Questions No One Knows the Answers to (Full Version)

Çeviri: Orkuncan Okumuş Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

On a typical day at school,

Okuldaki sıradan bir günde,

endless hours are spent learning the answers to questions,

soruların cevaplarını öğrenirken saatler harcanır

but right now, we'll do the opposite.

ama şimdi tam tersini yapacağız.

We're going to focus on questions where you can't learn the answers

Bilinmedikleri için cevaplarını öğrenemeyeceğiniz

because they're unknown.

sorulara odaklanacağız.

I used to puzzle about a lot of things as a boy, for example:

Küçük bir çocukken birçok konuda kafa yorardım, örneğin:

What would it feel like to be a dog?

Köpek olmak nasıl bir his?

Do fish feel pain?

Balıklar acıyı hisseder mi?

How about insects?

Peki ya böcekler?

Was the Big Bang just an accident?

Büyük Patlama sadece bir kaza mıydı?

And is there a God?

Bir Tanrı var mı?

And if so, how are we so sure that it's a He and not a She?

Varsa, onun bir kadın değil de erkek olduğundan nasıl eminiz?

Why do so many innocent people and animals suffer terrible things?

Neden birçok masum insan ve hayvan korkunç şeyler yaşıyor?

Is there really a plan for my life?

Hayatım için gerçekten bir plan var mı?

Is the future yet to be written,

Gelecek yazılacak mı

or is it already written and we just can't see it?

yoksa zaten yazılı ve biz mi göremiyoruz?

But then, do I have free will? I mean, who am I anyway?

Eğer öyleyse özgür iradem var mı? Yani, ben kimim ki?

Am I just a biological machine?

Sadece biyolojik bir makine mi?

But then, why am I conscious? What is consciousness?

O zaman neden bilinçliyim? Bilinçlilik nedir?

Will robots become conscious one day?

Robotlar da bir gün bilinçli olacak mı?

I mean, I kind of assumed that some day

Bir gün tüm bu soruların cevaplarını

I would be told the answers to all these questions.

alabileceğimi varsaymıştım.

Someone must know, right?

Bilen biri olmalı, değil mi?

Guess what? No one knows.

Peki durum ne? Kimse bilmiyor.

Most of those questions puzzle me more now than ever.

Bu sorular kafamı her zamankinden çok karıştırıyor.

But diving into them is exciting

Yine de bunlara dalıp gitmek heyecan verici

because it takes you to the edge of knowledge,

çünkü sizi bilginin uç noktasına götürüyor

and you never know what you'll find there.

ve orada ne bulacağınızı asla bilemezsiniz.

So, two questions that no one on Earth knows the answer to.

İşte dünyada cevabını kimsenin bilmediği iki soru.

(Music)

(Müzik)

[How many universes are there?]

[Kaç tane evren var?]

Sometimes when I'm on a long plane flight,

Bazen uzun süren bir uçak yolculuğundayken

I gaze out at all those mountains and deserts

dağlara ve çöllere bakıyorum

and try to get my head around how vast our Earth is.

ve Dünya'nın ne kadar büyük olduğunu kavramaya çalışıyorum.

And then I remember that there's an object we see every day

Daha sonra içerisine bir milyon dünyanın sığabileceği

that would literally fit one million Earths inside it:

ve her gün gördüğümüz bir cisim olduğunu hatırlıyorum:

the Sun.

Güneş.

It seems impossibly big.

İnanılmaz büyük görünüyor.

But in the great scheme of things, it's a pinprick,

Ama büyük resme bakarsak sadece iğne deliği kadar,

one of about 400 billion stars in the Milky Way galaxy,

Samanyolu galaksisindeki, berrak bir gecede, gökyüzünü kaplayan soluk,

which you can see on a clear night

beyaz bir sis olarak görebileceğiniz

as a pale white mist stretched across the sky.

yaklaşık 400 milyar yıldızdan birisi.

And it gets worse.

Daha da fenası var.

There are maybe 100 billion galaxies detectable by our telescopes.

Teleskoplarımızla algılanabilen belki de 100 milyar galaksi var.

So if each star was the size of a single grain of sand,

Her yıldız bir kum tanesi büyüklüğünde olsaydı, yalnızca Samanyolu

just the Milky Way has enough stars

914'e 914 santimetrelik bir kumsalı

to fill a 30-foot by 30-foot stretch of beach

91 santimetre derinliğinde

three feet deep with sand.

dolduracak kadar yıldız barındırırdı.

