre malaltiĝis,

it went from 21 percent down to 14.2 percent --

ĝi iris de 21 elcentoj ĝis 14,2 elcentoj -

my goodness, do you feel dreadful.

Dio mia, oni sentas sin tre malbona.

I mean we were dragging ourselves around the Biosphere.

Tio estas, ni trenis nin en la biosfero.

And we had sleep apnea at night.

Kaj ni havis spirhaltojn dum la dormo, nokte.

So you'd wake up gasping with breath,

Tiel ke oni vekiĝis anhelante

because your blood chemistry has changed.

pro la ŝanĝo de la sanga kemio.

And that you literally do that. You stop breathing and then you -- (Gasps) --

Kaj tio vere okazas. Oni ĉesas spiri kaj tiam oni -- --

take a breath and it wakes you up. And it's very irritating.

enspiregas kaj vekiĝas. Kaj estas vere incitante.

And everybody outside thought we were dying.

Ĉiuj ekstere pensis, ke ni estis mortantaj.

I mean, the media was making it sound like were were dying.

Nu, estas tio, kion la amaskomunikiloj distrumpetis.

And I had to call up my mother every other day saying, "No, Mum, it's fine, fine.

Mi devis telefonvoki al mia patrino fojfoje dirante "Ne, panjo, ĉio estas en ordo.

We're not dead. We're fine. We're fine."

Ni ne estas mortantaj. Ni fartas bone. Ni fartas bone."

And the doctor was, in fact, checking us

Kaj la kuracisto estis, fakte, kontrolanta

to make sure we were, in fact, fine.

por certigi, ke ni ja bone fartis.

But in fact he was the person who was most susceptible to the oxygen.

Tamen, ja li estis plej ĝenita de la oksigenmanko.

And one day he couldn't add up a line of figures.

Iun tagon li ne eblis kalkuli linion da ciferoj.

And it was time for us to put oxygen in.

Tiam estis tempo por ke ni enmetu oksigenon.

And you might think, well,

Kaj vi eble pensos, nu,

"Boy, your life support system

"Homo, via sistemo de vivotenado

was failing you. Wasn't that dreadful?"

ne malfunkciis. Ĉu tio ne estis timiga?

Yes. In a sense it was terrifying.

Jes. Iasence estis terure.

Except that I knew I could walk out the airlock door

Sed mi sciis, ke ni povis forlasi la biosferon

at any time, if it really got bad,

kiam ajn, se danĝerego alvenus.

though who was going to say, "I can't take it anymore!"?

Tamen kiu estis dironta "Mi ne povas plu elteni!" ?

Not me, that was for sure.

Ne mi, certe ne.

But on the other hand, it was the scientific gold of the project,

Sed aliflanke ĝi estis la scienca "oro" de la projekto.

because we could really crank this baby up,

Ĉar ni povus fari el tiu bebo

as a scientific tool,

sciencan ilon

and see if we could, in fact, find

kaj vidi ĉu ni povus efektive trovi

where those seven tons of oxygen had gone.

kien iris tiuj sep tunoj da oksigeno.

And we did indeed find it.

Nii fakte trovis ĝin.

And we found it in the concrete.

Ĝi iris en la betono.

Essentially it had done something very simple.

Esence ĝi faris ion tre simplan.

We had put too much carbon in the soil in the form of compost.

Ni metis tro da karbono en la grundon, kompoŝtforme.

It broke down; it took oxygen out of the air;

Malkomponiĝante, ĝi prenis oksigenon el la aero,

it put CO2 into the air; and it went into the concrete.

kaj ellasis CO2 kiu kaŝis sin en la betonon.

Pretty straightforward really.

Simplege, fakte.

So at the end of the two years

Do fine de du jaroj

when we came out, we were elated,

kiam ni eliris, ni estis triumfantaj.

because, in fact, although you might say

Fakte oni ja povas diri

we had discovered something that was quite "uhh,"

ke ni malkovris ion malentuziasman

when your oxygen is going down,

kiam la oksigeno malaltiĝis,

stopped working, essentially, in your life support system,

kaj ĉesis funkcii la sistemo de vivtenado.

that's a very bad failure.

