Shimon Schocken: The self-organizing computer course

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Ahmed Yousify

So, this is my grandfather,

ئه‌مه‌ باپیرمه‌

Salman Schocken,

سه‌لمان سکۆچن

who was born into a poor and uneducated family

که‌ له‌ خێزانێکی هه‌ژار و نه‌خوێنده‌وارهاتۆته‌ ژیانه‌وه‌

with six children to feed,

شه‌ش منداڵیان هه‌بوه‌ به خێوە دەکا

and when he was 14 years old, he was forced to

کاتێک کە ١٤ ساڵ بوو، ناچار کراوه‌

drop out of school in order to help put bread on the table.

واز له‌ خوێندن بێنێت بۆ ئەوەی یارمه‌تی خێزانه‌که‌ی بدات بۆ بژێوی ژیانیان

He never went back to school.

هه‌رگیز نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌

Instead, he went on to build a glittering empire

له‌جیاتی ئه‌وه‌، به‌ڕێگای خۆیدا ڕۆشت بۆ بنیاتنانی ئیمپراتۆڕیه‌تێکی دره‌وشاوه‌

of department stores.

له‌ دوکانی ورده‌واڵه‌کان

Salman was the consummate perfectionist,

سه‌لمان هه‌واداری باڵای هه‌بوو

and every one of his stores was a jewel

وه‌ هه‌ریه‌کێک له‌ دوکانه‌کانی گه‌وهه‌رێک بوه‌

of Bauhaus architecture.

له‌ شێوازێکی بیناسازی باوهۆس

He was also the ultimate self-learner,

ئه‌و که‌سێک بوو ته‌واو پشتی به‌خۆی به‌ست بوو بۆ فێربوون

and like everything else, he did it in grand style.

وه‌ک هه‌رشتێکی تر، ئه‌و به‌شێوازێکی مه‌زن ئه‌نجامی ده‌دا

He surrounded himself with an entourage

خۆی ده‌وره‌ دابوو به‌ده‌ست و پێوه‌ندێک

of young, unknown scholars like Martin Buber

له‌ زانای نه‌ناسراوی گه‌نج، وه‌ک مارتن بیوبه‌ر

and Shai Agnon and Franz Kafka,

شای ئاگنۆن و فرانز کافکا

and he paid each one of them a monthly salary

موچه‌یه‌کی مانگانه‌ی ده‌دایه‌ هه‌ر یه‌کێکیان

so that they could write in peace.

تاوه‌کو هه‌ریه‌کێکیان به‌ ئارامی بنوسن

And yet, in the late '30s, Salman saw what's coming.

وه پاشان، له‌کۆتایی (٣٠)ەکاندا سه‌لمان بینی چی به‌ڕێوه‌ یه‌

He fled Germany, together with his family,

له‌گه‌ڵ خێزانه‌که‌یدا، هه‌ڵهاتن بۆ ئه‌ڵمانیا

leaving everything else behind.

هه‌موو شتێکیان دوای خۆیان جێهێشت

His department stores confiscated,

ده‌ست به‌سه‌ر دوکانه‌کانیدا گیرا

he spent the rest of his life in a relentless pursuit

پاشماوەی ژیانی له‌هه‌وڵی که‌لەڕه‌قانه‌دا به‌سه‌ر برد

of art and culture.

بۆ هونه‌ر و کلتور

This high school dropout

ئه‌م خوێندنگا دواناوه‌ندیه‌ چۆڵکراوه‌

died at the age of 82,

له‌ ته‌مه‌نی ٨٢ ساڵیدا مرد

a formidable intellectual, cofounder and first CEO

بنکه‌یه‌کی گه‌وره‌ی ڕۆشنبیری،ولێکۆڵه‌ر و یه‌که‌م ڕێکخراوی بازرگانی

of the Hebrew University of Jerusalem,

زانکۆی هیبرو جیرۆسه‌لیم

and founder of Schocken Books,

وه‌ دامه‌زرێنه‌ری سکۆچ بوکس

an acclaimed imprint that was later acquired

وه‌ بانگخوازی چاپ کردن بوو که‌ پاشان بڵاوبویه‌وه‌

by Random House.

له‌لایان ڕاندۆم هاوس

Such is the power of self-study.

ئەوە جۆرێکە لە هێزی لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی

And these are my parents.

وه‌ ئه‌مانه‌ش خێزانمە دايك و باوكي من

They too did not enjoy the privilege of college education.

ئه‌وانیش به‌ هه‌مان شێوه‌ چێژیان له‌زانکۆ وه‌رنه‌گرتوه‌

They were too busy building a family and a country.

زۆر سه‌رقاڵ بوون له‌ بنیاتنانی خێزان و وڵات دا

And yet, just like Salman, they were lifelong,

ئاوا وه‌ک سه‌لمان، ئه‌وان هه‌مێشه‌

tenacious self-learners, and our home was stacked

سوربوون له‌سه‌ر فێرکاری - خودی- وه‌ ماڵه‌که‌مان پڕبوو

with thousands of books, records and artwork.

