Questions No One Knows the Answers to (Full Version)

Translator: Thi Bui Reviewer: Tâm Đan

On a typical day at school,

Thường ngày ở trường học,

endless hours are spent learning the answers to questions,

vô số thời gian được dành ra để học đáp án cho các câu trả lời,

but right now, we'll do the opposite.

nhưng bây giờ, chúng ta sẽ làm điều ngược lại.

Chúng ta sẽ xem những câu hỏi mà bạn không thể biết câu trả lời

We're going to focus on questions where you can't learn the answers

because they're unknown.

bởi vì chúng không có đáp án.

I used to puzzle about a lot of things as a boy, for example:

Khi còn là một cậu bé, tôi từng thắc mắc rất nhiều thứ như:

Một con chó sẽ có cảm giác như thế nào?

What would it feel like to be a dog?

Do fish feel pain?

Cá có biết đau không?

How about insects?

Thế còn côn trùng thì sao?

Was the Big Bang just an accident?

Big Bang có phải chỉ là một vụ tai nạn?

And is there a God?

Và Chúa có thật không?

And if so, how are we so sure that it's a He and not a She?

Nếu có, làm sao biết chắc rằng Chúa là một ông mà không phải một bà?

Why do so many innocent people and animals suffer terrible things?

Tại sao nhiều người và con vật vô tội phải chịu đựng những bất hạnh?

Is there really a plan for my life?

Thực sự có một kế hoạch cho cuộc đời tôi ư?

Is the future yet to be written,

Có phải tương lai vẫn chưa được viết

or is it already written and we just can't see it?

hay nó đã sẵn có mà ta không nhìn thấy được?

But then, do I have free will? I mean, who am I anyway?

Vậy tôi có quyền tự quyết định không? Ý tôi là tôi là ai vậy?

Am I just a biological machine?

Tôi là một cái máy sinh học ư?

But then, why am I conscious? What is consciousness?

Thế tại sao tôi có ý thức? Ý thức là gì?

Will robots become conscious one day?

Robot rồi sẽ có ý thức không?

I mean, I kind of assumed that some day

Ý tôi là, tôi cho rằng một ngày nào đó

I would be told the answers to all these questions.

tôi sẽ được biết tất cả đáp án cho những câu đó.

Someone must know, right?

Ai đó phải biết chứ, đúng không?

Guess what? No one knows.

Bạn đoán đi? Chẳng ai biết đâu.

Most of those questions puzzle me more now than ever.

Hầu hết những câu hỏi đó giờ đây làm tôi tò mò hơn bao giờ hết.

But diving into them is exciting

Nhưng nghiên cứu sâu về nó thì thật thú vị

because it takes you to the edge of knowledge,

vì nó sẽ mang bạn đến ngưỡng cửa của tri thức,

and you never know what you'll find there.

bạn sẽ không biết được mình sẽ tìm thấy gì ở đó đâu.

So, two questions that no one on Earth knows the answer to.

Có 2 câu hỏi mà chưa ai trên trái đất này trả lời được.

(Music)

(Âm nhạc)

[How many universes are there?]

[Có bao nhiêu vũ trụ?]

Sometimes when I'm on a long plane flight,

Thỉnh thoảng, khi tôi trên một chuyến bay dài

I gaze out at all those mountains and deserts

tôi đưa mắt nhìn ra cảnh núi non và sa mạc

and try to get my head around how vast our Earth is.

và cố đoán xem trái đất bao la như thế nào.

And then I remember that there's an object we see every day

Rồi tôi nhớ rằng có một thứ chúng ta nhìn thấy mỗi ngày

that would literally fit one million Earths inside it:

có thể chứa vừa một triệu Trái đất bên trong:

the Sun.

Mặt trời.

Nó dường như rất to.

It seems impossibly big.

