Jane Poynter: Life in Biosphere 2

Jane Poynter: Cuộc sống ở Biosphere 2

Translator: Anh Tran Reviewer: Ha Tran

I have had the distinct pleasure

Tôi có một sự thỏa mãn hơi khác biệt

of living inside two biospheres.

về việc được sống trên cả 2 sinh quyển.

Of course we all here in this room live in Biosphere 1.

Điều dĩ nhiên là tất cả chúng ta có mặt trong khán phòng này đều sống ở "sinh quyển 1" (Biosphere 1)

I've also lived in Biosphere 2.

Còn tôi thì đã được sống ở "sinh quyển 2" (Biosphere 2)

And the wonderful thing about that is that I get to compare biospheres.

Và điều tuyệt vời là tôi có cái để mà so sánh giữa 2 sinh quyển.

And hopefully from that I get to learn something.

Và hy vọng là do vậy mà tôi rút ra được bài học nào đó.

So what did I learn? Well,

Vậy tôi đã học được điều gì?

here I am inside Biosphere 2, making a pizza.

Đây là hình tôi đang làm pizza ở Biosphere 2.

So I am harvesting the wheat, in order to make the dough.

Tôi phải thu hoạch lúa mì để làm ra bột nhào.

And then of course I have to milk the goats

Và sau đó dĩ nhiên là phải vắt sữa dê để có sữa

and feed the goats in order to make the cheese.

và cho dê ăn để có phô-mai.

It took me four months in Biosphere 2 to make a pizza.

Tôi mất hết 4 tháng trời để mà làm ra 1 cái pizza ở Biosphere 2

Here in Biosphere 1, well it takes me about two minutes,

Còn bình thường ở đây tôi chỉ mất 2 phút thôi.

because I pick up the phone and I call and say,

Chỉ cần nhất điện thoại lên gọi nói là:

"Hey, can you deliver the pizza?"

"Này, anh có giao pizza không?"

So Biosphere 2

Biosphere 2

was essentially a three-acre,

rộng cỡ 3 mẫu Anh, 12000 mét vuông,

entirely sealed, miniature world

một thế giới thu nhỏ hoàn toàn được cách ly

that I lived in for two years and 20 minutes.

mà tôi đã sống ở đó trong 2 năm và 20 phút.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Over the top it was sealed with steel and glass,

Ở trên được bịt kín với thép và kiếng.

underneath it was sealed with a pan of steel --

Bên dưới thì được phủ bởi 1 miếng thép.

essentially entirely sealed.

Hoàn toàn bị cách ly.

So we had our own miniature rainforest,

Chúng tôi chỉ có 1 rừng mưa thu nhỏ,

a private beach with a coral reef.

1 bãi biển riêng với 1 dãi san hô.

We had a savanna, a marsh, a desert.

Chúng tôi có Xavan, 1 đầm lầy và 1 sa mạc.

We had our own half-acre farm that we had to grow everything.

Chúng tôi có nông trại cỡ nửa mẫu Anh (2000 mét vuông) để trồng trọt mọi thứ.

And of course we had our human habitat, where we lived.

Và dĩ nhiên là chúng tôi có chỗ ở riêng đàng hoàng.

Back in the mid-'80s when we were designing Biosphere 2,

Trở về giữa những năm 80 khi chúng tôi đang thiết kế ra Biophere 2,

we had to ask ourselves some pretty basic questions.

chúng tôi phải tự đưa ra những câu hỏi khá cơ bản.

I mean, what is a biosphere?

Ý tôi là, sinh quyển (biosphere) là gì?

Back then, yes, I guess we all know now

Và tôi nghĩ hiện nay chúng ta đều biết

that it is essentially the sphere of life around the Earth, right?

nó cơ bản là những nơi chúng ta sinh sống trên trái đất này, phải không?

Well, you have to get a little more specific than that if you're going to build one.

Thật ra bạn phải định nghĩa nó cụ thể hơn nếu bạn muốn xây dựng 1 nơi như vậy.

And so we decided that what it really is

Và chúng tôi đưa ra quyết định rằng

is that it is entirely materially closed --

nó là 1 nơi phải được cách ly hoàn toàn về mặt vật chất,

that is, nothing goes in or out at all, no material --

không có vật chất nào được lọt vào hoặc xuất ra,

and energetically open,

và 1 nơi tràn đầy năng lượng.

which is essentially what planet Earth is.