Ĉu ne estas tio tre malbona fiasko?

Except that we knew what it was. And we knew how to fix it.

Eble, sed ni ekkomprenis la problemon, kaj trovis kiel solvi ĝin.

And nothing else emerged

Kaj nenio riveliĝis

that really was as serious as that.

tiel serioza kiel ĝi.

And we proved the concept, more or less.

Kaj ni pruvis la koncepton, pli-malpli.

People, on the other hand, was a different subject.

Pri la homoj, aliflanke, estas alia afero.

We were -- yeah I don't know that we were fixable.

Ni fariĝis - ĉu estas kuraceble? -

We all went quite nuts, I will say.

Ni ĉiuj fariĝis sufiĉe frenezaj, miavide.

And the day I came out of Biosphere 2,

La tagon, kiam mi eliris el Biosfero 2

I was thrilled I was going to see all my family and my friends.

mi estis ekscitita vidi mian tutan familion kaj miajn amikojn.

For two years I'd been seeing people through the glass.

Dum du jaroj mi vidis homojn nur tra montrofenestro.

And everybody ran up to me.

Ĉiuj kuris al mi,

And I recoiled. They stank!

sed mi tuj retropaŝis. Ili fetoris!

People stink!

Homoj fetoras!

We stink of hairspray and underarm deodorant,

Ni malbonodoras je harŝprucaĵo kaj aksela senodorigilo

and all kinds of stuff.

kaj tiel simile.

Now we had stuff inside Biosphere to keep ourselves clean,

Nu, ni havis aĵojn en Biosfero por konservi nin puraj.

but nothing with perfume.

Sed nenion kun parfumo.

And boy do we stink out here.

Kaj, homo, ni tie ĉi ekstere ja malbonodoras.

Not only that,

Ne nur tio;

but I lost touch of where my food came from.

mi ankaŭ perdis kontakton kun la loko, de kie mia manĝaĵo venis.

I had been growing all my own food.

Mi kultivis ĉiujn miajn manĝaĵojn.

I had no idea what was in my food, where it came from.

Mi havis neniun ideon pri tio, kio estis en mia manĝaĵo, de kie ĝi venis.

I didn't even recognize half the names in most of the food that I was eating.

Mi eĉ ne rekonis duonon el la nomoj en la plejparto de kio mi manĝis.

In fact, I would stand for hours in the aisles of shops,

Fakte, mi pasigis horojn meze de vendejaj bretaroj

reading all the names on all of the things.

legante la nomojn de ĉiuj aĵoj.

People must have thought I was nuts.

Oni eble pensis, ke mi frenezas.

It was really quite astonishing.

Mi estis vere surprizita.

And I slowly lost track

Kaj mi iom post iom perdis la sencon

of where I was in this big biosphere, in this big biosphere that we all live in.

de kie mi estas en tiu ĉi granda biosfero, kie ni ĉiuj vivas.

In Biosphere 2 I totally understood

En Biosfero 2 mi plene komprenis

that I had a huge impact on my biosphere, everyday,

ke mi havis grandegan efikon sur mia biosfero, ĉiutage,

and it had an impact on me,

kaj ĝi havis efikon sur mi,

very viscerally, very literally.

vere profunde, vere laŭlitere.

So I went about my business:

Do mi okupiĝis pri miaj aferoj:

Paragon Space Development Corporation,

Kompanio Paragon por Spaca Disvolviĝo,

a little firm I started with people while I was in the Biosphere,

malgranda firmao, kiun mi kunfondis dum mi estis en la Biosfero,

because I had nothing else to do.

ĉar mi havis nenion alian por fari.