But in the great scheme of things, it's a pinprick,

Nhưng trong vũ trụ bao la, Mặt Trời chỉ như một chiếc đinh ghim,

one of about 400 billion stars in the Milky Way galaxy,

một trong khoảng 400 tỉ ngôi sao trong dải ngân hà,

which you can see on a clear night

mà bạn nhìn thấy vào những đêm quang đãng

as a pale white mist stretched across the sky.

như một màn sương trắng nhạt trên bầu trời.

And it gets worse.

Và nó còn tệ hơn nữa.

There are maybe 100 billion galaxies detectable by our telescopes.

Có khoảng 100 tỉ thiên hà được phát hiện bằng kính thiên văn.

So if each star was the size of a single grain of sand,

Nếu mỗi ngôi sao có kích thước chỉ bằng một hạt cát

just the Milky Way has enough stars

thì số ngôi sao trong dải ngân hà

to fill a 30-foot by 30-foot stretch of beach

đủ để lấp đầy một bãi biển với diện tích là 30x30 foot

three feet deep with sand.

và sâu ba feet với đầy cát.

And the entire Earth doesn't have enough beaches

Và cả Trái đất này sẽ không có đủ bãi biển

to represent the stars in the overall universe.

để tượng trưng cho những ngôi sao trong cả vũ trụ này.

Such a beach would continue for literally hundreds of millions of miles.

Một bãi biển lớn như vậy sẽ chạy dài đến cả hàng trăm triệu dặm.

Holy Stephen Hawking, that is a lot of stars.

Ôi ngài Stephen Hawking ơi, chừng đó là rât rất nhiều ngôi sao.

But he and other physicists now believe in a reality

nhưng bây giờ ông và các nhà vật lí khác tin rằng thực tế

that is unimaginably bigger still.

nó còn lớn hơn vậy nữa.

I mean, first of all, the 100 billion galaxies

Theo tôi, trước hết thì 100 triệu thiên hà

within range of our telescopes

trong phạm vi kính thiên văn

are probably a minuscule fraction of the total.

có lẽ chỉ là một phần rất nhỏ.

Space itself is expanding at an accelerating pace.

Bản thân không gian đang được mở rộng với tốc độ tăng rất nhanh.

The vast majority of the galaxies

Đại đa số các thiên hà

are separating from us so fast that light from them may never reach us.

xa đến nỗi ánh sáng từ chúng không bao giờ đến được chỗ chúng ta.

Still, our physical reality here on Earth

Tuy nhiên, thực tại trên Trái Đất

is intimately connected to those distant, invisible galaxies.

liên quan mật thiết với khoảng cách của những thiên hà vô hình đó.

We can think of them as part of our universe.

Chúng như là một phần của vũ trụ này.

They make up a single, giant edifice

Chúng tạo nên một công trình đồ sộ duy nhất

obeying the same physical laws and all made from the same types of atoms,

tuân theo định luật vật lí giống nhau và đều tạo thành từ các nguyên tử,

electrons, protons, quarks, neutrinos, that make up you and me.

electron, proton, quark, neutrino giống nhau; thứ tạo nên bạn và tôi.

However, recent theories in physics, including one called string theory,

Tuy nhiên, những thuyết vật lí gần đây bao gồm cả lý thuyết dây,

are now telling us there could be countless other universes

cho chúng ta biết rằng có thể có vô số các thiên hà khác

built on different types of particles,

được xây dựng bởi các loại hạt khác

with different properties, obeying different laws.

với những đặc tính tuân theo những quy luật khác.

Most of these universes could never support life,

Hầu hết các vũ trụ này đều không có sự sống,

and might flash in and out of existence in a nanosecond.

chúng có thể xuất hiện và biến mất trong một nano giây.

But nonetheless, combined, they make up a vast multiverse

Nhưng nếu liên kết lại thì chúng sẽ tạo nên một đa vũ trụ bao la

of possible universes in up to 11 dimensions,

gồm những vũ trụ có thể tồn tại tới 11 chiều,

featuring wonders beyond our wildest imagination.

bao gồm những điều kì diệu vượt quá sức tưởng tưởng của chúng ta.