له‌ هه‌زاران کتێب، کار، هونه‌ری و ڕیکۆرد

I remember quite vividly my father telling me

ئه‌و کاته‌م زۆر باش بیردێته‌وه‌ باوکم پێی وتم

that when everyone in the neighborhood will have a TV set,

کاتێک هەموو خەڵک له‌ گه‌ڕه‌کدا ...ته‌له‌فزیۆنیان دەبێت

then we'll buy a normal F.M. radio. (Laughter)

ئێمه‌ ئه‌وکاته‌ ڕادیۆیه‌کی ئاسایی ئێف ئێم ده‌کڕین، پێکه‌نین

And that's me,

ئه‌وه‌ش منم

خه‌ریک بووم باسی هه‌ڵگرتنی یه‌که‌م ژمێره‌رمتان بکه‌م

I was going to say holding my first abacus,

but actually holding what my father would consider

به‌ڵام هه‌ڵگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ باوکم وایده‌زانی

an ample substitute to an iPad. (Laughter)

شتێکی وه‌ک ئایپادی ئێستا، پیکه‌نین

So one thing that I took from home is this notion

بۆیه‌ شتێک له‌وانه‌ی که‌ له‌ ماڵه‌و ه‌ وه‌رمگرتبوو ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ بوو

that educators don't necessarily have to teach.

که‌ به‌خێوکه‌ره‌کان له‌سه‌ریان نیه‌ فێرت بکه‌ن

Instead, they can provide an environment and resources

له‌جیاتی،ئه‌وان ده‌توانن ژینگه‌يەكي گونجاو وسه‌رچاوه‌کان

that tease out your natural ability to learn on your own.

بۆدابین بکه‌ن

که‌ توانای سروشتی فێربونت هه‌ر له‌خۆیه‌وه‌ ده‌بزوێنێت

Self-study, self-exploration, self-empowerment:

فێرکاری خودی، به‌دواداچونی خودی، خۆبه‌ره‌وپێش بردنی خودی

these are the virtues of a great education.

ئه‌مانه‌ بنه‌ماکانی په‌روه‌رده‌یه‌کی گونجاون

So I'd like to share with you a story about a self-study,

ده‌مه‌وێت چیرۆکێکتان له‌سه‌ر فێرکاری خودی بۆ باس بکه‌م

self-empowering computer science course

کۆرسێکی زانستی کۆمپیوته‌ر بۆ خۆبه‌ره‌و پێشبردنی- خودی

that I built, together with my brilliant colleague Noam Nisan.

که‌ من و هاوکاره‌ بێ هاوتاکه‌م نۆهام ناسان دامان ناوه‌

As you can see from the pictures, both Noam and I

هه‌روه‌ک ده‌توانن له‌وێنه‌که‌وه‌ بیبینن، نۆهان و من

had an early fascination with first principles,

هۆگربونێکی پێش وه‌ختمان هه‌بوو بۆ بنه‌ما سه‌ره‌تاییه‌کان

and over the years, as our knowledge of

به‌پێی تێپه‌ربوونی کات زانینی ئێمه‌

science and technology became more sophisticated,

له‌باره‌ی

زانست و ته‌کنه‌لۆژیا زیاتر ئالۆز بۆە

this early awe with the basics

ئه‌م خولیایه‌ له‌گه‌ڵ بنه‌ماکان

has only intensified.

ته‌نها چڕبوه‌وه‌

So it's not surprising that, about 12 years ago, when

ئه‌وه‌ جێی سه‌ر سوڕمان نیه‌، ١٢ ساڵ له‌مه‌و به‌ر، کاتێک

Noam and I were already computer science professors,

من و نۆوام زانای بواری زانستی کۆمپیوته‌ر بووین

we were equally frustrated by the same phenomenon.

به‌یه‌که‌وه‌ نیگه‌ران بووین له‌باره‌ی هه‌مان دیارده‌وه‌

As computers became increasingly more complex,

هه‌روه‌ک ئەوەی کۆمپیوته‌ره‌کان بەرەو زیاترئاڵۆزبوون دەچێت

our students were losing the forest for the trees,

قوتابیەکانمان توانای تێگه‌شتنیان له‌ده‌ست ده‌دەن

and indeed, it is impossible to connect

,وه‌ له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ مه‌حاڵه‌ که‌ په‌یوه‌ندی ببه‌ستیت

with the soul of the machine if you interact

له‌گه‌ڵ ڕۆحی ئامێره‌که‌دا ئه‌گه‌ر کارێک بکه‌یت

with a black box P.C. or a Mac which is shrouded

له‌گه‌ڵ سندوقی ڕه‌شی کۆمپیوتەری کەسی یاخود ماک که‌ داپۆشراوه‌

by numerous layers of closed, proprietary software.

به‌ژماره‌یه‌ک چین له‌به‌رنامه‌ی گونجاوی داخراو

So Noam and I had this insight that if we want our students

بۆیه‌ من و نۆوام ئه‌و دیده‌مان هه‌بوو که‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت قوتابیه‌کانمان

to understand how computers work,

تێبگه‌ن له‌ کۆمپیوته‌ر چۆن کار ده‌کات

and understand it in the marrow of their bones,

وه‌ ئه‌مه‌ بخه‌ینه‌ مۆخی ئێسکه‌کانیانه‌وه‌

then perhaps the best way to go about it

له‌وانه‌یه‌ باشترین ڕێگا بۆ ئەوان

is to have them build a complete, working,

ئه‌وه‌یه‌ که‌وایان لێبکه‌ین که‌ به‌ته‌واوه‌تی له‌ خۆیاندا، کارکردنی ته‌واو

general-purpose, useful computer, hardware and software,

ئامانجی گشتی، کۆمپیوته‌رێکی به‌سود، به‌رنامه‌ و پارچه‌کانی

from the ground up, from first principles.

هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌، له‌ بنه‌ما بنه‌ڕه‌تیه‌کانه‌وه‌

به‌رجه‌سته‌ بکه‌ن

Now, we had to start somewhere, and so Noam and I

ده‌بێت له‌شوێنێکه‌وه‌ ده‌ست پێبکه‌ین، من و نۆوام

decided to base our cathedral, so to speak,

به‌ردی بناغه‌ی فەرمانگەکه‌ی خۆمان دابنێین، هه‌تا بدوێین

on the simplest possible building block,

له‌سه‌ر ئه‌گه‌ری بچوکترین یه‌که‌ی بیناسازی

which is something called NAND.

NAND شتێکه‌ که‌ ناوی (ئێن ئەی ئێن دی)ە

ئه‌و هیچ نیه‌ جگه‌ له‌دەرگایه‌کی بچوکی لۆژیکی

It is nothing more than a trivial logic gate

with four input-output states.

به‌چوار جێگای ناردن -و وه‌رگرتن

ئێمه‌ ده‌ست به‌گه‌شته‌که‌مان ده‌که‌ین

So we now start this journey by telling our students

پاش ئه‌وه‌ی که‌ به‌قوتابیه‌کانمان وت

that God gave us NAND — (Laughter) —

خودا (ئێن ئەی ئێن دی) پێداوین - پێکه‌نین

and told us to build a computer, and when we asked how,

وه‌ پێی وتوین که‌ کۆمپیوته‌ر دروست بکه‌ین

کاتێکیش پرسیارمان کرد چۆن

God said, "One step at a time."

خودا وتی هه‌ر جاره‌ی هه‌نگاوێک

And then, following this advice, we start

پاشان، به‌گوێڕایه‌ڵی کردنی ئه‌م ئامۆژگاریه‌، ده‌ستمان پێکرد

with this lowly, humble NAND gate,

به‌م (NAND)به‌ به‌خشنده خۆ به‌که‌مزانه‌

and we walk our students through an elaborate sequence

قوتابیه‌کانیشمان تێده‌په‌ڕێنین

به‌زنجیره‌یه‌کی زۆر لێزانانه‌

of projects in which they gradually build a chip set,

له‌وپڕۆژانەدا که‌ خۆیان هه‌نگاوبه‌هه‌نگاو

a hardware platform, an assembler, a virtual machine,

به‌دروست کردنی پارچه‌یه‌ک له به‌شێک له‌ هاردوێر،کۆکه‌ره‌وه‌یه‌ک,ئامێرێکی گریماني

a basic operating system and a compiler

سیسته‌می کارگێڕی بنه‌مایی و کۆکه‌ره‌وه‌

for a simple, Java-like language that we call "JACK."

(بۆ شتێکی ئاسانی وه‌ک زمانی (جافا که‌پێی ده‌ڵێن جاک

The students celebrate the end of this tour de force

قوتابیه‌کان ئاهه‌نگ ده‌گێڕن به‌ته‌واوبونی ئه‌م بیرۆکه‌یه‌

by using JACK to write all sorts of cool games

به‌ به‌کارهێنانی (جاک) بۆ

نوسینی هه‌موو جۆرێکی یاریە خۆشەکان

like Pong, Snake and Tetris.

وه‌ک پۆنگ، سنەیک و تێتریس

You can imagine the tremendous joy of playing

ده‌توانیت هه‌ست به‌و خۆشیه‌ بێ کۆتاییه‌ی یاری کردن

with a Tetris game that you wrote in JACK

به‌ تیتره‌س بکه‌یت که‌ نوسیوته‌ له‌ جاک

and then compiled into machine language in a compiler

وه پاشان گۆڕدراوه‌ بۆ زمانی ئامێر له‌کۆمپیوته‌رێکدا

that you wrote also, and then seeing the result

که‌ خۆت نوسیوته‌، پاشان

running on a machine that you built starting

ده‌توانی ئه‌نجامه‌که‌ ببینیت

کارده‌کات له‌و ئامێره‌دا که‌

with nothing more than a few thousand NAND gates.

دروست کراوه‌ به‌ ده‌ست پێکردنی

هیچ شتێک جگه‌ له‌ (NAND) چه‌ند هه‌زار

It's a tremendous personal triumph of going

ئه‌وه‌ سه‌رکه‌وتنێکی تاکه‌ که‌سی گه‌وره‌یه

from first principles all the way to a fantastically complex

له‌ بنه‌ما سه‌ره‌کیه‌کانه‌وه‌ بۆ سیسته‌مێکی ئاڵۆز و باش

and useful system.

وه‌ سود به‌خش

Noam and I worked five years to facilitate

نۆوام و من پێنج ساڵ کارمان کردوه‌ بۆ ئاسان کردنی

this ascent and to create the tools and infrastructure

ئه‌م هه‌نگاوانه‌ و دروستکردنی ئامڕاز و ژێرخان

that will enable students to build it in one semester.

که‌وا له‌ قوتابیه‌کان بکات بتوانن دروستی بکه‌ن له‌ کۆرسی یه‌که‌مدا

And this is the great team that helped us make it happen.

وه‌ ئه‌مه‌ش ئه‌و تیمه‌ باشه‌یه‌ که‌ یارمه‌تی ئێمه‌یان دا ئه‌مه‌ ڕووبدات

The trick was to decompose the computer's construction

فێڵه‌که‌ له‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆمپیوته‌ره‌کاندا بوو

into numerous stand-alone modules,

بۆ ژماره‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ

each of which could be individually specified,

که‌ بتوانرێت هه‌ر دانه‌یه‌کیان به‌ته‌نها دیاری بکرێت

built and unit-tested in isolation from the rest of the project.

