Mosquitos, malaria and education | Bill Gates

Translator: Mohammad Tofighi Reviewer: Ali Hasanzadeh

I wrote a letter last week talking about the work of the foundation,

Keçən həftə vəqfin (Bill & Melinda Gates Vəqfi) etdiyi işlər haqqında bir məktub yazdım

sharing some of the problems.

və bəzi problemləri dilə gətirdim.

And Warren Buffet had recommended I do that --

Warren Buffet (məşhur iş adamı),

being honest about what was going well, what wasn't,

işlərin yolunda gedib getmədiyi mövzusunda bəzi qiymətləndirmələr etməmi,

and making it kind of an annual thing.

və bunu ənənəvi hala gətirməyimi tövsiyə etdi.

A goal I had there was to draw more people in to work on those problems,

Buradakı amaçlarımdan biri daha çox insanı bu problemlər üzərində işə çəkməkdə,

because I think there are some very important problems

çünki çox əhəmiyyətli bəzi problemlər üzərində

that don't get worked on naturally.

itələyici bir qüvvət olmadan çalışılmadığını düşünürəm.

That is, the market does not drive the scientists,

Yəni bazar, elm adamlarını, ünsiyyətçidir,

the communicators, the thinkers, the governments

mütəfəkkirləri, hökumətləri

to do the right things.

doğru işlər etməyə zorlamıyor.

And only by paying attention to these things

Yalnız bu işlərə əhəmiyyət verərək,

and having brilliant people who care and draw other people in

və bu mövzuya əhəmiyyət verən parlaq zəkalı insanları yanımıza alaraq, digər insanları da bu işin içinə çəkərək,

can we make as much progress as we need to.

ehtiyacımız olan inkişafı təmin edə bilərik.

So this morning I'm going to share two of these problems

Bu problemlərdən ikisini bu gün sizlərlə paylaşacağam

and talk about where they stand.

və bu an ki vəziyyətlərindən bəhs.

But before I dive into those I want to admit that I am an optimist.

Lakin mövzuya girmədən əvvəl, baxış acam optimist olduğunu ifadə etmək istəyirəm.

Any tough problem, I think it can be solved.

Çətin olan hər problemin həll edilə biləcəyini inanıram.

And part of the reason I feel that way is looking at the past.

Belə düşünmək bir səbəbi də, keçmişə baxmaq.

Over the past century, average lifespan has more than doubled.

Keçən əsr boyunca, ortalama insan ömrü ikiqat və bu səviyyəni də keçdi.

Another statistic, perhaps my favorite,

Bəlkə də məni ən çox sevindirən bir digər statistik;

is to look at childhood deaths.

uşaq ölümləri.

As recently as 1960, 110 million children were born,

1960da 110 milyon uşaq doğuldu,

and 20 million of those died before the age of five.

və bu uşaqlardan 20 milyonu 5 yaşına gəlmədən öldü.

Five years ago, 135 million children were born -- so, more --

5 il əvvəl, 135 milyon uşaq doğuldu - yəni daha çox -

and less than 10 million of them died before the age of five.

və 10 milyondan azı 5 yaşına gəlmədən öldü.

So that's a factor of two reduction of the childhood death rate.

Bu, uşaq ölüm nisbətində yarı yarıya azalma demək.

It's a phenomenal thing.

İnanılmaz bir şey.

Each one of those lives matters a lot.

O hayatların hər biri çox əhəmiyyətli.

And the key reason we were able to it was not only rising incomes

Bunu başarabilmemizdeki əsas səbəb yalnız gəlirlərin artması deyil,

but also a few key breakthroughs:

ayrıca bir neçə əhəmiyyətli böyük irəliləmə:

vaccines that were used more widely.

Peyvəndlərin daha geniş sahələrdə istifadə edilməsi.

For example, measles was four million of the deaths

Məsələn, qızılca daha 1990da

back as recently as 1990

4 milyon ölümə səbəb olurdu,

and now is under 400,000.

indi isə bu sayı 400,000 'in altında.

So we really can make changes.

Yəni həqiqətən bir şeyləri dyişdirəbilmə sahibik.

The next breakthrough is to cut that 10 million in half again.

Bir sonrakı böyük mərhələ bu 10 milyonu yarılamaktır.

And I think that's doable in well under 20 years.

Və bu məncə 20 il içərisində həyata keçirilə bilər bir şey.

Why? Well there's only a few diseases

Niyə? Çünki bu ölümlərin əksəriyyətinə səbəb olan

that account for the vast majority of those deaths:

çox az xəstəlik var:

diarrhea, pneumonia and malaria.

ishal, sətəlcəm və qızdırma.