The leading version of string theory predicts a multiverse

Phiên bản quan trọng của lí thuyết dây dự đoán một đa vũ trụ

made up of 10 to the 500 universes.

tạo nên bởi 10 đến 500 vũ trụ.

That's a one followed by 500 zeros,

Đó là số 1 theo sau bởi 500 số 0,

a number so vast that if every atom

một con số lớn đến nỗi mà nếu mỗi phân tử

in our observable universe had its own universe,

chúng tôi quan sát được trong vũ trụ có vũ trụ riêng của nó,

and all of the atoms in all those universes each had

và tất cả phân tử trong những vũ trụ đó đều có

their own universe,

vũ trụ riêng của nó,

and you repeated that for two more cycles,

lặp lại điều đó thêm hai lần nữa

you'd still be at a tiny fraction of the total,

nó là phần rất rất nhỏ bé,

namely, one trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion

như là một phần một nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ

trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillionth.

nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ nghìn tỉ.

(Laughter)

( Cười)

But even that number is minuscule compared to another number:

Nhưng ngay cả con số đó là rất nhỏ so với con số khác:

infinity.

vô tận.

Some physicists think the space-time continuum is literally infinite

Một số nhà vật lí cho rằng không-thời gian trải dài liên tục vô hạn

and that it contains an infinite number of so-called pocket universes

và nó chứa một số lượng vô hạn cái gọi là vũ trụ túi.

với tính chất khác nhau.

with varying properties.

How's your brain doing?

Não của bạn vẫn ổn chứ?

Thuyết lượng tử còn thêm vào một điều mới.

Quantum theory adds a whole new wrinkle.

I mean, the theory's been proven true beyond all doubt,

Không có nghi ngờ gì việc thuyết này đã được chứng minh,

but interpreting it is baffling,

nhưng vẫn còn rất khó để hiểu được nó,

and some physicists think you can only un-baffle it

và một số nhà vật lý nghĩ rằng bạn chỉ có thể hiểu được nó

nếu bạn tưởng tượng rằng các vũ trụ song song đó

if you imagine that huge numbers of parallel universes

are being spawned every moment,

vẫn không ngừng tăng lên,

and many of these universes would actually be very like the world we're in,

và có nhiều vũ trụ rất giống với cái chúng ta đang sống,

would include multiple copies of you.

và sẽ bao gồm nhiều bản sao của bạn.

In one such universe, you'd graduate with honors

Trong một vũ trụ, bạn sẽ tốt nghiệp với bằng danh dự

and marry the person of your dreams, and in another, not so much.

kết hôn với người trong mộng, trong vũ trụ khác, cũng chưa chắc.

Well, there are still some scientists who would say, hogwash.

Một số nhà khoa học sẽ nói rằng điều đó thật vô nghĩa.

The only meaningful answer to the question of how many universes there are is one.

Chỉ có một câu trả lời cho câu hỏi có bao nhiêu vũ trụ; đó chính là một.

Only one universe.

Duy nhất một vũ trụ.

And a few philosophers and mystics might argue

Và một vài triết gia còn tranh luận rằng

that even our own universe is an illusion.

ngay cả vũ trụ của chúng ta cũng chỉ là một ảo giác.

So, as you can see, right now

Vì thế, như các bạn đã thấy

there is no agreement on this question, not even close.

không có một sự đồng tình nào cho câu hỏi này, một chút cũng không.

All we know is the answer is somewhere between zero and infinity.

Tất cả những gì chúng ta biết là một số nào đó giữa không và vô hạn.

Well, I guess we know one other thing.

Tôi đoán chúng ta còn biết một điều khác.

This is a pretty cool time to be studying physics.

Đây là thời điểm khá hay để nghiên cứu về vật lý.

We just might be undergoing the biggest paradigm shift in knowledge

Chúng ta có thể đang trải qua những biến chuyển lớn nhất về kiến thức

that humanity has ever seen.

mà nhân loại đã từng chứng kiến.

(Music)

(Âm nhạc)

[Why can't we see evidence of alien life?]

