How good are you at calculating risk? - Gerd Gigerenzer

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

A new drug reduces the risk of heart attacks by 40%.

Yeni bir ilaç, kalp krizi riskini %40 oranında düşürüyor.

Shark attacks are up by a factor of two.

Köpek balığı saldırıları iki kat arttı.

Drinking a liter of soda per day doubles your chance of developing cancer.

Günde bir litre gazlı içecek içmek, kanser olma riskinizi iki kat artırıyor.

These are all examples of relative risk,

Bunların tümü, göreceli risk örnekleri

a common way risk is presented in news articles.

ve yaygın risk olarak gazete haberlerinde sunuluyorlar.

Risk evaluation is a complicated tangle of statistical thinking

Risk değerlendirmesi istatistiksel düşünmenin karmaşık bir durumu

and personal preference.

ve kişisel bir tercih.

One common stumbling block is the difference between

Yaygın olan bir zorluk ise

relative risks like these and what are called absolute risks.

bunun gibi göreceli risklerle mutlak riskler arasındaki farktır.

Risk is the likelihood that an event will occur.

Risk, bir olayın meydana gelme olasılığıdır.

It can be expressed as either a percentage—

Bu, yüzde olarak açıklanabilir -

for example, that heart attacks occur in 11% of men

örneğin, kalp krizlerinin %11'i

between the ages of 60 and 79—

60 ile 79 yaş arasındaki erkeklerde meydana gelir -

or as a rate— that one in two million divers along Australia’s western coast

ya da oran olarak verilebilir -

Avustralya'nın batı kıyısı boyunca dalış yapan iki milyon dalgıçtan bir milyonu

will suffer a fatal shark bite each year.

köpek balığı saldırısından her yıl zarar görüyor.

These numbers express the absolute risk of heart attacks

Bu veriler kalp krizlerinin ve köpek balığı saldırılarının

and shark attacks in these groups.

bu gruplardaki mutlak riskini ifade ediyor.

Changes in risk can be expressed in relative or absolute terms.

Riskteki değişiklikler, göreceli ya da mutlak terimlerle ifade edilebilir.

For example, a review in 2009 found that mammography screenings

Örneğin, 2009’daki bir araştırma mamografi taramalarının

reduced the number of breast cancer deaths from five women in one thousand to four.

meme kanseri ölümlerinin sayısını bin kadında beş ölümden

binde dört ölüme düşürdüğünü ortaya koydu.

The absolute risk reduction was about .1%.

Burada mutlak risk %0.1 düşmüş oldu.

But the relative risk reduction from 5 cases of cancer mortality to four

Fakat kanserin, beş ölümden dörde gerilemesinin

is 20%.

göreceli risk olarak oranı %20.

Based on reports of this higher number,

Bu yüksek oranın raporlarına dayanarak şu söylenebilir:

people overestimated the impact of screening.

İnsanlar taramaların etkisini gözlerinde büyütüyorlar.

To see why the difference between the two ways of expressing risk matters,

Riski açıklamanın iki yöntemi arasındaki farkın neden önemli olduğunu görmek için

let’s consider the hypothetical example of a drug

kalp krizi riskini %40 azaltan bir ilacın varsayımsal bir örneğini ele alalım.

that reduces heart attack risk by 40%.

Imagine that out of a group of 1,000 people

Bin kişilik bir grup içinde,

who didn’t take the new drug, 10 would have heart attacks.

yeni ilacı almayanlardan 10 kişinin kalp krizi geçirdiğini düşünün.

The absolute risk is 10 out of 1,000, or 1%.

Burada mutlak risk binde 10'dur ya da %1'dir.

If a similar group of 1,000 people did take the drug,

Bin kişilik benzer bir grupta ilaç alınırsa

the number of heart attacks would be six.

kalp krizi geçiren sayısı altı olacaktır.

In other words, the drug could prevent four out of ten heart attacks—

Diğer bir deyişle, ilaç on kalp krizinden dördünü engeller -

a relative risk reduction of 40%.

burada göreceli risk %40 azalırken

Meanwhile, the absolute risk only dropped from 1% to 0.6%—

mutlak risk sadece %1'den %0.6'ya geriler -

but the 40% relative risk decrease sounds a lot more significant.

fakat göreceli riskin %40 azalması çok daha önemli gibi görünüyor.

