The history of marriage - Alex Gendler

Historia małżeństwa - Alex Gendler

Tłumaczenie: Sonia Dębek Korekta: Rysia Wand

There have been many different things

Wiele już powiedziano

written and said about marriage.

lub napisano o małżeństwie.

From the sweetly inspirational

Od rzeczy słodkich i inspirujących

to the hilariously cynical.

po zabawne i cyniczne.

But what many of them have in common

Większość łączy to,

is that they sound like they express

że brzmią, jakby wyrażały

a universal and timeless truth,

uniwersalne i ponadczasowe prawdy,

when in fact nearly everything about marriage,

podczas gdy naprawdę wszystko, co dotyczy małżeństwa,

from its main purpose

od głównego celu,

to the kinds of relationships it covers

przez rodzaje związków,

to the rights and responsibilities involved,

do praw i obowiązków, które za sobą pociąga,

has varied greatly between different eras,

różni się w zależności od czasów,

cultures and social classes.

kultur i klas społecznych.

So, let's take a quick look at

Przyjrzyjmy się więc

the evolution of marriage.

ewolucji małżeństwa.

Dobieranie się w pary i wychowywanie dzieci

Pair bonding and raising children

is as old as humanity itself.

jest tak stare, jak samo człowieczeństwo.

With the rise of sedentary agricultural societies

Wraz z powstaniem osiadłego społeczeństwa agrarnego

about 10,000 years ago,

około 10 000 lat temu

marriage was also a way

małżeństwo było sposobem

of securing rights to land and property

na zabezpieczenie praw do ziemi i własności

by designating children born under certain circumstances

przez wyznaczanie dzieci urodzonych w określonych warunkach

as rightful heirs.

jako prawowitych spadkobierców.

As these societies became larger and more complex,

W miarę rozwoju społeczeństw

marriage became not just a matter

małżeństwo przestało dotyczyć

between individuals and families,

pojedynczych osób i rodzin

but also an official institution

i stało się oficjalną instytucją

governed by religious and civil authorities.

zarządzaną przez władze religijne i cywilne.

And it was already well established by 2100 B.C.

Instytucja małżeństwa uformowała się około 2100 p.n.e.,

when the earliest surviving written laws

kiedy to najwcześniejsze pisane prawa

in the Mesopotamian Code of Ur-Nammu

w mezopotamskim kodeksie Ur-Nammu

provided many specifics governing marriage,

określiły wiele szczegółów dotyczących małżeństwa,

from punishments for adultery

od kar za niewierność

to the legal status of children born to slaves.

po status prawny dzieci niewolników.

Many ancient civilizations allowed some form of

Wiele starożytnych cywilizacji

multiple simultaneous marriage.

pozwalało na pewne formy wielożeństwa.

And even today, less than a quarter of the world's

Nawet dziś z setek kultur na świecie

hundreds of different cultures prohibit it.

mniej niż 1/4 zabrania wielożeństwa.

But just because something was allowed

Ale to, że raz się na coś pozwoliło

doesn't mean it was always possible.

nie oznacza, że już zawsze tak będzie.

Demographic realities,

Fakty demograficzne

as well as the link between marriage and wealth,

jak również związek między małżeństwem i bogactwem

meant that even though rulers and elites

oznaczały, że choć władcy i elity

in Ancient Mesopotamia,

w starożytnej Mezopotamii,

Egypt and Israel

Egipcie i Izraelu

had multiple concubines or wives,

mieli wiele konkubin i żon,

most commoners could only afford one or two

reszta mogła pozwolić sobie tylko na jedną lub dwie,

tending towards monogamy in practice.

przyczyniając się do wprowadzenia monogamii.

In other places, the tables were turned,

W innych miejscach był odwrotnie:

and a woman could have multiple husbands

kobiety mogły mieć wielu mężów,

as in the Himalayan Mountains

na przykład w Himalajach,

where all brothers in a family

gdzie wszyscy bracia w rodzinie

marrying the same woman

żenili się z jedną kobietą,

kept the small amount of fertile land

dzięki czemu mały skrawek żyznej ziemi

from being constantly divided into new households.

nie musiał być dzielony między różne rodziny.

Marriages could vary

Małżeństwa mogły się różnić

not only in the number of people they involved

nie tylko liczbą członków,

but the types of people as well.

ale także typem ludzi.

Although the names and laws for such arrangements

Choć nazwy i prawa dla pewnych związków

may have differed,

mogą się różnić,

publicly recognized same-sex unions

związki osób tej samej płci

pojawiały się w historii

have popped up

in various civilizations throughout history.

w różnych cywilizacjach.

