How do you know you’re not dreaming? - Daniel Gregory

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

You’re a butterfly, fluttering around pursuing a butterfly’s whims.

သင်က လိပ်ပြာတစ်ကောင်ပါ၊ လိပ်ပြာရဲ့ စိတ်ကူး ပေါက်ရာ နောက်လိုက်ရင်း လှည့်ပတ်ပျံဝဲနေတယ်၊

Then you wake up.

ပြီးတော့ နိုးလာတယ်။

But how do you know you’re not dreaming now?

ဒါပေမဲ့ အခု အိပ်မက် မက်မနေ တာကို ဘယ်လိုသိလဲ။

The answer might seem obvious,

အဖြေက ရှင်းနေပုံရပေမဲ့

but it’s actually very difficult to explain how, definitively,

သင်နိုးနေတာ ဘယ်လိုဆိုတာကို အတိအကျ ရှင်းပြဖို့က

you know you’re awake.

သိပ်ခက်ခဲပါတယ်။

So difficult, in fact, that it has puzzled philosophers since ancient times.

တကယ်တော့ ဒါက ရှေးခေတ်ကတည်းက ဒဿန ပညာရှင်တွေ ပဟေဠိဖြစ်စေအောင်ကို ခက်တာပါ။

In the butterfly scenario,

လိပ်ပြာဇာတ်ညွှန်းမှာ

the ancient Chinese philosopher Zhuangzi surfaced a mystifying possibility:

ရှေးတရုတ်ဒဿနပညာရှင် Zhuangzi က တွေဝေစရာဖြစ်နိုင်ခြေကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့တယ်။

if we can dream of being an entirely different creature,

လုံးဝကွဲပြားသော သတ္တဝါဖြစ်ရန် စိတ်ကူးယဉ်နိုင်လျှင်

who's to say we're not actually

လူသားဖြစ်ရန် စိတ်ကူးယဉ်ထားသော

a different creature dreaming of being human?

မတူညီသော သတ္တဝါမဟုတ်ဟု မည်သူကပြောမည်နည်း။

Bizarre things happen in dreams:

အိပ်မက်တွေထဲမှာ အထူးအဆန်တွေ ဖြစ်ပျက်တယ်။

you fly, or conjure an all-you-can-eat dessert buffet out of thin air,

သင်က ပျံသန်းတယ် သို့မဟုတ် လေပါးပါးကနေ သင်စားနိုင်တဲ့ ဘူဖေးကို ဖန်ဆင်းတာ

or get chased by witches through the halls of your elementary school,

သို့မဟုတ် ကျောင်းခန်းမတွေကတစ်ဆင့် စုန်းမတွေရဲ့ လိုက်ဖမ်းတာကို ခံရတာ၊

which suddenly looks a lot like Paris.

ကျောင်းက ရုတ်တရက် ပါရီနဲ့ အတော်ဆင်သွားတာ။

But the strange things that happen in dreams don’t seem strange at the time.

ဒါပေမဲ့ အိပ်မက်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ ထူးဆန်းတာ တွေက အဲဒီအချိန်က ထူးဆန်းပုံမရဘူး။

So how do you know you’re not in a dream right now

ဒါဆို နိုးလာပြီးနောက် သိပ်ထူးဆန်းနေမယ့် အိပ်မက်ထဲမှာ

that will seem very strange after you wake up?

သင် အခု မရှိဘူးဆိုတာ ဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ။

Well, it is possible to notice

ကောင်းပြီ၊ သင်အိပ်မက်မက်နေစဥ်မှာ

the strangeness of a dream while you’re dreaming.

အိပ်မက်တစ်ခုရဲ့ ထူးဆန်းမှုကို သတိပြုမိနိုင်တယ်။

Lucid dreamers know they’re dreaming.

Lucid dreamers တွေက အိပ်မက်မက်နေတာ သိတယ်။

By definition, if you were having a lucid dream, you would know it.

အဓိပ္ပါယ်အရ သင့်မှာမှာ ကြည်လင်တဲ့ အိပ်မက်တစ်ခုရှိရင် သိမယ်ဆိုတာပါ။

But all that proves is that you’re not having a lucid dream—

ဒါပေမဲ့ သက်သေပြတာက သင့်မှာ ကြည်လင်တဲ့ အိပ်မက်တစ်ခုမှ မရှိဘူး၊

it doesn’t prove you’re awake.

