The flower-shaped starshade that might help us detect Earth-like planets | Jeremy Kasdin

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

گەردوون پڕیەتی لە هەسارە.

دەمەوێت ئێمە، لە دە ساڵی داهاتوو د،

تەلسکۆبێکی بۆشایی دروست بکەین کە توانای وێنەگرتنی‌

زەوی هەبێت لە ئەستێرەیەکی ترەوە

The universe is teeming with planets.

و ئەوە دەربخەین کە ئایا شیاوە بۆ ژیان.

I want us, in the next decade,

من و هاوپیشەکانم لە تاقیگەی فڕۆکەی جێت لە ناسا

to build a space telescope that'll be able to image

لە پرینستن کار دەکەین لەسەر تەکنەلۆجیایەک

an Earth about another star

کە لە ساڵانی داهاتوودا دەتوانێت ئەمە بکات.

and figure out whether it can harbor life.

My colleagues at the NASA Jet Propulsion Laboratory

گەردوون ناسان پێان وایە هەموو ئەستێرەیەک

at Princeton and I are working on technology

لە گالاکسی دا هەسارەی خۆی هەیە،

و گریمانەی یەک لەسەر پێنجییان دەکەن کە

that will be able to do just that in the coming years.

وەکو زەوەی بن و

شیاو بن بۆ ژیان،

Astronomers now believe that every star

بەڵام هیچ یەکێک لەوانەمان نەبینیووە.

in the galaxy has a planet,

تەنها بەشێوەیەکی نا ڕاستەوخۆ دیاریمان کردوون.

and they speculate that up to one fifth of them

ئەوە وێنە بەناوبانگەکەی ناسایە ‌‌‌‌خاڵێکی شینی زەرد باو.

have an Earth-like planet

that might be able to harbor life,

but we haven't seen any of them.

کە لەلایەن کەشتی ئاسمانی ڤۆیجەرەوە لە ساڵی 1990 گیراوە،

We've only detected them indirectly.

کاتێک کە سوڕاندیانەوە لە کۆمەڵەی خۆر دەرچوو بوو

This is NASA's famous picture of the pale blue dot.

بۆ ئەوەی وێنەیەکی زەوی بگرن

لە دووری شەش ملیار کیلۆمەترەوە.

It was taken by the Voyager spacecraft in 1990,

من دەمەوێت ئەوە وەر بگرم

when they turned it around as it was exiting the solar system

کە هەسارەیەکی وەک زەوی لە ئەستێرەیەکی ترەوە هەیە.

بۆچی تا ئێستا نەمان دۆزیوەتەوە؟ بۆچی ئەوە قورسە؟

to take a picture of the Earth

from six billion kilometers away.

بۆ ئەوەی تێ بگەین، با بڵێین

کە تەلسکۆبی هابڵی بۆشایی دەبەین و

I want to take that

of an Earth-like planet about another star.

دەیسوڕێنینەوە و دەینێرینە دەرەوە

بۆ خولگەی مارس.

Why haven't we done that? Why is that hard?

شتێکی لەم شێوەیە دەبینین،

وێنەیەکی کەمێک تەڵخی زەوی،

Well to see, let's imagine we take

the Hubble Space Telescope

لەبەرئەوەی تەلسکۆبێکی تەواو بچووکین

and we turn it around and we move it out

لە دەرەوەی خولگەی مارس.

to the orbit of Mars.

ئێستا با دە جار دوورکەوینەوە.

We'll see something like that,

ئێمە لێرە لەسەر خولگەی ئۆرانۆسین.

a slightly blurry picture of the Earth,

،بچووکتر بۆتەوە وردەکاری کەمترە، کاریگەری کەمترە.

because we're a fairly small telescope

out at the orbit of Mars.

هێشتا دەتوانین مانگی بچووک ببینین،

Now let's move ten times further away.

بەڵام با دووبارە دە جاری تر دوور بکەوینەوە.

Here we are at the orbit of Uranus.