Tại sao ta không thể thấy dấu hiệu của sự sống ngoài đó?

Somewhere out there in that vast universe

Ở nơi nào đó trong vũ trụ rộng lớn kia

there must surely be countless other planets teeming with life.

chắc chắn phải phải có vô số hành tinh khác tồn tại sự sống.

But why don't we see any evidence of it?

Vậy tại sao ta lại không nhìn thấy gì cả?

Well, this is the famous question asked by Enrico Fermi in 1950:

Đây là câu hỏi nổi tiếng của Enrico Fermi năm 1950:

Where is everybody?

Mọi người đang ở đâu?

Conspiracy theorists claim that UFOs are visiting all the time

Thuyết âm mưu cho rằng vật thể bay (UFO) ghé Trái Đất thường xuyên.

and the reports are just being covered up,

chỉ là các báo cáo đang bị che giấu,

but honestly, they aren't very convincing.

nhưng thật ra, chúng không thuyết phục cho lắm.

But that leaves a real riddle.

Nhưng đó thực sự là một bí ẩn.

In the past year, the Kepler space observatory

Trong vài năm qua, Đài thiên văn Kepler

has found hundreds of planets just around nearby stars.

tìm thấy hàng trăm hành tinh quanh những ngôi sao gần đây.

And if you extrapolate that data,

Nếu suy diễn từ những dữ liệu đó,

it looks like there could be half a trillion planets

có vẻ như có đến nửa nghìn tỷ hành tinh

just in our own galaxy.

chỉ trong thiên hà chúng ta.

If any one in 10,000 has conditions

Nếu một trong số 10,000 hành tinh này

that might support a form of life,

có điều kiện để duy trì sự sống,

thì có đến 50 triệu hành tinh có thể tồn tại sự sống

that's still 50 million possible life-harboring planets

right here in the Milky Way.

tại Ngân Hà này.

So here's the riddle:

Và đây là điều khó hiểu:

our Earth didn't form

Trái đất chưa hình thành

until about nine billion years after the Big Bang.

cho đến khoảng chín tỷ năm sau vụ nổ Big Bang.

Countless other planets in our galaxy should have formed earlier,

Vô số các hành tinh khác trong thiên hà đã hình thành từ trước đó,

and given life a chance to get underway

và mở ra cơ hội cho sự sống tồn tại

billions, or certainly many millions of years earlier than happened on Earth.

hàng tỷ, hoặc chắc chắn hàng triệu năm sớm hơn so với sự sống trên Trái đất.

If just a few of them had spawned intelligent life

Nếu chỉ một vài trong số đó nảy sinh sự sống có trí tuệ

and started creating technologies,

và bắt đầu phát minh ra các loại công nghệ,

those technologies would have had millions of years

những công nghệ này đã có hàng triệu năm

to grow in complexity and power.

để phát triển về tiềm năng và độ phức tạp.

On Earth,

Trên trái đất,

we've seen how dramatically technology can accelerate

chúng ta đã thấy công nghệ phát triển nhanh chóng như thế nào

in just 100 years.

chỉ trong vòng 100 năm.

In millions of years, an intelligent alien civilization

Trong hàng triệu năm, một nền văn minh tiên tiến ngoài hành tinh

could easily have spread out across the galaxy,

có thể đã dễ dàng phát triển ra khắp thiên hà,

perhaps creating giant energy-harvesting artifacts

có lẽ đã tạo ra được một vật thể khổng lồ để thu năng lượng

or fleets of colonizing spaceships

hay là một hạm đội phi thuyền chiến đấu

or glorious works of art that fill the night sky.

hoặc các công trình nghệ thuật đồ sộ che lấp bầu trời.

At the very least, you'd think they'd be revealing their presence,

Ít nhất, bạn nghĩ họ sẽ cho thấy sự hiện diện của mình,

deliberately or otherwise,

cố tình hoặc vô ý,

through electromagnetic signals of one kind or another.

thông qua các tín hiệu điện từ loại này hay loại khác.