နိုးနေတာကို သက်သေပြတာမဟုတ်ဘူး။

There has to be a surefire test—

သေချာပေါက် စမ်းသပ်မှုတစ်ခုရှိတယ်၊

something that never— or only— happens when you’re awake,

ဘယ်တော့မှ (သို့) နိုးနေချိန်မျာသာ ဖြစ်တဲ့အရာ၊

something that never— or only— happens in a dream.

ဘယ်တော့မှ(သို့) အိပ်မက်ထဲမှာသာ ဖြစ်တဲ့ အရာပါ။

Wake up. No, that isn’t it—

နိုးထလိုက်ပါ၊ ဒါ မဟုတ်ဘူး၊

you can wake up in a dream.

အိပ်မက်ထဲမှာ သင်နိုးနိုင်တယ်။

Pinch yourself. If it hurts, aren’t you really awake?

ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဆိတ်ပါ။ နာကျင်ရင် တကယ်မနိုးဘူးလား။

Try to read or write something.

တစ်ခုခုရေးဖို့ ဖတ်ဖို့ ကြိုးစားပါ။

Run around the room.

အခန်းကို လှည့်ပတ်ပြေးပါ။

Does your pace seem normal or suspiciously slow?

သင့်ရဲ့ အရှိန်က ပုံမှန် သို့မဟုတ် သံသယဖြစ်ဖွယ် နှေးနေပုံပေါ်လား။

Suspiciously fast?

သံသယဖြစ်ဖွယ် မြန်သလား။

Can’t tell? Try to remember the last time you ran.

မပြောနိုင်ဘူးလား။ သင်နောက်ဆုံးပြေးခဲ့တဲ့ အချိန်ကို မှတ်မိအောင်ကြိုးစားပါ။

Actually, that brings us to an even better test

တကယ်တော့ ဒါက ၁၇ ရာစု ပြင်သစ် ဒဿနပညာရှင် René Descartes ရဲ့

from the 17th century French philosopher René Descartes.

ပိုကောင်းတဲ့ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုဆီကို ရောက်စေတယ်။

He pointed out that in our memories, dreams are disconnected—

သူက အမှတ်ရစရာတွေထဲမှာ အိပ်မက်တွေက အဆက်ပြတ်သွားတယ်၊ အိပ်မက်တစ်ခုရဲ့

the events of a dream don’t fit in to the chain of events

အဖြစ်အပျက်တွေဟာ နိုးနေတဲ့ ဘဝထဲက အဖြစ်အပျက်တွေရဲ့ ကွင်းဆက်နဲ့

in our waking lives.

အံမကျဘူးလို့ ထောက်ပြတယ်။

This seems rock solid, doesn't it?

ဒါက အပြည့်အဝခိုင်မာတယ်မို့လား။

You couldn’t possibly have swum with dolphins in a nameless pink sea

သင် Kansas ကနေ မထွက်ခွာဘဲ သက်သေပြဖို့ ပြေစာတွေ မရှိတာကြောင့်

between Christmas and New Year’s Eve

ခရစ္စမတ်နဲ့ နှစ်သစ်ကူး အကြိုကြား

because you didn’t leave Kansas and you have the receipts to prove it.

အမည်မဲ့ ပန်းရောင် ပင်လယ်မှာ လင်းပိုင်တွေနဲ့အတူ ရေကူးတာမဖြစ်နိုင်ဘူးလေ။

Well, one of Descartes’ contemporaries,

ကောင်းပြီ၊ Descartes နဲ့ တစ်ခေတ်တည်း

the English philosopher Thomas Hobbes, had something to say about that:

အင်္ဂလိပ်ဒဿနပညာရှင် Thomas Hobbes က ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြောစရာတစ်ခုရှိတယ်။

what if Descartes was performing his test in a dream?

Descartes ဟာ သူ့စမ်းသပ်မှုကို အိပ်မက်ထဲမှာ လုပ်ဆောင်နေရင်ရော။

What if we ask an expert?

ကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦးကို မေးရင်ရော။

A neuroscientist can measure the activity in different parts of your brain

အာရုံကြောပညာရှင်က ဦးနှောက် အပိုင်း အသီးသီးမှာ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို တိုင်းပြီး

and tell you whether you’re awake or sleeping.

နိုးနေလား၊အိပ်ပျော်နေလား ဆိုတာကို ပြောပြနိုင်တယ်။

But that just brings us back to the idea that any test you might use

ဒါပေမဲ့ အဲဒါက သင်နိုးနေပြီး အိပ်မက်ထဲမှာ နေရာယူနိုင်တာကို သက်သေပြဖို့

to prove you’re awake could take place in a dream.

