Comics that ask "what if?" | Randall Munroe

Çeviri: pinar sadi Gözden geçirme: Sancak Gülgen

So, I have a feature on my website where every week

İnternet sitemde, insanların her hafta cevaplamam için

people submit hypothetical questions

varsayımsal sorular yazdıkları bir yer var

for me to answer,

ve ben de bu soruları

and I try to answer them using math, science

matematik, bilim ve karikatürleri kullanarak

and comics.

cevaplamaya çalışıyorum.

So for example, one person asked,

Örneğin birisi, ışık hızının %90'ı ile fırlatılmış

what would happen if you tried to hit a baseball

bir beyzbol topuna vurmayı denersek

pitched at 90 percent of the speed of light?

ne olur diye sordu.

So I did some calculations.

Bazı hesaplamalar yaptım.

Now, normally, when an object flies through the air,

Normalde, bir obje havada uçarken

the air will flow around the object,

hava objenin etrafından süzülür

but in this case, the ball would be going so fast

fakat bu durumda, top çok hızlı gider

that the air molecules wouldn't have time

ve hava moleküllerinin yoldan

to move out of the way.

çekilecek zamanı yoktur.

The ball would smash right into and through them,

Top, hava moleküllerinin içinden çarparak geçer

and the collisions with these air molecules

ve oluşan çarpışma da toptaki

would knock away the nitrogen,

nitrojen, karbon ve hidrojeni

carbon and hydrogen from the ball,

yok ederek onu küçük parçalara

fragmenting it off into tiny particles,

ayırır ve ayrıca, topun etrafında,

and also triggering waves of thermonuclear fusion

havada termonükleer füzyon dalgaları

in the air around it.

yaratır.

This would result in a flood of x-rays

Bu olay da, egzotik parçacıklardan oluşan

that would spread out in a bubble

bir baloncuk ile yayılan bir x ışını

along with exotic particles,

seli ile sonuçlanacaktır ve bu

plasma inside, centered on the pitcher's mound,

parçacıkların içinde, atıcının durduğu

and that would move away from the pitcher's mound

yerin merkezinde, plazmalar olacaktır ve böylece

slightly faster than the ball.

plazmalar toptan biraz daha hızlı hareket edecektir.

Now at this point, about 30 nanoseconds in,

Şimdi bu noktada, neredeyse 30 nanosaniye içinde

the home plate is far enough away

kale öyle uzaktır ki

that light hasn't had time to reach it,

ışığın ona yetişecek zamanı kalmamıştır,

which means the batter

yani vurucu, atıcıyı hala topu

still sees the pitcher about to throw

atacakmış gibi görüyordur ve bir şeylerin

and has no idea that anything is wrong.

yanlış gittiğinden haberi yoktur.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, after 70 nanoseconds,

70 nanosaniye sonra top,

the ball will reach home plate,

ya da eskiden top olan

or at least the cloud of expanding plasma

yayılan plazma bulutu

that used to be the ball,

kaleye ulaşacak

and it will engulf the bat and the batter

ve vurucuyu, sopasını,

and the plate and the catcher and the umpire

kaleyi, tutucuyu ve hakemi yutup

and start disintegrating them all

parçalarına ayırmaya başlarken

as it also starts to carry them backward

geri geri taşıyıp

through the backstop, which also starts to disintegrate.

aynı zamanda parçalanmaya başlayan çitlerin oraya taşımaya başlayacak.

So if you were watching this whole thing

Yani eğer bu şeyin tamamını

from a hill,

tercihen çok uzak

ideally, far away,

bir tepeden izliyorsanız

what you'd see is a bright flash of light

göreceğiniz şey birkaç

that would fade over a few seconds,

saniye içinde kaybolan bir ışık

followed by a blast wave spreading out,

ve beraberinde stadyumdan uzaklaştıkça

shredding trees and houses

ağaçları ve evleri dilimleyerek yayılan

as it moves away from the stadium,

bir patlama dalgası

and then eventually a mushroom cloud

ve nihayetinde mahvolmuş şehrin üstünde yükselen

rising up over the ruined city. (Laughter)

bir mantar bulutu. (Kahkahalar)

So the Major League Baseball rules

Birinci Beyzbol Lig

are a little bit hazy,

kuralları biraz bulanık,

but — (Laughter) — under rule 6.02 and 5.09,

ama ---(Kahkaha)--- 6.02 ve 5.09 kuralları

I think that in this situation,

çerçevesinde bu durumda

the batter would be considered hit by pitch

atışın vurucuya isabet ettiği düşünülüp

and would be eligible to take first base,

ilk kaleyi alma hakkına sahip olabilirdi.

if it still existed.

Eğer hala ortada bir kale varsa.