دروست ده‌کرێت و به‌ته‌نها پشکنینی بۆ ده‌کرێت هه‌تا کۆتایی پڕۆژه‌که‌

And from day one, Noam and I decided to put

،وه‌ هه‌ر له‌ڕۆژی یه‌که‌مه‌وه‌ من و نۆوام بڕیارماندا

all these building blocks freely available in open source

ئه‌م هه‌موو به‌شه‌ی پێکهێنانه‌ی له‌سه‌ر چاوه‌یه‌کی کراوه‌ی به‌رده‌ست دابێت

on the Web.

له‌ ئینته‌رنێتدا

So chip specifications, APIs, project descriptions,

،کەواتە پارچە تایبەتەکان ، بەرنامە جێبەجێکردنەکان

وه‌سفه‌کانی پڕۆژه‌که‌،ئامڕازی به‌رنامه‌کان

software tools, hardware simulators, CPU emulators,

نیشانده‌ر و هاردوێره‌کان نیشان ده‌ره‌کانی پڕۆسەی بەشی بنچینەیی

stacks of hundreds of slides, lectures --

چه‌ندین ڕیز له‌ سلاید، وانه‌کان

we laid out everything on the Web

هه‌موویمان له‌ ئه‌نته‌رنێت دانا

and invited the world to come over,

وه‌ بانگێشتی جیهانمان کرد که‌ بێن

take whatever they need,

هه‌رچیه‌کیان ده‌وێت بیبه‌ن

and do whatever they want with it.

وه‌ چیان ده‌وێت لێی بکه‌ن

And then something fascinating happened.

پاشان شتێکی سه‌رسوڕهێنه‌ر ڕویدا

The world came.

جیهان هات

And in short order, thousands of people

له‌ ڕیزبه‌ندیه‌کی کورتدا، هه‌زاران که‌س

were building our machine.

خه‌ریکی دروستکردنی ئامێره‌که‌مان بوو

And NAND2Tetris became one of the first

وە (ئێن ئەی ئێن دی ٢ ) تیتریس بۆیه‌ یه‌کێک له‌ یه‌که‌م

massive, open, online courses,

وانه‌ی، گشتگیری، به‌کۆمه‌ڵێ ڕاسته‌وخۆ

although seven years ago we had no idea that what

هه‌روه‌ها حه‌وت ساڵ له‌مه‌وبه‌ر نه‌مان ده‌زانی

we were doing is called MOOCs.

ئیمه‌ کارێک ده‌که‌ین پێی ده‌وترێت مۆک

We just observed how self-organized courses

تێبینیمان کرد که‌ چۆن وانه‌ی ڕێکخراوی خودی

were kind of spontaneously spawning

جۆرێک ده‌بێت له‌ جێبه‌جێ کردنی سروشتی

out of our materials.

بابه‌ته‌کانی ئێمه‌

For example, Pramode C.E.,

بۆ نمونه‌، پرامۆد سی ئی

an engineer from Kerala, India,

ئه‌ندازیارێک بوو له‌ کێرالاوه‌،لە هیندستان

has organized groups of self-learners

که‌ چه‌ندین گروپی فێرکاری خۆیی دانابوو

who build our computer under his good guidance.

کۆمپیوته‌ره‌که‌ی ئێمه‌یان له‌ژیر

چاودێریه‌ باشه‌که‌ی ئه‌و دروست کرد

And Parag Shah, another engineer, from Mumbai,

وه‌ پاراگ شا، که‌ ئه‌ندازیارێکی تربوو، له‌ مۆمبای

has unbundled our projects into smaller,

پرۆژه‌که‌ی ئێمه‌ی بچوک کرده‌وه‌

more manageable bites that he now serves

بۆبایتی که‌متر,که‌ ئێستاخۆی پێشکه‌ش ده‌کات

in his pioneering do-it-yourself computer science program.

له‌ پڕۆگرامه‌ پێشکه‌وتوه‌که‌ی کۆمپیوته‌رە ده‌ست کرده‌که‌ی خۆیدا

The people who are attracted to these courses

ئه‌و خەڵکانه‌ی که‌ ئه‌م وانانە سه‌رنجی ڕاکێشان بوون

typically have a hacker mentality.

به‌ شێوه‌یه‌کی نمونه‌یی خاوه‌نی بیرێکی هاککه‌ر بوون

They want to figure out how things work,

ئەوان ده‌یانه‌وێت بزانن که‌چۆن شته‌کان کارده‌که‌ن

and they want to do it in groups,

وه‌ ده‌یانه‌وێت به‌

گروپ ئه‌نجامی بده‌ن

like this hackers club in Washington, D.C.,

وه‌ک ئه‌م گروپه‌ هاککه‌ره‌ی واشنتۆنی پایته‌خت

that uses our materials to offer community courses.

ئه‌وه‌ یارمه‌تی بابه‌ته‌کانی ئێمه‌ ده‌دات تا کۆرسی کۆمه‌ڵه‌یی پێشکه‌ش بکه‌ین

And because these materials are widely available

به‌هۆی ئه‌وه‌وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ش به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو هه‌ن

and open-source, different people take them

وه‌ سه‌رچاوه‌ی بۆ دروستکراوه‌، خه‌ڵکانێکی زۆر ده‌یانبه‌ن

to very different and unpredictable directions.