Và về cơ bản thì đó chính là Trái Đất.

This is a chamber that was 1/400th the size of Biosphere 2

Đây là 1 căn nhà nhỏ khoản 1/400 kích cỡ của Biosphere 2

that we called our Test Module.

có tên là Mô-đun thử nghiệm (Test Module).

And the very first day that this fellow, John Allen,

Vào ngày đầu tiên trong khoản 1-2 ngày mà,

walked in, to spend a couple of days in there

người đàn ông tên John Allen này đã sống trong đó,

with all the plants and animals and bacteria that we'd put in there

với cây cối, thú vật và vi khuẩn mà chúng tôi đưa vào trong đó

to hopefully keep him alive,

với hy vọng là giữ cho anh ta sống sót.

the doctors were incredibly concerned

Những bác sỹ băn khoăn là

that he was going to succumb to some dreadful toxin,

anh ta sẽ không thể chịu nổi những chất độc chết người ,

or that his lungs were going to get choked with bacteria or something, fungus.

hoặc phổi của anh ta sẽ bị nghẹn lại vì vi khuẩn hoặc nấm,

But of course none of that happened.

Nhưng đã không có điều gì xảy ra cả.

And over the ensuing few years,

Và sau vài năm nghiên cứu

there were great sagas about designing Biosphere 2.

chúng tôi đã thiết kế ra Biosphere 2.

But by 1991

Nhưng tới năm 1991

we finally had this thing built.

thì chúng tôi mới hoàn thành việc xây dựng.

And it was time for us to go in

Và đó là lúc

and give it a go.

chúng tôi tiến hành thử nghiệm.

We needed to know,

Chúng tôi cần phải biết,

is life this malleable?

cuộc sống có dễ dàng được xây dựng như vậy không?

Can you take this biosphere,

Liệu bạn có thể đưa sinh quyển

that has evolved on a planetary scale,

đã được tiến hóa qua bề dày lịch sử của Trái Đất,

and jam it into a little bottle,

và nhét nó vô 1 cái chai,

and will it survive?

và liệu nó có tồn tại được không?

Big questions.

Những câu hỏi lớn.

And we wanted to know this both for being able to go somewhere else

Và chúng tôi cần phải biết là liệu chúng ta có thể xây dựng nó ở một nơi khác

in the universe -- if we were going to go to Mars, for instance,

trong vũ trụ này ví dụ như sao Hỏa,

would we take a biosphere with us, to live in it?

liệu chúng ta có thể xây dựng 1 nơi như vậy và sống trong đó không?

We also wanted to know so we can understand more about

Chúng ta đều muốn biết điều đó để hiểu nhiều hơn

the Earth that we all live in.

về Trái Đất mà chúng ta đang sinh sống.

Well, in 1991 it was finally time for us to go in

Và vào năm 1991, đã đến lúc chúng tôi

and try out this baby.

phải thử nghiệm điều này.

Let's take it on a maiden voyage.

Bắt đầu hành trình đầu tiên.

Will it work? Or will something happen

Liệu nó có hiệu quả không? Liệu có chuyện gì đó xảy ra

that we can't understand and we can't fix,

mà chúng ta không thể hiểu và giải quyết được không?

thereby negating the concept of man-made biospheres?

Qua đó từ bỏ đi ý tưởng về những sinh quyển nhân tạo.

So eight of us went in: four men and four women.

Và rồi 8 người chúng tôi tới đó, 4 nam, 4 nữ

More on that later.

Sau 1 thời gian sẽ có nhiều hơn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And this is the world that we lived in.

Và đây là thế giới mà chúng tôi đã sinh sống.

So, on the top, we had

Ở trên, chúng tôi có

these beautiful rainforests and an ocean,

những khu rừng mưa và 1 đại dương,

and underneath we had all this technosphere, we called it,

Và bên dưới thì chúng tôi gọi nó là "khu kỹ thuật" (technosphere).

which is where all the pumps and the valves

Là nơi chứa tất cả những ống bơm, van

and the water tanks and the air handlers, and all of that.

và những bình chứa nước và không khí.

One of the Biospherians called it "garden of Eden

Một trong những nhà sinh quyển học gọi nó là "vườn Địa Đàng

on top of an aircraft carrier."

trên hàng không mẫu hạm."

