Shimon Schocken: The self-organizing computer course

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

ئه‌مه‌ باپیرمه‌

سه‌لمان سکۆچن

که‌ له‌ خێزانێکی هه‌ژار و نه‌خوێنده‌وارهاتۆته‌ ژیانه‌وه‌

شه‌ش منداڵیان هه‌بوه‌ به خێوە دەکا

So, this is my grandfather,

کاتێک کە ١٤ ساڵ بوو، ناچار کراوه‌

Salman Schocken,

who was born into a poor and uneducated family

واز له‌ خوێندن بێنێت بۆ ئەوەی یارمه‌تی خێزانه‌که‌ی بدات بۆ بژێوی ژیانیان

with six children to feed,

هه‌رگیز نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌

له‌جیاتی ئه‌وه‌، به‌ڕێگای خۆیدا ڕۆشت بۆ بنیاتنانی ئیمپراتۆڕیه‌تێکی دره‌وشاوه‌

and when he was 14 years old, he was forced to

drop out of school in order to help put bread on the table.

له‌ دوکانی ورده‌واڵه‌کان

سه‌لمان هه‌واداری باڵای هه‌بوو

He never went back to school.

وه‌ هه‌ریه‌کێک له‌ دوکانه‌کانی گه‌وهه‌رێک بوه‌

Instead, he went on to build a glittering empire

له‌ شێوازێکی بیناسازی باوهۆس

ئه‌و که‌سێک بوو ته‌واو پشتی به‌خۆی به‌ست بوو بۆ فێربوون

of department stores.

وه‌ک هه‌رشتێکی تر، ئه‌و به‌شێوازێکی مه‌زن ئه‌نجامی ده‌دا

Salman was the consummate perfectionist,

خۆی ده‌وره‌ دابوو به‌ده‌ست و پێوه‌ندێک

and every one of his stores was a jewel

له‌ زانای نه‌ناسراوی گه‌نج، وه‌ک مارتن بیوبه‌ر

of Bauhaus architecture.

He was also the ultimate self-learner,

شای ئاگنۆن و فرانز کافکا

and like everything else, he did it in grand style.

موچه‌یه‌کی مانگانه‌ی ده‌دایه‌ هه‌ر یه‌کێکیان

He surrounded himself with an entourage

تاوه‌کو هه‌ریه‌کێکیان به‌ ئارامی بنوسن

of young, unknown scholars like Martin Buber

وه پاشان، له‌کۆتایی (٣٠)ەکاندا سه‌لمان بینی چی به‌ڕێوه‌ یه‌

and Shai Agnon and Franz Kafka,

له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌یدا، هه‌ڵهاتن بۆ ئه‌ڵمانیا

and he paid each one of them a monthly salary

so that they could write in peace.

هه‌موو شتێکیان دوای خۆیان جێهێشت

ده‌ست به‌سه‌ر دوکانه‌کانیدا گیرا

And yet, in the late '30s, Salman saw what's coming.

پاشماوەی ژیانی له‌هه‌وڵی که‌لەڕه‌قانه‌دا به‌سه‌ر برد

He fled Germany, together with his family,

بۆ هونه‌ر و کلتور

ئه‌م خوێندنگا دواناوه‌ندیه‌ چۆڵکراوه‌

leaving everything else behind.

له‌ ته‌مه‌نی ٨٢ ساڵیدا مرد

His department stores confiscated,

بنکه‌یه‌کی گه‌وره‌ی ڕۆشنبیری،ولێکۆڵه‌ر و یه‌که‌م ڕێکخراوی بازرگانی

he spent the rest of his life in a relentless pursuit

زانکۆی هیبرو جیرۆسه‌لیم

of art and culture.

وه‌ دامه‌زرێنه‌ری سکۆچ بوکس

This high school dropout

وه‌ بانگخوازی چاپ کردن بوو که‌ پاشان بڵاوبویه‌وه‌

died at the age of 82,

a formidable intellectual, cofounder and first CEO

له‌لایان ڕاندۆم هاوس

ئەوە جۆرێکە لە هێزی لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی

of the Hebrew University of Jerusalem,

وه‌ ئه‌مانه‌ش خێزانمە دايك و باوكي من

and founder of Schocken Books,

an acclaimed imprint that was later acquired

ئه‌وانیش به‌ هه‌مان شێوه‌ چێژیان له‌زانکۆ وه‌رنه‌گرتوه‌

by Random House.

زۆر سه‌رقاڵ بوون له‌ بنیاتنانی خێزان و وڵات دا

Such is the power of self-study.

ئاوا وه‌ک سه‌لمان، ئه‌وان هه‌مێشه‌

And these are my parents.

They too did not enjoy the privilege of college education.

سوربوون له‌سه‌ر فێرکاری - خودی- وه‌ ماڵه‌که‌مان پڕبوو

They were too busy building a family and a country.

له‌ هه‌زاران کتێب، کار، هونه‌ری و ڕیکۆرد

And yet, just like Salman, they were lifelong,

ئه‌و کاته‌م زۆر باش بیردێته‌وه‌ باوکم پێی وتم

کاتێک هەموو خەڵک له‌ گه‌ڕه‌کدا ...ته‌له‌فزیۆنیان دەبێت

tenacious self-learners, and our home was stacked

ئێمه‌ ئه‌وکاته‌ ڕادیۆیه‌کی ئاسایی ئێف ئێم ده‌کڕین، پێکه‌نین

with thousands of books, records and artwork.