And one of the things we did was

Unu el niaj celoj estis

try to figure out: how small can you make these biospheres,

malkovri kiel malgrandaj oni povas fari tiujn biosferojn,

and what can you do with them?

kaj kion oni povas fari el ili?

And so we sent one onto the Mir Space Station.

Ni sendis unu al la Mir Spacostacio.

We had one on the shuttle and one on the International Space Station,

Ni havis unu en la kosmopramo kaj unu en la Internacia Spacostacio.

for 16 months, where we managed to produce

dum 16 monatoj. Tie ni sukcesis produkti

the first organisms to go through

la unuajn organismojn, kiuj kompletigis

complete multiple life cycles in space --

multajn vivociklojn en la spaco,

really pushing the envelope

vere antaŭenigante

of understanding how malleable

la komprenon pri kiom adaptiĝemaj

our life systems are.

estas niaj vivo-sistemoj.

And I'm also proud to announce

Kaj mi ankaŭ fieras anonci -

that you're getting a sneak preview -- on Friday we're going to announce

antaŭfrandaĵo por vi - ke vendredon ni anoncos

that we're actually forming a team

la formiĝon de teamo

to develop a system to grow plants on the Moon,

por disvolvi sistemon por kreskigi plantaĵojn sur la luno.

which is going to be pretty fun.

Tio estos tre amuza.

And the legacy of that is a system that we were designing:

Kaj la sekvo de tio estas sistemo, kiun ni projektas.

an entirely sealed system to grow plants to grow on Mars.

Plene sigelita sistemo por kreskigi plantaĵojn sur Marso.

And part of that is that we had to model

Kadre de tio, ni devis modeli

very rapid circulation of CO2

tre rapidan cirkuladon de CO2,

and oxygen and water through this plant system.

kaj oksigeno kaj akvo, en tiu planto-sistemo.

As a result of that modeling

Kiel rezulto de tiu modelado

I ended up in all places,

mi fine devis iri ien kaj tien,

in Eritrea, in the Horn of Africa.

al Eritreo, en la "Afrika Korno".

Eritrea, formerly part of Ethiopia,

Eritreo, eksa parto de Etiopio,

is one of those places that is astonishingly beautiful,

estas unu el tiuj lokoj mirinde belaj,

incredibly stark, and I have no understanding

nekredeble aridaj kaj mi ne povas kompreni

of how people eke out a living there.

kiel homoj elturniĝas vivi tie.

It is so dry.

Ĝi estas tiel seka.

This is what I saw.

Jen kion mi vidis.

But this is also what I saw.

Sed ankaŭ tion mi vidis.

I saw a company that had

Mi vidis kompanion, kiu

taken seawater

prenis marakvon

and sand, and they were growing

kaj sablon kaj kreskigis

a kind of crop that will grow on pure salt water without having to treat it.

specon de herbo, kiu kreskas en pura nedolĉigita salakvo.

And it will produce a food crop.

Ĝi produktas manĝeblaĵon,

In this case it was oilseed.

tiukaze, oledonajn semojn.

It was astonishing. They were also producing mangroves

Mi miregis. Ili ankaŭ produktis mangrovojn

in a plantation.

en kultivejo.

And the mangroves were providing wood

La mangrovoj liveris lignon

and honey and leaves for the animals,

kaj mielon kaj foliojn por la brutoj

so that they could produce milk and whatnot,

tiel ke ili povu produkti lakton kaj tiel plu,

like we had in the Biosphere.

kiel ni faris en la Biosfero 2.

And all of it was coming from this: shrimp farms.

Kaj ĉio tio-ĉi venis pro unu motivo:

Shrimp farms are a scourge on the earth,

salikokaj bredejoj. Ili estas vera plago,

frankly, from an environmental point of view.

sincere dirite, laŭ media vidpunkto.

They pour huge amounts of pollutants into the ocean.

Ili verŝas amason da poluantoj en la oceanon

They also pollute their next-door neighbors.

kaj poluas la najbarajn mediojn.

So they're all shitting each other's ponds, quite literally.

