David Deutsch: A new way to explain explanation

Μετάφραση: Tasos Gogakos Επιμέλεια: Leonidas Argyros

I'm sure that,

Είμαι σίγουρος ότι, στα τόσα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια

throughout the 100,000-odd years of our species' existence

της ύπαρξης του είδους μας

and even before,

και ακόμα παλαιότερα

our ancestors looked up at the night sky and wondered what stars are --

οι πρόγονοί μας κοιτούσαν το νυχτερινό ουρανό,

και αναρωτιόνταν τι είναι τα αστέρια.

wondering, therefore,

Αναρωτιόνταν, δηλαδή,

πώς να εξηγήσουν αυτό που έβλεπαν

how to explain what they saw

in terms of things unseen.

με βάση πράγματα αόρατα.

ΟΚ, λοιπόν, οι περισσότεροι

OK, so, most people only wondered that occasionally, like today,

αναρωτιόνταν κάτι τέτοιο μόνο περιστασιακά, όπως σήμερα,

in breaks from whatever normally preoccupied them.

κατά διαλείμματα από οτιδήποτε

τους απασχολούσε συνήθως.

But what normally preoccupied them also involved yearning to know.

Αλλά ό,τι τους απασχολούσε συνήθως

περιείχε επίσης τη θέληση για γνώση.

They wished they knew

Εύχονταν να ήξεραν

how to prevent their food supply from sometimes failing,

πώς να εμποδίσουν τις τροφές τους

από το να χαλάσουν μερικές φορές,

and how they could rest when they were tired

και πώς θα μπορούσαν να ξεκουραστούν όταν ήταν κουρασμένοι,

without risking starvation,

χωρίς να διατρέχουν τον κίνδυνο ασιτίας,

be warmer, cooler, safer,

να είχαν περισσότερη ζέστη, δροσιά, ασφάλεια,

in less pain.

λιγότερο πόνο.

I bet those prehistoric cave artists would have loved to know

Βάζω στοίχημα ότι εκείνοι οι προϊστορικοί καλλιτέχνες των σπηλαίων

θα ήθελαν πολύ να ξέρουν

how to draw better.

πώς να σχεδιάζουν καλύτερα.

Σε κάθε έκφανση της ζωής τους,

(Laughter)

In every aspect of their lives,

they wished for progress, just as we do.

ευελπιστούσαν για πρόοδο, όπως κι εμείς.

But they failed, almost completely, to make any.

Όμως απέτυχαν, σχεδόν εξ ολοκλήρου, να προοδεύσουν.

They didn't know how to.

Δεν ήξεραν πώς να το κάνουν.

Discoveries like fire happened so rarely

Ανακαλύψεις όπως η φωτιά

συμβαίνουν τόσο σπάνια, που από μια προσωπική σκοπιά,

that, from an individual's point of view,

the world never improved.

ο κόσμος ποτέ δεν προόδευσε.

Nothing new was learned.

Τίποτα καινούριο δε μαθεύτηκε.

The first clue to the origin of starlight

Το πρώτο στοιχείο για την προέλευση του φωτός των αστεριών

happened as recently as 1899:

ήρθε μόλις το 1899: η ραδιενέργεια.

radioactivity.

And within 40 years,

Μέσα σε 40 χρόνια,

physicists discovered the whole explanation,

οι φυσικοί ανακάλυψαν ολόκληρη την εξήγηση,

expressed, as usual, in elegant symbols.

εξεφρασμένη, όπως συνήθως, με κομψά σύμβολα.

But never mind the symbols.

Αλλά αγνοήστε τα σύμβολα.

Think how many discoveries they represent.

Σκεφθείτε πόσες ανακαλύψεις

αντιπροσωπεύουν.

Nuclei and nuclear reactions, of course.

Πυρήνες και πυρηνικές αντιδράσεις, φυσικά.

But isotopes,

Αλλά και ισότοπα, σωματίδια ηλεκτρισμού,

particles of electricity,

antimatter,

αντι-ύλη,

neutrinos,

νετρίνα,

the conversion of mass to energy -- that's E=mc2 --

η μετατροπή μάζας σε ενέργεια - δηλαδή E=mc^2 -

gamma rays,

ακτίνες γ,

transmutation.

μεταστοιχείωση.

