How good are you at calculating risk? - Gerd Gigerenzer

Tłumaczenie: Ludwika Pilat Korekta: Rysia Wand

A new drug reduces the risk of heart attacks by 40%.

Nowy lek zmniejsza ryzyko ataku serca o 40%.

Shark attacks are up by a factor of two.

Liczba ataków rekinów się podwoiła.

Drinking a liter of soda per day doubles your chance of developing cancer.

Picie litra napojów gazowanych dziennie zwiększa dwukrotnie ryzyko raka.

These are all examples of relative risk,

To wszystko przykłady względnego ryzyka.

a common way risk is presented in news articles.

Artykuły często właśnie tak opisują ryzyko.

Risk evaluation is a complicated tangle of statistical thinking

Ocena ryzyka jest plątaniną myślenia statystycznego

and personal preference.

i osobistych preferencji.

One common stumbling block is the difference between

Powszechną trudność sprawia różnica

relative risks like these and what are called absolute risks.

między ryzykiem względnym, a ryzykiem absolutnym.

Risk is the likelihood that an event will occur.

Ryzyko to prawdopodobieństwo, że zdarzenie nastąpi.

It can be expressed as either a percentage—

Może być wyrażone w procentach,

for example, that heart attacks occur in 11% of men

jak np.: zawały serca zdarzają się u 11% mężczyzn

between the ages of 60 and 79—

w wieku od 60 do 79 lat,

or as a rate— that one in two million divers along Australia’s western coast

lub jako współczynnik: co roku jeden na 2 miliony nurków

wzdłuż zachodniego wybrzeża Australii zginie w zębach rekina.

will suffer a fatal shark bite each year.

These numbers express the absolute risk of heart attacks

Te liczby wyrażają ryzyko absolutne ataków serca

and shark attacks in these groups.

lub ataków rekina w każdej z grup.

Changes in risk can be expressed in relative or absolute terms.

Zmiany ryzyka mogą być wyrażone jako ryzyko względne lub bezwzględne.

For example, a review in 2009 found that mammography screenings

Na przykład w 2009 roku przegląd badań mammograficznych wykazał

reduced the number of breast cancer deaths from five women in one thousand to four.

zmniejszoną liczbę zgonów na raka piersi: z pięciu do czterech kobiet na tysiąc.

The absolute risk reduction was about .1%.

Absolutne obniżenie ryzyka to około 0.1%,

But the relative risk reduction from 5 cases of cancer mortality to four

ale względne obniżenie ryzyka z 5 zgonów na raka do 4

is 20%.

to 20%.

Based on reports of this higher number,

Opierając się na tej większej liczbie,

people overestimated the impact of screening.

przeceniano wpływ mammografii.

To see why the difference between the two ways of expressing risk matters,

Żeby zobaczyć, czemu różnica między tymi sposobami wyrażania ryzyka

ma znaczenie, spójrzmy na przykładowy lek,

let’s consider the hypothetical example of a drug

that reduces heart attack risk by 40%.

który ma zmniejszać ryzyko ataku serca o 40%.

Imagine that out of a group of 1,000 people

Wyobraźmy sobie, że w grupie 1000 osób,

who didn’t take the new drug, 10 would have heart attacks.

które nie przyjmowały tego leku, 10 doznałoby ataku serca.

The absolute risk is 10 out of 1,000, or 1%.

Ryzyko absolutne to 10 na 1000, czyli 1%.

If a similar group of 1,000 people did take the drug,

Jeśli podobna grupa 1000 osób przyjęłaby lek,

the number of heart attacks would be six.

przypadków ataku serca byłoby 6.

In other words, the drug could prevent four out of ten heart attacks—

Innymi słowy, lek mógłby zapobiec 4 na 10 ataków serca;

a relative risk reduction of 40%.

względne obniżenie ryzyka to 40%.

Meanwhile, the absolute risk only dropped from 1% to 0.6%—

Tymczasem ryzyko absolutne spadło zaledwie z 1% do 0,6%.

but the 40% relative risk decrease sounds a lot more significant.

40% względnego obniżenia ryzyka brzmi o wiele poważniej.

Surely preventing even a handful of heart attacks,

Ale z pewnością zapobieżenie choćby kilku zawałom,

or any other negative outcome, is worthwhile— isn’t it?

lub innym szkodliwym efektom jest opłacalne, prawda?

Not necessarily.

Niekoniecznie.

The problem is that choices that reduce some risks

Problem w tym, że wybór, który zmniejsza jakieś ryzyko,

can put you in the path of others.

może wystawić nas na inne.

Suppose the heart-attack drug caused cancer in one half of 1% of patients.

Przypuśćmy, że wspomniany lek powoduje nowotwór u połowy z1% pacjentów.

In our group of 1,000 people,

W naszej grupie 1000 ludzi

four heart attacks would be prevented by taking the drug,

lek zapobiegłby 4 zawałom,

but there would be five new cases of cancer.

ale pojawiłoby się 5 przypadków nowotworów.

The relative reduction in heart attack risk sounds substantial

Względne obniżenie ryzyka zawału brzmi znacząco,

and the absolute risk of cancer sounds small,

a absolutne ryzyko nowotworu wydaje się nieznaczne,

but they work out to about the same number of cases.

ale wynika z nich taka sama liczba przypadków.

In real life,

W prawdziwym życiu

everyone’s individual evaluation of risk will vary

indywidualna ocena ryzyka różni się w zależności

depending on their personal circumstances.

od osobistych okoliczności oceniającego.

If you know you have a family history of heart disease

Jeśli masz w rodzinie przypadki zachorowań na serce,

you might be more strongly motivated to take a medication

możesz mieć większą motywację, aby wziąć lekarstwo,

that would lower your heart-attack risk,

które obniży ryzyko ataku serca,

even knowing it provided only a small reduction in absolute risk.

nawet jeśli wiadomo, że absolutne ryzyko spadnie tylko nieznacznie.

Sometimes, we have to decide between exposing ourselves to risks

Czasem trzeba wybierać między niebezpieczeństwami,

that aren’t directly comparable.

które trudno bezpośrednio porównać.

If, for example, the heart attack drug carried a higher risk

Jeśli na przykład wspomniany lek

niósł wyższe ryzyko wyniszczających, lecz nie zagrażających życiu

of a debilitating, but not life-threatening,

side effect like migraines rather than cancer,

skutków ubocznych jak np. migrena, a nie rak,

our evaluation of whether that risk is worth taking might change.

ocena, czy warto podjąć ryzyko, może się zmienić.

And sometimes there isn’t necessarily a correct choice:

Czasem nie ma jednego słusznego wyboru.

some might say even a minuscule risk of shark attack is worth avoiding,

Jedni uważają, że warto unikać nawet znikomego ryzyka ataku rekina,

because all you’d miss out on is an ocean swim,

bo ominie cię tylko kąpiel w oceanie.

while others wouldn’t even consider skipping a swim

Inni za nic nie odpuściliby pływania,

to avoid an objectively tiny risk of shark attack.

by uniknąć obiektywnie małego ryzyka ataku.

For all these reasons, risk evaluation is tricky at baseline,

Przez to wszystko ocena ryzyka jest od podstaw podchwytliwa,

and reporting on risk can be misleading,

a informacje o nim mylące,

especially when it shares some numbers in absolute terms

zwłaszcza jeśli część informacji jest w kontekście absolutnym,

and others in relative terms.

a część - względnym.

Understanding how these measures work

Zrozumienie, jak działają te pomiary,

will help you cut through some of the confusion

pomoże sprostać temu zamieszaniu

and better evaluate risk.

i lepiej oszacować ryzyko.