The flower-shaped starshade that might help us detect Earth-like planets | Jeremy Kasdin

Translator: WINKRI Organization Reviewer: Aga Ismael

The universe is teeming with planets.

گەردوون پڕیەتی لە هەسارە.

I want us, in the next decade,

دەمەوێت ئێمە، لە دە ساڵی داهاتوو دا،

to build a space telescope that'll be able to image

تەلسکۆبێکی بۆشایی دروست بکەین کە توانای وێنەگرتنی‌

an Earth about another star

زەوی هەبێت لە ئەستێرەیەکی ترەوە

and figure out whether it can harbor life.

و ئەوە دەربخەین کە ئایا شیاوە بۆ ژیان.

My colleagues at the NASA Jet Propulsion Laboratory

من و هاوپیشەکانم لە تاقیگەی فڕۆکەی جێت لە ناسا

at Princeton and I are working on technology

لە پرینستن کار دەکەین لەسەر تەکنەلۆجیایەک

that will be able to do just that in the coming years.

کە لە ساڵانی داهاتوودا دەتوانێت ئەمە بکات.

Astronomers now believe that every star

گەردوون ناسان پێان وایە هەموو ئەستێرەیەک

in the galaxy has a planet,

لە گالاکسی دا هەسارەی خۆی هەیە،

and they speculate that up to one fifth of them

و گریمانەی یەک لەسەر پێنجییان دەکەن کە

have an Earth-like planet

وەکو زەوەی بن و

that might be able to harbor life,

شیاو بن بۆ ژیان،

but we haven't seen any of them.

بەڵام هیچ یەکێک لەوانەمان نەبینیووە.

We've only detected them indirectly.

تەنها بەشێوەیەکی نا ڕاستەوخۆ دیاریمان کردوون.

This is NASA's famous picture of the pale blue dot.

ئەوە وێنە بەناوبانگەکەی ناسایە ‌‌‌‌خاڵێکی شینی زەرد باو.

It was taken by the Voyager spacecraft in 1990,

کە لەلایەن کەشتی ئاسمانی ڤۆیجەرەوە لە ساڵی 1990 گیراوە،

when they turned it around as it was exiting the solar system

کاتێک کە سوڕاندیانەوە لە کۆمەڵەی خۆر دەرچوو بوو

to take a picture of the Earth

بۆ ئەوەی وێنەیەکی زەوی بگرن

from six billion kilometers away.

لە دووری شەش ملیار کیلۆمەترەوە.

I want to take that

من دەمەوێت ئەوە وەر بگرم

of an Earth-like planet about another star.

کە هەسارەیەکی وەک زەوی لە ئەستێرەیەکی ترەوە هەیە.

Why haven't we done that? Why is that hard?

بۆچی تا ئێستا نەمان دۆزیوەتەوە؟ بۆچی ئەوە قورسە؟

Well to see, let's imagine we take

بۆ ئەوەی تێ بگەین، با بڵێین

the Hubble Space Telescope

کە تەلسکۆبی هابڵی بۆشایی دەبەین و

and we turn it around and we move it out

دەیسوڕێنینەوە و دەینێرینە دەرەوە

to the orbit of Mars.

بۆ خولگەی مارس.

We'll see something like that,

شتێکی لەم شێوەیە دەبینین،

a slightly blurry picture of the Earth,

وێنەیەکی کەمێک تەڵخی زەوی،

because we're a fairly small telescope

لەبەرئەوەی تەلسکۆبێکی تەواو بچووکین

out at the orbit of Mars.

لە دەرەوەی خولگەی مارس.

Now let's move ten times further away.

ئێستا با دە جار دوورکەوینەوە.

Here we are at the orbit of Uranus.

ئێمە لێرە لەسەر خولگەی ئۆرانۆسین.

It's gotten smaller, it's got less detail, less resolve.

،بچووکتر بۆتەوە وردەکاری کەمترە، کاریگەری کەمترە.