That ancient dream that had always eluded the alchemists

Το αρχαίο όνειρο το οποίο πάντα διέφευγε των αλχημιστών

was achieved through these same theories

επιτεύχθηκε μέσω των ίδιων θεωριών

that explained starlight and other ancient mysteries

που εξήγησαν το φως των αστεριών

και άλλα αρχαία μυστήρια,

and new, unexpected phenomena.

και νέα, απρόσμενα φαινόμενα.

That all that, discovered in 40 years,

Το ότι όλα αυτά, που ανακαλύφθηκαν σε 40 χρόνια,

had not been in the previous hundred thousand

δεν είχαν ανακαλυφθεί τα προηγούμενα εκατό χιλιάδες,

was not for lack of thinking

δεν ήταν λόγω έλλειψης σκέψης

about stars and all those other urgent problems they had.

για τα αστέρια, και για όλα εκείνα τα άλλα επείγοντα προβλήματα που είχαν.

Έφτασαν ακόμα και σε απαντήσεις,

They even arrived at answers, such as myths,

όπως οι μύθοι,

that dominated their lives,

που κυριαρχούσαν στις ζωές τους,

yet bore almost no resemblance to the truth.

αλλά δεν είχαν σχεδόν καμία σχέση

με την αλήθεια.

The tragedy of that protracted stagnation

Η τραγωδία αυτής της παρατεταμένης στασιμότητας,

isn't sufficiently recognized, I think.

νομίζω πως δεν αναγνωρίζεται επαρκώς.

These were people with brains of essentially the same design

Αυτοί ήταν άνθρωποι με εγκεφάλους

με ουσιαστικά την ίδια δομή

that eventually did discover all those things.

με αυτούς που έκαναν όλες αυτές τις ανακαλύψεις.

But that ability to make progress

Αλλά αυτή η ικανότητα προόδου

remained almost unused,

παρέμενε σχεδόν αχρησιμοποίητη,

until the event that revolutionized the human condition

μέχρι το γεγόνος που

έφερε επανάσταση στην ανθρώπινη υπόσταση,

και άλλαξε το σύμπαν.

and changed the universe.

Or so we should hope,

Τουλάχιστον έτσι ελπίζουμε.

because that event was the scientific revolution,

Γιατί αυτό το γεγονός ήταν

η επιστημονική επανάσταση,

ever since which our knowledge of the physical world

από την οποία κι έπειτα η γνώση μας

για το φυσικό κόσμο,

and of how to adapt it to our wishes

και το πώς να τον προσαρμόζουμε στις επιθυμίες μας,

has been growing relentlessly.

αυξάνει ακατάπαυστα.

Now, what had changed?

Τι είχε αλλάξει, λοιπόν;

What were people now doing for the first time

Τι έκαναν οι άνθρωποι τώρα για πρώτη φορά

that made that difference between stagnation

που έκανε τοσό μεγάλη διαφορά

μεταξύ στασιμότητας

and rapid, open-ended discovery?

και ταχείας, και διαρκούς ανακάλυψης;

How to make that difference

Το πώς να κάνουμε μία τέτοια διαφορά

is surely the most important universal truth

είναι σίγουρα η πιο σημαντική καθολική αλήθεια

that it's possible to know.

που είναι δυνατό να γνωρίζουμε.

And worryingly, there's no consensus about what it is.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει ομοφωνία περί τίνος πρόκειται.

So, I'll tell you.

Γι'αυτό, θα σας πω εγώ.

(Laughter)

Ωστόσο, θα πρέπει να πάω λίγο πίσω, πρώτα.

But I'll have to backtrack a little first.

Before the scientific revolution,

Πριν από την επιστημονική επανάσταση,

they believed that everything important, knowable,

πίστευαν πως καθετί σημαντικό, δυνατό να μαθευτεί,

was already known,

ήταν ήδη γνωστό,

enshrined in ancient writings, institutions

κατοχυρωμένο σε αρχαία κείμενα, θεσμούς,

and in some genuinely useful rules of thumb --

και σε μερικούς ουσιαστικά χρήσιμους βασικούς κανόνες --

which were, however, entrenched as dogmas,

οι οποίοι, πάντως, ήταν οχυρωμένοι σαν δόγματα,

along with many falsehoods.

μαζί με αρκετές αναλήθειες.

So, they believed that knowledge came from authorities

Πίστευαν, λοιπόν, πως η γνώση προέρχεται από αυθεντίες

that actually knew very little.

που στην πραγματικότητα ήξεραν πολύ λίγα.