ئێمە لێرە لە لێواری کۆمەڵەی خۆرین،

لە دەرەوەی پشتێنەی کیوپەر.

It's gotten smaller, it's got less detail, less resolve.

ئێستا بەتەواوی ناڕونە.

We can still see the little moon,

ئەوە خاڵە شینە زەرد باوەکەی کاڕڵ ساگانە.

but let's go ten times further away again.

بەڵام هێشتا با دە جاری تر دوور بکەوینەوە.

Here we are at the edge of the solar system,

ئێمە لێرە لە دەرەوەی هەوری ئۆرتین،

out at the Kuiper Belt.

Now it's not resolved at all.

لە دەرەوەی کۆمەڵەی خۆر،

It's that pale blue dot of Carl Sagan's.

و ئێمە خەریکە خۆر دەبینین

بەرەو مەودای بینین دەجوڵێین

دەچینە ئەو جێیەی هەسارەی لێیە.

But let's move yet again ten times further away.

جارێکی تر، دەجاری تر دوور دەکەوینەوە.

Here we are out at the Oort Cloud,

outside the solar system,

ئێستا ئێمە لە ئەلفا سێنتاورین،

and we're starting to see the sun

نزیکترین ئەستێرەی هاوسێمان

و هەسارەکە دیار نەماوە.

move into the field of view

هەموو ئەوەی دەیبینین وێنەی ئەستێرە گەورە درەوشاوەکەیە

and get into where the planet is.

One more time, ten times further away.

کە دە ملیار جار ڕووناکترە لە هەسارەکە،

Now we're at Alpha Centauri,

our nearest neighbor star,

کە دەبێت لەو بازنە سوورە بچووکە دابێت.

and the planet is gone.

ئەمە ئەوەیە کە دەمانەوێت بیبینین. بۆیە قورسە.

All we're seeing is the big beaming image of the star

ڕووناکی لە ئەستێرەکەوە دەشکێتەوە.

that's ten billion times brighter than the planet,

لەناو تەلسکۆبەکە دا پەرش دەبێتەوە،

which should be in that little red circle.

ئەو وێنە ڕووناکە دروستدەکات

کە هەسارەکە دادەپۆشێت.

That's what we want to see. That's why it's hard.

بۆ ئەوەی هەسارەکە ببینی،

The light from the star is diffracting.

پێویستە چارەسەری ئەو هەموو ڕوناکییە بکەین.

It's scattering inside the telescope,

دەبێت خۆمانی لێ ڕزگار بکەین.

creating that very bright image

هاوپیشەی زۆرم هەیە کار لەسەر

تەکنەلۆجیای پێشکەوتو دەکەن بۆ کردنی ئەوە،

that washes out the planet.

بەس دەمەوێت دەربارەی یەکیان پێتان بڵێم

So to see the planet,

we have to do something about all of that light.

پێم وایە باشترینیانە،

We have to get rid of it.

و دەشێت باشترین ئەگەر بێت بۆ دەستکەوتنی زەوی

I have a lot of colleagues working on

لە دە ساڵی داهاتوو دا.

really amazing technologies to do that,

سەرەتا لەلایەن لایمن سپیتزەر پێشنیار کرا،

but I want to tell you about one today

باوکی تەلسکۆبی بۆشایی، لە ساڵی 1962،

that I think is the coolest,

and probably the most likely to get us an Earth

ئەو بیروڕایەی لە ڕێی خۆر گیرانەوە بۆ هاتووە.

in the next decade.

هەمووتان ئەوەتان بینیوە. ئەوە خۆرگیرانە.

It was first suggested by Lyman Spitzer,

مانگ بەردەم خۆری گرتووە.

the father of the space telescope, in 1962,

زۆربەی ڕووناکیەکەی داپۆشیوە

and he took his inspiration from an eclipse.

بۆیە دەتوانین ئەو ڕوناکییە لێڵەی دەورەکەی ببینین.