We can still see the little moon,

هێشتا دەتوانین مانگی بچووک ببینین،

but let's go ten times further away again.

بەڵام با دووبارە دە جاری تر دوور بکەوینەوە.

Here we are at the edge of the solar system,

ئێمە لێرە لە لێواری کۆمەڵەی خۆرین،

out at the Kuiper Belt.

لە دەرەوەی پشتێنەی کیوپەر.

Now it's not resolved at all.

ئێستا بەتەواوی ناڕونە.

It's that pale blue dot of Carl Sagan's.

ئەوە خاڵە شینە زەرد باوەکەی کاڕڵ ساگانە.

But let's move yet again ten times further away.

بەڵام هێشتا با دە جاری تر دوور بکەوینەوە.

Here we are out at the Oort Cloud,

ئێمە لێرە لە دەرەوەی هەوری ئۆرتین،

outside the solar system,

لە دەرەوەی کۆمەڵەی خۆر،

and we're starting to see the sun

و ئێمە خەریکە خۆر دەبینین

move into the field of view

بەرەو مەودای بینین دەجوڵێین

and get into where the planet is.

دەچینە ئەو جێیەی هەسارەی لێیە.

One more time, ten times further away.

جارێکی تر، دەجاری تر دوور دەکەوینەوە.

Now we're at Alpha Centauri,

ئێستا ئێمە لە ئەلفا سێنتاورین،

our nearest neighbor star,

نزیکترین ئەستێرەی هاوسێمان

and the planet is gone.

و هەسارەکە دیار نەماوە.

All we're seeing is the big beaming image of the star

هەموو ئەوەی دەیبینین وێنەی ئەستێرە گەورە درەوشاوەکەیە

that's ten billion times brighter than the planet,

کە دە ملیار جار ڕووناکترە لە هەسارەکە،

which should be in that little red circle.

کە دەبێت لەو بازنە سوورە بچووکە دابێت.

That's what we want to see. That's why it's hard.

ئەمە ئەوەیە کە دەمانەوێت بیبینین. بۆیە قورسە.

The light from the star is diffracting.

ڕووناکی لە ئەستێرەکەوە دەشکێتەوە.

It's scattering inside the telescope,

لەناو تەلسکۆبەکە دا پەرش دەبێتەوە،

creating that very bright image

ئەو وێنە ڕووناکە دروستدەکات

that washes out the planet.

کە هەسارەکە دادەپۆشێت.

So to see the planet,

بۆ ئەوەی هەسارەکە ببینی،

we have to do something about all of that light.

پێویستە چارەسەری ئەو هەموو ڕوناکییە بکەین.

We have to get rid of it.

دەبێت خۆمانی لێ ڕزگار بکەین.

I have a lot of colleagues working on

هاوپیشەی زۆرم هەیە کار لەسەر

really amazing technologies to do that,

تەکنەلۆجیای پێشکەوتو دەکەن بۆ کردنی ئەوە،

but I want to tell you about one today

بەس دەمەوێت دەربارەی یەکیان پێتان بڵێم

that I think is the coolest,

پێم وایە باشترینیانە،

and probably the most likely to get us an Earth

و دەشێت باشترین ئەگەر بێت بۆ دەستکەوتنی زەوی

in the next decade.

لە دە ساڵی داهاتوو دا.

It was first suggested by Lyman Spitzer,

سەرەتا لەلایەن لایمن سپیتزەر پێشنیار کرا،

the father of the space telescope, in 1962,

باوکی تەلسکۆبی بۆشایی، لە ساڵی 1962،

and he took his inspiration from an eclipse.

ئەو بیروڕایەی لە ڕێی خۆر گیرانەوە بۆ هاتووە.

You've all seen that. That's a solar eclipse.

هەمووتان ئەوەتان بینیوە. ئەوە خۆرگیرانە.

The moon has moved in front of the sun.

مانگ بەردەم خۆری گرتووە.