So this is the kind of question I answer,

İşte, bu tip soruları yanıtlıyorum

and I get people writing in with

ve bir sürü farklı garip soru yazan

a lot of other strange questions.

insanlar oluyor.

I've had someone write and say,

"Bilimsel olarak, bir cesedi saklamanın en iyi ve

scientifically speaking, what is the best

hızlı yolu nedir? Bu soruyu

and fastest way to hide a body?

hemen çözebilir misin?" diye soran

Can you do this one soon?

birisi oldu.

And I had someone write in,

Ve birisi şey yazmıştı...

I've had people write in about,

"Kalbin kırıldıktan sonra aşkı tekrar

can you prove whether or not you can find love again

bulup bulamayacağını kanıtlayabilir misin?"

after your heart's broken?

diye soran insanlar oldu.

And I've had people send in

Bariz bir şekilde ev ödevi sorularını

what are clearly homework questions

yollayan kişiler de vardı.

they're trying to get me to do for them.

Bana onları kendileri için çözdürmeye çalışıyorlardı.

But one week, a couple months ago,

Ama bir hafta, birkaç ay önce

I got a question that was actually about Google.

gerçekten Google ile ilgili bir soru aldım.

If all digital data in the world were stored on punch cards,

"Eğer dünyadaki tüm dijital veriler delikli kartlara konsaydı,

how big would Google's data warehouse be?

Google'ın veri deposu ne kadar büyük olurdu?"

Now, Google's pretty secretive about their operations,

Şimdi, Google icraatları konusunda oldukça gizemlidir.

so no one really knows how much data Google has,

Bu yüzden kimse gerçekten Google da ne kadar veri olduğunu bilmez ve

and in fact, no one really knows how many data centers Google has,

aslında, Google'ın kaç tane veri merkezi olduğunu da

except people at Google itself.

bilmez. Google'da bizzat çalışanlar hariç.

And I've tried, I've met them a few times,

Ve denedim onlarla birkaç

tried asking them, and they aren't revealing anything.

defa buluşup sormayı denedim ve ser verip sır vermiyorlar.

So I decided to try to figure this out myself.

Bu yüzden kendim bulmaya karar verdim.

There are a few things that I looked at here.

Burda baktığım birkaç şey var.

I started with money.

İlk parayla başladım.

Google has to reveal how much they spend,

Google genel olarak harcadığı parayı

in general, and that lets you put some caps

su yüzüne çıkarmak zorunda ve bu kaç tane

on how many data centers could they be building,

veri merkezi kurabilecekleri konusunda biraz sınır koymanızı sağlıyor. Çünkü

because a big data center costs a certain amount of money.

büyük bir veri merkezi belli bir miktar paraya

And you can also then put a cap on

mal olur ve bu da sınır koymanıza yardım eder.

how much of the world hard drive market are they taking up,

Dünya sabit disk piyasasında kapladıkları yerin

which turns out, it's pretty sizable.

baya fazla olduğu ortaya çıkıyor.

I read a calculation at one point,

Bir yerde okuduğum bir tahmine göre

I think Google has a drive failure

sanırım Google her bir ya da

about every minute or two,

iki dakikada bir, sürücü arızası yaşıyor

and they just throw out the hard drive

ve direk sürücüyü atıp

and swap in a new one.

yerine yenisini koyuyor.

So they go through a huge number of them.

Yani baya yüksek bir sayıda sürücü harcıyorlar

And so by looking at money,

ve paraya bakarak

you can get an idea of how many of these centers they have.

bu merkezlerden kaç tane olduğuna dair fikir edinebiliriz.

You can also look at power.

Güce de bakabilirsiniz.

You can look at how much electricity they need,

Ne kadar elektriğe ihtiyaçları olduğuna bakabilirsiniz.

because you need a certain amount of electricity to run the servers,

Çünkü sunucuları çalıştırmak için

and Google is more efficient than most,

belli bir miktar elektrik gerekir ve Google

but they still have some basic requirements,

bir çoğundan daha verimlidir ama hala temel bazı ihtiyaçları var

and that lets you put a limit

ve bu ellerinde kaç tane sunucu olduğuna

on the number of servers that they have.

dair bir sınır koymanıza izin veriyor.

You can also look at square footage and see

Ayrıca yerleştikleri bölgeye bakıp tanıdığınız veri merkezlerinin

of the data centers that you know,

ne kadar büyük olduğunu,

how big are they?

ne kadar alan kapladığını,

How much room is that?

içine kaç tane

How many server racks could you fit in there?

sunucu rafı sığdırabileceğinizi görebilirsiniz.

And for some data centers,

Ve bazı veri merkezlerinde

you might get two of these pieces of information.

bu bilgilerden iki tanesini alabilirsiniz.