And then also we had the human habitat of course,

Và dĩ nhiên là chúng tôi có nơi ở của mình,

with the laboratories, and all of that.

và những phòng thí nghiệm.

This is the agriculture.

Đây là nơi trồng trọt.

It was essentially an organic farm.

Nó chủ yếu là 1 nông trại hữu cơ.

The day I walked into Biosphere 2,

Ngày đầu

I was, for the first time,

tôi đến Biosphere 2,

breathing a completely different atmosphere

được hít thở 1 luồng không khí hoàn toàn khác

than everybody else in the world,

với mọi người khác trên thế giới

except seven other people.

ngoại trừ 7 người cùng đi với tôi.

At that moment I became part of that biosphere.

Trong tích tắt tôi đã trở thành 1 phần của nơi này.

And I don't mean that in an abstract sense;

Tôi không nói bóng gió 1 cách trừu tượng

I mean it rather literally.

mà tôi thực sự cho là như vậy.

When I breathed out, my CO2

Khi tôi thở ra là lúc tôi cung cấp

fed the sweet potatoes that I was growing.

khí CO2 cho những củ khoai lang mà tôi đang trồng.

And we ate an awful lot of the sweet potatoes.

Và chúng tôi ăn cả đống toàn là khoai lang.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And those sweet potatoes

Và những củ khoai lang này

became part of me.

trở thành 1 phần trong tôi.

In fact, we ate so many sweet potatoes

Thật sự là chúng tôi ăn rất nhiều khoai lang,

I became orange with sweet potato.

đến nỗi cơ thể của tôi dần dần biến thành màu cam.

I literally was eating the same carbon over and over again.

Vì ăn tới ăn lui cùng 1 loại carbon.

I was eating myself in some strange sort of bizarre way.

Theo 1 cách lạ lùng nào đó có thể nói tôi đang ăn cả chính mình.

When it came to our atmosphere, however,

Tuy nhiên, nói về bầu không khí của chúng ta hiện nay

it wasn't that much of a joke over the long term,

thì đó không phải là 1 trò đùa.

because it turned out that we were losing oxygen, quite a lot of oxygen.

Vì nhìn lại chúng ta đang mất đi rất nhiều khí Oxy.

And we knew that we were losing CO2.

Và cả CO2.

And so we were working to sequester carbon.

Và chúng tôi làm việc để cô lập carbon.

Good lord -- we know that term now.

Chúng ta đã nghe nhiều về việc này.

We were growing plants like crazy.

Chúng tôi đã trồng rất nhiều cây.

We were taking their biomass, storing them in the basement,

Và thu hoạch rồi dự trữ ở kho,

growing plants, going around, around, around,

trồng cây rồi đi xung quanh,

trying to take all of that carbon out of the atmosphere.

cố gắng loại carbon ra khỏi khí quyển.

We were trying to stop carbon from going into the atmosphere.

Và cố gắng ngăn chúng thoát ra khỏi khí quyển.

We stopped irrigating our soil, as much as we could.

Chúng tôi dừng hẳn việc tưới tiêu, càng ít càng tốt.

We stopped tilling, so that we could prevent greenhouse gasses from going into the air.

Chúng tôi ngưng hẳn việc cày bừa cốt là để ngăn khí nhà kính thoát ra ngoài không khí.

But our oxygen was going down faster

Nhưng lượng Oxy đang giảm nhanh

than our CO2 was going up, which was quite unexpected,

hơn là lượng CO2 được sinh ra, điều này đã không được tính trước.

because we had seen them going in tandem in the test module.

Vì chúng tôi quan sát được điều đó xảy ra cùng lúc trong mođun-thử nghiệm (test module).

And it was like playing atomic hide-and-seek.

Và điều này giống như chơi trốn tìm với nguyên tử vậy.

We had lost seven tons of oxygen.

Chúng tôi đã mất đi 7 tấn Oxy.

And we had no clue where it was.

Và chúng tôi chẳng hiểu chúng biến đi đâu mất.

And I tell you, when you lose a lot of oxygen --

Chúng tôi mất nhiều Oxy

and our oxygen went down quite far;

và lượng Oxy của chúng tôi giảm

it went from 21 percent down to 14.2 percent --

từ 21% còn lại 14.2%

my goodness, do you feel dreadful.

trời ơi, bạn có thấy kinh khủng không.