Ili ĉiuj kakas en la bredejoj unuj de la aliaj, tute laŭvorte.

And what this project was doing

En tiu projekto, oni prenas

was taking the effluent of these,

la elfluaĵon de tiuj bredejoj

and turning them into all of this food.

kaj fari el ĝi ĉiun ĉi nutrantilon.

They were literally turning pollution into abundance for a desert people.

Oni laŭvorte faris el poluaĵo abundaĵon por popolo de la dezerto.

They had created an industrial ecosystem, of a sense.

Oni kreis industrian ekosistemon, iasence.

I was there because I was actually modeling the mangrove portion

Mi estis tie ĉar mi modelis la mangrovan parton

for a carbon credit program, under the U.N.

por programo de karbona kredito, laŭ

Kyoto Protocol system.

la sistemo de la Protokolo de Kyoto de UN.

And as I was modeling this mangrove swamp,

Kaj dum mi modelis tiun mangrovan marĉon,

I was thinking to myself, "How do you put a box around this?"

mi pripensadis: "Kiel oni enskatoligas aĵon tian?"

When I'm modeling a plant in a box, literally,

Kiam mi modelas plantaĵon enskatolan,

I know where to draw the boundary.

mi scias kie mi desegnu la limojn.

In a mangrove forest like this I have no idea.

Pri mangrovejoj kiel tiu, mi tute ne sciis.

Well, of course you have to draw the boundary around the whole of the Earth.

Bone, kompreneble vi devas desegni la limojn ĉirkaŭ la tuta Tero.

And understand its interactions with the entire Earth.

Kaj kompreni ĝiaj interagadoj kun la tuta Tero.

And put your project in that context.

Kaj vidi vian projekton en tiu kunteksto.

Around the world today we're seeing an incredible transformation,

Ĉirkaŭ la mondo nuntempe oni vidas nekredeblan transformiĝon,

from what I would call a biocidal species,

De tio, kion mi nomus vivomortigaj specioj,

one that -- whether we intentionally or unintentionally --

kiu ĉu intence, ĉu neintence

have designed our systems to kill life, a lot of the time.

fasonas siajn sistemojn por mortigi la vivon, plejofte.

This is in fact, this beautiful photograph,

Tiu ĉi bela fotaĵo montras

is in fact over the Amazon.

lla Amazon-riveron.

And here the light green are areas of massive deforestation.

La helverdaj partoj estas aeroj de amasa senarbarigo,

And those beautiful wispy clouds

kaj tiuj belaj filamentaj nuboj

are, in fact, fires, human-made fires.

rezultas fakte de ekbruligoj homfaritaj.

We're in the process of transforming from this,

Ni estas irantaj de tio al tio,

to what I would call a biophilic society,

kion mi nomus vivoamanta socio,

one where we learn to nurture society.

en kiu oni lernas zorgi pri la socio.

Now it may not seem like it, but we are.

Nun eble ne ŝajnas tiel, sed ja veras.

It is happening all across the world,

Tio okazas tra la tuta mondo,

in every kind of walk of life,

en ĉia vivokupo

and every kind of career

kaj en ĉia speco de kariero

and industry that you can think of.

kaj industrio imageblaj.

And I think often times people get lost in that.

Kaj mi pensas, ke oftege oni perdiĝas en tio.

They go, "But how can I possibly find my way in that?

Oni pensas: "Sed kiamaniere trovi mian lokon en tio,

It's such a huge subject."

en tiu vastega temo?"

And I would say that the small stuff counts. It really does.

Kaj mi dirus ke la etaj aferoj gravas. Ili vere gravas.

This is the story of a rake in my backyard.

Jen rakonto pri rastilo en mia korto.

This was my backyard,

Tio estis mia korto

very early on, when I bought my property.

tuj post kiam mi aĉetis mian terenon.

And in Arizona, of course, everybody puts gravel down.

En Arizono, kompreneble, ĉiuj metas gruzon.

