How do animals experience pain? - Robyn J. Crook

Hayvanlar nasıl acı çeker? - Robyn J. Crook

Çeviri: Betül Tanrıkulu Gözden geçirme: Yunus ASIK

Humans know the surprising prick of a needle,

İnsanlar birden şaşırtan iğne acısını,

the searing pain of a stubbed toe and the throbbing of a toothache.

ayak parmağını çarpmanın verdiği acıyı

ve diş ağrısını bilir.

We can identify many types of pain and have multiple ways of treating it.

Birçok acı türünü tanımlayabiliriz ve birçok tedavi yöntemine sahibiz.

But what about other species?

Peki diğer canlı türleri?

How do the animals all around us experience pain?

Çevremizdeki hayvanlar nasıl acı çekiyor?

It’s important that we find out.

Bunu öğrenmemiz çok önemli.

We keep animals as pets, they enrich our environment,

Hayvanları evimizde besliyoruz,

çevremizi zenginleştiriyorlar,

we farm many species for food,

birçok hayvan türünü besin amaçlı yetiştiriyoruz,

and we use them in experiments to advance science and human health.

bilimde ve insan sağlığında ilerlemek için onları deneylerde kullanıyoruz.

Animals are clearly important to us,

Şüphesiz, hayvanlar bizim için önemli.

so it’s equally important that we avoid causing them unnecessary pain.

Aynı şekilde hayvanlara gereksiz yere acı vermekten kaçınmak da önemlidir.

For animals that are similar to us, like mammals,

Genellikle memeliler gibi bize benzeyen hayvanlar

it's often obvious when they're hurting.

acı çektiklerinde bunu anlayabiliriz.

But there's a lot that isn't obvious,

Fakat bilmediğimiz pek çok şey vardır.

like whether pain relievers that work on us also help them.

Örneğin, bizde işe yarayan ağrı kesici yöntemler onlarda da işe yarar mı?

And the more different an animal is from us,

Bir hayvan insanlardan ne kadar farklıysa,

the harder it is to understand their experience.

acısını anlamak o kadar zordur.

How do you tell whether a shrimp is in pain?

Bir karidesin acı çektiğini anlayabilir misiniz?

A snake?

Peki bir yılanın?

A snail?

Salyangozun?

In vertebrates— including humans— pain can be split into two distinct processes.

İnsanlar da dahil olmak üzere, omurgalılarda,

acı iki farklı süreçte gerçekleşir.

In the first, nerves in the skin sense something harmful

Öncelikle, sinirler ve deri zararlı bir şey olduğunu algılar

and communicate that information to the spinal cord.

ve bu bilgiyi omuriliğe aktarır.

There, motor neurons activate movements that make us rapidly jerk away

Orada motor sinir hücreleri tehlikeden

çekilmemizi sağlayan mekanizmayı harekete geçirir.

from the threat.

This is the physical recognition of harm called nociception.

Bu acının fiziksel olarak tanınmasıdır ve buna nosisepsiyon denir.

And nearly all animals, even those with very simple nervous systems,

Neredeyse tüm hayvanlar,

çok basit bir sinir sistemine sahip olanlar bile,

experience it.

nosisepsiyona sahiptir.

Without this ability, animals would be unable to avoid harm

Bu yeteneğe sahip olmasalardı tehlikeden kaçamazlardı

and their survival would be threatened.

ve hayatta kalmaları tehlikeye girerdi.

The second part is the conscious recognition of harm.

İkinci kısım tehlikeyi bilinçli olarak fark etmektir.

In humans, this occurs when the sensory neurons in our skin

İnsanlarda, derideki sinir hücreleri omurilik yoluyla

make a second round of connections via the spinal cord to the brain.

ikinci kere bağlantı kurarak beyne ulaşır.

There, millions of neurons in multiple regions create the sensations of pain.

Burada, birçok bölgede milyonlarca sinir hücresi ağrı duyusu yaratır.

For us, this is a very complex experience associated with emotions

Bizim için bu oldukça karışık bir durumdur ve korku,

like fear, panic and stress, which we can communicate to others.

panik

ve stres

gibi duygularla ilişkilendirilir.

But it’s harder to know exactly how animals experience

Fakat hayvanların sürecin bu kısmını nasıl yaşadıklarını

this part the process,

bilmek zordur

because most of them can’t show us what they feel.

çünkü çoğu bize nasıl hissettiklerini gösteremezler.

However, we get clues from observing how animals behave.

Yine de, hayvanların davranışlarını gözlemleyerek ipuçları elde edebiliriz.