And therefore,

Και έτσι η πρόοδος

progress depended on learning how to reject

εξαρτιώταν από την κατανόηση του πώς καταρρίπτεται

the authority of learned men, the priests, traditions and rulers,

η αυθεντία των γιγνοσκόντων,

ιερέων, παραδόσεων και αρχόντων.

which is why the scientific revolution had to have a wider context:

Το οποίο εξηγεί γιατί η επιστημονική επανάσταση

ήταν αναγκαίο να έχει ένα ευρύτερο πλαίσιο:

the Enlightenment, a revolution in how people sought knowledge,

το Διαφωτισμό, μία επανάσταση στο πώς

οι άνθρωποι αναζητούσαν τη γνώση,

trying not to rely on authority.

προσπαθώντας να μη στηρίζονται στην αυθεντία.

"Take no one's word for it."

"Μην πιστεύεις κανένα."

But that can't be what made the difference.

Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι αυτό που έκανε τη διαφορά.

Authorities had been rejected before, many times.

Αυθεντίες είχαν καταρριφθεί και παλαιότερα, αρκετές φορές.

And that rarely, if ever,

Και αυτό σπάνια, αν όχι πότε,

προκάλεσε κάτι παρόμοιο με την επιστημονική επανάσταση.

caused anything like the scientific revolution.

At the time, what they thought distinguished science

Εκείνη την εποχή, αυτό που πίστευαν

ότι διαφοροποιούσε την επιστήμη

was a radical idea about things unseen,

ήταν μια ριζική ιδέα για πράγματα ανείδωτα,

known as empiricism --

γνωστή ως εμπειρισμός.

all knowledge derives from the senses.

Όλη η γνώση πηγάζει από τις αισθήσεις.

Well, we've seen that that can't be true.

Λοιπόν, είδαμε ότι αυτό δεν μπορεί να είναι αληθινό.

It did help by promoting observation and experiment.

Βοήθησε προωθώντας

την παρατήρηση και το πείραμα.

But, from the outset,

Αλλά, εξ αρχής, ήταν εμφανές

it was obvious that there was something horribly wrong with it.

ότι κατά κάποιο τρόπο κάτι ήταν τραγικά λανθασμένο.

Knowledge comes from the senses?

Η γνώση πηγάζει από τις αισθήσεις.

In what language?

Σε ποια γλώσσα; Ασφαλώς όχι στη γλώσσα των μαθηματικών,

Certainly not the language of mathematics, in which, Galileo rightly said,

στην οποία, όπως ορθά είπε ο Γαλιλαίος,

the book of nature is written.

είναι γραμμένο το βιβλίο της φύσης.

Look at the world.

Κοιτάξτε τον κόσμο. Δε βλέπετε εξισώσεις

You don't see equations carved on the mountainsides.

χαραγμένες στις βουνοπλαγιές.

If you did, it would be because people had carved them.

Αν [τις] βλέπατε, θα ήταν επειδή άνθρωποι

θα τις είχαν χαράξει.

By the way, why don't we do that?

Παρεπιμπτόντως, γιατί δεν το κάνουμε αυτό;

(Laughter)

What's wrong with us?

Ποιο είναι το πρόβλημά μας;

(Laughter)

(Γέλια)

Empiricism is inadequate

Ο εμπειρισμός είναι ανεπαρκής

because, well, scientific theories explain the seen in terms of the unseen.

γιατί, λοιπόν,

επιστημονικές θεωρίες εξηγούν το ορατό με βάση το αόρατο.

And the unseen, you have to admit,

Και το αόρατο, πρέπει να παραδεχτείτε,

doesn't come to us through the senses.

δεν ερχέται σε μας μέσω των αισθήσεων.

We don't see those nuclear reactions in stars.

Δε βλέπουμε εκείνες τις πυρηνικές αντιδράσεις στα αστέρια.

We don't see the origin of species.

Δε βλέπουμε την προέλευση των ειδών.

We don't see the curvature of space-time,

Δε βλέπουμε την καμπυλότητα του χωροχρόνου,

and other universes.

ούτε άλλα σύμπαντα.

But we know about those things.

Αλλά γνωρίζουμε για αυτά τα πράγματα.

How?

Πώς;

Well, the classic empiricist answer is induction --

Ε, η κλασική απάντηση του εμπειρισμού είναι η επαγωγή.

the unseen resembles the seen.

Το αόρατο μοιάζει με το ορατό.

