How do animals experience pain? - Robyn J. Crook

Translator: Ayan Organization for Rehabilitation Reviewer: Daban Q. Jaff

Humans know the surprising prick of a needle,

,مرۆڤەکان دەزانن ئازاری دەرزی لێدان چۆنە

the searing pain of a stubbed toe and the throbbing of a toothache.

،ئاشنای ئازاری سەختی پێکانی پەنجە

.و ئازاری ددانن

We can identify many types of pain and have multiple ways of treating it.

دەتوانین زۆر جۆری تری ئازار دیاری بکەین .و زۆر ڕێگەشمان هەبێت بۆ چارەسەرکردنی

But what about other species?

ئەی زیندەوەرەکانی تر چی؟

How do the animals all around us experience pain?

ئاژەڵەکانی چواردەورمان چۆن ئازار دەچێژن؟

It’s important that we find out.

.گرینگە کە بزانین

We keep animals as pets, they enrich our environment,

،ئێمە ئاژەڵەکان ماڵی دەکەین

،ژینگەکەمان دەوڵەمەند دەکەن

we farm many species for food,

،زۆر جۆریشیان بۆ خواردن بەخێو دەکەین

and we use them in experiments to advance science and human health.

لە تاقیکردنەوەکان بەکاریان دەھێنین بۆ .بەرەوپێشبردنی زانست و تەندروستی مرۆڤ

Animals are clearly important to us,

،ئاشکرایە گیانلەبەران گرینگن بۆ ئێمە

so it’s equally important that we avoid causing them unnecessary pain.

کەواتە گرینگە خۆمان بەدوور بگرین لە .بوون بە هۆکاری ئازاردانی نا پێویستی ئەوان

For animals that are similar to us, like mammals,

بۆ ئەو گیانلەبەرانەی کە هاوشێوەی ،ئێمەن وەک شیردەرەکان

it's often obvious when they're hurting.

.زۆرجار ئاشکرایە کە ئازار دەچێژن

But there's a lot that isn't obvious,

،بەڵەم زۆر شتیش هەیە کە ئاشکرا نییە

like whether pain relievers that work on us also help them.

ئەو ئازار شکێنانەی کار لە ئێمە دەکەن .ئایا کار لە ئەوانیش دەکەن

And the more different an animal is from us,

و تاکو گیانلەبەران لە ئێمە جیاوازتر بن

the harder it is to understand their experience.

.قورستر لە ڕەفتارەکانییان تێدەگەین

How do you tell whether a shrimp is in pain?

چۆن دەزانیت کە ڕۆبیانێک ئازاری هەیە؟

A snake?

یان مارێک؟

A snail?

یان هێلکە شەیتانۆکەیەک؟

In vertebrates— including humans— pain can be split into two distinct processes.

،لە ناو بڕبڕەدارەکاندا، بە مرۆڤیشەوە

ئازار بۆ دوو قۆناغی ئاشکرا دابەش دەبێت

In the first, nerves in the skin sense something harmful

لە سەرەتادا، دەمارەکان و پێست ھەست بە شتێکی مەترسیدار دەکەن و

and communicate that information to the spinal cord.

ئەو زانیارییە دەنێرن بۆ دڕکەپەتک

There, motor neurons activate movements that make us rapidly jerk away

لەوێ، دەمارە خانە ماسولکەییەکان جوڵەکان چالاک دەکەن

وامان لێدەکات ڕاچڵەکێین و .بە خێرایی دورکەوینەوە لە مەترسییەکە

from the threat.

This is the physical recognition of harm called nociception.

ئەمە ناسینەوەیەکی فیزیاییە ،لە ئازار پێی دەوترێت نۆسیسێپشن

And nearly all animals, even those with very simple nervous systems,

،بە نزیکەیی گشت ئاژەڵان

تەنانەت ئەوانەشی کە کۆئەندامی دەماریان ،زۆر سادەیە

experience it.

.هەستی پێدەکەن

Without this ability, animals would be unable to avoid harm

بە بێ ئەم توانایە، گیانلەبەران ناتوانن خۆیان لە مەترسی بپارێزن

and their survival would be threatened.

