How do you know you’re not dreaming? - Daniel Gregory

Translator: Hemn Bakhtiar Reviewer: Daban Q. Jaff

You’re a butterfly, fluttering around pursuing a butterfly’s whims.

تۆ پەپوولەیت، لەمناوە دەفڕیت بەدوای پەپوولەکان.

Then you wake up.

دوای با ئاگا دێیتەوە.

But how do you know you’re not dreaming now?

بەڵام ئێستا چۆن دەزانیت کە خەون نابینیت؟

The answer might seem obvious,

لەوانەیە وەڵامەکە ڕوون بێت،

but it’s actually very difficult to explain how, definitively,

بەڵام ڕوونکردنەوەی زۆر قورسە، بە مانای وشە،

you know you’re awake.

بزانیت کە بە ئاگاییت.

So difficult, in fact, that it has puzzled philosophers since ancient times.

زۆر قورس، لەڕاستیدا، چەندین ساڵە فەیلەسوفەکانی بەخۆیەوە سەرقاڵ کردووە.

In the butterfly scenario,

لە سیناریۆی پەپوولەکە،

the ancient Chinese philosopher Zhuangzi surfaced a mystifying possibility:

فەیلەسوفی چینی ژوانگزی باسی ئەگەرێکی کرد:

if we can dream of being an entirely different creature,

گەر بتوانین خەون ببینین بوونەوەرێکی جیاوازین،

who's to say we're not actually

کێ دەڵێت ئێمە بەڕاستی

a different creature dreaming of being human?

بوونەوەرێکی جیاواز نین خەون بە مرۆڤبوون دەبینین؟

Bizarre things happen in dreams:

شتی سەیر ڕوودەدات لە خەون:

you fly, or conjure an all-you-can-eat dessert buffet out of thin air,

دەفڕیت، یان شیرینیەک لە خۆتەوە بخۆیت،

or get chased by witches through the halls of your elementary school,

یان جادووگەران بەدواتبکەون لە هۆڵەکانی قوتابخانەت،

which suddenly looks a lot like Paris.

کاتێک لە ناکاو وەک پاریس دەبێت.

But the strange things that happen in dreams don’t seem strange at the time.

بەڵام ئەو شتە سەیرانەی لە خەون ڕوودەدەن ئەوهاش سەیر نین.

So how do you know you’re not in a dream right now

کەوایە چۆن دەزانیت لە خەوندا نیت ئێستا

that will seem very strange after you wake up?

ئەمە زۆر سەیر دەبێت کە لە خەو هەڵدەستیت؟

Well, it is possible to notice

باشە، ئایا دەشێت تێبینی

the strangeness of a dream while you’re dreaming.

نامۆیی خەونێک بکەیت کاتێ خەون دەبینیت.

Lucid dreamers know they’re dreaming.

خەونبینە ئاشکراکان دەزانن خەونە.

By definition, if you were having a lucid dream, you would know it.

واتە، گەو خەونی ئاشکرا ببینی، دەزانیت کە ڕاستە.

But all that proves is that you’re not having a lucid dream—

بەڵام هەموو ئەمە دەڵێت تۆ خەونبینی ئاشکرا نتت--

it doesn’t prove you’re awake.

ئەمە ناسەلمێنێت تۆ بە ئاگاییت.

There has to be a surefire test—

دەبێت تاقیکردنەوەییەک هەبێت--

something that never— or only— happens when you’re awake,

شتێک کە هەرگیز-- یان تەنها-- ڕوودەدات کە بە ئاگاییت،

something that never— or only— happens in a dream.

شتێک هەرگیز--یان تەنها-- لە خەون ڕوودەدات.

Wake up. No, that isn’t it—

هەڵسە لە خەو. نەخێر، ئەمە --

you can wake up in a dream.

دەتوانیت هەڵسی لە خەو.

Pinch yourself. If it hurts, aren’t you really awake?

نوقورچ لەخۆت بدە. گەر بە ئازار بوو، ئایا بەڕاستی بە ئاگاییت؟

Try to read or write something.

هەوڵدە شتێ بنووسیت یان بخوێنیتەوە.

Run around the room.

لە ژوورەکە ڕابکە.

Does your pace seem normal or suspiciously slow?

ئایا ڕاکردنەکەت ئاساییە یان زۆر خاوە؟

Suspiciously fast?

زۆر خێراییە؟

Can’t tell? Try to remember the last time you ran.

نازانیت؟ هەوڵدە کۆتاجارت بیربکەوێتەوە ڕاتکرد.

Actually, that brings us to an even better test

لەڕاستیدا، ئەمە دەمانهێنێتە تاقیکردنەوەییەکی باشتر

from the 17th century French philosopher René Descartes.

لە فەیلەسوفی سەدەی ١٧ ڕێنێ دیکارت.

He pointed out that in our memories, dreams are disconnected—

ئاماژەی بەوەکرد لە بیرەوەریماندا، خەونەکان ناپەیوەندیدارن--

the events of a dream don’t fit in to the chain of events

ڕووداوەکانی خەونەکە ناکرێن بە زنجیرە ڕووداو

in our waking lives.

