Where does gold come from? - David Lunney

Tłumaczenie: Patrycja Macyszyn Korekta: Kacper Borowiecki

In medieval times,

W średniowieczu

alchemists tried to achieve the seemingly impossible.

alchemicy próbowali osiągnąć niemożliwe.

They wanted to transform lowly lead into gleaming gold.

Próbowali przetworzyć pospolity ołów w czyste złoto.

History portrays these people as aged eccentrics,

Historia opisuje tych ludzi jako wiekowych ekscentryków,

but if only they'd known that their dreams were actually achievable.

jednak nie wiedzieli, że ich marzenia są do osiągnięcia.

Indeed, today we can manufacture gold on Earth

Dziś możemy wytwarzać złoto na Ziemi

thanks to modern inventions

dzięki nowoczesnym rozwiązaniom,

that those medieval alchemists missed by a few centuries.

których średniowiecznym alchemikom zabrakło kilka wieków wcześniej.

But to understand how this precious metal

Ale by zrozumieć, jak ten piękny metal

became embedded in our planet to start with,

został wbudowany w naszą planetę,

we have to gaze upwards at the stars.

na początku musimy przyjrzeć się gwiazdom.

Gold is extraterrestrial.

Złoto jest pozaziemskie.

Instead of arising from the planet's rocky crust,

Zamiast wzrastać z pokrywy ziemskich skał,

it was actually cooked up in space

zostało właściwie przygotowane w kosmosie

and is present on Earth because of cataclysmic stellar explosions

i występuje na Ziemi w związku z kataklizmicznymi wybuchami gwiazd

called supernovae.

zwanych supernowymi.

Stars are mostly made up of hydrogen, the simplest and lightest element.

Gwiazdy zbudowane są głównie z wodoru, najprostszego i najlżejszego pierwiastka.

The enormous gravitational pressure of so much material

Jego olbrzymie ciśnienie grawitacyjne

compresses and triggers nuclear fusion in the star's core.

kompresuje i wyzwala fuzje jądrową w rdzeniu gwiazdy.

This process releases energy from the hydrogen,

Proces ten uwalnia energię z wodoru,

making the star shine.

dzięki czemu gwiazda świeci.

Over many millions of years,

Przez wiele milionów lat

fusion transforms hydrogen into heavier elements:

fuzje przetworzyły wodór w cięższe pierwiastki:

helium, carbon, and oxygen,

hel, węgiel i tlen,

burning subsequent elements faster and faster to reach iron and nickel.

spalając coraz szybciej kolejne pierwiastki,

osiągając żelazo i nikiel.

However, at that point nuclear fusion no longer releases enough energy,

Jednak w tym miejscu fuzja jądrowa nie oddaje wystarczającej ilości energii,

and the pressure from the core peters out.

przez co ciśnienie w rdzeniu zanika.

The outer layers collapse into the center,

Zewnętrzne warstwy zapadają się do wnętrza

and bouncing back from this sudden injection of energy,

i odbijają się nagle pod wpływem zastrzyku energii

the star explodes forming a supernova.

powodując eksplozję, która tworzy supernową.

The extreme pressure of a collapsing star is so high,

Ciśnienie zapadniętej gwiazdy jest tak olbrzymie,

that subatomic protons and electrons are forced together in the core,

że cząsteczki mniejsze od atomu

takie jak protony i elektrony są ściskane w rdzeniu

forming neutrons.

tworząc neurony.

Neutrons have no repelling electric charge

Neurony nie posiadają

odpychających ładunków elektrycznych,

so they're easily captured by the iron group elements.

więc cząsteczki żelaza łatwo je przechwytują.

Multiple neutron captures enable the formation of heavier elements

Wielokrotne przechwycenia umożliwiają formowanie cięższych elementów,

that a star under normal circumstances can't form,

których gwiazda w zwykłych warunkach nie umie stworzyć:

from silver to gold,

od srebra po złoto,

past lead and on to uranium.

przez ołów aż do uranu.

In extreme contrast to the million year transformation of hydrogen to helium,

W skrajnym kontraście do milionów lat przemiany wodoru w hel,

the creation of the heaviest elements in a supernova

tworzenie najcięższego elementu gwiazdy supernowej

takes place in only seconds.

zajmuje tylko kilka sekund.

But what becomes of the gold after the explosion?

Ale który element zostanie złotem po wybuchu?

The expanding supernova shockwave propels its elemental debris

Poszerzająca się fala uderzeniowa supernowej napędza jej odłamki

through the interstellar medium,

przez ośrodek międzygwiazdowy,

triggering a swirling dance of gas and dust

wywołując wirujący taniec gazów i pyłów,

that condenses into new stars and planets.

które skupiają się w nowe gwiazdy i planety.

Earth's gold was likely delivered this way

Ziemskie złoto zostało prawdopodobnie dostarczone w ten sam sposób

before being kneaded into veins by geothermal activity.

zanim zostało upchnięte w żyły przez zjawiska geotermalne.

Billions of years later, we now extract this precious product by mining it,

Miliony lat później zdobywamy ten wspaniały kruszec przez kopanie,

an expensive process that's compounded by gold's rarity.

drogi proces dodatkowo utrudniony

rzadkością występowania złota.

In fact, all of the gold that we've mined in history

W zasadzie całe złoto, które wydobyto w historii,

could be piled into just three Olympic-size swimming pools,

można by zmieścić w trzech basenach olimpijskich,

although this represents a lot of mass

choć reprezentuje dużo większą masę -

because gold is about 20 times denser than water.

jest około 20 razy gęstsze niż woda.

So, can we produce more of this coveted commodity?

Czy umiemy wytworzyć więcej tego upragnionego towaru?

Actually, yes.

Właściwie tak.

Using particle accelerators, we can mimic the complex nuclear reactions

Używając cząstkowych akceleratorów,

można naśladować skomplikowane reakcje jądrowe,

that create gold in stars.

które tworzą złoto w gwiazdach.

But these machines can only construct gold atom by atom.

Jednak ten mechanizm tworzy złoto atom po atomie.

So it would take almost the age of the universe to produce one gram

Więc zajęłoby to prawie tyle lat, ile ma wszechświat, by stworzyć jeden gram

at a cost vastly exceeding the current value of gold.

kosztem znacznie przekraczającym dzisiejszą wartość złota.

So that's not a very good solution.

Więc nie jest to najlepsze rozwiązanie.

But if we were to reach a hypothetical point

Gdyby jednak doszło do tego,

where we'd mined all of the Earth's buried gold,

że wydobyto już wszystkie zasoby złota na ziemi,

there are other places we could look.

są inne miejsca, w których można szukać.

The ocean holds an estimated 20 million tons of dissolved gold

Oceany zawierają szacunkowo 20 milionów ton rozpuszczonego złota,

but at extremely miniscule concentrations making its recovery too costly at present.

ale w bardzo niewielkich stężeniach -

ich wydobycie z odzysku zbyt wiele dziś kosztuje.

Perhaps one day, we'll see gold rushes to tap the mineral wealth

Może kiedyś znów zaczną się gorączki złota

do mineralnych złóż

of the other planets of our solar system.

na innych planetach Systemu.

And who knows?

Kto wie?

Może jakaś przyszła supernowa

Maybe some future supernova will occur close enough

pojawi się wystarczająco blisko,

to shower us with its treasure

by obsypać nas swoim bogactwem

and hopefully not eradicate all life on Earth in the process.

i, miejmy nadzieję, nie niszcząc przy tym

wszelkiego życia na Ziemi.