So that brings us to the first problem that I'll raise this morning,

Və bu da bizi bu gün önə çıxaracağam ilk problemə gətirir,

which is how do we stop a deadly disease that's spread by mosquitos?

ağcaqanadlar tərəfindən yayılan ölümcül bir xəstəliyi necə durdururuz?

Well, what's the history of this disease?

Yaxşı bu xəstəliyin tarixçəsi nədir?

It's been a severe disease for thousands of years.

Minlərlə ildir var olan şiddətli bir xəstəlik.

In fact, if we look at the genetic code,

Necə ki, genetik koda baxsaq,

it's the only disease we can see

bu xəstəliyin, Afrikada yaşamış olan insanların,

that people who lived in Africa

sıtmacıl ölümləri önləyə bilmək üçün

actually evolved several things to avoid malarial deaths.

bir-birindən fərqli şeylər inkişaf etdirdikləri tək xəstəlik olduğunu görə bilərik.

Deaths actually peaked at a bit over five million in the 1930s.

Ölümlərin sayı 1930-cu ildə 5 milyona çatıb zirvə etdi.

So it was absolutely gigantic.

Bu həqiqətən qorxunc bir ədəd idi.

And the disease was all over the world.

Və xəstəlik dünyanın hər yerində idi.

A terrible disease. It was in the United States. It was in Europe.

Qorxunc bir xəstəlik. ABŞ-da ... Avropada ...

People didn't know what caused it until the early 1900s,

Xəstəliyin səbəbi 1900lər qədər bilinmirdi,

when a British military man figured out that it was mosquitos.

ta ki İngilis bir əsgərin xəstəliyə iti ağcaqanadların səbəb olduğunu ortaya çıxarana qədər.

So it was everywhere.

Hər yerdə idi bu xəstəlik.

And two tools helped bring the death rate down.

2 şey ölüm nisbətini aşağıya çəkməyə kömək oldu.

One was killing the mosquitos with DDT.

Biri iti ağcaqanadların DDT (böcək öldürücü dərman) ilə öldürülməsi idi.

The other was treating the patients with quinine, or quinine derivatives.

Digəri də xəstələrin kinin (bir dərman) və törəmələri ilə müalicə edilməsi idi.

And so that's why the death rate did come down.

Hal-hazırda ölüm nisbətinin geriləməsinin səbəbi bu idi.

Now, ironically, what happened was

Ironik olan, xəstəliyin

it was eliminated from all the temperate zones,

zəngin ölkələrin olduğu bütün ilıq bölgələrdə

which is where the rich countries are.

yox edilməsi idi.

So we can see: 1900, it's everywhere.

Görürük ki, 1900-cü ildə xəstəlik hər yerdə.

1945, it's still most places.

1945-ci ildə hələ bir çox yerdə rast gəlinir.

1970, the U.S. and most of Europe have gotten rid of it.

1970-ci ildə ABŞ və Avropanın çox xəstəlikdən xilas olur.

1990, you've gotten most of the northern areas.

1990-cı ildə şimaldakı bölgələrin çoxu xilas olur.

And more recently you can see it's just around the equator.

Və yaxın tarixdə görürük ki, xəstəlik yalnız ekvator ətrafında.

And so this leads to the paradox that

Bu da bizi bu ziddiyyətə gətirir:

because the disease is only in the poorer countries,

xəstəlik yalnız kasıb ölkələrdə olduğu üçün,

it doesn't get much investment.

xəstəliyə kifayət qədər sərmayə edilmir.

For example, there's more money put into baldness drugs

Məsələn, keçəllik dərmanları üçün ayrılan pul

than are put into malaria.

qızdırmaya ayrılan puldan çox.

Now, baldness, it's a terrible thing.

Tamam, keçəllik bərbad bir şey.

(Laughter)

(Qəhqəhə)

And rich men are afflicted.

Və zəngin kişilər sarsılmış vəziyyətdə.

And so that's why that priority has been set.

Elə buna görə kelliğe prioritet verilmiş.

But, malaria --

Lakin, qızdırma - bir il içində bir milyondan

even the million deaths a year caused by malaria

çox ölümə səbəb olmasına baxmayaraq insanlar üzərindəki

greatly understate its impact.

güclü təsirini (kelliğe görə) gerçəkdə olduğundan az göstərir.

Over 200 million people at any one time are suffering from it.

Hər keçən saniyə 200 milyondan çox adam bu xəstəlikdən iztirab və ağrı çəkir.

It means that you can't get the economies in these areas going

Bu demək olur ki bir çox şeyi dayandırdığı üçün,

because it just holds things back so much.

iqtisadiyyatın bu sahəyə yönəlməsini sağlayamıyorsunuz.

Now, malaria is of course transmitted by mosquitos.

İndi ... Bildiyiniz kimi qızdırma, ağcaqanadlar tərəfindən daşınır.

I brought some here, just so you could experience this.