به‌ره‌و ئاڕاسته‌ی زۆر جیاواز و پێچه‌وانه‌

For example, Yu Fangmin, from Guangzhou,

بۆنمونه‌، یو فانگمین، لە گوانگزوه‌وه‌

has used FPGA technology

(ته‌کنه‌ لۆژیای(ئێف پی جی ئەی به‌کار هێنا بوو

to build our computer and show others how to do the same

له‌دروست کردنی کۆمپیوته‌ره‌ کانماندا

و پاشان نیشانی ئەوانی تری دابوو که‌چۆن دووباره‌ی بکه‌نه‌وه‌

using a video clip, and Ben Craddock developed

به‌هۆی ڤیدیۆیه‌که‌وه‌، وه‌ بین کڕادۆک به‌ره‌و پێشی برد

a very nice computer game that unfolds

جۆرێکی زۆر باشی یاری کۆمپیوته‌ری تر دروستکرا

inside our CPU architecture, which is quite a complex

(له‌ناو( پڕۆسەی بەشی بنچینەیی کۆمپیوته‌ره‌کاندا، زۆر ئاڵۆزه‌

3D maze that Ben developed

سێ دووریه‌ک هەیە کە لەوەی (بین) پێشکەوتوترە

using the Minecraft 3D simulator engine.

به‌به‌کار هێنانی بزوێنه‌ری هه‌ستیاری سێ دوری مینیکرافت

The Minecraft community went bananas over this project,

کۆمه‌ڵگەی مینیکرافت

وه‌ک ئالوده‌بویان لێهاتبوو به‌رامبه‌ر به‌م پڕۆژه‌یه‌

and Ben became an instant media celebrity.

وە (بین)یش بو به‌ ناودارێکی ئه‌وکاته‌ی میدیاکان

And indeed, for quite a few people,

له‌ڕاستیدا بۆ ژماره‌یه‌ک کەم له‌ خه‌ڵکی

taking this NAND2Tetris pilgrimage, if you will,

ئەم (ئێن ئەی ئێن دی)ە وەربگریت، ئەگەر وابکەیت

has turned into a life-changing experience.

ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ ئه‌زمونی گۆڕینی ژیان

For example, take Dan Rounds, who is a music

بۆ نمونه‌، (دان ڕاونوس) وه‌ربگرن، که‌ پسپۆڕی مۆسیقا و

and math major from East Lansing, Michigan.

بیرکاری بوو له‌ (ئێست لانسین میشیگانه‌و)ه‌

A few weeks ago, Dan posted a victorious post

چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر، دان) پۆستێکی سه‌رکه‌وتوی)

on our website, and I'd like to read it to you.

,له‌ماڵپه‌ڕه‌که‌ی ئێمه‌دا دانابوو

ده‌مه‌وێت بۆتان بخوێنمه‌وه‌

So here's what Dan said.

ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ (دان) وتویه‌تی

"I did the coursework because understanding computers

من وانه‌کانم خوێند چونکه‌ تێگه‌یشتن له‌ کۆمپیوته‌ر

is important to me, just like literacy and numeracy,

گرنگه‌ بۆ من، وه‌ خوێنده‌واری و ژماردن

and I made it through. I never worked harder on anything,

وابزانم واشمکردوه‌، هه‌رگیز له‌وه‌ زیاتر

خۆم ماندوو نه‌کردوه‌ بۆ هیچ شتێک

never been challenged to this degree.

هه‌رگیز به‌م ڕاده‌یه‌ ته‌حه‌دا نه‌کرابووم

But given what I now feel capable of doing,

به‌ڵام ئه‌و هه‌سته‌ی پێ ده‌به‌خشیم که‌ ئێستا ده‌توانم بیکه‌م

I would certainly do it again.

به‌دڵنیاییه‌وه‌ جارێکی تریش ئه‌نجامی ده‌ده‌م

To anyone considering NAND2Tetris,

بۆهه‌ر که‌سێک که‌ تێبینی

ئێن ئەی ئێن دی) کردبێت)

it's a tough journey, but you'll be profoundly changed."

ئه‌وه‌ وه‌ک گه‌شتێکه‌، به‌ڵام تۆ به‌شێوه‌یه‌کی بنه‌چه‌یی قوڵ ده‌گۆڕێیت

So Dan demonstrates the many self-learners

بۆیه‌ (دان) چه‌ندین فێرخوازی خودی ده‌ناسێنێت

who take this course off the Web, on their own traction,

که‌ئه‌م کۆرسانه‌ ده‌بینن به‌ڕاسته‌وخۆ له‌ ئه‌نته‌رنێت، هه‌ر له‌خۆیانه‌وه‌

on their own initiative, and it's quite amazing because

به‌ده‌ست پێشخه‌ری خۆیان، وه‌ ئه‌وه‌ش زۆر سه‌ر سوڕهێنه‌ره‌ چونکه‌

these people cannot care less about

ئه‌م خه‌ڵکانه‌ ناتوانن که‌متر گرنگی بده‌ن به‌

grades.

نمره‌کان

They are doing it because of one motivation only.

ئه‌وان واده‌که‌ن ته‌نها له‌به‌ر یه‌ک هانده‌ر

They have a tremendous passion to learn.

ئه‌وان خولیایه‌کی گه‌وره‌یان هه‌یه‌ بۆ فێر بوون

And with that in mind,

به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ش

I'd like to say a few words about traditional college grading.

ده‌مه‌وێت هه‌ندێک شت بڵێم له‌سه‌ر شێوازی باوی نمره‌ دانانی زانکۆ

I'm sick of it.

من زۆر لێی بێزارم

We are obsessed with grades

ئێمه‌ هۆگری نمره‌ بوین

because we are obsessed with data,

چونکه‌ ئێمه‌ هۆگری زانیاری بووین

and yet grading takes away all the fun from failing,

نمره‌ هه‌موو خۆشیه‌کانت لێ دووردەخاتەوە پاش شکستهێنان

and a huge part of education

وه‌ به‌شێکی گه‌وره‌ی په‌روه‌رده‌

is about failing.