But it doesn't.

Αλλά δε μοιάζει.

You know what the clinching evidence was that space-time is curved?

Γνωρίζετε ποια ήταν η οριστική απόδειξη της

καμπυλότητας του χωροχρόνου.

It was a photograph -- not of space-time,

Ήταν μια φωτογραφία, όχι του χωροχρόνου,

but of an eclipse, with a dot there rather than there.

αλλά μιας έκλειψης, με μία κουκίδα εκεί αντί για εκεί.

And the evidence for evolution?

Και η απόδειξη της εξέλιξης;

Some rocks and some finches.

Μερικοί βράχοι και μερικοί σπίνοι.

And parallel universes?

Και των παράλληλων συμπάντων: Ξανά: κουκίδες εκεί,

Again: dots there rather than there, on a screen.

αντί για εκεί, σε μία οθόνη.

What we see in all these cases

Αυτό που βλέπουμε, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις,

bears no resemblance to the reality that we conclude is responsible --

δε μοιάζει καθόλου με την πραγματικότητα

που συμπεραίνουμε ότι είναι υπεύθυνη --

μόνο μια μακρά σειρά θεωρητικών συλλογισμών

only a long chain of theoretical reasoning and interpretation connects them.

και ερμηνειών, τα συνδέει.

"Α!" λένε οι δημιουργιστές,

"Ah!" say creationists.

"So you admit it's all interpretation.

"Ώστε παραδέχεστε ότι τα πάντα είναι ερμηνεία.

No one's ever seen evolution.

Κανείς δεν έχει δει ποτέ την εξέλιξη.

We see rocks.

Βλέπουμε βράχους.

You have your interpretation. We have ours.

Έχετε την ερμηνεία σας. Κι εμείς τη δικιά μας.

Yours comes from guesswork; ours, from the Bible."

Η δικιά σας προέρχεται από υποθέσεις,

η δικιά μας, από τη Βίβλο."

But what creationist and empiricists both ignore

Όμως αυτό που οι δημιουργιστές και οι εμπειριστές αγνοούν

is that, in that sense,

είναι ότι, υπό αυτή την έννοια,

no one's ever seen a Bible either,

κανείς δεν έχει δει ποτέ ούτε μια Βίβλο,

that the eye only detects light, which we don't perceive.

ότι το μάτι ανιχνεύει μόνο φως, το οποίο δεν κατανοούμε.

Brains only detect nerve impulses.

Ο εγκέφαλος ανιχνεύει μόνο νευρικά σήματα.

And they don't perceive even those as what they really are,

Και δεν τα αντιλαμβάνεται ούτε καν όπως πραγματικά είναι,

namely electrical crackles.

δηλαδή ως ηλεκτρκούς τριγμούς.

Επομένως, δεν αντιλαμβανόμαστε τίποτα όπως πραγματικά είναι.

So we perceive nothing as what it really is.

Our connection to reality is never just perception.

Η σύνδεσή μας με την πραγματικότητα

δεν είναι ποτέ μόνο αντίληψη.

It's always, as Karl Popper put it,

Είναι πάντα, όπως το έθεσε ο Καρλ Πόππερ,

theory-laden.

θεωρητικά φορτισμένη.

Scientific knowledge isn't derived from anything.

Η επιστημονική γνώση δεν παράγεται από τίποτα.

Like all knowledge, it's conjectural, guesswork,

Είναι όπως κάθε γνώση. Είναι υποθετική, θεωρητική,

tested by observation,

εξετάζεται με την παρατήρηση,

not derived from it.

δεν προέρχεται από αυτή.

So, were testable conjectures the great innovation

Ήταν, λοιπόν, αποδεικτέες υποθέσεις

that opened the intellectual prison gates?

η μεγάλη καινοτομία που άνοιξε τις πύλες των νοητικών φυλακών;

No, contrary to what's usually said, testability is common

Όχι. Αντίθετα με το τι λέγεται συνήθως,

η δοκιμαστικότητα είναι σύνηθης,

in myths and all sorts of other irrational modes of thinking.

σε μύθους και άλλων ειδών παράλογες μορφές σκέψης.

Any crank claiming the sun will go out next Tuesday

Οποιοδήποτε ψώνιο που ισχυρίζεται ότι ο ήλιος θα σβήσει την επόμενη Τρίτη

has got a testable prediction.

έχει μία δοκιμάσιμη πρόβλεψη.