Surely preventing even a handful of heart attacks,

Az bile olsa kalp krizlerini

or any other negative outcome, is worthwhile— isn’t it?

ya da olumsuz sonuçları önlemek değerlidir, değil mi?

Not necessarily.

Tam olarak öyle değil.

The problem is that choices that reduce some risks

Sorun şu ki bazı riskleri azaltan tercihler,

can put you in the path of others.

sizi başka risklerin yoluna çıkarabilir.

Suppose the heart-attack drug caused cancer in one half of 1% of patients.

Kalp krizi ilacının, hastaların %1'inin yarısında kansere yol açtığını varsayın.

In our group of 1,000 people,

Bin kişilik grubumuzda,

four heart attacks would be prevented by taking the drug,

dört ölüm, ilaç alınarak önlenebilirdi

but there would be five new cases of cancer.

fakat o zaman beş tane yeni kanser vakası ortaya çıkardı.

The relative reduction in heart attack risk sounds substantial

Kalp krizi riskindeki göreceli düşüş oldukça yüksek görünüyor

and the absolute risk of cancer sounds small,

ve kanserdeki mutlak risk de az görünüyor

but they work out to about the same number of cases.

fakat ikisi de neredeyse aynı sayıdaki vakalarla çözümleniyor.

In real life,

Gerçek hayatta,

everyone’s individual evaluation of risk will vary

herkesin bireysel risk değerlendirmesi,

kişisel durumlarına bağlı olarak değişkenlik gösterir.

depending on their personal circumstances.

If you know you have a family history of heart disease

Aile öykünüzde kalp hastalığı olduğunu biliyorsanız

you might be more strongly motivated to take a medication

kalp krizi riskinizi azaltan bir tedavi almaya

that would lower your heart-attack risk,

son derece motive olmalısınız,

even knowing it provided only a small reduction in absolute risk.

ilacın, mutlak riski sadece biraz düşürdüğünü

bilseniz bile bunu yapmalısınız.

Sometimes, we have to decide between exposing ourselves to risks

Bazen kendimizi buna maruz bırakarak birbirleriyle doğrudan kıyaslanamaz

that aren’t directly comparable.

riskler arasında seçim yapmak zorunda kalırız.

If, for example, the heart attack drug carried a higher risk

Eğer kalp krizi ilacının elden ayaktan düşürme riski varsa

of a debilitating, but not life-threatening,

fakat bu yaşam tehdidi oluşturmuyorsa

side effect like migraines rather than cancer,

ve kanserden ziyade migren gibi bir yan etki ise

our evaluation of whether that risk is worth taking might change.

bu riski almaya değer olup olmadığı konusundaki değerlendirmemiz değişebilir.

And sometimes there isn’t necessarily a correct choice:

Bazen ille de doğru bir seçim olmaz,

some might say even a minuscule risk of shark attack is worth avoiding,

bazıları, küçücük bir köpek balığı saldırısı riskinden bile

kaçınılması gerektiğini söyler

because all you’d miss out on is an ocean swim,

çünkü kaçıracağınız tek şey okyanusta yüzmektir,

while others wouldn’t even consider skipping a swim

bazılarıysa çok düşük olan köpek balığı saldırısı riskinden kaçınmak adına

to avoid an objectively tiny risk of shark attack.

yüzmekten vazgeçmeyi bile düşünmez.

For all these reasons, risk evaluation is tricky at baseline,

Bütün bu nedenlerden ötürü, risk değerlendirmesi temelde aldatıcı

and reporting on risk can be misleading,

ve risk raporları yanıltıcı olabilir,

especially when it shares some numbers in absolute terms

bunlar, özellikle bazı raporlar mutlak terimleri paylaşıyorken

bazıları da göreceli raporları paylaşıyorsa mümkün olabilir.

and others in relative terms.

Understanding how these measures work

Bu oranların nasıl çalıştığını anlamak,

will help you cut through some of the confusion

bazı kafa karışıklıklarını basitleştirmenize

and better evaluate risk.

ve riski daha iyi değerlendirmenize yardımcı olacaktır.