لە ژیانی بە ئاگاییماندا.

This seems rock solid, doesn't it?

ئەمە وەک بەرد ڕاستە، وانییە؟

You couldn’t possibly have swum with dolphins in a nameless pink sea

ناشێت تۆ لەگەڵ دۆلفین مەلە بکەیت لە دەریاییەکی پەمەیی

between Christmas and New Year’s Eve

لەنێوان سەری ساڵ و یەکەم ڕۆژی ساڵ

because you didn’t leave Kansas and you have the receipts to prove it.

چونکە کانساست جێنەهێشتووە و بەڵگەت هەیە بۆ سەلماندنی.

Well, one of Descartes’ contemporaries,

باشە، یەکێک لە هاوچەرخەکانی دیکارت،

the English philosopher Thomas Hobbes, had something to say about that:

فەیلەسوفی ئینگلیزی تۆماس هۆبس، شتێکی هەیە بۆ وتن:

what if Descartes was performing his test in a dream?

چی گەر دیکارت تاقیکردنەوەکەی لە خەوندا کردبێت؟

What if we ask an expert?

چی گەر لە شارەزاییەک بپرسین؟

A neuroscientist can measure the activity in different parts of your brain

زانایێکی دەمار دەتوانێت پارچە جیاکانی مێشکت بپشکنێت

and tell you whether you’re awake or sleeping.

و بزانێت تۆ بە ئاگاییت یان خەوتوویت.

But that just brings us back to the idea that any test you might use

بەڵام ئەمە دەمانگەڕێنێتەوە ئەو بیرۆکەیەی هەر تاقیکردنەوەیەک بکەی

to prove you’re awake could take place in a dream.

بیسەلمێنێت تۆ بە ئاگاییت دەشێت لە خەوندابێت.

So far, no one has found a convincing response to this.

تا ئێستا، کەس شتێکی قایلکەری نەبووە بۆ ئەمە.

But let’s be real: there’s a whole lot more detail in our waking experience

با ڕاست بین: زۆر ئەزموون هەن لە بە ئاگاییمان

than in dreams.

وەک لە خەون.

We go to sleep and wake up again day after day for many years,

دەخەوین و هەڵدەستینەوە ڕۆژ دوای ڕۆژ بۆ چەندین ساڵ،

and each new day is full of countless people, places, things, experiences.

و هەر ڕۆژێک ڕووبەڕووی خەڵک، شوێن، شت، ئەزموون دەبینەوە.

Even our memories, which capture just a fraction of this experience,

تەنانەت بیرەوەریمان، تەنها بەشێکی بچووکی ئەزموونمان نیشاندەدات،

contain an almost incomprehensibly vast amount of detail:

بەشێکی زۆری زانیاری ناتەواو لەخۆدەگرێت:

we can recall a line from a favorite book decades later,

دەتوانین ڕستەیەکمان بیربکەوێتەوە دوای دە ساڵ لە کتێبێک،

remember the musty smell of its pages

بۆنە خۆشەکەی پەرمان بیربکەوێتەوە

and the taste of the lemonade we drank while reading it,

و ئەو خواردنەوەیەی کاتی خوێندنەوە،

remember a dream we had about it and tell someone all this.

بیرکەوتنەوەی خەونێک دەربارەی و وتنی بە کەسێک.

Isn't it ridiculous to suggest a dream could ever simulate this richness?

پێکەنیناوی نییە پێشنیاری خەونێک بکەین بگاتە ئەم ڕادەیەی دەوڵەمەندییە.

Well, as the Persian philosopher al-Ghazali pointed out,

باشە، وەک فەیلەسوفی فارسی ئەلغەزالی دەلێت،

in the same way we think we are now awake having woken from dreams,

بەهەمان ئەو ڕێگەییەی وادەزانین با ئاگایین لە خەونێک هەڵساوینەتەوە،

it is possible that we might wake from our current state

دەشێت ئێمە لە حالی ئێستای خۆمان هەڵسابین

into another state of even greater wakefulness.

بۆ حاڵێکی تر لە بە ئاگاییەکی مەزنتر.

Which would mean we’re really in a kind of dream-state

واتە ئێمە لە حاڵەتێکی-خەونداین

when we think we’re awake.

کاتێ وادەزانین بە ئاگایین.

What philosophers really want to know is what justifies our belief

ئەوەی فەیلەسوفەکان دەیانەوێ بزانن چی وا لە ئێمە دەکات بزانین

that we’re awake.

ئەمە بە ئاگایین.

We all want to believe things because we have reasons for them,

دەمانەوێت بڕوا بە شتانێک بکەین چونکە هۆکارمان هەیە بۆی،

not just because they seem right.

نەو لەبەرئەوەی ڕاستی دەردەکەون.

Sometimes, the biggest challenge is to show why we should believe something

هەندێکجار، گەورەترین بەرەنگاری ئەوەیە بۆچی بڕوا بە شتێک بکەین

that seems completely obvious to us all.

کە بە تەواوی ئاشکرایە بۆمان.