You've all seen that. That's a solar eclipse.

هەمان شتە ئەگەر پەنجە گەورەم بەرز بکەمەوە

The moon has moved in front of the sun.

و ئەو خاڵە ڕوناکیە داپۆشم کە ڕێک لە چاوم دەدات،

It blocks out most of the light

دەتوانم ئێوە لە ریزی دواوە ببینم.

so we can see that dim corona around it.

باشە، چی ڕوودەدات؟

باشە مانگ

It would be the same thing if I put my thumb up

and blocked that spotlight that's getting right in my eye,

سێبەرێک دەنێرێتە خوارەوە بۆ سەر زەوی.

تەلسکۆبێک یان کامێرایەک لەو سێبەرەدا دادەنێین،

I can see you in the back row.

Well, what's going on?

دووبارە سەیری خۆر دەکەینەوە،

Well the moon

و زۆربەی ڕووناکییەکە نەماوە

is casting a shadow down on the Earth.

و دەتوانین ئەو پێکهاتە لێڵ و باشە ببینین

We put a telescope or a camera in that shadow,

لەناو بەرگە هەواییەکەدا.

پێشنیارەکەی سپیتزەر ئەوە بوو کە ئێمە کردمان لە بۆشایی.

we look back at the sun,

شاشەیەکی گەورە درووست دەکەین، دەینێرینە بۆشایی،

and most of the light's been removed

and we can see that dim, fine structure

لە بەردەم ئەستێرەکە دا دایدەنێین،

in the corona.

زۆربەی ڕووناکییەکە دادەپۆشین،

Spitzer's suggestion was we do this in space.

تەلسکۆبێکی بۆشایی دەنێرینە ئەو سێبەرەی کە درووست کراوە،

We build a big screen, we fly it in space,

بوم، هەسارەکان دەبینین.

we put it up in front of the star,

باشە ئەوە وەک شتێکی لەم شێوەیە دەردەکەوێت.

we block out most of the light,

بۆیە لێرە شاشەیەکی گەورە هەیە و،

we fly a space telescope in that shadow that's created,

هیچ هەسارەیەک نییە،

چونکە بەداخەوە لە ڕاستیدا بەباشی کار ناکات،

and boom, we get to see planets.

لەبەر ئەوەی شەپۆلەکانی ڕووناکیی ڕووناکی و شەپۆلەکان

Well that would look something like this.

دەشکێنەوە لەدەوری شاشەکە

So there's that big screen,

بەهەمان شێوەی لە تەلەسکۆبەکەدا ڕویدا.

and there's no planets,

because unfortunately it doesn't actually work very well,

وەک چەمانەوەی ئاوە لە دەوری بەردێک لە چەمێکدا،

because the light waves of the light and waves

ئەو ڕوناکییە سێبەرەکە لەناو دەبا.

diffracts around that screen

سێبەرێکی ترسناکە. و ناتوانین هەسارەکان ببینین.

the same way it did in the telescope.

بەڵام سپیتزەر وەڵامەکەی دەزانی.

It's like water bending around a rock in a stream,

گەر بتوانین ئەو لێوارانە پەڕ پەڕ کەین، نەرمیان کەین

and all that light just destroys the shadow.

دەتوانین شکانەوە کۆنتڕۆڵ بکەین،

It's a terrible shadow. And we can't see planets.

دواتر دەتوانین هەسارەیەک ببینین،

لە دەساڵی ڕابردودا، یاخود گەیشتوینە

But Spitzer actually knew the answer.

چارەسەرێکی گونجاو بۆ کردنی ئەمە.

If we can feather the edges, soften those edges

وەک شتێکی لەم شێوەیە دەبێت.

so we can control diffraction,

well then we can see a planet,

ئێمە ئەوە ناو دەنێین پەڕەی گوڵی سێبەر ئەستێرەیی.

and in the last 10 years or so we've come up

with optimal solutions for doing that.