I remember quite vividly my father telling me

ئه‌وه‌ش منم

that when everyone in the neighborhood will have a TV set,

خه‌ریک بووم باسی هه‌ڵگرتنی یه‌که‌م ژمێره‌رمتان بکه‌م

به‌ڵام هه‌ڵگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ باوکم وایده‌زانی

then we'll buy a normal F.M. radio. (Laughter)

شتێکی وه‌ک ئایپادی ئێستا، پیکه‌نین

بۆیه‌ شتێک له‌وانه‌ی که‌ له‌ ماڵه‌و ه‌ وه‌رمگرتبوو ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ بوو

And that's me,

که‌ به‌خێوکه‌ره‌کان له‌سه‌ریان نیه‌ فێرت بکه‌ن

I was going to say holding my first abacus,

but actually holding what my father would consider

له‌جیاتی،ئه‌وان ده‌توانن ژینگه‌يەكي گونجاو وسه‌رچاوه‌کان

an ample substitute to an iPad. (Laughter)

بۆدابین بکه‌ن

که‌ توانای سروشتی فێربونت هه‌ر له‌خۆیه‌وه‌ ده‌بزوێنێت

So one thing that I took from home is this notion

that educators don't necessarily have to teach.

فێرکاری خودی، به‌دواداچونی خودی، خۆبه‌ره‌وپێش بردنی خودی

Instead, they can provide an environment and resources

ئه‌مانه‌ بنه‌ماکانی په‌روه‌رده‌یه‌کی گونجاون

that tease out your natural ability to learn on your own.

ده‌مه‌وێت چیرۆکێکتان له‌سه‌ر فێرکاری خودی بۆ باس بکه‌م

Self-study, self-exploration, self-empowerment:

کۆرسێکی زانستی کۆمپیوته‌ر بۆ خۆبه‌ره‌و پێشبردنی- خودی

که‌ من و هاوکاره‌ بێ هاوتاکه‌م نۆهام ناسان دامان ناوه‌

these are the virtues of a great education.

هه‌روه‌ک ده‌توانن له‌وێنه‌که‌وه‌ بیبینن، نۆهان و من

So I'd like to share with you a story about a self-study,

هۆگربونێکی پێش وه‌ختمان هه‌بوو بۆ بنه‌ما سه‌ره‌تاییه‌کان

self-empowering computer science course

به‌پێی تێپه‌ربوونی کات زانینی ئێمه‌

that I built, together with my brilliant colleague Noam Nisan.

له‌باره‌ی

زانست و ته‌کنه‌لۆژیا زیاتر ئالۆز بۆە

ئه‌م خولیایه‌ له‌گه‌ڵ بنه‌ماکان

As you can see from the pictures, both Noam and I

ته‌نها چڕبوه‌وه‌

had an early fascination with first principles,

ئه‌وه‌ جێی سه‌ر سوڕمان نیه‌، ١٢ ساڵ له‌مه‌و به‌ر، کاتێک

and over the years, as our knowledge of

science and technology became more sophisticated,

من و نۆوام زانای بواری زانستی کۆمپیوته‌ر بووین

this early awe with the basics

به‌یه‌که‌وه‌ نیگه‌ران بووین له‌باره‌ی هه‌مان دیارده‌وه‌

has only intensified.

So it's not surprising that, about 12 years ago, when

هه‌روه‌ک ئەوەی کۆمپیوته‌ره‌کان بەرەو زیاترئاڵۆزبوون دەچێت

قوتابیەکانمان توانای تێگه‌شتنیان له‌ده‌ست ده‌دەن

Noam and I were already computer science professors,

,وه‌ له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ مه‌حاڵه‌ که‌ په‌یوه‌ندی ببه‌ستیت

we were equally frustrated by the same phenomenon.

له‌گه‌ڵ ڕۆحی ئامێره‌که‌دا ئه‌گه‌ر کارێک بکه‌یت

As computers became increasingly more complex,

له‌گه‌ڵ سندوقی ڕه‌شی کۆمپیوتەری کەسی یاخود ماک که‌ داپۆشراوه‌

our students were losing the forest for the trees,

به‌ژماره‌یه‌ک چین له‌به‌رنامه‌ی گونجاوی داخراو

and indeed, it is impossible to connect

بۆیه‌ من و نۆوام ئه‌و دیده‌مان هه‌بوو که‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت قوتابیه‌کانمان

with the soul of the machine if you interact

تێبگه‌ن له‌ کۆمپیوته‌ر چۆن کار ده‌کات

with a black box P.C. or a Mac which is shrouded

وه‌ ئه‌مه‌ بخه‌ینه‌ مۆخی ئێسکه‌کانیانه‌وه‌

by numerous layers of closed, proprietary software.

له‌وانه‌یه‌ باشترین ڕێگا بۆ ئەوان

ئه‌وه‌یه‌ که‌وایان لێبکه‌ین که‌ به‌ته‌واوه‌تی له‌ خۆیاندا، کارکردنی ته‌واو

So Noam and I had this insight that if we want our students

to understand how computers work,

ئامانجی گشتی، کۆمپیوته‌رێکی به‌سود، به‌رنامه‌ و پارچه‌کانی

and understand it in the marrow of their bones,

هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌، له‌ بنه‌ما بنه‌ڕه‌تیه‌کانه‌وه‌

then perhaps the best way to go about it

به‌رجه‌سته‌ بکه‌ن

is to have them build a complete, working,

ده‌بێت له‌شوێنێکه‌وه‌ ده‌ست پێبکه‌ین، من و نۆوام

به‌ردی بناغه‌ی فەرمانگەکه‌ی خۆمان دابنێین، هه‌تا بدوێین

general-purpose, useful computer, hardware and software,

from the ground up, from first principles.