I mean we were dragging ourselves around the Biosphere.

Chúng tôi đã sống rất vất vả ở nơi này.

And we had sleep apnea at night.

Chúng tôi bị ngạt thở về đêm.

So you'd wake up gasping with breath,

Nên phải tỉnh dậy thoi thóp tìm không khí.

because your blood chemistry has changed.

Vì nồng độ hóa chất trong máu thay đổi.

And that you literally do that. You stop breathing and then you -- (Gasps) --

Và thực sự là bạn không thể thở được nữa

take a breath and it wakes you up. And it's very irritating.

bạn bị nghẹn lại và điều đó đánh thức bạn dậy. Thật là khổ sở.

And everybody outside thought we were dying.

Và mọi người ở bên ngoài thì nghĩ là chúng tôi đang chết dần chết mòn.

I mean, the media was making it sound like were were dying.

Giới truyền thông làm họ tưởng chúng tôi đang sắp chết tới nơi.

And I had to call up my mother every other day saying, "No, Mum, it's fine, fine.

Và tôi phải gọi về cho mẹ tôi mỗi ngày để nói: "Mẹ ơi, không có gì, mọi chuyển ổn cả.

We're not dead. We're fine. We're fine."

Tụi con không có chết. Mọi người vẫn ổn cả."

And the doctor was, in fact, checking us

Và bác sỹ thì cứ kiểm tra

to make sure we were, in fact, fine.

để chắc là chúng tôi vẫn ổn.

But in fact he was the person who was most susceptible to the oxygen.

Nhưng thực tế anh ta là một người nhạy cảm nhất với Oxy.

And one day he couldn't add up a line of figures.

Và vào 1 ngày, mức oxy của anh hạ quá thấp.

And it was time for us to put oxygen in.

Và đó là lúc chúng tôi phải đưa khí Oxy vào.

And you might think, well,

Và có lẽ bạn sẽ nghĩ là:

"Boy, your life support system

"Chà, hệ thống duy trì sự sống của bạn

was failing you. Wasn't that dreadful?"

thất bại phải không. Điều đó không đáng sợ sao?"

Yes. In a sense it was terrifying.

Vâng. Một mặt nào đó nó rất đáng sợ.

Except that I knew I could walk out the airlock door

Ngoại trừ việc tôi biết là tôi có thể thoát ra khỏi chỗ đó

at any time, if it really got bad,

bất cứ lúc nào nếu mọi chuyện trở nên tồi tệ.

though who was going to say, "I can't take it anymore!"?

Mặc dù có người định nói là: "Tôi không thể chịu đựng được nữa!"?

Not me, that was for sure.

mà chắc chắn là người đó không phải tôi.

But on the other hand, it was the scientific gold of the project,

Nhưng về mặt khoa học thì nó là điều quý giá trong dự án.

because we could really crank this baby up,

Vì chúng ta có thể vận dụng điều này,

as a scientific tool,

như một công cụ khoa học,

and see if we could, in fact, find

và biết đâu có thể tìm ra manh mối

where those seven tons of oxygen had gone.

về việc biến mất của 7 tấn Oxy.

And we did indeed find it.

Và thực sự là chúng tôi đã tìm ra.

And we found it in the concrete.

Chúng tôi tìm ra nó nằm ở lớp bê tông.

Essentially it had done something very simple.

Nó đã làm một vài thứ rất đơn giản.

We had put too much carbon in the soil in the form of compost.

Chúng tôi đã cho quá nhiều carbon vào đất dưới dạng phân bón.

It broke down; it took oxygen out of the air;

Nó phân rã ra và hút khí Oxy từ không khí.

it put CO2 into the air; and it went into the concrete.

Và thải CO2 ra.

Pretty straightforward really.

Thực sự chỉ đơn giản như vậy thôi.

So at the end of the two years

Và sau 2 năm trời,

when we came out, we were elated,

chúng tôi ra ngoài, chúng tôi được ca ngợi.

because, in fact, although you might say

Vì trên thực tế, mặc dù bạn có thể nói là

we had discovered something that was quite "uhh,"

chúng tôi đã khám phá ra cái gì đó khá là "uhh"

when your oxygen is going down,

khi lượng Oxy đang giảm dần,

stopped working, essentially, in your life support system,

bạn hãy ngừng làm việc, trong hệ thống duy trì sự sống,

that's a very bad failure.

thì đó là một thất bại nặng nề.