Sizin də bunu təcrübə etmək üçün bir neçə iti ağcaqanad gətirdim bura.

We'll let those roam around the auditorium a little bit.

Onlara oditoryumda bir az naviqasiya icazəsi verək.

(Laughter)

(Qəhqəhə)

There's no reason only poor people should have the experience.

Bunu yalnız kasıb insanlar yaşayacaq deyə bir şey yox.

(Laughter) (Applause)

(Qəhqəhə) (Alqış)

Those mosquitos are not infected.

O ağcaqanadlar xəstəlikli deyildi.

So we've come up with a few new things. We've got bed nets.

Nəticə olaraq bir neçə fikir tapdıq. Məsələn yataq tülləri (cibinlik).

And bed nets are a great tool.

Yataq tülləri möhtəşəm vasitələr.

What it means is the mother and child stay under the bed net at night,

Bu nə deməkdir? Ana və uşağı gecə cibinliğin altında yatar,

so the mosquitos that bite late at night can't get at them.

nəticə olaraq gecə gəzən ağcaqanadlar onları sokamaz.

And when you use indoor spraying with DDT

Və bir də ev içində tülü yanında

and those nets

DDT spreyi də istifadə etsəniz,

you can cut deaths by over 50 percent.

ölümləri yüzdə 50 nisbətində azalda bilərsiniz.

And that's happened now in a number of countries.

Bu da onsuz da bir çox ölkədə reallaşan şey.

It's great to see.

Buna şahid olmaq möhtəşəm bir şey.

But we have to be careful because malaria --

Lakin diqqətli olmalıyıq çünki qızdırma -

the parasite evolves and the mosquito evolves.

yəni parazit inkişaf edir və ağcaqanadlar də inkişaf edir.

So every tool that we've ever had in the past has eventually become ineffective.

Keçmişdə istifadə etdiyimiz hər vasitə, sonunda təsirsiz hala gəldi.

And so you end up with two choices.

Bu anda da əlimizdə 2 variant var.

If you go into a country with the right tools and the right way,

Ya bir ölkəyə doğru vasitələr və üsullarla gedərək,

you do it vigorously,

xəstəliklə sağlam bir şəkildə mübarizə aparır,

you can actually get a local eradication.

və hətta regional məhv nəticəsində belə əldə edə bilərsiniz.

And that's where we saw the malaria map shrinking.

Bu bölgələrdə, qızdırmanın təsirli olduğu sahələri təmsil edən xəritənin daralmağa başladığını görürük.

Or, if you go in kind of half-heartedly,

Ya da, bir az daha zəif davransanız,

for a period of time you'll reduce the disease burden,

xəstəliyi azaltma müddətiniz artır,

but eventually those tools will become ineffective,

lakin sonunda vasitələrinin təsirsiz hala gəlir,

and the death rate will soar back up again.

ölüm nisbəti yenə dırmaşmağa başlayır.

And the world has gone through this where it paid attention and then didn't pay attention.

Dünya bunu yaşadı, əvvəl əhəmiyyət verdi daha sonra vermədi.

Now we're on the upswing.

İndi irəliləyişi keçdik.

Bed net funding is up.

Yataq tülləri maddi qaynaqlar tərəfindən dəstəklənir.

There's new drug discovery going on.

Yeni dərman kəşfləri edilir.

Our foundation has backed a vaccine that's going into phase three trial

Vakfımız 3. sınaq mərhələsinə gələn və bir neçə ay içində

that starts in a couple months.

istifadə edilməyə başlanacaq bir peyvəndi maddi olaraq dəstəklədi.

And that should save over two thirds of the lives if it's effective.

Əgər təsirli olsa, təhlükədə olan hayatların üçdə ikisini qurtara bilər.

So we're going to have these new tools.

Yeni həllərə sahib olacağıq.

But that alone doesn't give us the road map.

Amma bu tək başına bizə tətbiq oluna bilər bir plan təqdim etmir.

Because the road map to get rid of this disease

Çünki bu xəstəlikdən xilas olmaq üçün uygulamamız lazım olan plan

involves many things.

içində bir çox şeyi saxlayır.

It involves communicators to keep the funding high,

Bu plan, ünsiyyətçidir maddi qaynaqları ən üst səviyyədə tutmasını,

to keep the visibility high,

vəziyyətin hər kəs tərəfindən yaxşı bir şəkildə başa düşülməsi üçün işi,

to tell the success stories.

müvəffəqiyyət hekayələrinin köçürülməsini saxlayır.

It involves social scientists,

Bu plan, ictimai alimlərin bizə,

so we know how to get not just 70 percent of the people to use the bed nets,

necə insanların 70%-i yerinə% 90ının yataq tülü istifadə sağlayabileceğimizi

but 90 percent.

izah etmələrini ehtiva edir.