It blocks out most of the light

زۆربەی ڕووناکیەکەی داپۆشیوە

so we can see that dim corona around it.

بۆیە دەتوانین ئەو ڕوناکییە لێڵەی دەورەکەی ببینین.

It would be the same thing if I put my thumb up

هەمان شتە ئەگەر پەنجە گەورەم بەرز بکەمەوە

and blocked that spotlight that's getting right in my eye,

و ئەو خاڵە ڕوناکیە داپۆشم کە ڕێک لە چاوم دەدات،

I can see you in the back row.

دەتوانم ئێوە لە ریزی دواوە ببینم.

Well, what's going on?

باشە، چی ڕوودەدات؟

Well the moon

باشە مانگ

is casting a shadow down on the Earth.

سێبەرێک دەنێرێتە خوارەوە بۆ سەر زەوی.

We put a telescope or a camera in that shadow,

تەلسکۆبێک یان کامێرایەک لەو سێبەرەدا دادەنێین،

we look back at the sun,

دووبارە سەیری خۆر دەکەینەوە،

and most of the light's been removed

و زۆربەی ڕووناکییەکە نەماوە

and we can see that dim, fine structure

و دەتوانین ئەو پێکهاتە لێڵ و باشە ببینین

in the corona.

لەناو بەرگە هەواییەکەدا.

Spitzer's suggestion was we do this in space.

پێشنیارەکەی سپیتزەر ئەوە بوو کە ئێمە کردمان لە بۆشایی.

We build a big screen, we fly it in space,

شاشەیەکی گەورە درووست دەکەین، دەینێرینە بۆشایی،

we put it up in front of the star,

لە بەردەم ئەستێرەکە دا دایدەنێین،

we block out most of the light,

زۆربەی ڕووناکییەکە دادەپۆشین،

we fly a space telescope in that shadow that's created,

تەلسکۆبێکی بۆشایی دەنێرینە ئەو سێبەرەی کە درووست کراوە،

and boom, we get to see planets.

بوم، هەسارەکان دەبینین.

Well that would look something like this.

باشە ئەوە وەک شتێکی لەم شێوەیە دەردەکەوێت.

So there's that big screen,

بۆیە لێرە شاشەیەکی گەورە هەیە و،

هیچ هەسارەیەک نییە،

and there's no planets,

because unfortunately it doesn't actually work very well,

چونکە بەداخەوە لە ڕاستیدا بەباشی کار ناکات،

because the light waves of the light and waves

لەبەر ئەوەی شەپۆلەکانی ڕووناکیی ڕووناکی و شەپۆلەکان

diffracts around that screen

دەشکێنەوە لەدەوری شاشەکە

the same way it did in the telescope.

بەهەمان شێوەی لە تەلەسکۆبەکەدا ڕویدا.

It's like water bending around a rock in a stream,

وەک چەمانەوەی ئاوە لە دەوری بەردێک لە چەمێکدا،

and all that light just destroys the shadow.

ئەو ڕوناکییە سێبەرەکە لەناو دەبا.

It's a terrible shadow. And we can't see planets.

سێبەرێکی ترسناکە. و ناتوانین هەسارەکان ببینین.

But Spitzer actually knew the answer.

بەڵام سپیتزەر وەڵامەکەی دەزانی.

If we can feather the edges, soften those edges

گەر بتوانین ئەو لێوارانە پەڕ پەڕ کەین، نەرمیان کەین

so we can control diffraction,

دەتوانین شکانەوە کۆنتڕۆڵ بکەین،

well then we can see a planet,

دواتر دەتوانین هەسارەیەک ببینین،

and in the last 10 years or so we've come up

لە دەساڵی ڕابردودا، یاخود گەیشتوینە

with optimal solutions for doing that.

چارەسەرێکی گونجاو بۆ کردنی ئەمە.

It looks something like that.

وەک شتێکی لەم شێوەیە دەبێت.

We call that our flower petal starshade.