Except that we knew what it was. And we knew how to fix it.

Ngoại trừ việc chúng tôi đã biết vấn đề là ở đâu và cách để giải quyết.

And nothing else emerged

Và không có điều gì khác xảy ra

that really was as serious as that.

mà thực sự nghiêm trọng bằng chuyện này

And we proved the concept, more or less.

Và chúng tôi đã chứng minh được cái khái niệm, nhiều hơn hay ít hơn.

People, on the other hand, was a different subject.

Mặc khác, người dân là một chủ đề khác.

We were -- yeah I don't know that we were fixable.

Tôi không biết rằng chúng ta có thể thay đổi được không.

We all went quite nuts, I will say.

Chúng ta đã trở nên điên rồ.

And the day I came out of Biosphere 2,

Và cái ngày mà tôi ra khỏi Biosphere 2

I was thrilled I was going to see all my family and my friends.

Tôi rất vui vì được gặp gia đình và bạn bè.

For two years I'd been seeing people through the glass.

Trong 2 năm ở trong đó tôi chỉ được nhìn họ qua lớp kiếng mà thôi.

And everybody ran up to me.

Và mọi người chạy tới ôm tôi.

And I recoiled. They stank!

Và tôi chùn bước lại vì họ có mùi hôi!

People stink!

Ai cũng có mùi!

We stink of hairspray and underarm deodorant,

Chúng ta có mùi thuốc xịt tóc, lăn nách

and all kinds of stuff.

và các chất khử mùi hôi.

Now we had stuff inside Biosphere to keep ourselves clean,

Chúng tôi cũng có những thứ ở Biosphere 2 để giữ sạch cơ thể.

but nothing with perfume.

Nhưng chúng không có mùi thơm.

And boy do we stink out here.

Mà chúng tôi có mùi gì hôi đâu.

Not only that,

Không chỉ vậy,

but I lost touch of where my food came from.

mà tôi còn không biết thực phẩm của tôi từ đâu ra.

I had been growing all my own food.

Tôi đã trồng trọt tất cả các loại lương thực thực phẩm cho mình.

I had no idea what was in my food, where it came from.

Tôi lại không biết trong đó có gì và chúng từ đâu ra.

I didn't even recognize half the names in most of the food that I was eating.

Tôi còn không biết được tên của 1 nủa số thực phẩm mà tôi được ăn.

In fact, I would stand for hours in the aisles of shops,

Tôi có thể đứng hàng giờ ở mấy cửa hàng

reading all the names on all of the things.

đọc tên của mọi thứ.

People must have thought I was nuts.

Mọi người tưởng là tôi bị điên.

It was really quite astonishing.

Điều đó thật đáng kinh ngạc.

And I slowly lost track

Và tôi dần quên đi mất

of where I was in this big biosphere, in this big biosphere that we all live in.

tôi đã ở đâu trong sinh quyển lớn này, trên cái trái đất mà chúng ta đang sống.

In Biosphere 2 I totally understood

Ở Biosphere 2 tôi hoàn toàn hiểu được rằng

that I had a huge impact on my biosphere, everyday,

tôi có sức ảnh hưởng tới sinh quyển của tôi, mỗi ngày,

and it had an impact on me,

và nó cũng ảnh hưởng lên tôi,

very viscerally, very literally.

ăn sâu vào trong máu của tôi.

So I went about my business:

Và tôi cố gắng làm việc của mình.

Paragon Space Development Corporation,

Tổ Chức Phát Triển Không Gian Paragon (Paragon Space Development Corporation),

a little firm I started with people while I was in the Biosphere,

là một tổ chức nhỏ mà tôi bắt đầu làm việc khi còn đang ở Biosphere 2

because I had nothing else to do.

vì tôi chẳng có gì khác để làm.

And one of the things we did was

Và một trong những thứ chúng tôi làm là

try to figure out: how small can you make these biospheres,

thử nghiệm xem chúng ta có thể tạo ra những bầu sinh quyển nhỏ như thế nào.

and what can you do with them?

Và chúng ta có thể làm gì với chúng?

And so we sent one onto the Mir Space Station.

Và chúng tôi gửi 1 cái lên Trạm Không Gian Mir (Mir Space Station).