.و مانەوەیان لە ژیان لەژێر ھەڕەشەدا دەبێت

The second part is the conscious recognition of harm.

.بەشی دووەم ناسینەوەی بەئاگای زیانە

In humans, this occurs when the sensory neurons in our skin

لە مرۆڤدا، ئەمە کاتێک ڕوودەدات کە خانە هەستەوەرەکان لە پێستماندا

make a second round of connections via the spinal cord to the brain.

پەیوەندی دووەم لەگەڵ مێشک .دروست دەکەن لە ڕێگەی ناوکەپەتکەوە

There, millions of neurons in multiple regions create the sensations of pain.

لەوێ، ملیۆنەھا دەمارە خانە لە چەندین ناوچە ھەستەکانی ئازار درووست دەکەن

For us, this is a very complex experience associated with emotions

بۆ ئێمە، ئەمە ئەزموونێکی زۆر ئاڵۆزە کەبەستراوە بە ھەستەکانی وەک ترس

like fear, panic and stress, which we can communicate to others.

،تۆقین

،و فشار

کە دەتوانین پەیوەندی لەگەڵ ئەوانی دیکەدا .بکەین

But it’s harder to know exactly how animals experience

بەڵام قورسترە بزانین گیانلەبەران ئەم پڕۆسەیە

this part the process,

چۆن تێدەپەڕێنن

because most of them can’t show us what they feel.

بەهۆی ئەوەی زۆربەیان ناتوانن ھەستی خۆیانمان پیشان بدەن.

However, we get clues from observing how animals behave.

هەرچۆنێک بێت، سەرەداومان لە ڕێگەی .چاودێری ڕەفتاری ئاژەڵەکانەوە دەستدەکەوێت

Wild, hurt animals are known to nurse their wounds,

ئاژەڵە کێویەکان بەوە ناسراون ،کە خۆیان چاودێری برینەکانیان دەکەن

make noises to show their distress, and become reclusive.

،ھەرا دەنێنەوە بۆ پیشاندانی نا ئارامییان

.و دوورەپەرێز دەبن

in the lab, scientists have discovered that animals like chickens and rats

لە تاقیگەدا، زاناکان بۆیان دەرکەوتووە کە ئاژەڵەکانی وەک مریشکەکان و جرجەکان

will self-administer pain-reducing drugs if they’re hurting.

کاتێک تووشی ئازار دەببن .چارەسەری خۆیان دەکەن

Animals also avoid situations where they’ve been hurt before,

ھەروەھا ئاژەڵەکان خۆیان لەو شتانە ،بەدوور دەگرن کە پێشتر ئازاری داون

which suggests awareness of threats.

.کە پێشنیاری بەئاگا بوون دەکات لە زیانەکان

We’ve reached the point that research has made us so sure

لە ڕێگەی توێژینەوە گەیشتوینەتە ئەو خاڵەی کە دڵنیایین

that vertebrates recognize pain

بڕبڕەدارەکان ئازار دەناسنەوە

that it’s illegal in many countries to needlessly harm these animals.

ئازاردانی ئەم ئاژەڵانە لە زۆربەی .وڵاتەکان یاساغە

But what about other types of animals, like invertebrates?

،بەڵام ئەی ئاژەڵەکانی دیکە وەک بێ بڕبڕەکان؟

These animals aren't legally protected,

،یاسا ئەم ئاژەڵانە ناپارێزێت

partly because their behaviors are harder to read.

چونکە تێگەیشتن لە .ڕەفتارەکانیان ئاسان نییە

We can make good guesses about some of them, like oysters, worms and jellyfish.

،دەتوانین ھی ھەندێکیان بە باشی بخەمڵێنین

،وەکو گوێچکە ماسی

،کرمەکان

.و لالەی دەریا

These are examples of animals that either lack a brain

ئەمانە نمونەی ئەو ئاژەڵانەن کە یاخود مێشکییان نییە

or have a very simple one.

