Comics that ask "what if?" | Randall Munroe

Translator: Martin Bodin Reviewer: Karine Breault

So, I have a feature on my website where every week

Nu, mi havas ilon en mia retejo en kiu ĉiusemajne

people submit hypothetical questions

homoj sendas hipotezajn demandojn

for me to answer,

kiujn mi respondas,

and I try to answer them using math, science

kaj mi provas respondi matematike,

science kaj bildstrie.

and comics.

So for example, one person asked,

Ekzemple, iu demandis

what would happen if you tried to hit a baseball

kio okazus se iu provus bati basbalan pilkon

pitched at 90 percent of the speed of light?

flugantan je 90 procent de la lumrapido?

So I did some calculations.

Do mi kalkuladis.

Now, normally, when an object flies through the air,

Nu, kutime, kiam iu aĵo flugas tra la aero,

the air will flow around the object,

aero ĉirkaŭfluas la aĵon,

but in this case, the ball would be going so fast

sed tiukaze, la pilko tiom rapide movus

that the air molecules wouldn't have time

ke aermolekuloj ne havus tempon forflui.

to move out of the way.

The ball would smash right into and through them,

La pilko kontraŭfrakasus rekte tra ili,

and the collisions with these air molecules

kaj la kolizio

would knock away the nitrogen,

forigus azoton,

carbon and hydrogen from the ball,

karbonon kaj hidrogenon el la pilko,

fragmenting it off into tiny particles,

dispecigante ĝin partikleten,

and also triggering waves of thermonuclear fusion

kaj kaŭzante nukleajn kunfandiĝajn ondojn

in the air around it.

ĉirkaŭaere.

This would result in a flood of x-rays

Tio kaŭzus fluon de iksa radiado

that would spread out in a bubble

globe disigante

along with exotic particles,

kun ekzotaj partikloj,

plasma inside, centered on the pitcher's mound,

plasmo ene, centre je la ĵetista monteto,

and that would move away from the pitcher's mound

kaj tio elmoviĝus el la ĵetista monteto

slightly faster than the ball.

iomete pli rapide ol la pilko.

Now at this point, about 30 nanoseconds in,

Tiam, proksimume 30 nanosekundojn poste,

the home plate is far enough away

la hejmbazo sufiĉe foras por ke la lumo

that light hasn't had time to reach it,

havu ne sufiĉe da tempo por atingi ĝin,

which means the batter

tio signifas ke la fraponto

still sees the pitcher about to throw

ankoraŭ vidas la ĵetiston ekĵetonte

and has no idea that anything is wrong.

kaj havas nenian indikon, ke io strangas.

(Laughter)

(Ridoj)

Now, after 70 nanoseconds,

Nu, post 70 nanosekundoj,

the ball will reach home plate,

la pilko atingos la hejmbazo,

or at least the cloud of expanding plasma

aŭ almenaŭ la dilatanta plasma nubo

that used to be the ball,

kiu antaŭe estis la pilko,

and it will engulf the bat and the batter

kaj englutos la frapilon, la fraponton

and the plate and the catcher and the umpire

la bazon, la ricevanton kaj la arbitracianto

and start disintegrating them all

kaj komencas disigi ĉi ĉiujn.

as it also starts to carry them backward

Dumtempe ĝi ankaŭ ekmovigas ilin malantaŭen

through the backstop, which also starts to disintegrate.

tra la antaŭprotektilo, kiu ankaŭ ekdisiĝas.

So if you were watching this whole thing

Do, se vi spektus ĉi ĉion

from a hill,

el monteto,

ideally, far away,

prefereble ege for,

what you'd see is a bright flash of light

tio kion vi vidus estus eklumbrilego

that would fade over a few seconds,

kiu daŭrus kelkajn sekundojn,

followed by a blast wave spreading out,

antaŭ detruema ondo disvastiĝante,

shredding trees and houses

disŝirante arbojn kaj domojn

as it moves away from the stadium,

dum ĝi moviĝas for de la sportejo,

and then eventually a mushroom cloud

kaj eventuale fungnubo

rising up over the ruined city. (Laughter)

altenkreskos sur la ruinigita urbo. (Ridoj)

So the Major League Baseball rules

Nu, la reguloj de la Grandaj Ligoj

are a little bit hazy,

iomete nebulas,

but — (Laughter) — under rule 6.02 and 5.09,

sed — (Ridoj) — laŭ la reguloj 6.02 kaj 5.09,

I think that in this situation,

mi pensas ke tiaokaze, oni konsiderus,

the batter would be considered hit by pitch

ke la fraponton frapis la pilko

and would be eligible to take first base,

kaj li povus iri al la unua bazo,

if it still existed.

se ĝi ankoraŭ ekzistas.