We had one on the shuttle and one on the International Space Station,

Chúng tôi có 1 cái trên tàu con thoi và 1 cái ở Trạm Không Gian Quốc Tế (International Space Station),

for 16 months, where we managed to produce

trong 16 tháng. Ở đó chúng tôi điều chế để tạo ra

the first organisms to go through

những sinh vật đầu tiên để trải qua hết được

complete multiple life cycles in space --

chu kỳ cuộc sống phức tạp trên không gian.

really pushing the envelope

Để đẩy cái giới hạn

of understanding how malleable

hiểu biết về hệ thống sống của chúng ta

our life systems are.

dẻo dai như thế nào.

And I'm also proud to announce

Và tôi cũng hé một chút cho các bạn biết là

that you're getting a sneak preview -- on Friday we're going to announce

vào ngày thứ sáu chúng tôi sẽ tự hào tuyên bố rằng

that we're actually forming a team

chúng tôi đã thực sự tập trung 1 đội

to develop a system to grow plants on the Moon,

phát triển 1 hệ thống để trồng cây trên Mặt Trăng,

which is going to be pretty fun.

điều đó sẽ khá là thú vị.

And the legacy of that is a system that we were designing:

Và hệ thống này là những gì chúng tôi rút ra được từ việc thiết kế

an entirely sealed system to grow plants to grow on Mars.

một hệ thống cô lập để trồng cây trên sao Hỏa.

And part of that is that we had to model

Và một phần của dự án là chúng tôi phải thiết kế

very rapid circulation of CO2

một hệ thống lưu chuyển nhanh CO2

and oxygen and water through this plant system.

Oxy và nước, qua hệ thống trồng cây này.

As a result of that modeling

Và kết quả của việc thiết kế là

I ended up in all places,

tôi đã đến

in Eritrea, in the Horn of Africa.

Eritrea, Horn of Africa.

Eritrea, formerly part of Ethiopia,

Eritrea trước kia là một phần của Ethiopia,

is one of those places that is astonishingly beautiful,

là một trong những nơi tuyệt đẹp,

incredibly stark, and I have no understanding

ở đó cực kỳ khắc nghiệt, và tôi cũng không hiểu nổi

of how people eke out a living there.

làm thế nào mà người dân có thể kiếm sống ở đó.

It is so dry.

Ở đó khá khô hạn.

This is what I saw.

Đây là cái tôi thấy.

But this is also what I saw.

Nhưng tôi cũng thấy được cái này nữa.

I saw a company that had

Tôi thấy có 1 công ty,

taken seawater

họ lấy nước biển

and sand, and they were growing

và cát, và họ trồng nhưng

a kind of crop that will grow on pure salt water without having to treat it.

loại cây có thể sinh trưởng trong môi trường nước mặn mà không cần chăm sóc.

And it will produce a food crop.

Và nó sẽ sinh ra lương thực.

In this case it was oilseed.

Trong trường hợp này là hạt dầu.

It was astonishing. They were also producing mangroves

Điều này thật đáng king ngạc. Họ cũng trồng nhiều cây đước

in a plantation.

trong khu trồng trọt.

And the mangroves were providing wood

Và cây đước sẽ cung cấp gỗ

and honey and leaves for the animals,

mật ong, và lá cây cho động vật,

so that they could produce milk and whatnot,

để chúng có thể cho sữa và những thứ linh tinh khác,

like we had in the Biosphere.

giống như cái chúng tôi làm ở Biosphere 2.

And all of it was coming from this: shrimp farms.

Và tất cả những thứ đó đều đến từ đây, những trại nuôi tôm,

Shrimp farms are a scourge on the earth,

Những trại nuôi tôm là tai họa của trái đất,

frankly, from an environmental point of view.

thực vậy, đứng về khía cạnh môi trường mà nói

They pour huge amounts of pollutants into the ocean.

Chúng thải ra 1 lượng lớn chất gây ô nhiễm vào đại dương.

They also pollute their next-door neighbors.

Và cũng làm ô nhiễm cả những hộ gia đình kế cận.

So they're all shitting each other's ponds, quite literally.

Chúng còn thải chất cặn bã vào hồ của nhau nữa.

And what this project was doing

Và dự án cốt yếu là

was taking the effluent of these,

dùng những chất thải này

and turning them into all of this food.

và chế biến nó thành thực phẩm.

They were literally turning pollution into abundance for a desert people.