Mesopotamian prayers included blessings for such couples,

Mezopotamskie modlitwy zawierały błogosławieństwa dla takich par

while Native American Two-Spirit individuals

a indiańscy Winkte, "Osoby o podwójnej duszy",

had relationships with both sexes.

zawierali związki i z kobietami, i z mężczyznami.

The first instances of such arrangements

Związki homoseksualne

actually being called "Marriage"

nazywane małżeństwem

come from Rome,

zapoczątkowano w starożytnym Rzymie,

where the Emperors Nero and Elagabalus

gdzie cesarzowie Neron i Heliogabal

both married men in public ceremonies

publicznie brali ślub z mężczyznami.

with the practice being explictly banned

Praktyki te zostały stanowczo zakazane

in 342 A.D.

w 342 roku n.e.,

But similar traditions survived

jednak podobne tradycje istniały

jeszcze długo w czasach chrześcijaństwa.

well into the Christian era,

such as Adelphopoiesis,

Na przykład Adelphopoiesis

or "brother-making" in Orthodox churches,

czyli "bratanie się" w kościele prawosławnym,

and even an actual marriage between two men

a także małżeństwo dwóch mężczyzn

recorded in 1061 at a small chapel in Spain.

odnotowane w 1061 roku w małej kaplicy w Hiszpanii.

Nor was marriage even necessarily

Małżeństwo nie musiało być zawierane

between two living people.

przez żyjących.

Ghost marriages,

Małżeństwa z duchami,

where either the bride or groom were deceased,

w których poślubiano zmarłą osobę,

were conducted in China

były zawierane w Chinach

to continue family lineages

dla zapewnienia ciągłości rodu

or appease restless spirits.

lub by udobruchać niespokojne dusze.

And some tribes in Sudan maintain similar practices.

Podobne zwyczaje obowiązywały wśród niektórych plemion w Sudanie.

Despite all these differences,

Pomimo wszystkich różnic

a lot of marriages throughout history

wiele małżeństw w historii

did have one thing in common.

miało jedną wspólną cechę.

With crucial matters

Ponieważ dotyczyło kluczowych spraw,

like property and reproduction at stake,

jak własność lub prokreacja,

they were way too important

małżeństwo było zbyt istotne,

to depend on young love.

by polegać na miłości młodych.

Especially among the upperclasses,

Szczególnie w wyższych klasach społecznych

matches were often made by families or rulers.

to rodziny lub władcy dobierali małżonków.

But even for commoners, who had some degree of choice,

Lecz nawet zwykli ludzie, którzy mieli pewną wolność wyboru,

the main concern was practicality.

kierowali się głównie względami praktycznymi.

The modern idea of marriage

Współczesne pojmowanie małżeństwa

as being mainly about love and companionship

pełnego miłości i partnerstwa

only emerged in the last couple of centuries.

pojawiło się zaledwie kilka wieków temu.

With industrialization,

Z powodu industrializacji,

urbanization

urbanizacji

and the growth of the middle class

i wzrostu znaczenia klasy średniej

more people became independent

wiele osób uniezależniło się

from large extended families

od wielkich rodzin wielopokolweniowych

and were able to support

i mogło utrzymać

a new household on their own.

własne rodziny.

Encouraged by new ideas

Nowe idee oświeceniowe

from the Enlightenment,

ośmieliły ludzi do skupienia się

people began to focus

on individual happiness and pursuits,

na własnym szczęściu i rozwoju,

rather than familial duty or wealth and status,

a nie na obowiązkach rodzinnych, bogactwie lub statusie społecznym,

at least some of the time.

przynajmniej czasami.

And this focus on individual happiness

To skupienie na własnym szczęściu

soon led to other transformations,

szybko przyniosło inne zmiany,

such as easing restrictions on divorce

jak łatwiejsze rozwody,

and more people marrying at a later age.

czy małżeństwa w starszym wieku.

So, as we continue to debate the role and definition

Podczas debat na temat roli i definicji

of marriage in the modern world,

małżeństwa we współczesnym świecie

it might help to keep in mind

warto zachować w pamięci,

that marriage has always been shaped by society,

że małżeństwo zawsze było normowane społecznie

and as a society's

a jako że struktura, wartości

structure, values and goals

i cele społeczeństwa

change over time,

ciągle ulegają zmianom,

its ideas of marriage will continue to change along with them.

pojęcie małżeństwa będzie zmieniać się razem z nimi.