له‌سه‌ر ئه‌گه‌ری بچوکترین یه‌که‌ی بیناسازی

NAND شتێکه‌ که‌ ناوی (ئێن ئەی ئێن دی)ە

Now, we had to start somewhere, and so Noam and I

ئه‌و هیچ نیه‌ جگه‌ له‌دەرگایه‌کی بچوکی لۆژیکی

decided to base our cathedral, so to speak,

به‌چوار جێگای ناردن -و وه‌رگرتن

on the simplest possible building block,

ئێمه‌ ده‌ست به‌گه‌شته‌که‌مان ده‌که‌ین

پاش ئه‌وه‌ی که‌ به‌قوتابیه‌کانمان وت

which is something called NAND.

خودا (ئێن ئەی ئێن دی) پێداوین - پێکه‌نین

It is nothing more than a trivial logic gate

وه‌ پێی وتوین که‌ کۆمپیوته‌ر دروست بکه‌ین

کاتێکیش پرسیارمان کرد چۆن

with four input-output states.

خودا وتی هه‌ر جاره‌ی هه‌نگاوێک

So we now start this journey by telling our students

پاشان، به‌گوێڕایه‌ڵی کردنی ئه‌م ئامۆژگاریه‌، ده‌ستمان پێکرد

that God gave us NAND — (Laughter) —

به‌م (NAND)به‌ به‌خشنده خۆ به‌که‌مزانه‌

and told us to build a computer, and when we asked how,

قوتابیه‌کانیشمان تێده‌په‌ڕێنین

به‌زنجیره‌یه‌کی زۆر لێزانانه‌

God said, "One step at a time."

له‌وپڕۆژانەدا که‌ خۆیان هه‌نگاوبه‌هه‌نگاو

به‌دروست کردنی پارچه‌یه‌ک له به‌شێک له‌ هاردوێر،کۆکه‌ره‌وه‌یه‌ک,ئامێرێکی گریماني

And then, following this advice, we start

with this lowly, humble NAND gate,

سیسته‌می کارگێڕی بنه‌مایی و کۆکه‌ره‌وه‌

and we walk our students through an elaborate sequence

(بۆ شتێکی ئاسانی وه‌ک زمانی (جافا که‌پێی ده‌ڵێن جاک

of projects in which they gradually build a chip set,

a hardware platform, an assembler, a virtual machine,

قوتابیه‌کان ئاهه‌نگ ده‌گێڕن به‌ته‌واوبونی ئه‌م بیرۆکه‌یه‌

a basic operating system and a compiler

به‌ به‌کارهێنانی (جاک) بۆ

نوسینی هه‌موو جۆرێکی یاریە خۆشەکان

for a simple, Java-like language that we call "JACK."

وه‌ک پۆنگ، سنەیک و تێتریس

ده‌توانیت هه‌ست به‌و خۆشیه‌ بێ کۆتاییه‌ی یاری کردن

The students celebrate the end of this tour de force

به‌ تیتره‌س بکه‌یت که‌ نوسیوته‌ له‌ جاک

by using JACK to write all sorts of cool games

وه پاشان گۆڕدراوه‌ بۆ زمانی ئامێر له‌کۆمپیوته‌رێکدا

like Pong, Snake and Tetris.

که‌ خۆت نوسیوته‌، پاشان

You can imagine the tremendous joy of playing

ده‌توانی ئه‌نجامه‌که‌ ببینیت

کارده‌کات له‌و ئامێره‌دا که‌

دروست کراوه‌ به‌ ده‌ست پێکردنی

with a Tetris game that you wrote in JACK

هیچ شتێک جگه‌ له‌ (NAND) چه‌ند هه‌زار

and then compiled into machine language in a compiler

ئه‌وه‌ سه‌رکه‌وتنێکی تاکه‌ که‌سی گه‌وره‌یه

that you wrote also, and then seeing the result

له‌ بنه‌ما سه‌ره‌کیه‌کانه‌وه‌ بۆ سیسته‌مێکی ئاڵۆز و باش

running on a machine that you built starting

with nothing more than a few thousand NAND gates.

وه‌ سود به‌خش

نۆوام و من پێنج ساڵ کارمان کردوه‌ بۆ ئاسان کردنی

It's a tremendous personal triumph of going

ئه‌م هه‌نگاوانه‌ و دروستکردنی ئامڕاز و ژێرخان

from first principles all the way to a fantastically complex

که‌وا له‌ قوتابیه‌کان بکات بتوانن دروستی بکه‌ن له‌ کۆرسی یه‌که‌مدا

and useful system.

وه‌ ئه‌مه‌ش ئه‌و تیمه‌ باشه‌یه‌ که‌ یارمه‌تی ئێمه‌یان دا ئه‌مه‌ ڕووبدات

Noam and I worked five years to facilitate

فێڵه‌که‌ له‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆمپیوته‌ره‌کاندا بوو

this ascent and to create the tools and infrastructure

that will enable students to build it in one semester.

بۆ ژماره‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ

که‌ بتوانرێت هه‌ر دانه‌یه‌کیان به‌ته‌نها دیاری بکرێت

And this is the great team that helped us make it happen.