ئێمە ئەوە ناو دەنێین پەڕەی گوڵی سێبەر ئەستێرەیی.

If we make the edges of those petals exactly right,

ئەگەر لێوارەکانی ئەو پەڕەی گوڵانە بەتەواوەتی ڕاست بكەين،

if we control their shape,

ئەگەر شێوەکانیان کۆنتڕۆڵ بکەین،

we can control diffraction,

دەتوانین شکانەوە کۆنتڕۆڵ بکەین،

and now we have a great shadow.

ئێستا سێبەرێکی گەورەمان هەیە.

It's about 10 billion times dimmer than it was before,

10 کە نزیکەی ملیار جار ڕووناکییەکەی کزترە لە پێشووتری،

and we can see the planets beam out just like that.

و دەتوانین تیشکی هەسارەکان ببینین ڕێک بەم شێوەیە.

That, of course, has to be bigger than my thumb.

بەدڵنیاییەوە ئەوە لە پەنجەم گەورە ترە.

That starshade is about

ئەو سێبەرە ئەستێرەییە نزیکەی

the size of half a football field

نیو قەبارەی یاریگای تۆپی پێ دەبێت

and it has to fly 50,000 kilometers away from the telescope

و دەبێت پەنجا هەزار کیلۆمەتر لە دووری تەلسکۆبەکە بفڕێت

that has to be held right in its shadow,

کە دەبێت ڕێک لە سێبەرەکەیدا بهێڵرێتەوە،

and then we can see those planets.

دواتر دەتوانین ئەو هەسارانە ببینین.

This sounds formidable,

ئەوە شتێکی دژوار دەبێت،

but brilliant engineers, colleagues of mine at JPL,

بەڵام ئەندازیارە زیرەکەکان، JPL هاوپیشەکانم لە،

came up with a fabulous design for how to do that

گەیشتوون بە دیزاینێکی ناوازەوە بۆ چۆنیەتی کردنی ئەمە

and it looks like this.

وەکو ئەوە دەردەکەوێت.

It starts wrapped around a hub.

دەست دەکات بە خولانەوە بە دەوری بنکیدا

It separates from the telescope.

لە تەلسکۆبەکە جیا دەبێتەوە.

The petals unfurl, they open up,

پەڕەکان بڵاو دەبنەوە، دەکرێنەوە،

the telescope turns around.

تەلسکۆبەکە دەسوڕێتەوە.

Then you'll see it flip and fly out

دواتر دەبینیت کە هەڵدەگەڕێتەوە و دەفڕێت

that 50,000 kilometers away from the telescope.

بۆ دووری پەنجا هەزار کیلۆمەتر دوور لە تەلسکۆبەکە.

It's going to move in front of the star

دەچێتە بەردەم ئەستێرەکە

just like that, creates a wonderful shadow.

هەروەکو ئەوە، سێبەرێکی ناوازە دروست دەکات.

Boom, we get planets orbiting about it.

بوم، هەسارەمان دەستدەکەوێت کە بە دەوری دا دەخولێنەوە.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Thank you.

سوپاس

That's not science fiction.

ئەمە چیرۆکی خەیاڵی زانستی نییە.

We've been working on this for the last five or six years.

ئەو پێنج شەش ساڵەی ڕابردوو کارمان لەسەر ئەوە کردووە.

Last summer, we did a really cool test

هاوینی ڕابردوو، تاقیکردنەوەیەکی باشمان کرد

out in California at Northrop Grumman.

لە دەرەوەی کالیفۆرنیا لە نۆرسرۆپ گرومان.

So those are four petals.

ئەوانە چوار پەڕەی گوڵن.

ئەوە قەبارەیەکی لاوەکی سێبەری ئەستێرەیە

This is a sub-scale star shade.

It's about half the size of the one you just saw.

ئەوە نزیکەی نیوەی قەبارەی ئەوەیە کە تازە بینیتان.

You'll see the petals unfurl.