So this is the kind of question I answer,

Nu, tiajn demandojn mi respondas,

and I get people writing in with

kaj homoj skribas al mi

a lot of other strange questions.

multege da aliaj strangaj demandoj.

I've had someone write and say,

Iu demandis al mi, skribe kaj parole

scientifically speaking, what is the best

laŭ scienco, kio estas la plej efika

and fastest way to hide a body?

kaj rapida maniero kaŝi korpon?

Can you do this one soon?

Ĉu vi povus baldaŭ respondi?

And I had someone write in,

Kaj iu skribis al mi,

I've had people write in about,

iuj skribis al mi,

can you prove whether or not you can find love again

ĉu mi povus pruvi ĉu eblas trovi denove amon

after your heart's broken?

post via koro disrompiĝis?

And I've had people send in

Kaj kelkaj sendis al mi

what are clearly homework questions

tion kio klare estas hejmlaboraj demandoj

they're trying to get me to do for them.

kiujn ili volas ke mi faru por ili.

But one week, a couple months ago,

Sed iusemajne, antaŭ kelkaj monatoj,

I got a question that was actually about Google.

mi ricevis multege da demandoj pri Google.

If all digital data in the world were stored on punch cards,

Se ĉiuj ciferaj datumoj de la mondo estu stokataj trukarte,

how big would Google's data warehouse be?

kiom granda estus la datumejo de Google?

Now, Google's pretty secretive about their operations,

Nu, Google ja sekretemas pri ĝiaj agoj,

so no one really knows how much data Google has,

do neniu vere scias kiom da datumoj Google havas,

and in fact, no one really knows how many data centers Google has,

kaj fakte, neniu vere scias kiom da datumejoj Google havas,

except people at Google itself.

krom Google-uloj mem.

And I've tried, I've met them a few times,

Kaj mi provis. Mi rekontis ilin kelkfoje,

tried asking them, and they aren't revealing anything.

provis demandi al ili, sed ili ne estas eldiremaj.

So I decided to try to figure this out myself.

Do mi decidis taksi per mi mem.

There are a few things that I looked at here.

Mi inspektis kelkajn aĵojn prie.

I started with money.

Mi komencis per mono.

Google has to reveal how much they spend,

Google devas publikigi kiom ĝi uzas,

in general, and that lets you put some caps

kutime, kaj tio ebligas taksi

on how many data centers could they be building,

kiom da datumejoj ĝi povas konstrui,

because a big data center costs a certain amount of money.

ĉar grandaj datumejoj kostas po ajnan monkvanton.

And you can also then put a cap on

Ankaŭ eblas tiam taksi

how much of the world hard drive market are they taking up,

kiom de la monda diskaparata merkato ili uzas,

which turns out, it's pretty sizable.

ĉi-kaze, granda parto.

I read a calculation at one point,

Mi iam legis taksadon,

I think Google has a drive failure

mi pensas ke Google havas diskproblemon

about every minute or two,

ĉiuj unu aŭ du minutoj,

and they just throw out the hard drive

kaj ili nur forĵetas la diskaparaton

and swap in a new one.

kaj anstataŭigas ĝin per nova.

So they go through a huge number of them.

Do ili havas egan kvanton de tiuj.

And so by looking at money,

Kaj tial, kalkulante la monon,

you can get an idea of how many of these centers they have.

vi povas iel taksi kiom da datumejoj ĝi havas.

You can also look at power.

Vi ankaŭ povas pensi pri elektro.

You can look at how much electricity they need,

Eblas inspekti kiom da elektroj ili bezonas,

because you need a certain amount of electricity to run the servers,

ĉar oni bezonas precizan kvanton de elektro por funkciigi servilojn,

and Google is more efficient than most,

kaj Google pli-malpli estas la plej efika,

but they still have some basic requirements,

sed ĝi ankoraŭ havas bazajn bezonojn,

and that lets you put a limit

kaj tio ebligas taksi

on the number of servers that they have.

kiom da serviloj ĝi havas.

You can also look at square footage and see

Ankaŭ eblas inspekti bazan areon

of the data centers that you know,

de ĉies datumejoj konataj,

how big are they?

kiom areas ili?

How much room is that?

Kiom da spaco tio signifas?

How many server racks could you fit in there?

Kiom da servilŝrankoj eblas meti ene?

And for some data centers,

Kaj pri kelkaj datumejoj,

you might get two of these pieces of information.

eblas trovi ĉi tiujn precizajn informerojn.

You know how much they spent,

Oni scias kiom ĝi elspezas,

and they also, say, because they had to contract

kaj ankaŭ, ekzemple ĉar ili

with the local government

kunkontraktis la lokalan gubernion

to get the power provided,

por havi sufiĉe da elektro,

you might know what they made a deal to buy,

eblas scii kiom ili kontrake aĉetis,

so you know how much power it takes.

tiel eblas scii kiom da elektro estas uzata.