And the entire Earth doesn't have enough beaches

Ayrıca tüm Dünya'da evrendeki yıldızların

to represent the stars in the overall universe.

tamamını karşılayacak kadar kumsal yok.

Such a beach would continue for literally hundreds of millions of miles.

Böyle bir sahil yüzlerce milyon kilometre uzunluğunda olurdu.

Holy Stephen Hawking, that is a lot of stars.

Stephen Hawking adına! Bu çok sayıda yıldız demek.

But he and other physicists now believe in a reality

O ve diğer fizikçiler evrenin akıl almaz derecede,

that is unimaginably bigger still.

bundan bile daha büyük olduğuna inanıyor.

I mean, first of all, the 100 billion galaxies

Öncelikle, teleskoplarımızın sınırlarındaki

within range of our telescopes

100 milyar galaksi

are probably a minuscule fraction of the total.

muhtemelen bütün içindeki çok küçük bir parça.

Space itself is expanding at an accelerating pace.

Uzay artan bir hızla genişliyor.

The vast majority of the galaxies

Galaksilerin büyük bir çoğunluğu

are separating from us so fast that light from them may never reach us.

bizden o kadar hızla kopuyor ki onlardan gelen ışık bize hiç ulaşmayabilir.

Still, our physical reality here on Earth

Yine de Dünya'daki fiziksel gerçeklik bu uzak,

is intimately connected to those distant, invisible galaxies.

görünmez galaksilerle yakından bağlantılı.

We can think of them as part of our universe.

Onları evrenimizin bir parçası olarak görebiliriz.

They make up a single, giant edifice

Aynı fiziksel yasalara uyarak ve sizle beni

obeying the same physical laws and all made from the same types of atoms,

oluşturan aynı türdeki atom, elektron, proton, kuark, nötrondan

electrons, protons, quarks, neutrinos, that make up you and me.

meydana gelerek tek, devasa bir yapı oluşturuyorlar.

However, recent theories in physics, including one called string theory,

Yine de sicim kuramı da dahil son kuramlar bize

are now telling us there could be countless other universes

yapısı farklı taneciklere dayanan, farklı özelliklerde olan

built on different types of particles,

ve farklı yasalara uyan

with different properties, obeying different laws.

sayısız başka evrenin olabileceğini söylüyor.

Most of these universes could never support life,

Çoğu evren yaşama hiç uygun olmayabilir

and might flash in and out of existence in a nanosecond.

ve bir nanosaniye için var olup sonra yok olmuş olabilir.

But nonetheless, combined, they make up a vast multiverse

Bununla birlikte, bir araya gelerek ilginçlikler içeren

of possible universes in up to 11 dimensions,

ve hayal gücümüzün ötesinde olan, 11 boyuta kadar varan

featuring wonders beyond our wildest imagination.

muhtemel evrenlerin içinde olduğu engin bir çoklu evren meydana getirirler.

The leading version of string theory predicts a multiverse

Sicim kuramının ana versiyonu 10 üzeri 500 evrenden oluşan

made up of 10 to the 500 universes.

çoklu bir evren öngörür.

That's a one followed by 500 zeros,

Bu da, 1'in yanında 500 tane sıfır olması demek.

a number so vast that if every atom

Bu o kadar büyük bir sayı ki

in our observable universe had its own universe,

gözlemleyebildiğimiz evrendeki her atom kendi evrenine sahip olsa

and all of the atoms in all those universes each had

bu evrenlerdeki her atom da

their own universe,

kendi evrenlerine sahip olsa

and you repeated that for two more cycles,

ve bu işlemi iki kez daha devam ettirseniz

you'd still be at a tiny fraction of the total,

hâlâ toplam kısmın ufak bir parçası olurdunuz.

namely, one trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion

Yani, bir trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon

trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillionth.

trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyonuncu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But even that number is minuscule compared to another number:

Ama bu sayı bile başka bir sayıya kıyasla çok küçük:

infinity.

sonsuz.

Some physicists think the space-time continuum is literally infinite

Bazı fizikçiler uzay-zaman tümlüğünün gerçek anlamda sonsuz olduğunu

and that it contains an infinite number of so-called pocket universes

ve değişken özellikleri olan sonsuz sayıda cep evrenini

with varying properties.

içerdiğini düşünüyor.

How's your brain doing?

Beyniniz ne durumda?

Quantum theory adds a whole new wrinkle.

Kuantum teorisi de yeni bir ipucu ekliyor.