.یان مێشکێکی زۆر سادەیان ھەیە

So an oyster may recoil when squirted with lemon juice, for instance,

بۆیە گوێچکە ماسییەک ڕەنگە بچێتەوە ناو قاوغەەکەی ئەگەر ئاوی لیمۆی بەرکەوێت

because of nociception.

.بەهۆی نۆسیسێپشنەوە

But with such a simple nervous system,

،بەڵام لەگەڵ سیستەمێکی کاردانەوەی سادە

it’s unlikely to experience the conscious part of pain.

ڕێی تێناچێت کە هەست بە بەشە .بە ئاگاکەی ئازار بکەین

Other invertebrate animals are more complicated, though.

،ئاژەڵە بێ بڕبڕەکانی دیکە زۆر ئاڵۆزترن

Like the octopus, which has a sophisticated brain

،وەکو هەشت پێ

کە خاوەن مێشکێکی کارامەیە

and is thought to be one of the most intelligent invertebrate animals.

کە یەکێکە لە زیرەکترین .ئاژەڵە بێ بڕبڕەکان

Yet in many countries, people continue the practice of eating live octopus.

بەڵێ، لە زۆربەی وڵاتان، تائێستاش .هەشت پێ بە زیندووی دەخورێت

We also boil live crayfish, shrimp, and crabs,

هەروەها کولەی دەریا، ڕۆبیان و قڕژاڵیش بە زیندووی دەکوڵێنین

even though we don't really know how they're affected either.

سەرەڕای ئەوەی کە ناشزانین .چۆن ئازار دەچێژن

This poses an ethical problem,

ئەمە دەبێتە کێشەیەکی ڕەوشتی

because we may be causing these animals unnecessary suffering.

چونکە لەوانەیە ببینە ھۆی ئازاردانی ناپێویستی ئاژەڵەکان.

Scientific experimentation, though controversial,

گفتوگۆش هەڵدەگرێت، بەڵام تاقیکردنەوە زانستییەکان چەند بەڵگەیەکمان دەداتێ

gives us some clues.

Tests on hermit crabs show that they’ll leave an undesirable shell

تاقیکردنەوە لەسەر قڕژاڵی دەریا دەریدەخات بە بەرکەوتنی تەزووی کارەبا

if they’re zapped with electricity.

دەچنەوە ناو قاوغەکەییان

But stay if it’s a good shell.

بەڵام دەمێننەوە ئەگەر .قاوغەکەیان باش بێت

And octopi that might originally curl up an injured arm to protect it,

و ھەشت پێ، پەلە بریندارەکەی بۆ .سەرەوە لول دەکات بۆ پاراستنی

will risk using it to catch prey.

و سەرەڕای مەترسی .بەکاری دەھێنێت بۆ گرتنی نێچیر

That suggests that these animals make value judgments around sensory input,

ئەمە دەریدەخات کە کە ئەم ئاژەڵانە بڕیاری ڕووبەڕوو بوونەوەی مەترسی دەدەن

instead of just reacting reflexively to harm.

.لە جیاتی تەنیا بەرپەرچدانەوەی مەترسی

Meanwhile, crabs have been known to repeatedly rub a spot on their bodies

لەهەمان کاتدا قرژاڵ بەوە ناسراوە بە بەردەوامی بەشێکی لەشیان دەخورێنن

where they’ve received an electric shock.

.کاتێک کارەبا دەیان گرێت

And even sea slugs flinch when they know they’re about to receive

و کرمی دەریاش ڕادەکەن

.کاتێک دەزانن خەریکە زیانێکیان پێ دەگات

a noxious stimulus.

That means they have some memory of physical sensations.

ئەوەش مانای ئەوەیە کە ھەندێک یادەوەریان .ھەیە لەگەڵ ھەستە فیزیاییەکان

We still have a lot to learn about animal pain.

ھێشتا زۆر ماوە لەسەر ئازاری ئاژەڵان بیزانین.

As our knowledge grows, it may one day allow us to live in a world

هاوشان لەگەڵ گەشەی زانیاریەکانمان

لەوانەیە ڕۆژێک بێت لە دونیایەکدا بژین کە دووربێت لە ئازاردانی ناپێویستی ئاژەڵان.

where we don’t cause pain needlessly.