Consider the ancient Greek myth explaining seasons.

Πάρτε για παράδειγμα τον αρχαιοελληνικό μύθο

για τις εποχές.

Hades, god of the underworld,

Ο 'Αδης, θεός του Κάτω Κόσμου,

απάγει την Περσεφόνη, τη θεά της Άνοιξης,

kidnaps Persephone, the goddess of spring,

and negotiates a forced marriage contract, requiring her to return regularly,

και διαπραγματεύεται έναν υποχρεωτικό γαμήλιο διακανονισμό,

απαιτώντας από αυτή να επιστρέφει τακτικά, και την αφήνει να φύγει.

and lets her go.

And each year,

Και κάθε χρόνο,

she is magically compelled to return.

αυτή είναι δια μαγείας υποχρεωμένη να επιστρέφει.

And her mother, Demeter,

Και η μητέρα της, η Δήμητρα,

goddess of the earth,

θεά της Γης,

is sad, and makes it cold and barren.

θλίβεται, και την κάνει [τη Γη] κρύα κι άγονη.

That myth is testable.

Ο μύθος μπορεί να δοκιμαστεί.

If winter is caused by Demeter's sadness,

Αν ο χειμώνας προκαλείται από τη θλίψη της Δήμητρας,

then it must happen everywhere on earth simultaneously.

τότε θα πρέπει να λαμβάνει χώρα παντού στη Γη ταυτόχρονα.

So if the ancient Greeks had only known

Άρα αν οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν απλώς ότι στην Αυστραλία

that Australia is at its warmest when Demeter is at her saddest ...

κάνει την περισσότερη ζέστη όταν η Δήμητρα είναι πλέον λυπημένη,

(Laughter)

they'd have known that their theory is false.

θα καταλάβαιναν ότι ο μύθος τους είναι λανθασμένος.

(Laughter)

Τι ήταν λοιπόν λάθος με αυτό το μύθο,

So, what was wrong with that myth

and with all prescientific thinking?

και με όλη την προ-επιστημονική διανόηση,

And what, then, made that momentous difference?

και τι, τότε, έκανε την μνημειώδη διαφόρα;

I think there's one thing you have to care about

Νομίζω ότι πρέπει να επικεντρώσετε μόνο σ'ένα πράγμα.

Και αυτό περιλαμβάνει

and that implies testability, the scientific method,

τη δοκιμαστικότητα, την επιστημονική μέθοδο,

the Enlightenment and everything.

το Διαφωτισμό, και τα λοιπά.

And here's the crucial thing:

Και εδώ έγκειται το πιο σημαντικό.

there is such a thing as a defect in a story.

Υπάρχει όντως ένα ελάττωμα σε μία ιστορία.

I don't just mean a logical defect.

Δεν εννοώ απλώς ένα ελάττωμα λογικής. Εννοώ μια κακή επεξήγηση.

I mean a bad explanation.

What does that mean?

Τι σημαίνει αυτό; Λοιπόν, επεξήγηση

Well, an explanation is an assertion about what's there, unseen,

είναι ένας ισχυρισμός γι'αυτό που είναι εκεί, αόρατο,

that accounts for what's seen;

ο οποίος εξηγεί το ορατό.

because the explanatory role of Persephone's marriage contract

Επειδή ο επεξηγητικός ρόλος

του γαμήλιου συμβολαίου της Περσεφόνης

could be played equally well

θα μπορούσε κάλλιστα να παιχθεί

by infinitely many other ad hoc entities.

από άπειρες άλλες

οντότητες επί τούτω.

Why a marriage contract and not any other reason

Γιατί να πρόκειται για ένα γαμήλιο συμβόλαιο κι όχι κάποια άλλη αιτία

for regular annual action?

περιοδικής ετήσιας δράσης;

Here's one: Persephone wasn't released.

Να...μία. Η Περσεφόνη δεν ελευθερώθηκε.

She escaped, and returns every spring to take revenge on Hades,

Απέδρασε, και επιστρέφει κάθε άνοιξη

να εκδικηθεί τον Άδη,

with her spring powers.

με τις δυνάμεις της Άνοιξης.

She cools his domain with spring air,

Κρυώνει την επικράτειά του με ανοιξιάτικο αέρα,

venting heat up to the surface, creating summer.

επάγωντας θερμότητα στην επιφάνεια, δημιουργώντας το καλοκαίρι.