Chúng có thể biến đổi sự ô nhiễm trở thành sự dư dả cho người dân vùng sa mạc.

They had created an industrial ecosystem, of a sense.

Họ phải tạo ra 1 hệ sinh thái công nghiệp.

I was there because I was actually modeling the mangrove portion

Tôi đã ở đó bởi vì tôi đang thiết kế khu vực trồng đước

for a carbon credit program, under the U.N.

cho một chương trình carbon, dưới chủ quyền của Liên Hiệp Quốc.

Kyoto Protocol system.

Hệ thống Nghị Định Thư Kyoto.

And as I was modeling this mangrove swamp,

Và khi tôi đang thiết kế những khu đầm trồng đước,

I was thinking to myself, "How do you put a box around this?"

tôi nghĩ là: "Làm thế nào để mà đặc 1 cái hộp xung quanh nó?"

When I'm modeling a plant in a box, literally,

Khi tôi thiết kế 1 cái cây trong 1 cái hộp,

I know where to draw the boundary.

Tôi biết đâu là giới hạn của nó.

In a mangrove forest like this I have no idea.

Nhưng tôi lại không biết làm sao với một khu rừng đước.

Well, of course you have to draw the boundary around the whole of the Earth.

Dĩ nhiên là bạn phải vẽ ra một đường giới hạn bao quanh toàn Trái Đất.

And understand its interactions with the entire Earth.

Và hiểu được sự tương tác qua lại giữa nó với toàn bộ Trái Đất.

And put your project in that context.

Và đặc dự án của mình vào bối cảnh đó.

Around the world today we're seeing an incredible transformation,

Chúng ta thấy rằng thế giới ngày nay đang thấy 1 sự biến đổi mạnh mẽ.

from what I would call a biocidal species,

Từ cái mà tôi gọi là những loài diệt sinh vật,

one that -- whether we intentionally or unintentionally --

cái mà không biết là chúng ta do vô tình hay cố ý

have designed our systems to kill life, a lot of the time.

đã xây dựng nên những hệ thống để tiêu diệt cuộc sống.

This is in fact, this beautiful photograph,

Đây là một tấm hình đẹp được chụp

is in fact over the Amazon.

từ trên Amazon.

And here the light green are areas of massive deforestation.

Và khu vực màu xanh nhạt là nơi có sự phá rừng trầm trọng.

And those beautiful wispy clouds

Và dãi mây kia

are, in fact, fires, human-made fires.

thực tế chính là những ngọn lửa, do con người tạo nên.

We're in the process of transforming from this,

Chúng ta đang trong quá trình biến đổi từ vị thế này,

to what I would call a biophilic society,

sang một xã hội tôn trọng sự sống, (biophilic society)

one where we learn to nurture society.

1 xã hội mà chúng ta học cách nuôi dưỡng xã hội.

Now it may not seem like it, but we are.

Có lẽ chúng ta không nhận ra nhưng chúng ta đang trong quá trình đó.

It is happening all across the world,

Nó diễn ra ở khắp nơi trên thế giới,

in every kind of walk of life,

trên mọi phong cách sống,

and every kind of career

mọi loại nghề nghiệp

and industry that you can think of.

và ngành công nghiệp mà bạn có thể nghĩ tới.

And I think often times people get lost in that.

Và tôi nghĩ có rất nhiều lần mọi người đã lạc trong đó.

They go, "But how can I possibly find my way in that?

Họ sẽ phản ứng như sau: "Làm thế nào tôi có thể tìm ra con đường của mình trong đó?

It's such a huge subject."

Đây là một chủ đề rất lớn."

And I would say that the small stuff counts. It really does.

Và tôi sẽ nói dù là chuyện nhỏ cũng được tính trong đó. Thực sự như vậy.

This is the story of a rake in my backyard.

Đây là câu chuyện của 1 cái bồ cào sau sân nhà tôi.

This was my backyard,

Đây là sân sau nhà tôi,

very early on, when I bought my property.

từ lâu rồi khi tôi vừa mua căn nhà này,

And in Arizona, of course, everybody puts gravel down.

Ở Arizona mọi người bắt đầu rải sỏi.

And they like to keep everything beautifully raked. And they keep all the leaves away.

Và họ làm cho mọi thứ được cào xới sạch sẽ. Và họ tỉa hết những cái lá.