We need mathematicians to come in and simulate this,

Bu hadisəni modelleyebilmek üçün riyaziyyatçılara ehtiyacımız var ...

to do Monte Carlo things to understand how these tools combine and work together.

Monte Carlo (ehtimal modelləşdirmə metodu) kimi üsullarla bu vasitələrin necə birleştirilebileceğini və birlikdə əlaqəni anlaya bilmək üçün ...

Of course we need drug companies to give us their expertise.

Və təbii ki də dərman şirkətlərinə, uzmanlıklarını bizlərlə paylaşmaları üçün ehtiyacımız var.

We need rich-world governments to be very generous in providing aid for these things.

Bu yardımları təmin edə bilmələri üçün zəngin dövlətlərin çox comərd olması lazımdır.

And so as these elements come together,

Və bunların hamısı bir araya gəldiyi zaman,

I'm quite optimistic

qızdırmanın kökünü kurutabileceğimiz mövzusunda

that we will be able to eradicate malaria.

xeyli optimist olacağam.

Now let me turn to a second question,

İndi də ikinci suala geçeyim,

a fairly different question, but I'd say equally important.

birincisindən tamamilə fərqli amma eyni dərəcədə əhəmiyyətli bir sual.

And this is: How do you make a teacher great?

Sualımız belə: Bir müəllimi necə möhtəşəm edərsiniz?

It seems like the kind of question that people would spend a lot of time on,

Əslində bu sual bir çox insanın üstünə çoxca zaman xərcləmiş olub,

and we'd understand very well.

anlayacağı bir sual kimi dayanır.

And the answer is, really, that we don't.

Lakin vəziyyət həqiqətən də belə deyil.

Let's start with why this is important.

Gelin bu problemin səbəb əhəmiyyətli olduğundan başlayaq.

Well, all of us here, I'll bet, had some great teachers.

İddia edirəm ki, burada olan hər kəsin möhtəşəm müəllimləri vardı.

We all had a wonderful education.

Hamımız möhtəşəm bir təhsil aldıq.

That's part of the reason we're here today,

Bu gün burada olmağımızın,

part of the reason we're successful.

müvəffəqiyyətli olmağımızın səbəblərindən biri də bu.

I can say that, even though I'm a college drop-out.

Universiteti yarıda buraxan biri olmağıma baxmayaraq, deyə bilərəm ki

I had great teachers.

zamanında möhtəşəm müəllimlərim olmuşdu.

In fact, in the United States, the teaching system has worked fairly well.

Əslində, ABŞ-da təhsil sistemi olduqca yaxşı işləyirdi.

There are fairly effective teachers in a narrow set of places.

Bəzi bölgələrdə olduqca faydalı müəllimlər var.

So the top 20 percent of students have gotten a good education.

Şagirdlərin ən yaxşı 20%-i yaxşı təhsil alırlar.

And those top 20 percent have been the best in the world,

Və bu% 20lik seqmenti digər% 20lik seqmentə görə karşılaştırdığınız zaman,

if you measure them against the other top 20 percent.

dünyanın ən yaxşıları olurlar.

And they've gone on to create the revolutions in software and biotechnology

Biyoteknoloji və proqramda inqilablar edərək,

and keep the U.S. at the forefront.

ABŞ-ı ən qabaqda tuturlar.

Now, the strength for those top 20 percent

İndilərdə o ən yaxşı% 20lik seqmentin gücü

is starting to fade on a relative basis,

nisbi olaraq azalmağa başlayır.

but even more concerning is the education that the balance of people are getting.

Lakin daha dəhşətli olan insanların aldığı hazırlaşan tarazlığın vəziyyəti.

Not only has that been weak. it's getting weaker.

Bu tarazlıq zəif olmaqla qalmır; daha da zəifləyir.

And if you look at the economy, it really is only providing opportunities now

Və əgər iqtisadiyyata baxsanız, bu anda həqiqətən də yalnız

to people with a better education.

daha yaxşı təhsilə sahib olan insanlara fürsət verildiyini görərsiniz.

And we have to change this.

Və biz bunu dəyişdirmək məcburiyyətindəyik.

We have to change it so that people have equal opportunity.

Bunu elə değiştirmeliyiz ki, insanlar bərabər imkanlara sahib olsunlar.

We have to change it so that the country is strong

Bunu elə değiştirmeliyiz ki, bir ölkə

and stays at the forefront

irəli səviyyə təhsil sayəsində,

of things that are driven by advanced education,

elm və riyaziyyat kimi,

like science and mathematics.

güclü və lider olsun.

When I first learned the statistics,

Statistics ilk öyrəndiyim zaman,

I was pretty stunned at how bad things are.

işlərin nə qədər pis olduğu qarşısında afallamıştım.

Over 30 percent of kids never finish high school.

Uşaqların 30%-i heç bir zaman liseyi bitirmiyor.