له‌باره‌ی شکست خوارنه‌وه‌

Courage, according to Churchill,

بەپێی ڕاوبۆچونی (چەرچڵ)، هاندان

is the ability to go from one defeat to another

بریتیه‌ له‌ گۆڕان له‌ شکسته‌وه‌ بۆ دانه‌یه‌کی تر

without losing enthusiasm. (Laughter)

به‌بێ له‌ده‌ستدانی گه‌شبینی، پێکه‌نین

And [Joyce] said that mistakes

وه‌ "جۆیس" دەڵێت ئه‌وهه‌ڵانه‌

are the portals of discovery.

دەرگاکانی زانینن

And yet we don't tolerate mistakes,

به‌ڵام هێشتا ئێمه‌ به‌رگه‌ی هه‌ڵه‌ ناگرین

and we worship grades.

بەڵکو ئێمە نمره‌ ده‌په‌رستین

So we collect your B pluses and your A minuses

بۆیه‌ ئێمه‌ (بی) پۆزه‌تیڤ و ئه‌ی)ی نیگه‌تیڤه‌کان کۆده‌که‌ینه‌وه‌)

and we aggregate them into a number like 3.4,

کۆیان ده‌که‌ینه‌وه‌ بۆ ژماره‌یه‌کی وەک ٣،٤

which is stamped on your forehead

که‌ له‌سه‌ر ناوچه‌وانتانه‌

and sums up who you are.

وه‌ ئه‌وه‌ لێک ده‌داته‌وه‌ که‌ ئێوه‌ کێن

Well, in my opinion, we went too far with this nonsense,

که‌واتە، به‌ بۆچونی من زۆر له‌گه‌ڵ ئه‌م بێ مانایه‌دا ڕۆشتین

and grading became degrading.

وە پێوەری نمرە بەرەو نەمان دەچێت

So with that, I'd like to say a few words about upgrading,

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌مه‌وێت هه‌ندێک شت بڵێم له‌باره‌ی پله‌ به‌رزکردنەوە

and share with you a glimpse from my current project,

ده‌مه‌وێت که‌مێک له‌ پڕۆژه‌کانی ئێستامتان بۆ باسبکه‌م

which is different from the previous one,

که‌ له‌وه‌ی پێشوتر جیاوازه‌

but it shares exactly the same characteristics

به‌ڵام هه‌مان خه‌سڵه‌تی هه‌یه‌ له‌

of self-learning, learning by doing,

فێربوونی خودی، فێربوون به‌ ئه‌نجام دان

self-exploration and community-building,

لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی و دروست کردنی کۆمه‌ڵگا

and this project deals with K-12 math education,

وه‌ ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ش وابه‌سته‌یە بە فێرکاری (کەی-١٢ )ه‌ وه‌

beginning with early age math,

به‌ده‌ستپێکردن له‌گه‌ڵ بیرکاری بنه‌ڕه‌ت دا

and we do it on tablets because we believe that

ئێمه‌ ئه‌وه‌ به‌خشته‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ین چونکه‌ باوه‌ڕمان وایه‌ که‌

math, like anything else, should be taught hands on.

بیرکاری، وه‌ک هه‌رشتێکی تر پێویسته‌ ده‌ستی له‌سه‌ر ڕابهێنرێت

,ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌یکه‌ین، به‌شێوه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی

So here's what we do. Basically, we developed

ئێمه‌ په‌ره‌مان داوه‌ به‌

numerous mobile apps, every one of them explaining

ژماره‌ی به‌رنامه‌ جوڵاوه‌کان، که‌ هه‌ریه‌که‌یان ڕوونکردنه‌وه‌ی

a particular concept in math.

بنه‌مایه‌کی سه‌ره‌کیە له‌بیرکاری دا

So for example, let's take area.

بۆنمونه‌، با ڕوبه‌رێک وه‌ربگرین

When you deal with a concept like area --

کاتێک کار له‌گه‌ڵ بنه‌مایه‌کی وه‌ک ڕوبه‌ر دەکەین

well, we also provide a set of tools that the child

که‌واتە، هه‌ندێ ئامڕازی نیشان دەدەین که‌ منداڵی

is invited to experiment with in order to learn.

بۆ بانگ هێشت کراون هه‌تا تاقییان بکه‌نه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی فێربن

So if area is what interests us, then one thing

که‌واتە ئه‌گه‌ر ناوچه‌ ئه‌وه‌ بێت که‌ سه‌رنجی ئێمه‌ ڕاده‌کێشێ، ئه‌وا شتێک

which is natural to do is to tile the area

که‌ ئاساییه‌ بکرێ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ڕوبه‌ره‌که‌ هه‌ڵبکه‌نین

of this particular shape and simply count

به‌م شێوه‌ دیارکراوه‌ هه‌تا به‌ئاسانی بیژمێرێن

how many tiles it takes to cover it completely.

چه‌ند چاڵ ده‌توانێ هه‌مووی به‌باشی بگرێته‌وه‌

And this little exercise here gives you a first

وه‌ ئه‌م ڕاهێنانه‌ بچکۆله‌یه‌ لێره‌دا یه‌که‌م

good insight of the notion of area.

به‌رچاو ڕوونیه‌ک له‌باره‌ی بیرۆکه‌ی ڕوبه‌ره‌وه‌ ده‌دات

Moving along, what about the area of this figure?