And on Sunday morning the neighbors leaf blower comes out,

Và vào sáng chủ nhật thì mọi người mang máy thổi lá ra.

and I want to throttle them.

và tôi chỉ muốn bóp cổ họ chết thôi.

It's a certain type of aesthetic.

Đó là một loại thẩm mỹ.

We're very uncomfortable with untidiness.

Chúng ta thấy không thoải mái với sự lộn xộn.

And I threw away my rake.

Và tôi vứt cái bồ cào đi.

And I let all of the leaves fall from the trees that I have on my property.

Và tôi để cho tất cả những chiếc lá rơi tự do trên sân nhà tôi.

And over time, essentially what have I been doing?

Và thời gian trôi qua, tôi đã làm cái gì vậy?

I've been building topsoil.

Tôi đã xây nên một lớp đất phủ.

And so now all the birds come in. And I have hawks.

Và có nhiều loài chim kéo tới. Có cả diều hâu nữa.

And I have an oasis.

Và tôi có 1 hòn non bộ.

This is what happens every spring. For six weeks,

Đây là điều xảy ra mỗi mùa xuân. Trong 6 tới 8 tuần,

six to eight weeks, I have this flush of green oasis.

tôi có được 1 hòn non bộ với lớp cỏ xanh mới mọc này.

This is actually in a riparian area.

Giống như một khu vực ven sông.

And all of Tucson could be like this

Và cả thành phố Tucson sẽ giống như vậy

if everybody would just revolt and throw away the rake.

nếu mọi người chịu thay đổi và vứt bỏ đi cái bồ cào.

The small stuff counts.

Những chuyện nhỏ cũng góp phần làm nên chuyện.

The Industrial Revolution -- and Prometheus --

Cách Mạng Công Nghiệp, Truyền Thuyết Prometheus (Titan lấy lửa mang cho loài người về sau bị Thượng đế trừng phạt)

has given us this, the ability to light up the world.

đã cho chúng ta khả năng thắp sáng thế giới.

It has also given us this,

Và cũng cho chúng ta

the ability to look at the world from the outside.

khả năng để nhìn thế giới từ bên ngoài vũ trụ.

Now we may not all have

Hiện nay chúng ta có thể không có

another biosphere that we can run to,

một sinh quyển nào khác mà chúng ta có thể đến đó,

and compare it to this biosphere.

để so sánh nó với sinh quyển mà chúng ta đang sống.

But we can look at the world,

Nhưng chúng ta có thể nhìn vào thế giới,

and try to understand where we are in its context,

và cố hiểu ra là chúng ta đang ở đâu trong bối cảnh của nó,

and how we choose to interact with it.

và chúng ta đã chọn để tương tác với nó như thế nào.

And if you lose where you are in your biosphere,

Và nếu bạn không biết được mình đang ở đâu trong sinh quyển của mình,

or are perhaps having a difficulty connecting

hoặc gặp khó khăn để liên kết với

with where you are in the biosphere,

nơi bạn đang ở trong sinh quyển.

I would say to you,

Tôi sẽ nói là

take a deep breath.

hãy hít sâu vào.

The yogis had it right.

Những bài tập yoga có cái hay của nó.

Breath does, in fact, connect us all

Hơi thở có thể kết nối tất cả chúng ta

in a very literal way.

trong một cách rất bình thường như vậy.

Take a breath now.

Hãy hít một hơi thở.

And as you breathe, think

Trong khi hít thở, hãy suy nghĩ

about what is in your breath.

về cái gì bạn đang hít vào.

There perhaps is the CO2 from the person sitting next-door to you.

Có lẽ là CO2 thải ra từ người hàng xóm của bạn.

Maybe there is a little bit of oxygen

Có lẽ là một ít Oxy

from some algae on the beach not far from here.

từ một loại tảo nào đó ở ngoài biển không xa nơi bạn ở.

It also connects us in time.

Nó cũng kết nối chúng ta đúng lúc.

There may be some carbon in your breath

Có lẽ có một vài carbon trong hơi thở của bạn

from the dinosaurs.

là từ những con khủng long.

There could also be carbon that you are exhaling now

Và cũng có những carbon mà bạn đang thở ra,

that will be in the breath

sẽ được hít vào bởi

of your great-great-great-grandchildren.

những đưa cháu chắt của bạn.

Thank you. (Applause)

Cám ơn.