دەبینی پەڕەکان دەکرێنەوە.

Those four petals were built by four undergraduates

٤ خوێندکاری زانکۆ ئەم پەڕانەیان دروست کردووە.

doing a summer internship at JPL.

JPL لە خولێکی ڕاهێنانی هاوینە لە.

Now you're seeing it deploy.

ئێستا دەیبینن بڵاو دەبێتەوە

Those petals have to rotate into place.

دەبێت ئەو پەڕانە بۆ شوێنێک بخولێنەوە.

The base of those petals

بنکی ئەو پەڕەی گوڵانە

has to go to the same place every time

هەموو جارێک دەبێ بچنەوە هەمان شوێن

to within a tenth of a millimeter.

بە ڕێژەی ١٠ لە ملیمێکدا.

We ran this test 16 times,

ئەو تاقیکردنەوەمان شازدە جار کردووە،

and 16 times it went into the exact same place

و هەر شازدە جارەکە چووەوە هەمان شوێن

to a tenth of a millimeter.

بۆ یەک لەسەر دەی میلیمەترێک.

This has to be done very precisely,

ئەوە دەبێت زۆر بە وردی بکرێت،

but if we can do this, if we can build this technology,

بەس کە بتوانین ئەوە بکەین، ئەو تەکنەلۆجیایە دروست کەین،

if we can get it into space,

ئەگەر بتوانین بینێرینە بۆشایی،

you might see something like this.

لەوانەیە شتێکی لەم شێوەیە ببینیت.

That's a picture of one our nearest neighbor stars

ئەوە وێنەی یەک لە نزکترین ئەستێرەکانی هاوسێمانە

taken with the Hubble Space Telescope.

لەلایەن تەلسکۆبی هابڵی بۆشاییەوە گیراوە.

If we can take a similar space telescope,

ئەگەر بتوانین تەلسکۆبێکی تری بۆشایی هاوشێوە بێنین،

slightly larger,

کەمێک گەورە تر،

put it out there,

لەوێدا دایبنێین،

fly an occulter in front of it,

پۆشەرێکی بۆشایی لەپێش دانێین،

what we might see is something like that --

لەوانەیە شتێکی لەم شێوەیە ببینی --

that's a family portrait of our solar system -- but not ours.

ئەوە وێنەیەکی خێزانی کۆمەڵەی خۆرە-- بەڵام هی ئێمە نا.

We're hoping it'll be someone else's solar system

هیوا خوازین کە کۆمەڵەی خۆری کەسانی تر بێت

as seen through an occulter,

وەک دەبینرێت لە پۆشەری ڕوناکییەکە،

through a starshade like that.

.بە ستارشەیدی لەو شێوە

You can see Jupiter, you can see Saturn,

دەتوانیت موشتەری و زوحەل ببینیت،

Uranus, Neptune, and right there in the center,

،ئۆرانۆس نیپتۆن، ڕاست لەوێ لە ناوەڕاست دا،

next to the residual light

لە تەنیشت ڕوناکییە جێماوەکە

is that pale blue dot. That's Earth.

ئەوە خاڵە شینە زەرد باوەیە. ئەوە زەویە.

We want to see that, see if there's water,

ئێمە دەمانەوێت ئەوە ببینین، بزانین ئاوی لێیە،

oxygen, ozone,

ئۆکسجین، ئۆزۆن،

the things that might tell us that it could harbor life.

شتانێک لەوانەیە پێمان بڵێت ژیانی لەسەرە.

I think this is the coolest possible science.

پێموایە ئەوە باشترین زانست بێت.

That's why I got into doing this,

لەبەر ئەو هۆکارەیە ئەو کارە دەکەم،

because I think that will change the world.

لەبەرئەوەی پێموایە ئەوە جیهان دەگۆڕێت.

That will change everything when we see that.

ئەوە هەموو شتێک دەگۆڕێت کاتێک ئێمە ئەوە دەبینین.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)