You know how much they spent,

Ne kadar harcadıklarını biliyorsunuz

and they also, say, because they had to contract

ve söylediklerine göre gücün tedarik edilmesi için

with the local government

yerel yönetimle

to get the power provided,

anlaşmaları olduğundan dolayı

you might know what they made a deal to buy,

satın almak için nasıl anlaştıklarını bilebilirsiniz.

so you know how much power it takes.

Yani ne kadar güç gerektiğini biliriz.

Then you can look at the ratios of those numbers,

Sonra bu sayıların oranlarına bakıp

and figure out for a data center

hakkında bilginiz olmayan

where you don't have that information,

veri merkezlerine göre bir hesap

you can figure out,

yapabilirsiniz.

but maybe you only have one of those,

Ama belkide sadece bilgilerden biri vardır.

you know the square footage, then you could figure out

Alan ölçüsünü biliyorsunuzdur. Yani

well, maybe the power is proportional.

belki de gücün orantılı olduğunu bulabilirsiniz.

And you can do this same thing with a lot of different quantities,

Ve aynısını birçok farklı miktar için yapabiliriz

you know, with guesses about the total amount of storage,

bilirsiniz, toplam depo miktarı

the number of servers, the number of drives per server,

sunucu sayıları, sunucu başına düşen sürücü sayısıyla

and in each case using what you know

ilgili tahminlerle ve her defasında bildiklerinizle ortaya

to come up with a model that narrows down

çıkarttığınız bir şekille bilmediğiniz şeyle ilgili

your guesses for the things that you don't know.

tahminlerinizi daraltabilirsiniz.

It's sort of circling around the number you're trying to get.

Ulaşmak istediğiniz sayının çevresinde dönmek

And this is a lot of fun.

gibi. Ve bu oldukça eğlenceli.

The math is not all that advanced,

Matematik o kadar ileri seviye bir şey değil.

and really it's like nothing more than

Ve gerçekten bir sudoku bulmacası

solving a sudoku puzzle.

çözmekten başka bir şey değil.

So what I did, I went through all of this information,

Bu yüzden yaptığım şey, bütün bu bilginin üstünden geçmek oldu.

spent a day or two researching.

Bir veya iki günüm araştırmayla geçti

And there are some things I didn't look at.

ve bakmadığım bazı şeyler vardı.

You could always look at the Google

Her zaman Google'da yayınladıkları iş ilanı

recruitment messages that they post.

mesajlarına bakabilirsiniz.

That gives you an idea of where they have people.

Bu size insanların nerede olduğuyla

Sometimes, when people visit a data center,

ilgili bilgi verir. Bazen insanlar

they'll take a cell-cam photo and post it,

veri merkezine gittiklerinde fotoğraf

and they aren't supposed to,

çeker ve yayınlarlar.

but you can learn things about their hardware that way.

Yapmamaları gerekiyor ama bu şekilde donanımlarıyla ilgili

And in fact, you can just look at pizza delivery drivers.

bilgi edinebilirsiniz ve aslında sadece

Turns out, they know where all the Google data centers are,

pizza kuryelerine de bakabilirsiniz. Google veri

at least the ones that have people in them.

merkezlerinden içinde insan olanlarının yerini biliyorlar.

But I came up with my estimate,

Ama bir tahmin yürüttüm

which I felt pretty good about,

ki baya iyi olduğunu düşünüyorum.

that was about 10 exabytes of data

Google işlemlerinin tamamının yaklaşık

across all of Google's operations,

10 exabyte olduğunu ve belki 5 exabyte kadarının

and then another maybe five exabytes or so

da, Google'ın dünyadaki en çok kaset sürücü tüketicisi

of offline storage in tape drives,

olduğunu hesaba katarak, çevrimdışı kaset

which it turns out Google is

sürücülerde kayıtlı

about the world's largest consumer of.

olduğunu hesapladım.

So I came up with this estimate, and this is

Bu tahmine ulaştım ve bu sarsıcı

a staggering amount of data.

miktarda bir veri.

It's quite a bit more than any other organization

Bildiğimiz kadarıyla dünyadaki diğer tüm organizasyonların

in the world has, as far as we know.

sahip olduğundan epeyce fazla.

There's a couple of other contenders,

Tabi ki ortada başka rakipler de var,

especially everyone always thinks of the NSA.

özellikle herkesin aklını NSA kurcalıyor.

But using some of these same methods,

Ama bu yöntemlerden bazılarını

we can look at the NSA's data centers,

kullanarak NSA'in veri merkezlerine bakıp

and figure out, you know, we don't know what's going on there,

bir şeyler çıkartabiliriz. Orada ne döndüğünü

but it's pretty clear that their operation

bilmiyoruz ama operasyonlarının Google kadar

is not the size of Google's.

büyük olmadığı oldukça açık.

Adding all of this up, I came up with

Hepsini toplayıp yanıtlayabileceğimiz

the other thing that we can answer, which is,

diğer şeyi buldum.

how many punch cards would this take?

