3 ways to build a happy marriage and avoid divorce | George Blair-West

Translator: Razaw S. Bor Reviewer: Zhila Mawlood

Almost 50 years ago,

نزیکەی ٥٠ ساڵ لەمەوپێش،

psychiatrists Richard Rahe and Thomas Holmes developed an inventory

ڕیچارد ڕەی و تۆماس هۆڵمز، کە پزیشکی دەروونین، پەرەیان بە داهینانێکدا

of the most distressing human experiences that we could have.

بۆ خەمناکترین ئەو حاڵەتانەی کە توشیان دەبین.

Number one on the list? Death of a spouse.

ژمارە یەک لە لیستەکە؟ مردنی یەکێک لە هاوسەرەکانە.

Number two, divorce. Three, marital separation.

ژمارە دوو، تەڵاق. سێیەمیش جیابوونەوەی هاوسەرانە.

Now, generally, but not always,

ئێستا، بە گشتی، بەس هەموو جار نا،

for those three to occur, we need what comes in number seven on the list,

تا ئەم سێ خاڵە ڕووبدەن، پێویستیمان بە ژمارە حەوت هەیە لە لیستەکەدا،

which is marriage.

کە هاوسەرگیرییە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Fourth on the list is imprisonment in an institution.

چوارەم لە لیستەکەدا زیندانیە لە بەندینخانەیەکدا.

Now, some say number seven has been counted twice.

هەندێ کەس لەوانەیە بڵێن ژمارە حەوت دوو جار ژمێردراوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

I don't believe that.

من باوەڕم بەمە نییە.

When the life stress inventory was built,

کاتێک کە ئاماری فشاری ژیان ئامادە کرا،

back then, a long-term relationship pretty much equated to a marriage.

لە دواوە، پەیوەندییەکی درێژخایەن زۆر یەکسانە بە هاوسەرگیرییەک.

Not so now.

بەڵام ێئستا نا.

So for the purposes of this talk, I'm going to be including

و بۆ ئامانجی ئەم قسەمان، بەشداری دەکەم بە

de facto relationships, common-law marriages

پەیوەندی نێوان هاوسەرگیری باو

and same-sex marriages,

و هاوسەرگیری هاوڕەگەزەکان،

or same-sex relationships soon hopefully to become marriages.

یان پەیوەندی هاوڕەگەزەکان کە هیوادارین بەم زوانە ببێتە هاوسەرگیری.

And I can say from my work with same-sex couples,

لە کارەکەم ئەو یاسایەی لەگەڵ هاوڕەگەزەکان باسی دەکەم،

the principles I'm about to talk about are no different.

ئەو ڕێسایەی کە خەریکە باسی دەکەم هیچ جیاوازی نییە.

They're the same across all relationships.

لە هەموو پەیوەندییەکاندا وەک یەکە.

So in a modern society,

کەواتە لە کۆمەڵگەی پێشکەوتوودا،

we know that prevention is better than cure.

دەزانین کە خۆپاراستن باشترە لە چارەسەرکردن.

We vaccinate against polio, diphtheria, tetanus, whooping cough, measles.

بۆیە کوتان دژی شەلەلی منداڵان، دیفتيریا، تێتانوس، کۆکین، سوورێژه‌ بەکاردەهێنین.

We have awareness campaigns for melanoma, stroke, diabetes --

کەمپەینی وشیارکردنەوەمان بۆ شێرپه‌نجه‌ی پێست، جەڵتە، شەکرە هەیە.

all important campaigns.

ئەم هەموو کەمپەینە گرنگانە.

But none of those conditions come close

بەڵام هیچ یەک لەو حاڵەتانە

to affecting 45 percent of us.

کاریگەریان لەسەر سەدا ٤٥ ی ئێمە نییە.

Forty-five percent: that's our current divorce rate.

لە سەدا چل و پێنج: ئەمە ڕێژەی تەڵاق لە ئێستادا.

Why no prevention campaign for divorce?

بۆ هیچ کەمپەینێک بۆ تەڵاق نییە؟

Well, I think it's because our policymakers don't believe

وا بیردەکەمەوە، لەبەرئەوە بێت کە سیاسەتمەندارانمان باوەڕیان نییە

that things like attraction and the way relationships are built

بە شتی وەک سەرنج ڕاکێشان و ئەو ڕێگەیانەی

is changeable or educable.

کە پەیوەندییەکان دروست ئەبن دەکریت بگۆڕێن.

Why?

بۆچی؟

Well, our policymakers currently are Generation X.

ئەم سیاسەتمەندارانەی ئێمە لە جیلی X.