And that had been covered up for a long time

Bunun üstü uzun bir müddətdir kapatılıyordu,

because they always took the dropout rate as the number

çünki hesablar edilərkən məktəbi buraxma nisbəti

who started in senior year and compared it to the number who finished senior year.

son sinifə başlayanlarla, son sinifi bitirənə müqayisə əldə edilirdi.

Because they weren't tracking where the kids were before that.

Uşaqların son sinifdən əvvəl nə etdikləri təqib edilmirdi.

But most of the dropouts had taken place before that.

Lakin məktəb buraxmaları çoxu bu dövrdən əvvəl olur.

They had to raise the stated dropout rate

Açıqlanan məktəb buraxma nisbətini

as soon as that tracking was done

bu təqib edildikdən sonra

to over 30 percent.

% 30-dan üzərinə çıxarmaq məcburiyyətində qaldılar.

For minority kids, it's over 50 percent.

Azlıq uşaqları üçün bu nisbət% 50in üzərində.

And even if you graduate from high school,

Liseydən məzun olduqdan sonra da,

if you're low-income,

aşağı gəlirli deyirsinizsə,

you have less than a 25 percent chance of ever completing a college degree.

universitet tamamlama şansınız% 25'dən az.

If you're low-income in the United States,

ABŞ-da aşağı gəlirli deyirsinizsə,

you have a higher chance of going to jail

həbsə getmə ehtimalınız,

than you do of getting a four-year degree.

4 illik universitet diplomu etmənizdə yüksək.

And that doesn't seem entirely fair.

Bu da çox ədalətli kimi görünmür.

So, how do you make education better?

Yaxşı, təhsili necə yaxşılaşdırar?

Now, our foundation, for the last nine years, has invested in this.

Bizim vakfımız, son 9 ildə, bu mövzuya investisiya etdi.

There's many people working on it.

Bu mövzu üzərində çox adam işləyir.

We've worked on small schools,

Kiçik məktəblər üzərində çalışdıq,

we've funded scholarships,

təqaüd verdik,

we've done things in libraries.

kitabxanalara bir şeylər etdik.

A lot of these things had a good effect.

Bütün bunların gözəl təsirləri oldu.

But the more we looked at it, the more we realized that having great teachers

Bu mövzuya əyildikcə anladıq ki, ən əhəmiyyətli şey

was the very key thing.

möhtəşəm öğretmenlermiş.

And we hooked up with some people studying

Daha sonra müəllimlər arasındakı fərqləri araşdıran

how much variation is there between teachers,

bəziləri ilə işə başladıq.

between, say, the top quartile -- the very best --

Məsələn ən təpədəki dördündəki müəllimlərlə - yəni ən yaxşılar -

and the bottom quartile.

ən alt dördündəki müəllimlər arasındakı fərqləri araşdırdıq.

How much variation is there within a school or between schools?

Məktəblər arasında və məktəb içində müxtəliflik necə?

And the answer is that these variations are absolutely unbelievable.

Cavab isə bu müxtəliflikləri həqiqətən inanılmaz.

A top quartile teacher will increase the performance of their class --

Ən təpədəki dördündəki müəllimlər - test nəticələrinə görə -

based on test scores --

sınıflarının performanslarını bir ildə

by over 10 percent in a single year.

% 10-dan çox iyileştiriyorlar.

What does that mean?

Bu nə deməkdir?

That means that if the entire U.S., for two years,

Bu bu deməkdir, əgər ABŞ-dakı bütün şagirdlər 2 il boyunca

had top quartile teachers,

ən təpədəki dördünə müəllimlərə sahib olsaydılar,

the entire difference between us and Asia would go away.

Asiya ilə aramızdakı fərq tamamilə itərdik.

Within four years we would be blowing everyone in the world away.

4 il içərisində dünyadakı hər kəsi keçərdim.

So, it's simple. All you need are those top quartile teachers.

Yəni, bu iş asan. Ehtiyac duyduğunuz tək şey, ən təpədəki dördünə müəllimlər.

And so you'd say, "Wow, we should reward those people.

Və bunu deyərdim, "Vay, biz bu insanları ödüllendirmeliyiz.

We should retain those people.

Biz bu insanları kaçırmamalıyız.

We should find out what they're doing and transfer that skill to other people."

Biz bu insanların nə etdiklərini öyrənib bu qabiliyyəti başqalarına aktarmalıyız. "

But I can tell you that absolutely is not happening today.

Sizə deyə bilərəm ki, bu gün edilən şey bu deyil.

What are the characteristics of this top quartile?

Ən üst dördündekilerin xüsusiyyətləri nələrdir?

What do they look like?

Nəyə bənzəyirlər?

You might think these must be very senior teachers.

Siz bu müəllimlərin çox yaşlı olduqlarını düşünə bilərsiniz.