دروست ده‌کرێت و به‌ته‌نها پشکنینی بۆ ده‌کرێت هه‌تا کۆتایی پڕۆژه‌که‌

The trick was to decompose the computer's construction

into numerous stand-alone modules,

،وه‌ هه‌ر له‌ڕۆژی یه‌که‌مه‌وه‌ من و نۆوام بڕیارماندا

each of which could be individually specified,

ئه‌م هه‌موو به‌شه‌ی پێکهێنانه‌ی له‌سه‌ر چاوه‌یه‌کی کراوه‌ی به‌رده‌ست دابێت

built and unit-tested in isolation from the rest of the project.

له‌ ئینته‌رنێتدا

،کەواتە پارچە تایبەتەکان ، بەرنامە جێبەجێکردنەکان

وه‌سفه‌کانی پڕۆژه‌که‌،ئامڕازی به‌رنامه‌کان

And from day one, Noam and I decided to put

نیشانده‌ر و هاردوێره‌کان نیشان ده‌ره‌کانی پڕۆسەی بەشی بنچینەیی

all these building blocks freely available in open source

چه‌ندین ڕیز له‌ سلاید، وانه‌کان

on the Web.

So chip specifications, APIs, project descriptions,

هه‌موویمان له‌ ئه‌نته‌رنێت دانا

وه‌ بانگێشتی جیهانمان کرد که‌ بێن

software tools, hardware simulators, CPU emulators,

هه‌رچیه‌کیان ده‌وێت بیبه‌ن

وه‌ چیان ده‌وێت لێی بکه‌ن

stacks of hundreds of slides, lectures --

پاشان شتێکی سه‌رسوڕهێنه‌ر ڕویدا

we laid out everything on the Web

جیهان هات

and invited the world to come over,

له‌ ڕیزبه‌ندیه‌کی کورتدا، هه‌زاران که‌س

take whatever they need,

خه‌ریکی دروستکردنی ئامێره‌که‌مان بوو

and do whatever they want with it.

وە (ئێن ئەی ئێن دی ٢ ) تیتریس بۆیه‌ یه‌کێک له‌ یه‌که‌م

And then something fascinating happened.

وانه‌ی، گشتگیری، به‌کۆمه‌ڵێ ڕاسته‌وخۆ

The world came.

And in short order, thousands of people

هه‌روه‌ها حه‌وت ساڵ له‌مه‌وبه‌ر نه‌مان ده‌زانی

ئیمه‌ کارێک ده‌که‌ین پێی ده‌وترێت مۆک

were building our machine.

And NAND2Tetris became one of the first

تێبینیمان کرد که‌ چۆن وانه‌ی ڕێکخراوی خودی

massive, open, online courses,

جۆرێک ده‌بێت له‌ جێبه‌جێ کردنی سروشتی

although seven years ago we had no idea that what

بابه‌ته‌کانی ئێمه‌

بۆ نمونه‌، پرامۆد سی ئی

we were doing is called MOOCs.

We just observed how self-organized courses

ئه‌ندازیارێک بوو له‌ کێرالاوه‌،لە هیندستان

که‌ چه‌ندین گروپی فێرکاری خۆیی دانابوو

were kind of spontaneously spawning

کۆمپیوته‌ره‌که‌ی ئێمه‌یان له‌ژیر

چاودێریه‌ باشه‌که‌ی ئه‌و دروست کرد

out of our materials.

وه‌ پاراگ شا، که‌ ئه‌ندازیارێکی تربوو، له‌ مۆمبای

For example, Pramode C.E.,

پرۆژه‌که‌ی ئێمه‌ی بچوک کرده‌وه‌

an engineer from Kerala, India,

بۆبایتی که‌متر,که‌ ئێستاخۆی پێشکه‌ش ده‌کات

has organized groups of self-learners

له‌ پڕۆگرامه‌ پێشکه‌وتوه‌که‌ی کۆمپیوته‌رە ده‌ست کرده‌که‌ی خۆیدا

who build our computer under his good guidance.

And Parag Shah, another engineer, from Mumbai,

ئه‌و خەڵکانه‌ی که‌ ئه‌م وانانە سه‌رنجی ڕاکێشان بوون

has unbundled our projects into smaller,

به‌ شێوه‌یه‌کی نمونه‌یی خاوه‌نی بیرێکی هاککه‌ر بوون

more manageable bites that he now serves

ئەوان ده‌یانه‌وێت بزانن که‌چۆن شته‌کان کارده‌که‌ن

in his pioneering do-it-yourself computer science program.

وه‌ ده‌یانه‌وێت به‌

گروپ ئه‌نجامی بده‌ن

وه‌ک ئه‌م گروپه‌ هاککه‌ره‌ی واشنتۆنی پایته‌خت

The people who are attracted to these courses

ئه‌وه‌ یارمه‌تی بابه‌ته‌کانی ئێمه‌ ده‌دات تا کۆرسی کۆمه‌ڵه‌یی پێشکه‌ش بکه‌ین

typically have a hacker mentality.

به‌هۆی ئه‌وه‌وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ش به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو هه‌ن

They want to figure out how things work,

and they want to do it in groups,

وه‌ سه‌رچاوه‌ی بۆ دروستکراوه‌، خه‌ڵکانێکی زۆر ده‌یانبه‌ن

like this hackers club in Washington, D.C.,

به‌ره‌و ئاڕاسته‌ی زۆر جیاواز و پێچه‌وانه‌

that uses our materials to offer community courses.

بۆنمونه‌، یو فانگمین، لە گوانگزوه‌وه‌

And because these materials are widely available

(ته‌کنه‌ لۆژیای(ئێف پی جی ئەی به‌کار هێنا بوو

and open-source, different people take them

له‌دروست کردنی کۆمپیوته‌ره‌ کانماندا

و پاشان نیشانی ئەوانی تری دابوو که‌چۆن دووباره‌ی بکه‌نه‌وه‌

to very different and unpredictable directions.