They're in their 30s to 50s.

ئەوان لە تەمەنی سییەکان تا پەنجاکانی خۆیاندان.

And when I'm talking to these guys about these issues,

کاتێکیش باسی ئەم کێشانەیان بۆ دەکەم،

I see their eyes glaze over,

دەبینم چاویان پڕ لە فرمێسکە،

and I can see them thinking,

و دەیانبینم بیر دەکەنەوە،

"Doesn't this crazy psychiatrist get it?

"ئەرێ ئەم دکتۆرە دەروونییە تێناگات؟

You can't control the way in which people attract other people

تۆ ناتوانی کۆنتڕۆڵی ئەو ڕێگەیە بکەی کە خەڵک سەرنجی یەکتری پێ ڕادەکێشن

and build relationships."

و پەیوەندی دروست بکەی."

Not so, our dear millennials.

نەخێر، ئازیزەکەم.

This is the most information-connected, analytical and skeptical generation,

ئەمە زۆرترین زانیارییە نەبه‌ستراوەتەوە، نەوەی شیکار و گومان،

making the most informed decisions of any generation before them.

بە ئاگادارترین بڕیار لە نەوەی پێش خۆیان.

And when I talk to millennials, I get a very different reaction.

کاتێک قسە لەگەڵ گەنجانی تەمەن بیست ساڵ دەکەم، من کاردانەوەی زۆر جیاوازم هەیە.

They actually want to hear about this.

لە ڕاستیدا ئەوان دەیانەوێت گوێبیستی ئەمە بن.

They want to know about how do we have relationships that last?

دەیانەوێت بزانن کە چۆن پەیوەندییەکان بەردەوام دەبن و تا سەر دەبن؟

So for those of you who want to embrace the post- "romantic destiny" era with me,

کەواتە بۆ ئەوانەی کە دەیانەوێت باوەشییان بۆ بکەن لەگەڵ مندا،

let me talk about my three life hacks for preventing divorce.

با قسەتان بۆ بکەم سەبارەت بە ٣ رێگە بۆ ڕێگری کردن لە جبابوونەوە.

Now, we can intervene to prevent divorce at two points:

ئێستاش، دەتوانین ڕێگر بین لە جیابوونەوە لەم دوو خاڵەوە:

later, once the cracks begin to appear in an established relationship;

دواتر، کە درزەکان دەرکەوتن لە پەیوەندییەکدا کە دروستمان کردوە؛

or earlier, before we commit, before we have children.

یان پێشتر، پێش ئەوەی ئێمە دەست پێبکەین و منداڵمان هەبێت.

And that's where I'm going to take us now.

کە من ئێستا قسەی دەربارە دەکەم.

So my first life hack:

یەکەم ڕێگەم:

millennials spend seven-plus hours on their devices a day.

گەنجانی بیست ساڵی زیاتر لە حەوت کاتژمێر لە ڕۆژێکدا بە ئامێرەکانیانەوە بەسەردەبەن.

That's American data.

ئەمە داتایەکی ئەمریکییە.

And some say, probably not unreasonably,

هەندێکیش دەڵێن، لەوانەیە بەبێ هۆ نەبێت.

this has probably affected their face-to-face relationships.

ئەمە لەوانەیە کاریگەری لەسەر پەیوەندییە ڕووبەڕووەکان هەبووبێت.

لە ڕاستیدا، وەک زیادەیەکیش بۆ ئەو کلتوورە،

Indeed, and add to that the hookup culture,

ergo apps like Tinder,

بەرنامە بەیەک گەیەنەرەکان وەک تیندەر،

and it's no great surprise that the 20-somethings that I work with

و جێی سەرسوڕمانیش نییە کە ئەو ٢٠ ساڵانەی کە ئیشیان لەگەڵ دەکەم

will often talk to me about how it is often easier for them

زۆرجار قسەم بۆ دەکەن دەربارەی ئەوەی کە چەند ئاسانترە بۆ ئەوان

to have sex with somebody that they've met

کە سێکس بکەن لەگەڵ یەکێک کە ئەوان بینیوویانە

than have a meaningful conversation.

تا ئەوەی کە گفتوگۆیەکی ماناداریان هەبێت.

Now, some say this is a bad thing.

ئێستا، هەندێک دەڵێن ئەمە شتێکی خراپە.

I say this is a really good thing.

من دەڵێم کە شتێکی زۆر باشە.

It's a particularly good thing

بە تایبەتی شتێکی باشە

to be having sex outside of the institution of marriage.

کە بتوانیت سێکس بکەیت لە دەرەوەی بازنەی هاوسەرگیری.