And the answer is no.

Lakin doğru cavab xeyir.

Once somebody has taught for three years

Bir insan 3 il boyunca təhsil verdikdən sonra,

their teaching quality does not change thereafter.

öyrətmə keyfiyyəti dəyişmir.

The variation is very, very small.

Dəyişmə çox çox az.

You might think these are people with master's degrees.

Siz bu insanların master etdiklərini düşünə bilərsiniz.

They've gone back and they've gotten their Master's of Education.

Geri dönüb, masterlarını aldıqlarını.

This chart takes four different factors

Bu qrafik dörd faktorun təhsil keyfiyyətini

and says how much do they explain teaching quality.

necə təsir etdiyini göstərir.

That bottom thing, which says there's no effect at all,

Ən altdakı şey, yəni heç bir təsiri olmayan şey,

is a master's degree.

master dərəcəsinə tekabül edir.

Now, the way the pay system works is there's two things that are rewarded.

Maaş sisteminə baxdığımızda, iki şey ödüllendiriliyor.

One is seniority.

Birincisi davamlılıq.

Because your pay goes up and you vest into your pension.

Maaşının yüksəlir və təqaüdçü olursunuz.

The second is giving extra money to people who get their master's degree.

Digəri də magistraturanı yapmışlara artıqdan pul vermək.

But it in no way is associated with being a better teacher.

Lakin bunların daha yaxşı bir müəllim olmaqla əlaqəsi yoxdur.

Teach for America: slight effect.

Amerika üçün elmləndirin fəlsəfəsinin də çox az təsiri var.

For math teachers majoring in math there's a measurable effect.

Riyaziyyat müəllimləri üçün riyaziyyat üzərində cəmləşmə bir təsiri var.

But, overwhelmingly, it's your past performance.

Lakin, ümumiyyətlə, əhəmiyyətli olan keçmiş performansınız.

There are some people who are very good at this.

Bu mövzuda çox yaxşı olan insanlar var.

And we've done almost nothing

Lakin biz bunun nə olduğunu araşdırmaq,

to study what that is

cazibədar hala gətirmək və çoxaltmaq üçün,

and to draw it in and to replicate it,

heç bir şey etmədik.

to raise the average capability --

Orta qabiliyyəti artırmaq və

or to encourage the people with it to stay in the system.

insanları sistemdə tutmaq adına da.

You might say, "Do the good teachers stay and the bad teacher's leave?"

Belə deyə bilərsiniz: "Yaxşı müəllimlər qalır da, pis müəllimlər gedirmi?"

The answer is, on average, the slightly better teachers leave the system.

Cavab isə ortalama olaraq bir az yaxşı müəllimlər sistemi tərk edir.

And it's a system with very high turnover.

Aşmaq çox olduğu bir sistem bu.

Now, there are a few places -- very few -- where great teachers are being made.

İndilərdə yaxşı müəllimlər meydana gəldiyi çox amma çox az yer var.

A good example of one is a set of charter schools called KIPP.

Buna gözəl bir nümunə isə KIPP adlı xüsusi məktəblər.

KIPP means Knowledge Is Power.

KIPP Məlumat gücdür (Knowledge Is Power) demək.

It's an unbelievable thing.

İnanılmaz bir fikir.

They have 66 schools -- mostly middle schools, some high schools --

66 dənə məktəbləri var - çox orta məktəb, bəziləri isə lisey -

and what goes on is great teaching.

və çox yaxşı bir təhsil verirlər.

They take the poorest kids,

Ən kasıb uşaqları götürürlər,

and over 96 percent of their high school graduates go to four-year colleges.

və liseylərində məzun olan şagirdlərin yüzdə 96 4 illik universitetləri qazanırlar.

And the whole spirit and attitude in those schools

Məktəbdəki ruh halı və davranışlar,

is very different than in the normal public schools.

normal dövlət məktəblərindən çox fərqli.

They're team teaching. They're constantly improving their teachers.

Komanda təhsili verirlər. Müəllimlərini davamlı iyileştiriyorlar.

They're taking data, the test scores,

Test nəticələrini alırlar və

and saying to a teacher, "Hey, you caused this amount of increase."

müəllimə deyirlər ki, "Baxın, siz bu qədərlik bir artıma səbəb oldunuz."

They're deeply engaged in making teaching better.

Müəllimləri yaxşılaşdırmağa dərindən bağlılar.

When you actually go and sit in one of these classrooms,

Gedib siniflərdə oturduğunuz zaman,

at first it's very bizarre.

ilk başda qəribə hiss edirsiniz.

I sat down and I thought, "What is going on?"

Oturdum və düşündüm, "Nələr olur?"

The teacher was running around, and the energy level was high.

Müəllim ortalıqlarda gəzirdi, enerji səviyyəsi yüksək idi.