به‌هۆی ڤیدیۆیه‌که‌وه‌، وه‌ بین کڕادۆک به‌ره‌و پێشی برد

For example, Yu Fangmin, from Guangzhou,

جۆرێکی زۆر باشی یاری کۆمپیوته‌ری تر دروستکرا

has used FPGA technology

(له‌ناو( پڕۆسەی بەشی بنچینەیی کۆمپیوته‌ره‌کاندا، زۆر ئاڵۆزه‌

to build our computer and show others how to do the same

using a video clip, and Ben Craddock developed

سێ دووریه‌ک هەیە کە لەوەی (بین) پێشکەوتوترە

به‌به‌کار هێنانی بزوێنه‌ری هه‌ستیاری سێ دوری مینیکرافت

a very nice computer game that unfolds

inside our CPU architecture, which is quite a complex

کۆمه‌ڵگەی مینیکرافت

وه‌ک ئالوده‌بویان لێهاتبوو به‌رامبه‌ر به‌م پڕۆژه‌یه‌

وە (بین)یش بو به‌ ناودارێکی ئه‌وکاته‌ی میدیاکان

3D maze that Ben developed

له‌ڕاستیدا بۆ ژماره‌یه‌ک کەم له‌ خه‌ڵکی

using the Minecraft 3D simulator engine.

ئەم (ئێن ئەی ئێن دی)ە وەربگریت، ئەگەر وابکەیت

The Minecraft community went bananas over this project,

ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ ئه‌زمونی گۆڕینی ژیان

and Ben became an instant media celebrity.

بۆ نمونه‌، (دان ڕاونوس) وه‌ربگرن، که‌ پسپۆڕی مۆسیقا و

And indeed, for quite a few people,

بیرکاری بوو له‌ (ئێست لانسین میشیگانه‌و)ه‌

taking this NAND2Tetris pilgrimage, if you will,

چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر، دان) پۆستێکی سه‌رکه‌وتوی)

has turned into a life-changing experience.

,له‌ماڵپه‌ڕه‌که‌ی ئێمه‌دا دانابوو

ده‌مه‌وێت بۆتان بخوێنمه‌وه‌

For example, take Dan Rounds, who is a music

ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ (دان) وتویه‌تی

and math major from East Lansing, Michigan.

من وانه‌کانم خوێند چونکه‌ تێگه‌یشتن له‌ کۆمپیوته‌ر

A few weeks ago, Dan posted a victorious post

گرنگه‌ بۆ من، وه‌ خوێنده‌واری و ژماردن

on our website, and I'd like to read it to you.

وابزانم واشمکردوه‌، هه‌رگیز له‌وه‌ زیاتر

So here's what Dan said.

خۆم ماندوو نه‌کردوه‌ بۆ هیچ شتێک

هه‌رگیز به‌م ڕاده‌یه‌ ته‌حه‌دا نه‌کرابووم

"I did the coursework because understanding computers

به‌ڵام ئه‌و هه‌سته‌ی پێ ده‌به‌خشیم که‌ ئێستا ده‌توانم بیکه‌م

is important to me, just like literacy and numeracy,

به‌دڵنیاییه‌وه‌ جارێکی تریش ئه‌نجامی ده‌ده‌م

بۆهه‌ر که‌سێک که‌ تێبینی

and I made it through. I never worked harder on anything,

ئێن ئەی ئێن دی) کردبێت)

ئه‌وه‌ وه‌ک گه‌شتێکه‌، به‌ڵام تۆ به‌شێوه‌یه‌کی بنه‌چه‌یی قوڵ ده‌گۆڕێیت

never been challenged to this degree.

بۆیه‌ (دان) چه‌ندین فێرخوازی خودی ده‌ناسێنێت

But given what I now feel capable of doing,

I would certainly do it again.

که‌ئه‌م کۆرسانه‌ ده‌بینن به‌ڕاسته‌وخۆ له‌ ئه‌نته‌رنێت، هه‌ر له‌خۆیانه‌وه‌

To anyone considering NAND2Tetris,

it's a tough journey, but you'll be profoundly changed."

به‌ده‌ست پێشخه‌ری خۆیان، وه‌ ئه‌وه‌ش زۆر سه‌ر سوڕهێنه‌ره‌ چونکه‌

So Dan demonstrates the many self-learners

ئه‌م خه‌ڵکانه‌ ناتوانن که‌متر گرنگی بده‌ن به‌

who take this course off the Web, on their own traction,

نمره‌کان

ئه‌وان واده‌که‌ن ته‌نها له‌به‌ر یه‌ک هانده‌ر

on their own initiative, and it's quite amazing because

ئه‌وان خولیایه‌کی گه‌وره‌یان هه‌یه‌ بۆ فێر بوون

these people cannot care less about

به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ش

ده‌مه‌وێت هه‌ندێک شت بڵێم له‌سه‌ر شێوازی باوی نمره‌ دانانی زانکۆ

grades.

They are doing it because of one motivation only.

من زۆر لێی بێزارم

They have a tremendous passion to learn.

ئێمه‌ هۆگری نمره‌ بوین

چونکه‌ ئێمه‌ هۆگری زانیاری بووین

And with that in mind,

نمره‌ هه‌موو خۆشیه‌کانت لێ دووردەخاتەوە پاش شکستهێنان

I'd like to say a few words about traditional college grading.