Now, before you go out and get all moral on me,

ئێستا، پێش ئەوەی هەمووتان بڕۆنە دەرەوە و باسی ڕەوشتم بکەن،

remember that Generation X, in the American Public Report,

بیرتان بێت کە نەوەی ئێکس، لە ڕاپرسییەکی کۆمەڵگەی ئەمریکییدا،

they found that 91 percent of women

دۆزیانەوە کە لەسەدا ٩١ ی ژنان

had had premarital sex by the age of 30.

سێکسی بێ زەواجیان پێش تەمەنی ٣٠ ساڵی کردووە.

Ninety-one percent.

لەسەدا نەوەت و یەک.

It's a particularly good thing that these relationships are happening later.

شتێکی باشە کە ئەم پەیوەندییانە دواتر ڕوو دەدەن.

See, boomers in the '60s --

دەبینن، بوومەرەکان لە ساڵی شەستەکاندا --

they were getting married at an average age for women of 20

هاوسەرگیریان دەکرد، بە ڕێژەیەکی گشتی بۆ ئافرەتان لە ٢٠ ساڵی

and 23 for men.

و پیاوانیش لە ٢٣ ساڵی.

2015 in Australia?

٢٠١٥ لە ئوستوڕالیا؟

That is now 30 for women and 32 for men.

ئێستا لە ٣٠ ساڵییەوە بۆ ئافرەتانە و ٣٢ ساڵییش بۆ پیاوانە.

That's a good thing, because the older you are when you get married,

ئەوە شتێکی باشە، چونکە تا گەورەتر بیت کە هاوسەرگیری دەکەیت،

the lower your divorce rate.

ڕێژەی جیابوونەوە کەمتر دەبێتەوە.

Why?

بۆچی؟

Why is it helpful to get married later?

بۆچی بەسوودە کە دواتر هاوسەرگیری بکەیت؟

Three reasons.

لەبەر سێ هۆکار.

Firstly, getting married later allows the other two preventers of divorce

یەکەم، هاوسەرگیری لە تەمەنێکی درەنگتر، ڕێگە بەم دوو ڕێگریەی جیابوونەوە دەدات

to come into play.

کە بێنە مەیدان.

They are tertiary education

کە بریتین لە خوێندنی باڵا

and a higher income, which tends to go with tertiary education.

و موچەیەکی باشتر، کە بەیەکەوە دێن لەگەڵ خوێندنی باڵا.

So these three factors all kind of get mixed up together.

ئەم سێ هۆکارە، هەرسێکیان تێکەڵ بە یەک دەبن.

Number two,

ژمارە دوو،

neuroplasticity research tell us

توێژەرانی نەشتەرگەری دەمار گۆرین پێمان دەڵێت

that the human brain is still growing until at least the age of 25.

کە مێشکی مرۆڤ تا نزیکەی ٢٥ ساڵی لە گەشەدایە .

ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت ئەو شتانەی بیری لێدەکەینەوە و شێوازی بیرکردنەوەمان

So that means how you're thinking and what you're thinking

is still changing up until 25.

تا ٢٥ ساڵی بەردەوام لە گۆڕان دایە.

And thirdly, and most importantly to my mind, is personality.

و سێیەم، گرنگترینیان لە مێشکمدا، کەسایەتییە.

Your personality at the age of 20

کەسایەتیت لە ٢٠ ساڵییدا

does not correlate with your personality at the age of 50.

یەک ناگرێتەوە لەگەڵ کەسایەتیت لە ٥٠ ساڵیدا.

But your personality at the age of 30

بەڵام کەسایەتیت لە ٣٠ ساڵیدا

does correlate with your personality at the age of 50.

لەگەڵ کەسایەتیت لە ٥٠ ساڵیدا یەک دەگرێتەوە.

بۆیە کاتێک لە یەکێک دەپرسم بە گەنجی هاوسەرگیری کردوە بۆ جیابوونەتەوە،

So when I ask somebody who got married young why they broke up,

and they say, "We grew apart,"

و دەڵێن، "ئێمە جیابووینەتەوە،"

they're being surprisingly accurate,

ئەوان بە شێوەیەکی سەرسورهێنەرانە ڕاستن،

because the 20s is a decade of rapid change and maturation.

چونکە تەمەنی ٢٠ ساڵی، تەمەنی گۆڕانکاری خێرا و پێگەیشتنە.

So the first thing you want to get before you get married is older.