I mean, the theory's been proven true beyond all doubt,

Teori kesin olarak kanıtlandı

but interpreting it is baffling,

ama yorumlanış şekli kafa karıştırıcı

and some physicists think you can only un-baffle it

ve bazı fizikçiler yalnızca bu devasa sayıdaki paralel evrenlerin

if you imagine that huge numbers of parallel universes

her an oluşmakta olduğunu ve bu evrenlerin çoğunun

are being spawned every moment,

tam da içinde yaşadığımız dünya gibi olup

and many of these universes would actually be very like the world we're in,

sizin birçok kopyanızı barındırdığını farz ettiğimizde

would include multiple copies of you.

açıklığa kavuşacağını düşünüyor.

In one such universe, you'd graduate with honors

Öyle bir evrende, üstün başarıyla mezun olup

and marry the person of your dreams, and in another, not so much.

hayalinizdeki kişiyle evlenebilirsiniz, bir diğerindeyse pek öyle olmaz.

Well, there are still some scientists who would say, hogwash.

Yine de buna saçma diyecek bazı bilim insanları var.

The only meaningful answer to the question of how many universes there are is one.

Kaç evren olduğu sorusuna verilebilecek tek anlamlı yanıt, bir.

Only one universe.

Tek bir evren.

And a few philosophers and mystics might argue

Birkaç düşünür ve gizemci kendi evrenimizin bile

that even our own universe is an illusion.

bir yanılsama olduğunu savunabilir.

So, as you can see, right now

Gördüğünüz gibi,

there is no agreement on this question, not even close.

şu an bu konu üstünde bir uzlaşma yok, biraz bile.

All we know is the answer is somewhere between zero and infinity.

Tüm bildiğimiz yanıtın sıfır ve sonsuz arasında bir yerde olduğu.

Well, I guess we know one other thing.

Sanırım bir şey daha biliyoruz.

This is a pretty cool time to be studying physics.

Fizik okumak için çok iyi bir zaman.

We just might be undergoing the biggest paradigm shift in knowledge

İnsanlığın gördüğü en büyük paradigma değişimini

that humanity has ever seen.

yaşıyor olabiliriz.

(Music)

(Müzik)

[Why can't we see evidence of alien life?]

[Uzaylıların varlığı hakkında neden kanıt göremiyoruz?]

Somewhere out there in that vast universe

Bu engin evrende bir yerlerde, kesinlikle yaşamın bulunduğu

there must surely be countless other planets teeming with life.

sayısız başka gezegen olmalı.

But why don't we see any evidence of it?

Peki neden buna bir kanıt görmüyoruz?

Well, this is the famous question asked by Enrico Fermi in 1950:

Enrico Fermi'nin 1950'de sorduğu ünlü soru da bu:

Where is everybody?

Herkes nerede?

Conspiracy theorists claim that UFOs are visiting all the time

Komplo teorisyenleri UFO'ların sürekli bizi ziyaret ettiğini

and the reports are just being covered up,

ve bu bilgilerin gizlendiğini iddia ediyor

but honestly, they aren't very convincing.

ama açıkçası pek ikna edici değiller.

But that leaves a real riddle.

Bu da bir esrara yol açıyor.

In the past year, the Kepler space observatory

Geçen yıl, Kepler uzay gözlemevi

has found hundreds of planets just around nearby stars.

yakınımızdaki yıldızların çevresinde yüzlerce gezegen keşfetti.

And if you extrapolate that data,

Bu veriden bir sonuca giderseniz

it looks like there could be half a trillion planets

yalnızca bizim galaksimizde yarım trilyon gezegenin olması

just in our own galaxy.

mümkün gözüküyor.

If any one in 10,000 has conditions

Bunlardan 10.000'de birinde

that might support a form of life,

herhangi bir yaşam formunu ayakta tutan koşullar varsa,

that's still 50 million possible life-harboring planets

Samanyolu'nda yaşamın olduğu 50 milyon

right here in the Milky Way.

muhtemel gezegen var demektir.

So here's the riddle:

Esrar olan şu:

our Earth didn't form

Dünya'mız Büyük Patlama'dan

until about nine billion years after the Big Bang.

ancak dokuz milyar yıl sonra oluştu.

Countless other planets in our galaxy should have formed earlier,

Galaksimizdeki diğer sayısız gezegen daha önce şekillenmiş

and given life a chance to get underway

ve serüvenine başlamak için yaşam olanağına

billions, or certainly many millions of years earlier than happened on Earth.