وه‌ به‌شێکی گه‌وره‌ی په‌روه‌رده‌

I'm sick of it.

له‌باره‌ی شکست خوارنه‌وه‌

We are obsessed with grades

بەپێی ڕاوبۆچونی (چەرچڵ)، هاندان

because we are obsessed with data,

and yet grading takes away all the fun from failing,

بریتیه‌ له‌ گۆڕان له‌ شکسته‌وه‌ بۆ دانه‌یه‌کی تر

به‌بێ له‌ده‌ستدانی گه‌شبینی، پێکه‌نین

and a huge part of education

وه‌ "جۆیس" دەڵێت ئه‌وهه‌ڵانه‌

is about failing.

Courage, according to Churchill,

دەرگاکانی زانینن

به‌ڵام هێشتا ئێمه‌ به‌رگه‌ی هه‌ڵه‌ ناگرین

is the ability to go from one defeat to another

without losing enthusiasm. (Laughter)

بەڵکو ئێمە نمره‌ ده‌په‌رستین

بۆیه‌ ئێمه‌ (بی) پۆزه‌تیڤ و ئه‌ی)ی نیگه‌تیڤه‌کان کۆده‌که‌ینه‌وه‌)

And [Joyce] said that mistakes

کۆیان ده‌که‌ینه‌وه‌ بۆ ژماره‌یه‌کی وەک ٣،٤

are the portals of discovery.

And yet we don't tolerate mistakes,

که‌ له‌سه‌ر ناوچه‌وانتانه‌

وه‌ ئه‌وه‌ لێک ده‌داته‌وه‌ که‌ ئێوه‌ کێن

and we worship grades.

که‌واتە، به‌ بۆچونی من زۆر له‌گه‌ڵ ئه‌م بێ مانایه‌دا ڕۆشتین

So we collect your B pluses and your A minuses

وە پێوەری نمرە بەرەو نەمان دەچێت

and we aggregate them into a number like 3.4,

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌مه‌وێت هه‌ندێک شت بڵێم له‌باره‌ی پله‌ به‌رزکردنەوە

which is stamped on your forehead

and sums up who you are.

ده‌مه‌وێت که‌مێک له‌ پڕۆژه‌کانی ئێستامتان بۆ باسبکه‌م

Well, in my opinion, we went too far with this nonsense,

and grading became degrading.

که‌ له‌وه‌ی پێشوتر جیاوازه‌

So with that, I'd like to say a few words about upgrading,

به‌ڵام هه‌مان خه‌سڵه‌تی هه‌یه‌ له‌

فێربوونی خودی، فێربوون به‌ ئه‌نجام دان

and share with you a glimpse from my current project,

لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی و دروست کردنی کۆمه‌ڵگا

وه‌ ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ش وابه‌سته‌یە بە فێرکاری (کەی-١٢ )ه‌ وه‌

which is different from the previous one,

but it shares exactly the same characteristics

of self-learning, learning by doing,

به‌ده‌ستپێکردن له‌گه‌ڵ بیرکاری بنه‌ڕه‌ت دا

ئێمه‌ ئه‌وه‌ به‌خشته‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ین چونکه‌ باوه‌ڕمان وایه‌ که‌

self-exploration and community-building,

and this project deals with K-12 math education,

بیرکاری، وه‌ک هه‌رشتێکی تر پێویسته‌ ده‌ستی له‌سه‌ر ڕابهێنرێت

,ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌یکه‌ین، به‌شێوه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی

beginning with early age math,

ئێمه‌ په‌ره‌مان داوه‌ به‌

and we do it on tablets because we believe that

ژماره‌ی به‌رنامه‌ جوڵاوه‌کان، که‌ هه‌ریه‌که‌یان ڕوونکردنه‌وه‌ی

math, like anything else, should be taught hands on.

بنه‌مایه‌کی سه‌ره‌کیە له‌بیرکاری دا

بۆنمونه‌، با ڕوبه‌رێک وه‌ربگرین

So here's what we do. Basically, we developed

کاتێک کار له‌گه‌ڵ بنه‌مایه‌کی وه‌ک ڕوبه‌ر دەکەین

که‌واتە، هه‌ندێ ئامڕازی نیشان دەدەین که‌ منداڵی

numerous mobile apps, every one of them explaining

a particular concept in math.

بۆ بانگ هێشت کراون هه‌تا تاقییان بکه‌نه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی فێربن

So for example, let's take area.

که‌واتە ئه‌گه‌ر ناوچه‌ ئه‌وه‌ بێت که‌ سه‌رنجی ئێمه‌ ڕاده‌کێشێ، ئه‌وا شتێک

When you deal with a concept like area --

well, we also provide a set of tools that the child

که‌ ئاساییه‌ بکرێ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ڕوبه‌ره‌که‌ هه‌ڵبکه‌نین

به‌م شێوه‌ دیارکراوه‌ هه‌تا به‌ئاسانی بیژمێرێن

is invited to experiment with in order to learn.

So if area is what interests us, then one thing

چه‌ند چاڵ ده‌توانێ هه‌مووی به‌باشی بگرێته‌وه‌

which is natural to do is to tile the area

وه‌ ئه‌م ڕاهێنانه‌ بچکۆله‌یه‌ لێره‌دا یه‌که‌م

به‌رچاو ڕوونیه‌ک له‌باره‌ی بیرۆکه‌ی ڕوبه‌ره‌وه‌ ده‌دات

of this particular shape and simply count

به‌م شێوه‌یه‌، ئه‌ی چی له‌باره‌ی ڕوبه‌ری ئه‌م شێوه‌یه‌وه‌؟

how many tiles it takes to cover it completely.