ئەگەر لێوارەکانی ئەو پەڕەی گوڵانە بەتەواوەتی ڕاست بكەين،

It looks something like that.

ئەگەر شێوەکانیان کۆنتڕۆڵ بکەین،

دەتوانین شکانەوە کۆنتڕۆڵ بکەین،

We call that our flower petal starshade.

ئێستا سێبەرێکی گەورەمان هەیە.

10 کە نزیکەی ملیار جار ڕووناکییەکەی کزترە لە پێشووتری،

If we make the edges of those petals exactly right,

و دەتوانین تیشکی هەسارەکان ببینین ڕێک بەم شێوەیە.

if we control their shape,

we can control diffraction,

بەدڵنیاییەوە ئەوە لە پەنجەم گەورە ترە.

and now we have a great shadow.

ئەو سێبەرە ئەستێرەییە نزیکەی

It's about 10 billion times dimmer than it was before,

نیو قەبارەی یاریگای تۆپی پێ دەبێت

and we can see the planets beam out just like that.

و دەبێت پەنجا هەزار کیلۆمەتر لە دووری تەلسکۆبەکە بفڕێت

That, of course, has to be bigger than my thumb.

کە دەبێت ڕێک لە سێبەرەکەیدا بهێڵرێتەوە،

That starshade is about

دواتر دەتوانین ئەو هەسارانە ببینین.

the size of half a football field

ئەوە شتێکی دژوار دەبێت،

and it has to fly 50,000 kilometers away from the telescope

بەڵام ئەندازیارە زیرەکەکان، JPL هاوپیشەکانم لە،

that has to be held right in its shadow,

گەیشتوون بە دیزاینێکی ناوازەوە بۆ چۆنیەتی کردنی ئەمە

and then we can see those planets.

وەکو ئەوە دەردەکەوێت.

This sounds formidable,

دەست دەکات بە خولانەوە بە دەوری بنکیدا

but brilliant engineers, colleagues of mine at JPL,

لە تەلسکۆبەکە جیا دەبێتەوە.

پەڕەکان بڵاو دەبنەوە، دەکرێنەوە،

came up with a fabulous design for how to do that

تەلسکۆبەکە دەسوڕێتەوە.

and it looks like this.

دواتر دەبینیت کە هەڵدەگەڕێتەوە و دەفڕێت

It starts wrapped around a hub.

It separates from the telescope.

بۆ دووری پەنجا هەزار کیلۆمەتر دوور لە تەلسکۆبەکە.

The petals unfurl, they open up,

دەچێتە بەردەم ئەستێرەکە

the telescope turns around.

Then you'll see it flip and fly out

هەروەکو ئەوە، سێبەرێکی ناوازە دروست دەکات.

that 50,000 kilometers away from the telescope.

بوم، هەسارەمان دەستدەکەوێت کە بە دەوری دا دەخولێنەوە.

It's going to move in front of the star

(چەپڵەڕێزان)

just like that, creates a wonderful shadow.

سوپاس

ئەمە چیرۆکی خەیاڵی زانستی نییە.

Boom, we get planets orbiting about it.

ئەو پێنج شەش ساڵەی ڕابردوو کارمان لەسەر ئەوە کردووە.

(Applause)

هاوینی ڕابردوو، تاقیکردنەوەیەکی باشمان کرد

Thank you.

لە دەرەوەی کالیفۆرنیا لە نۆرسرۆپ گرومان.

That's not science fiction.

We've been working on this for the last five or six years.

ئەوانە چوار پەڕەی گوڵن.

ئەوە قەبارەیەکی لاوەکی سێبەری ئەستێرەیە

Last summer, we did a really cool test

ئەوە نزیکەی نیوەی قەبارەی ئەوەیە کە تازە بینیتان.

دەبینی پەڕەکان دەکرێنەوە.

out in California at Northrop Grumman.

٤ خوێندکاری زانکۆ ئەم پەڕانەیان دروست کردووە.

So those are four petals.