کەواتە یەکەم شت دەتەوێت بە دەستی بهێنی پێش ئەوەی هاوسەرگیری بکەیت چوونە ناو تەمەنە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Number two,

ژمارە دوو،

John Gottman, psychologist and relationship researcher,

جۆن گۆتمان، دەرونناس و توێژەری پەیوەندییەکان،

can tell us many factors that correlate with a happy, successful marriage.

زۆر هۆکارمان پێ دەڵێت پێکەوەیی لەگەڵ هاوسەرگیرییەکی سەرکەوتوو و خۆشە.

But the one that I want to talk about

بەس ئەوەی کە من دەمەوێت باسی بکەم

is a big one:

دانەیەکی گرنگە:

81 percent of marriages implode, self-destruct, if this problem is present.

لە سەدا ٨١ هاوسەرگیرییەکان، خۆلەناوبردنە، ئەگەر ئەم کێشەیە هەبێت.

And the second reason why I want to talk about it here

وهۆکاری دووەمیش دەمەوێت لێرە باسی بکەم

is because it's something you can evaluate while you're dating.

لەبەر ئەوەیە کە شتێکە دەتوانێ هەڵسەنگاندن بکەیت لەکاتی لە ژواندایت.

Gottman found that the relationships that were the most stable and happy

گۆتمان ئەوەی دۆزییەوە کە ئەو پەیوەندیانەی جێگیر و دڵخۆشکەر بوون

over the longer term

لە ماوەیەکی درێژتردا

were relationships in which the couple shared power.

ئەو پەیوەندییانە بوون کە کەپڵەکان هێزی هاویەشیان هەیە.

They were influenceable:

ئەوان کاریگەریان لەسەر هەبوو:

big decisions, like buying a house, overseas trips, buying a car,

بڕیاری گەورە، وەک کڕینی خانوو، گەشت بۆ وڵاتانی تر، کڕینی سەیارە،

having children.

هەبوونی منداڵ.

But when Gottman drilled down on this data,

بەڵام کە گۆتمان ئەم بیرۆکەیەی خستە ڕوو،

what he found was that women were generally pretty influenceable.

ئەوەی دۆزیەوە کە ئافرەتان بە شێوەیەکی گشتی کاریگەر بوون.

Guess where the problem lay?

پێشبینی بکە کێشەکە لەکوێ سەر هەڵدەدات؟

(Laughter)

(پێکەنین)

Yeah, there's only two options here, isn't there?

وایە، تەنها دوو هەڵبژاردەمان هەیە، وانییە؟

Yeah, we men were to blame.

بەڵێ، ئێمەی پیاوان تاوانبار بووین.

The other thing that Gottman found

شتێکی تر کە گۆتمان دۆزییەوە

is that men who are influenceable

ئەوەیە کە ئەو پیاوانەی کاریگەریان لەسەرە

also tended to be "outstanding fathers."

وا دەردەکەون کە "باوکە دیارەکان" بن.

So women: How influenceable is your man?

ئێستا ژنان: پیاوەکەت چەند کاریگەری لەسەرە؟

Men:

پیاوان:

you're with her because you respect her.

تۆ لەگەڵ ئەویت چونکە ڕێزی ئەو دەگریت.

Make sure that respect plays out in the decision-making process.

جەخت لەوە بکەنەوە کە ڕێزگرتن دەوری خۆی لە پڕۆسەی بڕیارداندا دەبینێت.

Number three.

ژمارە سێ.

I'm often intrigued by why couples come in to see me

من زۆرجار سەرمسوردەمێنێ بۆچی کەپڵەکان دێن بۆ بینینی من

after they've been married for 30 or 40 years.

دوای ئەوەی کە ٣٠ تا ٤٠ ساڵ هاوسەرگیریان کردووە.

This is a time when they're approaching the infirmities and illness of old age.

ئەم لە کاتێکدایە کە ئەوان لە نەخۆشکەوتن و نەخۆشی پیربوون نزیک دەبنەوە.

It's a time when they're particularly focused on caring for each other.

ئەو لە کاتێکدایە ئەوان جەخت لەسەر گرنگیدان بە یەکتری دەکەنەوە.

They'll forgive things that have bugged them for years.

لەو شتانه‌ش دەبورن کە چەندین ساڵە لێیان دەتۆراند.

They'll forgive all betrayals, even infidelities,

لە هەموو خیانەت و ناپاکییەکانیش دەبورن.

because they're focused on caring for each other.

چونکە سەرنجیان لەسەر بایەخدانە بە یەکتری.

So what pulls them apart?

کەواتە چی لەیەکتریان جیا دەکاتەوە؟

The best word I have for this is reliability,

باشترین وشە کە هەمبێت بۆ ئەمە متمانەکردنە،

or the lack thereof.