که‌واتە، ئه‌گه‌رهه‌وڵ بده‌یت که‌هه‌ڵی بکه‌نیت

And this little exercise here gives you a first

ئه‌وه‌ زۆرباش کار ناکه‌ن، وانیه‌

بۆیه‌، له‌جیاتی ئه‌وه‌ ده‌توانین تاقی بکه‌ینه‌وه‌

good insight of the notion of area.

له‌گه‌ڵ ئه‌م ئامڕازه‌ جیاوازانه‌ی

Moving along, what about the area of this figure?

لێره‌دان له‌لایەن هه‌ندێ پڕۆسه‌ی

تاقیکردنه‌وه‌ی ڕێبه‌ی کراوی هه‌ڵه‌

Well, if you try to tile it, it doesn't work too well, does it.

وه‌ له‌ قۆناغێکدا بۆمان ده‌رده‌که‌وێ

که‌ ده‌توانی ئه‌نجامی بده‌یت له‌نێوان کۆمه‌ڵێ گۆڕاندا

So instead, you can experiment

,ئه‌وه‌یه‌ که‌ دوای یه‌کێکیان بکه‌ویت

with these different tools here by some process

ده‌توانی ژماره‌که‌ که‌م بکه‌یته‌وه‌

ده‌توانی به‌شه‌کان ڕێک بخه‌یته‌وه‌،

of guided trial and error,

ده‌توانی به‌یه‌که‌وه‌ بیانلکێنیت

and at some point you will discover that one thing

وه‌ پاشان بیانخه‌یته‌ پڕۆسه‌ی هه‌ڵکه‌ندنه‌وه‌

that you can do among several legitimate transformations

وه‌ک ئه‌وه‌ی پێشتر ئه‌نجاممان دا

چه‌پڵه‌ لێدان

is the following one. You can cut the figure,

you can rearrange the parts, you can glue them

ئێستا ئه‌م گۆڕانه‌ دیاری کراوه‌

and then proceed to tile just like we did before.

ناوچه‌ی ژماره‌ ڕه‌سەنه‌که‌ نه‌گۆڕاوه

(Applause)

بۆیه‌ که‌ شه‌ش ساڵانێک یاری ده‌کات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌

تازه‌ بۆی ده‌ره‌که‌وێ یاسا زیره‌که‌کان

Now this particular transformation

بۆ پێوانه‌ی هه‌ر دورییه‌کی که‌وانه‌یی ڕوبه‌ره‌که‌ یاسایەکمان دەداتێ

did not change the area of the original figure,

بو زانين

ئێمه‌ مامۆستاکان ئاڵوگۆڕ پێ ناکه‌ین

so a six-year-old who plays with this

ئێمه‌ باوه‌ڕمان وایه‌ مامۆستاکان ده‌بێت

has just discovered a clever algorithm

به‌هێز بکرێن نه‌ک ئاڵوگۆڕیان پێ بکرێت

ئه‌ی چی له‌باره‌ی ڕوبه‌ری سێگۆشه‌یەکەوە؟

to compute the area of any given parallelogram.

بۆیه‌ له‌باره‌ی هه‌ندێ تاقیکردنه‌وه‌ی ڕێبه‌ری کراوی هه‌ڵه‌وه‌

We don't replace teachers, by the way.

منداڵه‌که‌ بۆی ده‌رده‌که‌وێت، لەگەڵ یاخود بەبێ یارمەتی

We believe that teachers should be empowered, not replaced.

کوڕ یاخود کچ ده‌توانێت شێوازی ڕه‌سه‌نی ته‌نه‌که‌ وه‌ربگرێت

Moving along, what about the area of a triangle?

وه‌ پاشان ئه‌نجامه‌کان وه‌ربگرێت، پاشان بیگوازێته‌وه‌

So after some guided trial and error,

بینوسێنیت به‌ ڕاسته‌قینه‌که‌وه‌ پاشان

the child will discover, with or without help,

به‌ڕێی بکات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پێشتر ئه‌نجاممان دا

that he or she can duplicate the original figure

بیبڕێ- ڕێکی بخاته‌وه‌- پێوه‌ی بلکێنێته‌وه‌ - ئۆبس - پێکه‌وه‌ لکاندن و چه‌سپاندن

and then take the result, transpose it,

وه‌ هه‌ڵی بکۆڵێ

glue it to the original and then proceed [with] what we did before:

ئێستا ئه‌م گۆڕانکاریانه‌ ڕوبه‌ره‌کانی دوو هێنده‌ی

cut, rearrange, paste — oops— paste and glue,

شێوازه‌ ڕاشته‌قینه‌که‌ی کردوه‌، وه‌ بۆیه‌ ئێمه‌ فێری ئه‌وه‌ بووین

که‌ ڕوبه‌ری سێگۆشه‌ یه‌کسانه‌ به‌ڕوبه‌ری ئه‌م لاکێشه‌یه‌

and tile.

دابه‌ش دوو

Now this transformation has doubled the area

به‌ڵام ئێمه‌ ئه‌وه‌مان به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی بۆ ده‌رکه‌وت

of the original figure, and therefore we have just learned

بۆیه‌ سه‌ره‌ڕای فێربوونی هه‌ندێ له‌ ڕوبه‌ڕووی چێوه‌

that the area of the triangle equals the area of this rectangle

divided by two.

منداڵه‌که‌ فێری هه‌ندێک ڕۆشنبیری

But we discovered it by self-exploration.