Then you can look at the ratios of those numbers,

Poste vi povas kalkuli la interrilaton de tiuj kvantoj,

and figure out for a data center

kaj kalkuli por unu datumejo

where you don't have that information,

pri kiu oni ne havas tiajn informojn,

you can figure out,

eblas taksi,

but maybe you only have one of those,

sed eble vi nur havas unu el tiuj,

you know the square footage, then you could figure out

vi konas la bazan areon, do vi povas taksi

well, maybe the power is proportional.

Nu, eble la elektro proporcias.

And you can do this same thing with a lot of different quantities,

Kaj vi povas same fari pri multe da tiaj kvantoj,

you know, with guesses about the total amount of storage,

vi scias, per divenoj pri la tuta stokeca kvanto,

the number of servers, the number of drives per server,

la nombro de serviloj, de diskaparatoj po servilo,

and in each case using what you know

kaj ĉiuokaze uzante tion kion vi scias

to come up with a model that narrows down

elkrei modelon kiu precize taksas

your guesses for the things that you don't know.

viajn divenojn pri tio kion vi ne scias.

It's sort of circling around the number you're trying to get.

Estas kvazaŭ ĉirkaŭiri la kvanton, kiun vi provas elkalkuli.

And this is a lot of fun.

Ege amuze,

The math is not all that advanced,

ne vere malsimple,

and really it's like nothing more than

pli-malpli kiel

solving a sudoku puzzle.

solvi sudokon.

So what I did, I went through all of this information,

Do, mi enkalkulis ĉiujn tiajn informerojn,

spent a day or two researching.

serĉis dum unu aŭ du tagoj.

And there are some things I didn't look at.

Kaj mi ne inspektis ĉion.

You could always look at the Google

Oni ja povus inspekti la

recruitment messages that they post.

dungadmesaĝoj, kiujn Google afiŝas.

That gives you an idea of where they have people.

Tiu diras pli-malpli kiom da homoj laboras tie.

Sometimes, when people visit a data center,

Kelkfoje, kiam iu vizitas datumejon,

they'll take a cell-cam photo and post it,

tiu poŝtelefone fotas kaj disafiŝas ĝin.

and they aren't supposed to,

Estas malpermesate,

but you can learn things about their hardware that way.

sed vi povas lerni aĵojn pri la diskaparatoj tiel.

And in fact, you can just look at pizza delivery drivers.

Kaj fakte, vi ankaŭ inspektu picajn liveristojn.

Turns out, they know where all the Google data centers are,

Evidentiĝis, ke ili ĉiuj scias kie la datumejoj de Google estas,

at least the ones that have people in them.

almenaŭ tiuj kiuj ujas homojn.

But I came up with my estimate,

Laŭ miaj taksado,

which I felt pretty good about,

kiun mi sufiĉe fidas,

that was about 10 exabytes of data

estas proskimume 10 datumaj eksabitokoj

across all of Google's operations,

entute por la firmao Google,

and then another maybe five exabytes or so

kaj krome proksimume aliaj kvin eksabitokoj

of offline storage in tape drives,

por neretaj bendaj stokoj,

which it turns out Google is

por kiuj, ŝajne, Google estas

about the world's largest consumer of.

la plej granda uzanto en la mondo.

So I came up with this estimate, and this is

Do tiom mi taksis, kaj ĉi tio estas

a staggering amount of data.

mirindega kvanto de datumoj.

It's quite a bit more than any other organization

Ja estas pli ol ĉiuj aliaj organizoj

in the world has, as far as we know.

en la mondo, laŭ nia kono.

There's a couple of other contenders,

Estas aliaj konkurantoj,

especially everyone always thinks of the NSA.

specife, kiel ĉiuj pensas, la NSA.

But using some of these same methods,

Sed uzante similajn metodojn,

we can look at the NSA's data centers,

ni povas inspekti la servilojn de la NSA,

and figure out, you know, we don't know what's going on there,

kaj dedukti... nu, ni ne scias tion kio okazas tie,

but it's pretty clear that their operation

sed klaras ke iliaj agadoj

is not the size of Google's.

ne egalas la grandecon de tiuj de Google.

Adding all of this up, I came up with

Entute, mi ankaŭ solvis

the other thing that we can answer, which is,

la alian problemon kiun ni volis respondi:

how many punch cards would this take?

kiom da trukartoj tio ĉi bezonus?