JPL لە خولێکی ڕاهێنانی هاوینە لە.

This is a sub-scale star shade.

It's about half the size of the one you just saw.

ئێستا دەیبینن بڵاو دەبێتەوە

دەبێت ئەو پەڕانە بۆ شوێنێک بخولێنەوە.

You'll see the petals unfurl.

Those four petals were built by four undergraduates

بنکی ئەو پەڕەی گوڵانە

هەموو جارێک دەبێ بچنەوە هەمان شوێن

doing a summer internship at JPL.

بە ڕێژەی ١٠ لە ملیمێکدا.

Now you're seeing it deploy.

ئەو تاقیکردنەوەمان شازدە جار کردووە،

Those petals have to rotate into place.

و هەر شازدە جارەکە چووەوە هەمان شوێن

The base of those petals

has to go to the same place every time

بۆ یەک لەسەر دەی میلیمەترێک.

ئەوە دەبێت زۆر بە وردی بکرێت،

to within a tenth of a millimeter.

We ran this test 16 times,

بەس کە بتوانین ئەوە بکەین، ئەو تەکنەلۆجیایە دروست کەین،

and 16 times it went into the exact same place

ئەگەر بتوانین بینێرینە بۆشایی،

لەوانەیە شتێکی لەم شێوەیە ببینیت.

to a tenth of a millimeter.

ئەوە وێنەی یەک لە نزکترین ئەستێرەکانی هاوسێمانە

This has to be done very precisely,

but if we can do this, if we can build this technology,

لەلایەن تەلسکۆبی هابڵی بۆشاییەوە گیراوە.

ئەگەر بتوانین تەلسکۆبێکی تری بۆشایی هاوشێوە بێنین،

if we can get it into space,

you might see something like this.

کەمێک گەورە تر،

That's a picture of one our nearest neighbor stars

لەوێدا دایبنێین،

پۆشەرێکی بۆشایی لەپێش دانێین،

taken with the Hubble Space Telescope.

لەوانەیە شتێکی لەم شێوەیە ببینی --

If we can take a similar space telescope,

ئەوە وێنەیەکی خێزانی کۆمەڵەی خۆرە-- بەڵام هی ئێمە نا.

slightly larger,

put it out there,

هیوا خوازین کە کۆمەڵەی خۆری کەسانی تر بێت

fly an occulter in front of it,

وەک دەبینرێت لە پۆشەری ڕوناکییەکە،

what we might see is something like that --

.بە ستارشەیدی لەو شێوە

that's a family portrait of our solar system -- but not ours.

دەتوانیت موشتەری و زوحەل ببینیت،

،ئۆرانۆس نیپتۆن، ڕاست لەوێ لە ناوەڕاست دا،

We're hoping it'll be someone else's solar system

لە تەنیشت ڕوناکییە جێماوەکە

as seen through an occulter,

ئەوە خاڵە شینە زەرد باوەیە. ئەوە زەویە.

through a starshade like that.

ئێمە دەمانەوێت ئەوە ببینین، بزانین ئاوی لێیە،

You can see Jupiter, you can see Saturn,

ئۆکسجین، ئۆزۆن،

Uranus, Neptune, and right there in the center,

شتانێک لەوانەیە پێمان بڵێت ژیانی لەسەرە.

next to the residual light

پێموایە ئەوە باشترین زانست بێت.

is that pale blue dot. That's Earth.

We want to see that, see if there's water,

لەبەر ئەو هۆکارەیە ئەو کارە دەکەم،

لەبەرئەوەی پێموایە ئەوە جیهان دەگۆڕێت.

oxygen, ozone,

the things that might tell us that it could harbor life.

ئەوە هەموو شتێک دەگۆڕێت کاتێک ئێمە ئەوە دەبینین.

I think this is the coolest possible science.

سوپاس.

(چەپڵەڕێزان)

That's why I got into doing this,

because I think that will change the world.

That will change everything when we see that.

Thank you.

(Applause)