Wild, hurt animals are known to nurse their wounds,

Yaralanmış vahşi hayvanların yaralarını yaladıkları,

make noises to show their distress, and become reclusive.

acılarını göstermek için ses çıkardıkları

ve ortadan kayboldukları bilinir.

in the lab, scientists have discovered that animals like chickens and rats

Laboratuarlarda, bilim insanları tavuk ve fare gibi hayvanların acı çektiklerinde

will self-administer pain-reducing drugs if they’re hurting.

kendi kendilerine acıyı azaltan ilaçlar aldıklarını gözlemlediler.

Animals also avoid situations where they’ve been hurt before,

Hayvanlar ayrıca, daha önce acı çektikleri durumlardan kaçınıyor

which suggests awareness of threats.

ve bu tehditlerin farkında olduklarına işaret ediyor.

We’ve reached the point that research has made us so sure

Araştırmalar omurgalıların acı hissedebildiklerini

that vertebrates recognize pain

ortaya koyuyor.

that it’s illegal in many countries to needlessly harm these animals.

Bu nedenle birçok ülkede omurgalı hayvanlara gereksiz yere acı vermek yasak.

But what about other types of animals, like invertebrates?

Peki diğer hayvan türleri? Örneğin omurgasızlar?

These animals aren't legally protected,

Bu hayvanların yasal olarak korunmamasının

partly because their behaviors are harder to read.

sebebi davranışlarını anlamanın zor olmasıdır.

We can make good guesses about some of them, like oysters, worms and jellyfish.

Bazıları hakkında tahmin yürütebiliriz;

istiridye,

solucan

ve denizanası gibi.

These are examples of animals that either lack a brain

Bunlar beyni olmayan veya

or have a very simple one.

çok basit bir beyne sahip olan hayvanlardır.

So an oyster may recoil when squirted with lemon juice, for instance,

Örneğin istiridyeye limon suyu sıkılırsa nosisepsiyon

because of nociception.

sayesinde geri çekilebilir.

But with such a simple nervous system,

Fakat basit sinir sistemi nedeniyle

it’s unlikely to experience the conscious part of pain.

acıyı algılama olasılığı düşüktür.

Other invertebrate animals are more complicated, though.

Ahtapot gibi daha karışık sinir sistemine sahip omurgasızlar da

Like the octopus, which has a sophisticated brain

vardır.

Daha karışık bir beyni vardır

and is thought to be one of the most intelligent invertebrate animals.

ve en zeki omurgasızlardan biri olarak kabul edilir.

Yet in many countries, people continue the practice of eating live octopus.

Fakat, birçok ülkede insanlar canlı ahtapot yemeye devam ediyor.

We also boil live crayfish, shrimp, and crabs,

Nasıl etkilendiklerini bilmesek de,

even though we don't really know how they're affected either.

kerevit, karides ve yengeci canlı olarak kaynatıyoruz.

This poses an ethical problem,

Bu durum ahlaki bir sorun oluşturuyor,

because we may be causing these animals unnecessary suffering.

çünkü bu hayvanların gereksiz yere acı çekmesine neden oluyor olabiliriz.

Scientific experimentation, though controversial,

Tartışmalı olsa da, bilimsel deneyler bazı ipuçları veriyor.

gives us some clues.

Tests on hermit crabs show that they’ll leave an undesirable shell

Hermit yengeçleri üzerinde yapılan testler gösteriyor ki, elektrik verildiklerinde

if they’re zapped with electricity.

kabuklarını bırakıyorlar

But stay if it’s a good shell.

fakat kabukları sağlamsa kalıyorlar.

And octopi that might originally curl up an injured arm to protect it,

Normalde, yaralı kolunu korumak için kıvıran ahtapotlar,

will risk using it to catch prey.

avlarını yakalamak için kullanabilirler.

That suggests that these animals make value judgments around sensory input,

Bu da, tehlike karşısında refleksif olarak davranmadıklarını ve

instead of just reacting reflexively to harm.

akıl yürüterek hareket ettiklerini gösteriyor.

Meanwhile, crabs have been known to repeatedly rub a spot on their bodies

Aynı zamanda, yengeçlerin elektrik şoka uğradıkları bölgelerini

where they’ve received an electric shock.

defalarca ovdukları biliniyor.

And even sea slugs flinch when they know they’re about to receive

Deniz salyangozları bile

tehlikeli bir uyarıcının yakında olduğunu algıladıklarında kaçıyorlar.

a noxious stimulus.

That means they have some memory of physical sensations.

Bu da fiziksel algı hafızalarının olduğu anlamına geliyor.

We still have a lot to learn about animal pain.

Hayvan acılarıyla ilgili öğrenecek çok şey var.

As our knowledge grows, it may one day allow us to live in a world

Bildiklerimiz çoğaldıkça, gereksiz yere

acı vermeye sebep olmadığımız bir dünyada yaşama şansımız artacak.

where we don’t cause pain needlessly.