به‌م شێوه‌یه‌، ئه‌ی چی له‌باره‌ی ڕوبه‌ری ئه‌م شێوه‌یه‌وه‌؟

Well, if you try to tile it, it doesn't work too well, does it.

که‌واتە، ئه‌گه‌رهه‌وڵ بده‌یت که‌هه‌ڵی بکه‌نیت

ئه‌وه‌ زۆرباش کار ناکه‌ن، وانیه‌

So instead, you can experiment

بۆیه‌، له‌جیاتی ئه‌وه‌ ده‌توانین تاقی بکه‌ینه‌وه‌

with these different tools here by some process

له‌گه‌ڵ ئه‌م ئامڕازه‌ جیاوازانه‌ی

لێره‌دان له‌لایەن هه‌ندێ پڕۆسه‌ی

of guided trial and error,

تاقیکردنه‌وه‌ی ڕێبه‌ی کراوی هه‌ڵه‌

and at some point you will discover that one thing

وه‌ له‌ قۆناغێکدا بۆمان ده‌رده‌که‌وێ

that you can do among several legitimate transformations

که‌ ده‌توانی ئه‌نجامی بده‌یت له‌نێوان کۆمه‌ڵێ گۆڕاندا

is the following one. You can cut the figure,

,ئه‌وه‌یه‌ که‌ دوای یه‌کێکیان بکه‌ویت

ده‌توانی ژماره‌که‌ که‌م بکه‌یته‌وه‌

you can rearrange the parts, you can glue them

ده‌توانی به‌شه‌کان ڕێک بخه‌یته‌وه‌،

ده‌توانی به‌یه‌که‌وه‌ بیانلکێنیت

and then proceed to tile just like we did before.

وه‌ پاشان بیانخه‌یته‌ پڕۆسه‌ی هه‌ڵکه‌ندنه‌وه‌

(Applause)

وه‌ک ئه‌وه‌ی پێشتر ئه‌نجاممان دا

چه‌پڵه‌ لێدان

Now this particular transformation

ئێستا ئه‌م گۆڕانه‌ دیاری کراوه‌

did not change the area of the original figure,

ناوچه‌ی ژماره‌ ڕه‌سەنه‌که‌ نه‌گۆڕاوه

so a six-year-old who plays with this

بۆیه‌ که‌ شه‌ش ساڵانێک یاری ده‌کات له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌

has just discovered a clever algorithm

تازه‌ بۆی ده‌ره‌که‌وێ یاسا زیره‌که‌کان

to compute the area of any given parallelogram.

بۆ پێوانه‌ی هه‌ر دورییه‌کی که‌وانه‌یی ڕوبه‌ره‌که‌ یاسایەکمان دەداتێ

We don't replace teachers, by the way.

بو زانين

ئێمه‌ مامۆستاکان ئاڵوگۆڕ پێ ناکه‌ین

We believe that teachers should be empowered, not replaced.

ئێمه‌ باوه‌ڕمان وایه‌ مامۆستاکان ده‌بێت

Moving along, what about the area of a triangle?

به‌هێز بکرێن نه‌ک ئاڵوگۆڕیان پێ بکرێت

ئه‌ی چی له‌باره‌ی ڕوبه‌ری سێگۆشه‌یەکەوە؟

So after some guided trial and error,

بۆیه‌ له‌باره‌ی هه‌ندێ تاقیکردنه‌وه‌ی ڕێبه‌ری کراوی هه‌ڵه‌وه‌

the child will discover, with or without help,

منداڵه‌که‌ بۆی ده‌رده‌که‌وێت، لەگەڵ یاخود بەبێ یارمەتی

that he or she can duplicate the original figure

کوڕ یاخود کچ ده‌توانێت شێوازی ڕه‌سه‌نی ته‌نه‌که‌ وه‌ربگرێت

and then take the result, transpose it,

وه‌ پاشان ئه‌نجامه‌کان وه‌ربگرێت، پاشان بیگوازێته‌وه‌

بینوسێنیت به‌ ڕاسته‌قینه‌که‌وه‌ پاشان

glue it to the original and then proceed [with] what we did before:

به‌ڕێی بکات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پێشتر ئه‌نجاممان دا

cut, rearrange, paste — oops— paste and glue,

بیبڕێ- ڕێکی بخاته‌وه‌- پێوه‌ی بلکێنێته‌وه‌ - ئۆبس - پێکه‌وه‌ لکاندن و چه‌سپاندن

and tile.

وه‌ هه‌ڵی بکۆڵێ

Now this transformation has doubled the area

ئێستا ئه‌م گۆڕانکاریانه‌ ڕوبه‌ره‌کانی دوو هێنده‌ی

of the original figure, and therefore we have just learned

شێوازه‌ ڕاشته‌قینه‌که‌ی کردوه‌، وه‌ بۆیه‌ ئێمه‌ فێری ئه‌وه‌ بووین

that the area of the triangle equals the area of this rectangle

که‌ ڕوبه‌ری سێگۆشه‌ یه‌کسانه‌ به‌ڕوبه‌ری ئه‌م لاکێشه‌یه‌

divided by two.

دابه‌ش دوو

But we discovered it by self-exploration.