I thought, "I'm in the sports rally or something.

"Araba yarışı kimi bir yerdəyəm sanaram." deyə düşündüm.

What's going on?"

"Nələr olur?"

And the teacher was constantly scanning to see which kids weren't paying attention,

Müəllim davamlı şagirdləri izləyib, dərslə ilgilenmeyenleri,

which kids were bored,

möhkəmlənlər tapıb

and calling kids rapidly, putting things up on the board.

taxtaya bir şeylər yazaraq onlara səslənirdi.

It was a very dynamic environment,

Çox hərəkətli bir ortamdı,

because particularly in those middle school years -- fifth through eighth grade --

çünki orta məktəb illərində - 5. sinifdən 8. sinifə qədər -

keeping people engaged and setting the tone

insanları məşğul edib, sinifdəki hər kəsin dərslə maraqlanması

that everybody in the classroom needs to pay attention,

lazım olduğunu vurgulamışlardı.

nobody gets to make fun of it or have the position of the kid who doesn't want to be there.

Kimsə bu vəziyyətlə dalğa keçmirdi ya da oradan getmək istəmirdi.

Everybody needs to be involved.

Hər kəs bir şəkildə məşğul bu məktəbdə.

And so KIPP is doing it.

KIPP bunu edirdi.

How does that compare to a normal school?

KIPP ilə normal məktəblər arasındakı fərq nə?

Well, in a normal school, teachers aren't told how good they are.

Normal məktəblərdə müəllimlər nə qədər yaxşı olduqları haqqında bilgilendirilmiyorlar.

The data isn't gathered.

Məlumat toplanmıyor.

In the teacher's contract,

Müəllimin müqaviləsində,

it will limit the number of times the principal can come into the classroom --

müdirin sinifə gəlmə sayı məhdud tutulur -

sometimes to once per year.

bəzən ildə bir dəfə.

And they need advanced notice to do that.

Müdirləri gəlmədən əvvəl də xəbər verirlər.

So imagine running a factory where you've got these workers,

Fabrikdə çalışan işçiləri düşünün.

some of them just making crap

Bəzi əlinə üzünə bulaştırıyor

and the management is told, "Hey, you can only come down here once a year,

və rəhbərliyə deyilir ki, "Hey, yanımıza ildə bir gələ

but you need to let us know, because we might actually fool you,

lakin gəlmədən bizə xəbər verməlisiniz, çünki əslində sizi aldada bilərlər

and try and do a good job in that one brief moment."

və o qısa anda yaxşı çalışacağıq. "

Even a teacher who wants to improve doesn't have the tools to do it.

Özünü inkişaf etdirmək istəyən bir müəllim belə bunu edə bilmək üçün lazımlı vasitələrə sahib deyil.

They don't have the test scores,

Test nəticələrinə ulaşamıyorlar,

and there's a whole thing of trying to block the data.

məlumatlara qadağan qoyulur.

For example, New York passed a law

Məsələn, Nyu-Yorkda müəllimin yaxşılaşma məlumatlarını

that said that the teacher improvement data could not be made available and used

paylaşmağı və bu məlumatın müəllimlərin vəzifəsi ilə əlaqədar qərarlarda

in the tenure decision for the teachers.

istifadə qadağan edən bir qanun qəbul edildi.

And so that's sort of working in the opposite direction.

Bu əslində zidd bir iş.

But I'm optimistic about this,

Amma mən bu mövzuda iyimserim,

I think there are some clear things we can do.

və bu mövzuda edə biləcəyimiz müəyyən şeylər var.

First of all, there's a lot more testing going on,

İlk əvvəl, bir çox test edilir

and that's given us the picture of where we are.

və bu bizə harada olduğumuzu göstərir.

And that allows us to understand who's doing it well,

Yaxşı müəllimləri fərq edib,

and call them out, and find out what those techniques are.

onlardan istifadə texnikaları öyrənmə şansı verir.

Of course, digital video is cheap now.

Təbii ki, rəqəmsal video indi ucuz.

Putting a few cameras in the classroom

Sinifə bir neçə kamera qoyub,

and saying that things are being recorded on an ongoing basis

dərslərdə olub bitəni saxlamaq,

is very practical in all public schools.

hər dövlət məktəbi üçün çox praktik bir şey.

And so every few weeks teachers could sit down

Beləcə bir müəllimin bir neçə həftədə bir oturub videoları izlədikdən sonra

and say, "OK, here's a little clip of something I thought I did well.

"Bunu, yaxşı etdiyimi düşünürdüm.

Here's a little clip of something I think I did poorly.

Bunu isə çox pis etmişim. Uşaqlar dəcəllik etdiyi zaman,

Advise me -- when this kid acted up, how should I have dealt with that?"