"Bunlar için kaç delikli kart gerekiyor?"

And so a punch card can hold

Ve de bir delikli kart yaklaşık 80 karakter

about 80 characters,

alıyor ve bir kutunun içine o kartlardan

and you can fit about 2,000 or so cards into a box,

yaklaşık 2000 tane koyabilirsiniz

and you put them in, say,

ve onları diyelim ki

my home region of New England,

memleketim New England'a koyacak olursak

it would cover the entire region

bütün bölgeyi beş kilometreden biraz az bir

up to a depth of a little less than five kilometers,

derinlikte kaplar ki bu 20,000 yıl önce olan

which is about three times deeper

geçtiğimiz buzul çağında,

than the glaciers during the last ice age

oluşan buzullardan

about 20,000 years ago.

3 kat daha derindir.

So this is impractical, but I think

Yani bu biraz kullanışsız, ama sanırım

that's about the best answer I could come up with.

bulabileceğim en iyi cevap.

And I posted it on my website. I wrote it up.

Ve bunu düzenleyip İnternet sitemde yayınladım.

And I didn't expect to get an answer from Google,

Google'dan bir cevap beklemedim çünkü

because of course they've been so secretive,

ser verip sır vermiyorlardı,

they didn't answer of my questions,

sorularımı yanıtlamadılar,

and so I just put it up and said,

ben de dedim ki,

well, I guess we'll never know.

"Sanırım asla bilemeyeceğiz."

But then a little while later

Ama kısa bir süre sonra,

I got a message, a couple weeks later, from Google,

birkaç hafta sonra Google'dan bir mesaj aldım.

saying, hey, someone here has an envelope for you.

diyordu ki, hey birisi sana zarf bırakmış.

So I go and get it, open it up,

Ben de gidip aldım ve açtım.

and it's punch cards. (Laughter)

Ve içinde delikli kartlar vardı. (Kahkahalar)

Google-branded punch cards.

Google damgalı delikli kartlar.

And on these punch cards, there are a bunch of holes,

Bu delikli kartların üzerinde bir sürü boşluk vardı,

and I said, thank you, thank you,

Teşekkür ettim, teşekkürler.

okay, so what's on here?

Tamam, şimdi burda ne yazıyor?

So I get some software and start reading it,

Dolayısıyla birkaç yazılım bulup

and scan them, and it turns out

taramaya okumaya başladım ve bir bulmaca

it's a puzzle.

olduğu ortaya çıktı.

There's a bunch of code,

Birçok şifre vardı ve

and I get some friends to help,

bazı arkadaşlarımdan yardım

and we crack the code, and then inside that is another code,

aldım ve kodu kırdık. Şifreyi kırdık ve içinden farklı

and then there are some equations,

bir kod ve denklemler çıktı.

and then we solve those equations,

o denklemleri de çözdük,

and then finally out pops a message from Google

ve sonunda Google dan bir mesaj çıktı

which is their official answer to my article,

ki bu makaleme verdikleri resmi cevaptı.

and it said, "No comment."

Diyordu ki " Yorum yok."

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkışlar)

And I love calculating these kinds of things,

Bu tip şeyleri hesaplamayı seviyorum ve bu sadece matematikle

and it's not that I love doing the math.

uğraşmayı sevdiğim için değil.

I do a lot of math,

Matematikle çok uğraşıyorum ancak

but I don't really like math for its own sake.

matematiği sırf matematik diye değil

What I love is that it lets you take

sizi bildiğiniz bazı şeylerle,

some things that you know,

bir kağıda semboller çizerek

and just by moving symbols around on a piece of paper,

bilmediğiniz bir şeyi bulmanıza izin verdiği için

find out something that you didn't know

seviyorum.

that's very surprising.

Bu baya hayret verici.

And I have a lot of stupid questions,

Ve bir sürü aptalca soru var.

and I love that math gives the power

Bazen matematiğin, sorulara yanıt

to answer them sometimes.

vermek için bize güç vermesini seviyorum.

And sometimes not.

Bazen de vermiyor.

This is a question I got from a reader,

Anonim bir okuyucudan gelen bir soruda

an anonymous reader,

diyordu ki,

and the subject line just said, "Urgent,"

ayrıca başlıkta "Acil" yazıyordu

and this was the entire email:

ve bu e-postanın tamamı.

"If people had wheels and could fly,

"Eğer insanların tekerlekleri olsa ve uçabilselerdi,

how would we differentiate them from airplanes?"

uçaklardan farkımız ne olurdu ?"

Urgent. (Laughter)

Acil. (Kahkaha)

And I think there are some questions

Ve sanırım matematiğin yanıtlarken kifayetsiz kaldığı

that math just cannot answer.

bazı sorular var.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)