And they like to keep everything beautifully raked. And they keep all the leaves away.

Oni ŝatas konservi ĉion bele rastita, kaj demeti ĉiujn foliojn.

And on Sunday morning the neighbors leaf blower comes out,

Dimanĉmatene, la folio-bloviloj resonas de ĉie

and I want to throttle them.

kaj mi volas strangoli la najbarojn.

It's a certain type of aesthetic.

Estas iaspeca estetiko.

We're very uncomfortable with untidiness.

Oni estas tre ĝenita pri malordeco.

And I threw away my rake.

Nu, mi forĵetis mian rastilon.

And I let all of the leaves fall from the trees that I have on my property.

Mi lasas foliojn fali el la arboj de mia tereno.

And over time, essentially what have I been doing?

Kaj post iom da tempo, kion mi esence faris?

I've been building topsoil.

Mi faris supraĵan grundon.

And so now all the birds come in. And I have hawks.

Nun ĉiaj birdoj venas, eĉ falkoj.

And I have an oasis.

Mi havas vera oazon.

This is what happens every spring. For six weeks,

Jen kio okazas ĉiun printempon. Dum ses,

six to eight weeks, I have this flush of green oasis.

ses ĝis ok semajnoj, mi havas tiun verdan oazon.

This is actually in a riparian area.

Tio situas fakte en riverborda areo.

And all of Tucson could be like this

Kaj la tuta Tuscon povus esti tia

if everybody would just revolt and throw away the rake.

se ĉiu ribeliĝus kaj forĵetus la rastilon.

The small stuff counts.

La etaj aferoj ja gravas.

The Industrial Revolution -- and Prometheus --

La Industria Revolucio kaj Prometeo

has given us this, the ability to light up the world.

donis al ni la kapablon lumigi la mondon,

It has also given us this,

kaj ankaŭ tion,

the ability to look at the world from the outside.

la kapablon rigardi la mondon de ekstere.

Now we may not all have

Nu, eble ni ne havas

another biosphere that we can run to,

alian biosferon, al kiu ni povas alkuri

and compare it to this biosphere.

por kompari ĝin al tiu ĉi biosfero.

But we can look at the world,

Tamen ni povas rigardi la mondon

and try to understand where we are in its context,

kaj provi kompreni kie ni situas en ĝia kunteksto

and how we choose to interact with it.

kaj kiel ni elektas interagi kun ĝi.

And if you lose where you are in your biosphere,

Kaj se vi nescias kie vi estas en la biosfero

or are perhaps having a difficulty connecting

aŭ se vi havas malfacilaĵon konektiĝi

with where you are in the biosphere,

kun via parto de la biosfero,

I would say to you,

jen konsilo:

take a deep breath.

profunde enspiru.

The yogis had it right.

Joganoj pravis.

Breath does, in fact, connect us all

La spiro efektive konektas nin ĉiujn

in a very literal way.

tre laŭlitere.

Take a breath now.

Enspiru nun.

And as you breathe, think

Kaj dum vi enspiras, pensu

about what is in your breath.

pri tio, kio entenas via spiro.

There perhaps is the CO2 from the person sitting next-door to you.

Eble ĝi entenas CO2 el la homo sidita apud vi.

Maybe there is a little bit of oxygen

Eble estas iomete da oksigeno

from some algae on the beach not far from here.

el iuj algoj de la plaĝo nemalproksima de tie ĉi.

It also connects us in time.

Spiri ankaŭ ligas nin laŭtempe.

There may be some carbon in your breath

Via spiro povus enteni iom da karbono

from the dinosaurs.

rilatita al dinosaŭroj.

There could also be carbon that you are exhaling now

Povas esti ankaŭ, ke la karbono, kiun vi elspiras nun,

that will be in the breath

troviĝos iam en la spiro

of your great-great-great-grandchildren.

de viaj pra-pra-pra-nepoj.

Thank you. (Applause)

Dankon.