"Nə etməliyəm? Tövsiyələr edin" demə şansı olar.

And they could all sit and work together on those problems.

Bütün müəllimlər həmişə birlikdə bu problemlər üzərində baş yora bilər.

You can take the very best teachers and kind of annotate it,

Ən yaxşı müəllimlər çıxıb danışa bilər, beləcə hər kəs

have it so everyone sees who is the very best at teaching this stuff.

hər mövzuda ən yaxşı təhsil necə verilir öyrənmiş olar.

You can take those great courses and make them available

Bu yaxşı dərslərə şagirdlərin də çatmasını təmin edə bilərsiniz.

so that a kid could go out and watch the physics course, learn from that.

Bir şagird gedib fizika dərsini izləyib, mövzunu o şəkildə öyrənir.

If you have a kid who's behind,

Mövzuda geri qalmış bir uşaq varsa,

you would know you could assign them that video to watch and review the concept.

o uşağa kömək ola biləcək videoyu izletebilirsiniz.

And in fact, these free courses could not only be available just on the Internet,

Əslində bu dərslər internet kanalı xaricində,

but you could make it so that DVDs were always available,

DVD'lerle də çoxaldıla bilər.

and so anybody who has access to a DVD player can have the very best teachers.

Beləcə DVD oynadıcısı olan hər kəs, ən yaxşı müəllimlərə sahib olmuş olar.

And so by thinking of this as a personnel system,

Bunu bir personal sistemi olaraq düşünsək,

we can do it much better.

daha da yaxşılaşmağa uyğun olduğunu anlarıq.

Now there's a book actually, about KIPP --

Bu hadisələrin keçdiyi

the place that this is going on --

KIPP ilə əlaqədar jurnalist-yazar Jay Matthews'ın

that Jay Matthews, a news reporter, wrote -- called, "Work Hard, Be Nice."

"Çox Çalış, Mehriban keçin." başlıqlı bir kitabı var.

And I thought it was so fantastic.

Çox şahanə olduğunu düşünürəm.

It gave you a sense of what a good teacher does.

Yaxşı bir müəllimin necə olduğunu anlamanızı təmin edir.

I'm going to send everyone here a free copy of this book.

Buradakı hər kəsə bu kitabı hədiyyə edəcəyəm.

(Applause)

(Alqışlar)

Now, we put a lot of money into education,

Təhsilə çox pul göstəririk,

and I really think that education is the most important thing to get right

və məncə təhsil bir ölkənin sahib olması lazım olan güclü gələcəyi üçün,

for the country to have as strong a future as it should have.

düz edilməsi lazım olan ən əhəmiyyətli məsələ.

In fact we have in the stimulus bill -- it's interesting --

Əslində dəstək paketinin Məclis distributivində - maraqlıdır -

the House version actually had money in it for these data systems,

bu bəhs etdiyim məlumat sistemləri üçün bir pul ayrılmışdıq amma

and it was taken out in the Senate

Senat tərəfindən çıxarıldı.

because there are people who are threatened by these things.

Səbəbi isə bu sistemlərlə təhdid edilən insanların olması.

But I -- I'm optimistic.

Lakin mən - mən iyimserim.

I think people are beginning to recognize how important this is,

Məncə insanlar əhəmiyyətini anlamağa başladılar,

and it really can make a difference for millions of lives, if we get it right.

Doğru etsək, milyonların həyatında fərqlilik edə bilərik.

I only had time to frame those two problems.

Mənim yalnız bu iki problemdən bəhs etməyə vaxtım var idi.

There's a lot more problems like that --

Lakin bunların xaricində bir çox problem var -

AIDS, pneumonia -- I can just see you're getting excited,

AIDS, sətəlcəm - buradan yalnız adları söylememle

just at the very name of these things.

nə qədər heyecanlandığınızı görə bilirəm.

And the skill sets required to tackle these things are very broad.

Bu problemlərlə başedilmek üçün lazımlı qabiliyyətlər də çox çox.

You know, the system doesn't naturally make it happen.

Sistem, bunun özbaşına olmasına icazə vermir.

Governments don't naturally pick these things in the right way.

Dövlətlər ümumiyyətlə bu məsələləri doğru anlamır.

The private sector doesn't naturally put its resources into these things.

Özəl sektor özbaşına bu mövzulara qaynaq ayırmır.

So it's going to take brilliant people like you

Bu problemləri sizin kimi parlaq zəkalı insanlar

to study these things, get other people involved --

araşdıracaq və başqa insanların da araşdırmasını təmin edəcək -

and you're helping to come up with solutions.

beləcə həll tapmağa kömək edəcək.

And with that, I think there's some great things that will come out of it.

Məncə bu meydana çox gözəl şeylər ortaya çıxacaq.

Thank you.

Təşəkkürlər.

(Applause)

(Alqışlar)