And yet we see no convincing evidence of any of it.

Nhưng chúng ta chưa thấy bằng chứng nào thuyết phục.

Why?

Tại sao vậy?

Well, there are numerous possible answers, some of them quite dark.

Có rất nhiều câu trả lời khả thi, một số khá mơ hồ.

Maybe a single, superintelligent civilization

Có lẽ chỉ có duy nhất một nền văn minh cực kì tiên tiến

has indeed taken over the galaxy

đã thống trị thiên hà này

và đã hạn chế nghiêm ngặt sự truyền tải sóng vô tuyến

and has imposed strict radio silence

because it's paranoid of any potential competitors.

bởi nó hoang tưởng về khả năng có đối thủ cạnh tranh.

It's just sitting there ready to obliterate

Họ chỉ ngồi đó sẵn sàng để xoá sạch

anything that becomes a threat.

những mối đe doạ đối với họ.

Or maybe they're not that intelligent,

Hoặc họ chưa phát triển đến mức đó,

or perhaps the evolution of an intelligence

hoặc có lẽ là sự tiến hóa của họ về sự trí tuệ

capable of creating sophisticated technology

có khả năng tạo ra công nghệ vượt bậc

is far rarer than we've assumed.

hiếm hơn chúng ta nghĩ.

After all, it's only happened once on Earth in four billion years.

Sau cùng, nó chỉ xảy ra một lần trên Trái đất trong bốn tỷ năm.

Maybe even that was incredibly lucky.

Điều đó là vô cùng may mắn.

Maybe we are the first such civilization in our galaxy.

Có thể chúng ta là nền văn minh tiên tiến đầu tiên trong thiên hà này.

Or, perhaps civilization carries with it the seeds of its own destruction

Hoặc, sự văn minh luôn tiềm ẩn những hạt giống tự hủy diệt

through the inability to control the technologies it creates.

thông qua việc không có khả năng kiểm soát công nghệ mà nó tạo ra.

But there are numerous more hopeful answers.

Nhưng có rất nhiều câu trả lời triển vọng khác.

For a start, we're not looking that hard,

Đầu tiên, chúng ta chưa tìm kiếm quá sâu,

and we're spending a pitiful amount of money on it.

và chúng ta chưa đầu tư nhiều tiền của vào nó.

Only a tiny fraction of the stars in our galaxy

Chỉ có một phần rất nhỏ những ngôi sao trong thiên hà này

have really been looked at closely for signs of interesting signals.

được chúng ta quan sát kỹ để tìm những tín hiệu khả thi.

And perhaps we're not looking the right way.

Và có lẽ chúng ta chưa tìm kiếm đúng cách.

Maybe as civilizations develop,

Có thể khi các nền văn minh phát triển,

they quickly discover communication technologies

họ nhanh chóng khám phá ra các công nghệ liên lạc

far more sophisticated and useful than electromagnetic waves.

phức tạp và hữu ích hơn sóng điện từ.

Maybe all the action takes place inside the mysterious

Có thể tất cả mọi hoạt động diễn ra trong

recently discovered dark matter,

một vật thể đen bí ẩn mới được khám phá,

or dark energy, that appear to account for most of the universe's mass.

hay là năng lượng đen, loại năng lượng tạo ra hầu hết khối lượng vũ trụ.

Or, maybe we're looking at the wrong scale.

Hoặc có thể chúng ta đã tìm kiếm trên một quy mô sai.

Perhaps intelligent civilizations come to realize

Có lẽ rằng các nền văn minh phát triển nhận ra rằng

that life is ultimately just complex patterns of information

sự sống cuối cùng chỉ là một mớ hỗn tạp những thông tin

interacting with each other in a beautiful way,

phối hợp với nhau một cách hài hòa,

and that that can happen more efficiently at a small scale.

và nó hoạt động hiệu quả hơn trên quy mô nhỏ.