زانستی ستراتیجی بوو، وه‌ک که‌م کردنه‌وه‌

So, in addition to learning some useful geometry,

که‌ هونه‌ری

گۆڕینی کێشه‌یه‌کی ئاڵۆزه‌ بۆ کێشه‌یه‌کی ئاسان

the child has been exposed to some pretty sophisticated

یان بە گشتی کردن،کە ئەو دڵی

science strategies, like reduction,

هه‌ر توێژینه‌وه‌یه‌کی زانستیە

which is the art of

یاخود ئه‌و ڕاستیه‌ی که‌ هه‌ندێ ناوه‌ڕۆک ناجۆراو جۆرن

transforming a complex problem into a simple one,

له‌ژێر هه‌ندێک گۆڕانکاریدا

ئه‌مه‌ش شتێکه‌ که‌ منداڵکی زۆر بچوک

or generalization, which is at the heart

of any scientific discipline,

ده‌توانێت فێری بێت به‌ به‌کارهێنانی هه‌ر به‌رنامه‌یه‌کی مۆبایل

or the fact that some properties are invariant

بۆیه‌ له‌ئێستادا، ئێمه‌ ئه‌مانه‌ ده‌که‌ین

under some transformations.

،پێش هه‌موو شتێک

And all this is something that a very young child

ئێمه‌ کتێبه‌کانی بیرکاری کەی-١٢)هه‌ڵده‌وه‌شێنینه‌وه‌)

can pick up using such mobile apps.

بۆ ژماره‌یه‌ک به‌رنامه‌ی هاوشێوه‌

چونکه‌ ناتوانین خۆمان ئه‌نجامی بده‌ین

So presently, we are doing the following:

ئێمه‌ ئامڕازێکی زۆر گران به‌هامان به‌ره‌و پێشبردوه‌ بۆ نوسین

First of all, we are decomposing the K-12 math curriculum

که‌هه‌ر نوسه‌رێک، یان هه‌ر خێزانێک یان له‌ڕاستیدا هه‌ر که‌سێک بێت

into numerous such apps.

که‌ ئاره‌زوی هه‌بێت بۆ فێربونی بیرکاری

ده‌توانێت ئه‌م ئامڕازی نوسینه‌ به‌کاربێنێت بۆ به‌ره‌و پێشبردنی هه‌ر به‌رنامه‌یه‌ک

And because we cannot do it on our own,

we've developed a very fancy authoring tool

بۆ خشته‌کردن به‌ بێی هه‌ر به‌رنامه‌سازیه‌ک

that any author, any parent or actually anyone

له‌ کۆتایدا، ئێمه‌ سیسته‌مێکی ژینگه‌یی خۆگونجێن پێکه‌وه‌ ده‌به‌ستین

who has an interest in math education,

که‌ فێرخوازه‌ جیاوه‌زه‌کان به‌راورد ده‌کات

can use this authoring tool to develop similar apps

به‌ به‌رنامه‌ی جیاوازەوە کە بکونجێ له‌گه‌ڵ ستایلی فێرخوازی ئه‌واندا

on tablets without programming.

هێزی بەره‌و پێشبردنی ئه‌م پڕۆژه‌یه‌

And finally, we are putting together an adaptive ecosystem

هاوڕێکه‌م (شمولیک لندن)ە

that will match different learners

وەک دەبینن، تەنها وەکو

with different apps according to their evolving learning style.

ئه‌وه‌ی سەلمان (٩٠)ساڵ له‌مه‌وپێش کردی

The driving force behind this project

فێڵه‌که‌ی له‌وه‌دایه‌ که‌ خۆت ده‌وره‌ بده‌یت به‌ خه‌ڵکانی بلیمه‌ت

is my colleague Shmulik London,

چونکه‌ له‌کۆتایدا

and, you see, just like

ئه‌وه‌ هه‌مووی له‌باره‌ی خه‌ڵکه‌ وه‌یه‌

Salman did about 90 years ago,

وه‌چه‌ند ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر، من له‌ (تەل ئەبیب) پیاسه‌م ده‌کرد

the trick is to surround yourself with brilliant people,

ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌م به‌دیوارێکه‌وه‌ بینی

به‌زۆره‌ ملێم ده‌زانی

because at the end,

که‌ئێستا خوێنکاره‌کانمانی پێ ئامۆژگاری ده‌که‌م

it's all about people.

ده‌مه‌وێت ئێوه‌شی پێ ئامۆژگاری بکه‌م

And a few years ago, I was walking in Tel Aviv

نازانم چه‌ند که‌س لێره‌ ئاشنایه‌

له‌گه‌ڵ زاره‌وه‌ی مێنش

and I saw this graffiti on a wall,

ئه‌وه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا مانای ئه‌وه‌یه‌ که‌ مرۆڤ بیت

and I found it so compelling

وه‌ شتی ڕاست ئه‌نجام بده‌یت

that by now I preach it to my students,

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، ئه‌وه‌ی ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌

and I'd like to try to preach it to you.

ده‌یگه‌یه‌نێت بریتیه‌ له‌ ته‌کنیکی باڵا

Now, I don't know how many people here are familiar

گرنگ ترین شت ئه‌وه‌یه‌ که‌ "مێنش" بێت, پێکه‌نین

with the term "mensch."

It basically means to be human

سوپاس. چه‌پڵه‌ لێدان

and to do the right thing.

چه‌پڵه‌ لێدان

And with that, what this graffiti says is,

"High-tech schmigh-tech.

The most important thing is to be a mensch." (Laughter)

Thank you. (Applause)

(Applause)