Dünya'dan milyarlarca, en azından milyonlarca yıl önce erişmiş olmalı.

If just a few of them had spawned intelligent life

Yalnızca bir kaç tanesi bile zeki bir yaşam formu üretip

and started creating technologies,

teknoloji oluşturmaya başladıysa

those technologies would have had millions of years

bu teknolojilerin gelişmişlik ve etki bakımından ilerlemek için

to grow in complexity and power.

önlerinde milyonlarca yılı olurdu.

On Earth,

Dünya'da, teknolojinin yalnızca

we've seen how dramatically technology can accelerate

100 yılda ne kadar çarpıcı biçimde hızlanabileceğine

in just 100 years.

şahit olduk.

In millions of years, an intelligent alien civilization

Milyonlarca yıl içinde, zeki bir uzaylı medeniyet de

could easily have spread out across the galaxy,

devasa, enerji depolayabilen araçlar,

perhaps creating giant energy-harvesting artifacts

koloni kurabilen uzay gemilerinden oluşan filolar

or fleets of colonizing spaceships

veya karanlık gökyüzünü doldurabilen olağanüstü

or glorious works of art that fill the night sky.

sanat eserleriyle galaksiye kolayca yayılabilir.

At the very least, you'd think they'd be revealing their presence,

En sonunda da, bir çeşit elektromanyetik sinyaller aracılığıyla

deliberately or otherwise,

varlıklarını kasıtlı olarak

through electromagnetic signals of one kind or another.

veya başka bir şekilde ortaya koyduklarını düşünürdünüz.

And yet we see no convincing evidence of any of it.

Oysaki bunlara dair ikna edici bir kanıt görmüyoruz.

Why?

Neden?

Well, there are numerous possible answers, some of them quite dark.

Çok sayıda muhtemel cevap var, bazıları oldukça muğlak.

Maybe a single, superintelligent civilization

Belki tek bir süper zeki medeniyet

has indeed taken over the galaxy

sahiden de galaksinin denetimini ele geçirdi

and has imposed strict radio silence

ve olası rakipleri konusunda paranoyak olduğu için

because it's paranoid of any potential competitors.

iletişim olasılığını tamamen yok etti.

It's just sitting there ready to obliterate

Tehlikeye dönüşen her şeyi yok etmeye hazır bir hâlde

anything that becomes a threat.

öylece oturuyor.

Or maybe they're not that intelligent,

Veya o kadar da zeki değillerdir

or perhaps the evolution of an intelligence

ya da çok yönlü teknoloji oluşturabilecek

capable of creating sophisticated technology

düzeydeki bir zekânın evrimi

is far rarer than we've assumed.

sandığımızdan çok daha nadirdir.

After all, it's only happened once on Earth in four billion years.

Sonuç olarak bu, dört milyar yıl içinde yalnızca bir kez, Dünya'da gerçekleşti.

Maybe even that was incredibly lucky.

Belki bu bile inanılmaz derece bir şans.

Maybe we are the first such civilization in our galaxy.

Belki de biz galaksimiz içinde bu tarzdaki ilk medeniyetiz.

Or, perhaps civilization carries with it the seeds of its own destruction

Belki medeniyet, oluşturduğu teknolojinin denetimini sağlayamaması yüzünden

through the inability to control the technologies it creates.

kendi yok oluşunun tohumlarını ekiyor.

But there are numerous more hopeful answers.

Yine de daha ümit verici olan çokça yanıt var.

For a start, we're not looking that hard,

İlk olarak, pek de dikkatli incelemiyoruz

and we're spending a pitiful amount of money on it.

ve bunun için çok az miktarda para harcıyoruz.

Only a tiny fraction of the stars in our galaxy

İlgi çekici işaretler bulmak amacıyla yakından bakılan bölüm

have really been looked at closely for signs of interesting signals.

galaksimizdeki yıldızların yalnızca küçük bir kısmı.

And perhaps we're not looking the right way.

Belki de doğru tarafa bakmıyoruz.

Maybe as civilizations develop,

Belki de medeniyetler gelişirken

they quickly discover communication technologies

elektromanyetik dalgalardan çok daha gelişmiş

far more sophisticated and useful than electromagnetic waves.

ve işe yarar olan iletişim teknolojilerini kısa sürede keşfediyor.