And so a punch card can hold

Nu, trukarto povas enteni

about 80 characters,

proksimume 80 karaktrojn,

and you can fit about 2,000 or so cards into a box,

kaj eblas meti proksimume 2000 trukartojn en kesto,

and you put them in, say,

kaj meti ilin, ekzemple,

my home region of New England,

en mia hejmregiono, Nov-Anglio,

it would cover the entire region

tiu kovrus la tutan regionon

up to a depth of a little less than five kilometers,

ĝis la alteco de iomete malpli ol kvin kilometroj,

which is about three times deeper

t.e. proksimume trifoje pli alta ol

than the glaciers during the last ice age

la glaciepokaj glaciriveroj

about 20,000 years ago.

de antaŭ 20 000 jaroj.

So this is impractical, but I think

Ne vere oportunas, sed mi pensas

that's about the best answer I could come up with.

ke ĉi tiu estas la plej bona respondo kiun mi povas doni.

And I posted it on my website. I wrote it up.

Kaj mi afiŝis ĝin en mia retejo. Mi verkis ĝin.

And I didn't expect to get an answer from Google,

Kaj mi tute ne atendis ian respondon de Google,

because of course they've been so secretive,

ĉar nature ĝi estas tre sekretema,

they didn't answer of my questions,

ĝi ne respondis miajn demandojn,

and so I just put it up and said,

kaj mi do rezignis kaj diris,

well, I guess we'll never know.

nu, mi imagas, ke ni neniam scios.

But then a little while later

Sed iomete pli poste

I got a message, a couple weeks later, from Google,

Ricevis mi mesaĝon, post kelkaj semajnoj, de Google,

saying, hey, someone here has an envelope for you.

kiu diris, hej, iu havas koverton por vi.

So I go and get it, open it up,

Do mi iris preni ĝin, malfermis ĝin,

and it's punch cards. (Laughter)

kaj estis trukartoj. (Ridoj)

Google-branded punch cards.

Google-etikedigitaj trukartoj.

And on these punch cards, there are a bunch of holes,

Kaj sur tiuj trukartoj, estis multaj truoj,

and I said, thank you, thank you,

kaj mi diris, dankon, dankon,

okay, so what's on here?

nu, kio estas ene?

So I get some software and start reading it,

Do mi trovis taŭgajn programojn kaj komencis legi ilin,

and scan them, and it turns out

ciferigi ilin, kaj riveliĝis ke

it's a puzzle.

temas pri enigmo.

There's a bunch of code,

Temas pri aro de fontkodo,

and I get some friends to help,

kaj mi petis al kelkaj amikoj helpi min,

and we crack the code, and then inside that is another code,

kaj ni enrompis la kodon, kaj ene estas alia kodo,

and then there are some equations,

kaj poste kelkaj ekvacioj,

and then we solve those equations,

kaj ni elsolvis tiujn ekvaciojn,

and then finally out pops a message from Google

kaj finfine aperis mesaĝo de Google

which is their official answer to my article,

kiu estas ĝia oficiala respondo al mia artikolo,

and it said, "No comment."

kaj ĝi estas, “Nenia komento”.

(Laughter) (Applause)

(Ridoj) (Aplaŭdoj)

And I love calculating these kinds of things,

Kaj mi ŝategas kalkuli tiajn aĵojn,

and it's not that I love doing the math.

kaj tio ne signifas ke mi ŝategas matematikumi.

I do a lot of math,

Mi ja matematikumegas,

but I don't really like math for its own sake.

sed mi ne tiom ŝatas matematikumi por matematikumi mem.

What I love is that it lets you take

Tio kion mi ŝategas estas ke per ĝi eblas

some things that you know,

el kelkaj konataĵoj,

and just by moving symbols around on a piece of paper,

kaj nur per movigi signojn surpapere,

find out something that you didn't know

eltrovi ion kion oni ne sciis

that's very surprising.

kaj kiu ege mirindas.

And I have a lot of stupid questions,

Kaj mi ricevas multe da stultaj demandoj,

and I love that math gives the power

kaj mi ŝategas la matematikon kiu permesas

to answer them sometimes.

respondi al ili kelkfoje.

And sometimes not.

Sed kelkfoje ne.

This is a question I got from a reader,

Jen demando kiun mi ricevis el leganto,

an anonymous reader,

ia anonima leganto,

and the subject line just said, "Urgent,"

kaj la subjekto de la retmesaĝo estis nur “Urĝe”,

and this was the entire email:

kaj jen la tuta retmesaĝo:

"If people had wheels and could fly,

“Se ni homoj havus radojn kaj povus flugi,

how would we differentiate them from airplanes?"

kiel diferenciĝus ni de aviadiloj?”

Urgent. (Laughter)

“Urĝe”. (Ridoj)

And I think there are some questions

Kaj mi pensas ke al kelkaj demandoj

that math just cannot answer.

matematiko simple ne povas respondi.

Thank you.

Dankon.

(Applause)

(Aplaŭdoj)