So, just as on Earth, clunky stereo systems have shrunk

Như trên Trái Đất, hệ thống phát thanh đồ sộ đã thu nhỏ

to beautiful, tiny iPods, maybe intelligent life itself,

thành chiếc iPod tí hon, xinh đẹp, có lẽ bản thân sự sống trí tuệ,

in order to reduce its footprint on the environment,

để giảm bớt tác động của nó lên môi trường,

has turned itself microscopic.

đã tự thu nhỏ bản thân đến mức vi mô.

So the Solar System might be teeming with aliens,

Hệ Mặt Trời có thể chứa đầy sinh vật ngoài hành tinh,

chỉ có điều ta không thấy họ.

and we're just not noticing them.

Maybe the very ideas in our heads are a form of alien life.

Ngay cả các ý tưởng trong đầu chúng ta cũng là một dạng sự sống ngoài hành tinh.

Well, okay, that's a crazy thought.

Đó là một suy nghĩ khá điên rồ.

The aliens made me say it.

Những người ngoài hành tinh bắt tôi nói vậy.

But it is cool that ideas do seem to have a life all of their own

Nhưng thật thú vị khi các ý tưởng có một vòng đời riêng của chúng

and that they outlive their creators.

và chúng còn vượt xa hơn những người nghĩ ra chúng.

Maybe biological life is just a passing phase.

Có khi sự sống sinh học chỉ là một giai đoạn.

Well, within the next 15 years,

Trong vòng 15 năm tới,

we could start seeing real spectroscopic information

chúng ta có thể bắt đầu tìm thấy những dữ liệu quang phổ

from promising nearby planets

từ những hành tinh tiềm năng lân cận.

that will reveal just how life-friendly they might be.

và nhận ra sức sống tràn trề của chúng.

And meanwhile, SETI, the Search for Extraterrestrial Intelligence,

Trong khi đó, SETI, Cuộc Tìm Kiếm Trí Tuệ Ngoài Hành Tinh,

is now releasing its data to the public

phát hành dữ liệu của họ với công chúng

so that millions of citizen scientists, maybe including you,

để cho hàng triệu nhà khoa học, có thể cả các bạn nữa,

can bring the power of the crowd to join the search.

có thể dùng sức mạnh của đám đông để tham gia cuộc tìm kiếm này

And here on Earth, amazing experiments

Ngay tại Trái Đất này, những thí nghiệm tuyệt vời

are being done to try to create life from scratch,

được thực hiện để cố gắng tạo ra sự sống từ sơ khai,

life that might be very different from the DNA forms we know.

cuộc sống khởi nguồn từ những thứ khác với dạng DNA mà chúng ta biết.

All of this will help us understand whether the universe is teeming with life

Tất cả những thứ này giúp chúng ta hiểu liệu vũ trụ có tràn đầy sự sống không

or whether, indeed, it's just us.

hay thật ra chỉ có mỗi chúng ta.

Either answer, in its own way,

Dù câu trả lời là gì đi nữa

is awe-inspiring,

thì chúng cũng rất đáng ngạc nhiên,

because even if we are alone,

bởi vì ngay cả khi chỉ có chúng ta,

the fact that we think and dream and ask these questions

việc chúng ta suy nghĩ và mơ mộng và trả lời những câu hỏi kia

might yet turn out to be

có thể trở thành

one of the most important facts about the universe.

một trong những sự thật quan trọng nhất về vụ trụ.

And I have one more piece of good news for you.

Và tôi có thêm một thông tin tốt lành nữa cho các bạn.

The quest for knowledge and understanding never gets dull.

Cuộc truy tìm kiến thức và hiểu biết không bao giờ nhàm chán

It doesn't. It's actually the opposite.

Nó hoàn toàn ngược lại.

The more you know, the more amazing the world seems.

Bạn biết càng nhiều, bạn càng thấy thế giới thật kỳ diệu.

And it's the crazy possibilities, the unanswered questions,

Và chính những khả năng điên rồ, những câu hỏi không có lời giải đáp,

that pull us forward.

là những thứ kéo ta vươn lên.

So stay curious.

Cho nên hãy luôn tò mò.