That accounts for the same phenomena as the original myth.

Αυτό εξηγεί τα ίδια φαινόμενα με τον αρχικό μύθο.

It's equally testable.

Είναι εξίσου δοκιμάσιμο.

Yet what it asserts about reality is, in many ways, the opposite.

Όμως, το τι ισχυρίζεται περί πραγματικότητας

είναι, κατά πολλές έννοιες, το αντίθετο.

And that's possible

Και αυτό είναι δυνατό, γιατί

because the details of the original myth are unrelated to seasons,

οι λεπτομέρειες του αρχικού μύθου

είναι άσχετες με τις εποχές,

except via the myth itself.

εκτός μέσω του ίδιου του μύθου.

This easy variability

Αυτή η απλή μεταβλητότητα

is the sign of a bad explanation,

είναι ένδειξη μιας κακής εξήγησης.

because, without a functional reason

Επειδή, χωρίς κάποιο λειτουργικό λόγο προτίμησης

to prefer one of countless variants,

μιας από τις αμέτρητες εκδοχές,

advocating one of them in preference to the others

η υποστήριξη μιας εξ αυτών, σε βάρος των υπολοίπων,

is irrational.

είναι παράλογη.

So, for the essence of what makes the difference to enable progress,

Έτσι, για την ουσία του τι

κάνει τη διαφορά και επιτρέπει την πρόοδο,

seek good explanations,

να αναζητάτε καλές εξηγήσεις,

the ones that can't be easily varied,

τέτοιες που δεν επιδέχονται εύκολα άλλων εκδοχών,

while still explaining the phenomena.

ενώ ταυτόχρονα εξηγούν τα φαινόμενα.

Now our current explanation of seasons

Τώρα, η σύγχρονη εξήγηση των εποχών

is that the Earth's axis is tilted like that,

είναι ότι ο άξονας της γης είναι κεκλιμένος, κατ' αυτόν τον τρόπο

so each hemisphere tilts towards the sun for half the year,

ώστε, το κάθε ημισφαίριο κλίνει προς τον ήλιο για το μισό έτος,

and away for the other half.

και μακριά από αυτόν για το υπόλοιπο.

[Not to scale!]

Μην ξεχάσουμε αυτό.

Better put that up.

(Laughter)

(Γέλια)

That's a good explanation:

Αυτή είναι μια καλή εξήγηση: δύκολο να παραλλαχθεί

hard to vary,

because every detail plays a functional role.

γιατί κάθε λεπτομέρεια παίζει ένα λειτουργικό ρόλο.

For instance, we know, independently of seasons,

Για παράδειγμα, γνωρίζουμε, ανεξάρτητα από τις εποχές,

that surfaces tilted away from radiant heat are heated less,

ότι επιφάνειες στραμμένες μακριά

από ακτινοβολούσα θερμότητα θερμαίνονται λιγότερο

and that a spinning sphere, in space,

και ότι μια περιστρεφόμενη σφαίρα, στο χώρο,

points in a constant direction.

δείχνει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

And the tilt also explains

Και η κλίση επίσης εξηγεί

the sun's angle of elevation at different times of year,

τη διαφορετική γωνία ανατολής του ήλιου σε διαφορετικές εποχές του χρόνου,

and predicts that the seasons will be out of phase in the two hemispheres.

και προβλέπει πως οι εποχές

θα είναι εκτός φάσης στα δύο ημισφαίρια.

If they'd been observed in phase,

Αν παρατηρούνταν εντός φάσης,

the theory would have been refuted.

η θεωρία θα είχε καταρριφθεί.

But now, the fact that it's also a good explanation, hard to vary,

Αλλά τώρα, το ότι είναι επίσης μια καλή εξήγηση,

απαράλλαχτη, κάνει την ειδοποιό διαφορά.

makes the crucial difference.

If the ancient Greeks had found out about seasons in Australia,

Αν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ανακαλύψει

τις εποχές στην Αυστραλία,

they could have easily varied their myth to predict that.

θα μπορούσαν εύκολα να είχαν παραλλάξει το μύθο τους

για να προβλέψουν κάτι τέτοιο.

For instance, when Demeter's upset,

Για παράδειγμα, όταν η Δήμητρα είναι στενοχωρημένη,

she banishes heat from her vicinity into the other hemisphere,

μεταφέρει τη θερμότητα από τριγύρω της,

στο άλλο ημισφαίριο, όπου προκαλείται καλοκαίρι.

where it makes summer.