စမ်းသပ်မှုတိုင်းကို သင်သုံးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကို ပြန်ပို့ပေးတယ်။

So far, no one has found a convincing response to this.

အခုထိ ဒီအချက်အပေါ် စိတ်ချရတဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ဘယ်သူမှ မတွေ့သေးဘူး။

But let’s be real: there’s a whole lot more detail in our waking experience

ဒါပေမဲ့ တကယ်ဆိုပါစို့။ အိပ်မက်ထဲမှာထက် နိုးထမှု အတွေ့အကြုံမှာ

than in dreams.

အသေးစိတ်အချက်များစွာ ရှိတယ်။

We go to sleep and wake up again day after day for many years,

နှစ်ပေါင်းများစွာ တစ်နေ့ပြီးတစ်နေ့ အိပ်ပျော်သွားပြီး နိုးထလာကာ

and each new day is full of countless people, places, things, experiences.

နေ့သစ်တိုင်း မရေနိုင်တဲ့ လူတွေ၊နေရာတွေ၊ အရာတွေ၊ အတွေ့အကြုံတွေနဲ့ ပြည့်နေတာပါ။

Even our memories, which capture just a fraction of this experience,

ဒီအတွေ့အကြုံရဲ့ အနည်းငယ်သာ ဖမ်းယူရရှိတဲ့ အမှတ်တရတွေတောင်

contain an almost incomprehensibly vast amount of detail:

နားမလည်နိုင်အောင်များတဲ့ အသေးစိတ်အချက်များစွာ ပါဝင်တယ်။

we can recall a line from a favorite book decades later,

ဆယ်စုနှစ်တွေအကြာ အနှစ်သက်ဆုံးစာအုပ်မှ စာတစ်ကြောင်းကို ပြန်အမှတ်ရနိုင်တယ်၊

remember the musty smell of its pages

ဖတ်နေတုန်း စာမျက်နှာတွေရဲ့ အနံ့နဲ့

and the taste of the lemonade we drank while reading it,

သောက်ခဲ့တဲ့ ရှောက်ဖျော်ရည် အရသာကို အမှတ်ရနိုင်တယ်၊

remember a dream we had about it and tell someone all this.

အိပ်မက်တစ်ခု မက်ပြီး တစ်စုံတစ်ယောက်ကို အားလုံးကို ပြောပြတာကို အမှတ်ရနိင်တယ်။

Isn't it ridiculous to suggest a dream could ever simulate this richness?

အိပ်မက်တစ်ခုက ကြွယ်ဝမှုကို နှိုးဆွနိုင်တာ ကို အကြံပြုတာက ရယ်စရာမကောင်းဘူးလား။

Well, as the Persian philosopher al-Ghazali pointed out,

ပါရှန်ဒဿနပညာရှင် al-Ghazali က ထောက်ပြခဲ့သလို

in the same way we think we are now awake having woken from dreams,

အိပ်မက်တွေကနေ နိုးထလာနေပြီလို့ ထင်ကြသလိုပါပဲ

it is possible that we might wake from our current state

လက်ရှိအခြေအနေကနေ နိုးထလာနိုင်တာက

into another state of even greater wakefulness.

ပိုလို့တောင် နိုးကြားလာနိုင်တဲ့ အခြေအနေတစ်ခုဆီ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

Which would mean we’re really in a kind of dream-state

နိုးနေပြီလို့ ထင်တဲ့အခါမှာ အိပ်မက်အခြေအနေမျိုးမှာ

when we think we’re awake.

တကယ်ရှိနေတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။

What philosophers really want to know is what justifies our belief

ဒဿနပညာရှင်တွေ တကယ် သိချင်တာက နိုးလာတယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်ချက်ကို

that we’re awake.

ကျိုးကြောင်းပြပေးတာပါ။

We all want to believe things because we have reasons for them,

ဒါတွေက မှန်ကန်ပုံရတာကြောင့် မဟုတ်ဘဲ ဒါတွေအတွက် အကြောင်းပြချက်တွေ

not just because they seem right.

ရှိတာကြောင့် အရာတွေကို ယုံကြည်ချင်ကြတာပါ။

Sometimes, the biggest challenge is to show why we should believe something

တစ်ခါတစ်ရံမှာ အကြီးမားဆုံး စိန်ခေါ်မှုက အားလုံးအတွက် လုံးဝ ထင်ရှားပုံရတာကို

that seems completely obvious to us all.

ဘာကြောင့် ယုံကြည်သင့်တာကို ပြသဖို့ပါ။