به‌ڵام ئێمه‌ ئه‌وه‌مان به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی خودی بۆ ده‌رکه‌وت

So, in addition to learning some useful geometry,

بۆیه‌ سه‌ره‌ڕای فێربوونی هه‌ندێ له‌ ڕوبه‌ڕووی چێوه‌

the child has been exposed to some pretty sophisticated

منداڵه‌که‌ فێری هه‌ندێک ڕۆشنبیری

science strategies, like reduction,

زانستی ستراتیجی بوو، وه‌ک که‌م کردنه‌وه‌

which is the art of

که‌ هونه‌ری

transforming a complex problem into a simple one,

گۆڕینی کێشه‌یه‌کی ئاڵۆزه‌ بۆ کێشه‌یه‌کی ئاسان

or generalization, which is at the heart

یان بە گشتی کردن،کە ئەو دڵی

of any scientific discipline,

هه‌ر توێژینه‌وه‌یه‌کی زانستیە

or the fact that some properties are invariant

یاخود ئه‌و ڕاستیه‌ی که‌ هه‌ندێ ناوه‌ڕۆک ناجۆراو جۆرن

under some transformations.

له‌ژێر هه‌ندێک گۆڕانکاریدا

And all this is something that a very young child

ئه‌مه‌ش شتێکه‌ که‌ منداڵکی زۆر بچوک

can pick up using such mobile apps.

ده‌توانێت فێری بێت به‌ به‌کارهێنانی هه‌ر به‌رنامه‌یه‌کی مۆبایل

So presently, we are doing the following:

بۆیه‌ له‌ئێستادا، ئێمه‌ ئه‌مانه‌ ده‌که‌ین

First of all, we are decomposing the K-12 math curriculum

،پێش هه‌موو شتێک

ئێمه‌ کتێبه‌کانی بیرکاری کەی-١٢)هه‌ڵده‌وه‌شێنینه‌وه‌)

into numerous such apps.

بۆ ژماره‌یه‌ک به‌رنامه‌ی هاوشێوه‌

And because we cannot do it on our own,

چونکه‌ ناتوانین خۆمان ئه‌نجامی بده‌ین

we've developed a very fancy authoring tool

ئێمه‌ ئامڕازێکی زۆر گران به‌هامان به‌ره‌و پێشبردوه‌ بۆ نوسین

that any author, any parent or actually anyone

که‌هه‌ر نوسه‌رێک، یان هه‌ر خێزانێک یان له‌ڕاستیدا هه‌ر که‌سێک بێت

who has an interest in math education,

که‌ ئاره‌زوی هه‌بێت بۆ فێربونی بیرکاری

can use this authoring tool to develop similar apps

ده‌توانێت ئه‌م ئامڕازی نوسینه‌ به‌کاربێنێت بۆ به‌ره‌و پێشبردنی هه‌ر به‌رنامه‌یه‌ک

on tablets without programming.

بۆ خشته‌کردن به‌ بێی هه‌ر به‌رنامه‌سازیه‌ک

And finally, we are putting together an adaptive ecosystem

له‌ کۆتایدا، ئێمه‌ سیسته‌مێکی ژینگه‌یی خۆگونجێن پێکه‌وه‌ ده‌به‌ستین

that will match different learners

که‌ فێرخوازه‌ جیاوه‌زه‌کان به‌راورد ده‌کات

with different apps according to their evolving learning style.

به‌ به‌رنامه‌ی جیاوازەوە کە بکونجێ له‌گه‌ڵ ستایلی فێرخوازی ئه‌واندا

The driving force behind this project

هێزی بەره‌و پێشبردنی ئه‌م پڕۆژه‌یه‌

is my colleague Shmulik London,

هاوڕێکه‌م (شمولیک لندن)ە

and, you see, just like

وەک دەبینن، تەنها وەکو

Salman did about 90 years ago,

ئه‌وه‌ی سەلمان (٩٠)ساڵ له‌مه‌وپێش کردی

the trick is to surround yourself with brilliant people,

فێڵه‌که‌ی له‌وه‌دایه‌ که‌ خۆت ده‌وره‌ بده‌یت به‌ خه‌ڵکانی بلیمه‌ت

because at the end,

چونکه‌ له‌کۆتایدا

it's all about people.

ئه‌وه‌ هه‌مووی له‌باره‌ی خه‌ڵکه‌ وه‌یه‌

And a few years ago, I was walking in Tel Aviv

وه‌چه‌ند ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر، من له‌ (تەل ئەبیب) پیاسه‌م ده‌کرد

and I saw this graffiti on a wall,

ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌م به‌دیوارێکه‌وه‌ بینی

and I found it so compelling

به‌زۆره‌ ملێم ده‌زانی

that by now I preach it to my students,

که‌ئێستا خوێنکاره‌کانمانی پێ ئامۆژگاری ده‌که‌م

and I'd like to try to preach it to you.

ده‌مه‌وێت ئێوه‌شی پێ ئامۆژگاری بکه‌م

Now, I don't know how many people here are familiar

نازانم چه‌ند که‌س لێره‌ ئاشنایه‌

with the term "mensch."

له‌گه‌ڵ زاره‌وه‌ی مێنش

It basically means to be human

ئه‌وه‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا مانای ئه‌وه‌یه‌ که‌ مرۆڤ بیت

and to do the right thing.

وه‌ شتی ڕاست ئه‌نجام بده‌یت

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، ئه‌وه‌ی ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌

And with that, what this graffiti says is,

"High-tech schmigh-tech.

ده‌یگه‌یه‌نێت بریتیه‌ له‌ ته‌کنیکی باڵا

The most important thing is to be a mensch." (Laughter)

گرنگ ترین شت ئه‌وه‌یه‌ که‌ "مێنش" بێت, پێکه‌نین

Thank you. (Applause)

سوپاس. چه‌پڵه‌ لێدان

(Applause)

چه‌پڵه‌ لێدان