So, being proved wrong by observation

Έτσι, όντας λανθασμένοι αποδεδειγμένα από την παρατήρηση,

and changing their theory accordingly

και αλλάζοντας ακολούθως τη θεωρία τους,

still wouldn't have got the ancient Greeks one jot closer to understanding seasons,

οι αρχαίοι Έλληνες δε θα είχαν πλησιάσει

ούτε ελάχιστα πιο κοντά στην κατανόηση των εποχών,

because their explanation was bad -- easy to vary.

γιατί η εξήγησή τους ήταν κακή: ευμετάβλητη.

And it's only when an explanation is good

Και μόνο όταν μια εξήγηση είναι καλή

that it even matters whether it's testable.

έχει σημασία το αν είναι καν δοκιμάσιμη.

Αν η θεωρία της κλίσης του άξονα της γης είχε καταρριφθεί,

If the axis-tilt theory had been refuted,

its defenders would have had nowhere to go.

οι υποστηρικτές της δε θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα.

No easily implemented change

Καμία εύκολα εφαρμόσιμη αλλαγή

could make that tilt cause the same seasons in both hemispheres.

δε θα μπορούσε να εξηγήσει πώς αυτή η κλίση

προκαλεί τις ίδιες εποχές στα δύο ημισφαίρια.

The search for hard-to-vary explanations is the origin of all progress.

Η αναζήτηση για εξηγήσεις που δύσκολα παραλλάσονται

είναι η αρχή κάθε προόδου.

It's the basic regulating principle of the Enlightenment.

Είναι η βασική ρυθμιστική αρχή

του Διαφωτισμού.

So, in science, two false approaches blight progress.

Έτσι, στην επιστήμη, δύο λανθασμένες τακτικές καταστρέφουν την πρόοδο.

One's well-known: untestable theories.

Μία είναι ευρέως γνωστή: μη δοκιμάσιμες θεωρίες.

But the more important one is explanationless theories.

Αλλά η πιο σημαντική είναι οι μη εξηγήσιμες θεωρίες.

Whenever you're told that some existing statistical trend will continue

Όποτε σας λένε ότι κάποια υπάρχουσα στατιστική τάση θα συνεχίσει,

but you aren't given a hard-to-vary account of what causes that trend,

αλλά δε σας δίνουν μια εξήγηση που δύσκολα μεταβάλλεται

για τις αιτίες της τάσης,

you're being told a wizard did it.

σας λένε [ουσιαστικά] ότι είναι προϊόν ενός μάγου.

When you are told that carrots have human rights

Αν σας πουν πως τα καρότα έχουν ανθρώπινα δικαιώματα

because they share half our genes,

γιατί μοιράζονται τα μισά γονίδιά τους με σας --

but not how gene percentages confer rights -- wizard.

αλλά όχι το πώς ποσοστά γονιδιών σχετίζονται με δικαιώματα -- μάγος.

When someone announces that the nature-nurture debate

Άν κάποιος ανακοινώσει ότι το δίλημμα φύσης - ανατροφής

has been settled

έχει λυθεί επειδή υπάρχουν ενδείξεις

because there's evidence that a given percentage of our political opinions

πως ένα συγκεκριμένο ποσοστό

των πολιτικών μας απόψεων είναι γενετικά κληρονομημένο,

are genetically inherited,

but they don't explain how genes cause opinions,

αλλά δεν εξηγήσει το πώς τα γονίδια δημιουργούν απόψεις,

they've settled nothing.

τότε δεν έχει επιλύσει τίποτα. Λέει πως

They're saying that our opinions are caused by wizards,

οι απόψεις μας δημιουργούνται από μάγους,

και πιθανόν το ίδιο και οι δικές του.

and presumably, so are their own.

(Laughter)

That the truth consists of hard-to-vary assertions about reality

Το ότι η αλήθεια αποτελείται από

ισχυρισμούς για την πραγματικότητα που δύσκολα παραλλάσονται

is the most important fact about the physical world.

είναι το πιο σημαντικό στοιχείο

για το φυσικό κόσμο.

It's a fact that is itself unseen,

Είναι ένα στοιχείο το οποίο το ίδιο είναι αόρατο,

yet impossible to vary.

αλλά ταυτόχρονα απίθανο να παραλλαχθεί. Σας ευχαριστώ.

Thank you.

(Applause)

(Χειροκρότημα)