یان نەبوونی متمانەیە.

Does your partner have your back?

ئایا هاوکارەکەت پاڵپشتیت دەکات؟

It takes two forms.

دوو فۆرم وەردەگرێت.

Firstly, can you rely on your partner to do what they say they're going to do?

یەکەمیان، ئایا دەتوانیت پشت بە هاوبەشەکەت ببەستێت ئەو شتانەی دەڵێن ئەنجامی دەدەن؟

Do they follow through?

ئایا ئەوان دوای دەکەون؟

Secondly,

دووەمیش،

if, for example,

ئەگەر، بۆ نمونە،

you're out and you're being verbally attacked by somebody,

تۆ لەدەرەوە بیت و بە قسە هێرشت دەکرێتە سەر،

or you're suffering from a really disabling illness,

یان تۆ بە دەست نەخۆشیەکی زۆر دەناڵێنیت ،

does your partner step up and do what needs to be done

ئایا هاوبەشەکەت هەڵدەستێت بە کردنی ئەو شتانەی کە پێویستە بکرێن

to leave you feeling cared for and protected?

بۆ ئەوەی هەست بکەیت کە گرنگیت پێدەدرێ و پارێزراویت؟

And here's the rub:

ئەمە ئەو ڕوشانەن کە

if you're facing old age,

ئەگەر ڕووبەرووی پیری ببیتەوە،

and your partner isn't doing that for you --

و هاوبەشەکەشت هەمان شت بۆ تۆ ناکات --

in fact, you're having to do that for them --

لە ڕاستیدا، دەبێت تۆ ئەمە بۆ ئەوان بکەیت --

then in an already-fragile relationship,

پاشان لە پەیوەندییەکی زۆر هەستیاردا،

it can look a bit like you might be better off out of it rather than in it.

کەمێک لەوە دەچێت کە تۆ باشتر بیت کاتێک لە دەرەوەی پەیوەندییەکەی نەک لە ناویت.

So is your partner there for you when it really matters?

ئێستا هاوبەشەکەت لەگەڵت دەبێ کە بەڕاستی گرنگە؟

Not all the time, 80 percent of the time,

هەموو جار نا، لە سەدا ٨٠ ی جارەکان،

but particularly if it's important to you.

بەس ئەگەر بەلاتەوە گرنگ بێت.

On your side, think carefully before you commit to do something for your partner.

لەلای خۆتەوە، جوان بیر بکەرەوە پێش ئەوەی کە شتێک بۆ هاوبەشەکەت بکەیت.

It is much better to commit to as much as you can follow through

زۆر باشترە پابەند بن پێیەوە تا دەتوانن جێ بەجێی بکەن

than to commit to more sound-good-in-the-moment

لە زیاتر لە پابەندبوون پێی لە کاتێکی گونجاو

and then let them down.

و پاشان دایانبەزێنێت.

And if it's really important to your partner, and you commit to it,

و ئەگەر زۆر گرنگیش بوو بۆ هاوبەشەکەت، و تۆش پابەند بە پێییەوە،

make sure you move hell and high water to follow through.

دڵنیابە بەرەو ناخۆشی هەنگاو دەنێیت.

Now, these are things that I'm saying you can look for.

ئێستا، ئەمانە شتانێکن من باسی دەکەم و دەتوانن بە دوایاندا بگەڕێن.

Don't worry, these are also things that can be built

نیگەران مەبن، ئەمانە ئەو شتانەن کە دەتوانرێت دروست بکرێن

in existing relationships.

لە پەیوەندی هەبوودا.

I believe that the most important decision

باوەڕم وایە کە گرنگترین بڕیار

that you can make

کە بتوانیت بیدەیت ئەوەیە کە

is who you choose as a life partner,

کێ وەک هاوسەری ژیانت هەڵدەبژێریت ،

who you choose as the other parent of your children.

کێ وەک دایک یان باوک بۆ منداڵەکانت هەڵدەبژێریت .

And of course, romance has to be there.

و بە دڵنیاییەوە، ڕۆمانسی دەبێ هەبێت.

Romance is a grand and beautiful and quirky thing.

ڕۆمانسی خاسیەتێکی مەزن و جوان و شتێکی نامۆیە.

But we need to add to a romantic, loving heart

بەڵام پێویستە بۆ دڵێکی پڕ لە ڕۆمانسی و خۆشەویستی

an informed, thoughtful mind,

مێشکێکی ئاگادار و کراوە زیاد بکەین،

as we make the most important decision of our life.

کە گرنگترین بڕیاری ژیانمان دەدەین.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە رێزان)