Maybe all the action takes place inside the mysterious

Belki tüm bu olan biten evren kütlesinin çoğunluğunu hesaplamak için

recently discovered dark matter,

ortaya çıkan ve yakın zamanda keşfedilen

or dark energy, that appear to account for most of the universe's mass.

gizemli karanlık madde veya karanlık enerji içinde gerçekleşiyor.

Or, maybe we're looking at the wrong scale.

Belki de yanlış ölçeklere bakıyoruz.

Perhaps intelligent civilizations come to realize

Belki de zeki medeniyetler yaşamın sonuç olarak, birbiriyle

that life is ultimately just complex patterns of information

hoş bir biçimde etkileşime giren karmaşık bilgi yapıları olduğunu

interacting with each other in a beautiful way,

ve bunun da küçük bir ölçekte

and that that can happen more efficiently at a small scale.

daha etkili şekilde meydana geldiğini fark etmeye başladı.

So, just as on Earth, clunky stereo systems have shrunk

Dünya'da kocaman müzik seti sistemlerinin

to beautiful, tiny iPods, maybe intelligent life itself,

güzel, ufak iPod'lara doğru küçülmesi gibi,

in order to reduce its footprint on the environment,

belki zeki yaşam da çevredeki ayak izlerini azaltmak için

has turned itself microscopic.

kendini mikroskobik hâle dönüştürdü.

So the Solar System might be teeming with aliens,

Güneş Sistemi uzaylılarla dolu

and we're just not noticing them.

ve onları fark etmiyor olabiliriz.

Maybe the very ideas in our heads are a form of alien life.

Belki zihnimizdeki fikirler de uzaylı yaşamın bir formu.

Well, okay, that's a crazy thought.

Tamam, bu abartılı bir düşünceydi.

The aliens made me say it.

Uzaylılar söyletti bana.

But it is cool that ideas do seem to have a life all of their own

Yine de fikirlerin kendine ait bir yaşamları var gibi durması

and that they outlive their creators.

ve yaratıcılarından uzun yaşaması harika bir şey.

Maybe biological life is just a passing phase.

Belki biyolojik yaşam yalnızca geçici bir evredir.

Well, within the next 15 years,

Önümüzdeki 15 yıl içinde,

we could start seeing real spectroscopic information

bu konuda gelecek vadeden ve yaşanabilir olduğunu

from promising nearby planets

ortaya koyan yakın gezenlerden

that will reveal just how life-friendly they might be.

gerçek spektroskopik bilgiyi görmeye başlayabiliriz.

And meanwhile, SETI, the Search for Extraterrestrial Intelligence,

Bu arada, Dünya Dışı Zekâ Araştırması verilerini kamuoyuyla paylaşıyor.

is now releasing its data to the public

Böylece, belki siz dahil

so that millions of citizen scientists, maybe including you,

milyonlarca dünyalı bilim insanı bu kalabalığın gücünü

can bring the power of the crowd to join the search.

araştırmaya katılmak için toplayabilir.

And here on Earth, amazing experiments

Dünya'da, sıfırdan bir yaşam formu

are being done to try to create life from scratch,

yaratmayı denemek için harika deneyler yapılıyor.

life that might be very different from the DNA forms we know.

Bildiğimiz DNA formlarından çok farklı olabilecek türden bir yaşam.

All of this will help us understand whether the universe is teeming with life

Tüm bunlar evrenin yaşamla dolu mu yoksa yalnızca bizden mi

or whether, indeed, it's just us.

ibaret olduğunu anlamamıza yardımcı olacak.

Either answer, in its own way,

Her iki yanıt da

is awe-inspiring,

kendi tarzında dehşet verici

because even if we are alone,

çünkü yalnızsak bile

the fact that we think and dream and ask these questions

düşündüğümüz, hayal kurduğumuz ve bu soruları sorduğumuz gerçeğinin

might yet turn out to be

evrene ilişkin en önemli

one of the most important facts about the universe.

hakikatlerden biri olduğuna ulaşabiliriz.

And I have one more piece of good news for you.

Bir iyi haberim daha var.

The quest for knowledge and understanding never gets dull.

Bilgi ve anlama arayışı asla körelmez.

It doesn't. It's actually the opposite.

Hiç körelmez. Tam tersi olur.

The more you know, the more amazing the world seems.

Bilginiz arttıkça dünya daha da muhteşem görünür.

And it's the crazy possibilities, the unanswered questions,

Bizi ilerleten şey de bu çılgınca olasılıklar

that pull us forward.

ve cevaplanmamış sorular.

So stay curious.

Dolayısıyla, meraklı olmaya devam edin.