Why is this 2,500 year old shipwreck so well-preserved? - Helen Farr and Jon Adams

Translator: Moe Zaw Oo Reviewer: Sanntint Tint

It's midnight on September 16th, 2017,

၂၀၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့ ညသန်းခေါင်ယံအချိန်မှာ

60 kilometers off the Bulgarian coast

ဘူဂေးရီးယားကမ်းရိုးတန်းကနေ ကီလိုမီတာ ၆၀ အကွာ

ပင်လယ်နက်ရဲ့ ရေမျက်နှာပြင်အောက် ၂ ကီလိုမီတာအနက်မှာဖြစ်ပါတယ်။

and 2 kilometers beneath the Black Sea’s surface.

A remotely operated vehicle surveys the seabed,

အဝေးထိန်း ယာဉ်ငယ်တစ်စီးဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ကို စူးစမ်းလေ့လာနေပြီး

transmitting video to researchers above as it goes.

အပေါ်မှာရှိတဲ့ သုတေသီတွေဆီကို ရိုက်ကူးရသမျှ ဗီဒီယိုတွေ ပေးပို့နေပါတယ်။

Suddenly, it discerns another ghostly vessel in the gloom.

ရုတ်​တရက်​ အမှောင်ထဲမှာ တစ္ဆေတစ်ကောင်လို သင်္ဘောတစ်စင်းထင်ထင်ရှားရှားတွေ့လိုက်ရတယ်။

But this is a relic from another age.

ဒါပေမယ့် ဒါက တခြားခေတ်က အမွေအနှစ်တစ်ခုပါ။

It's an undoubtedly ancient shipwreck,

ဒီဟာက ရှေးဟောင်းသင်္ဘောပျက်တစ်စီးဆိုတာ သံသယဖြစ်စရာ မလိုပါဘူး။

but its mast, rowing benches, and some of its upper deck remain eerily intact.

ရွက်တိုင် လှေလှော်ခုံတွေနဲ့ အပေါ်ကုန်းပတ်က ရင်သပ်ဖွယ် အကောင်းပကတိအတိုင်း ရှိနေပါတယ်။

It might be an ancient Roman ship, but its appearance doesn’t quite match.

ရှေး‌ခေတ်ရောမသင်္ဘောတစ်စင်း ဖြစ်နိုင်ပေမဲ့ အသွင်အပြင်က သိပ်တော့ မတူလှပြန်ပါဘူး။

Notably, its splayed rudder blade more closely resembles

ထူးခြားတာက တွေ့လိုက်ရတဲ့ တက်မကြီးက

those depicted on an even older Greek vase.

ပိုရှေးကျတဲ့ ဂရိပိန်းကောလှေတွေမှာ တွေ့ရတာတွေနဲ့ ပိုတူနေတာပါ။

To get a definitive answer, the research team takes three samples from the wreck

တိကျသေချာတဲ့အဖြေရဖို့ သုတေသနအဖွဲ့က သင်္ဘောပျက်ကနေ ပစ္စည်း နမူနာ ၃ ခုကိုယူပြီး

and radiocarbon dating confirms its ancient origins.

ရေဒီယိုကာဗွန်နည်းနဲ့ သက်တမ်းသတ်မှတ်ကာ သင်္ဘောရဲ့ ဇစ်မြစ်ကို အတည်ပြုလိုက်ပါတယ်။

The ship is dated to between 350 and 410 BCE.

သင်္ဘောက ဘီစီ ၃၅၀ နဲ ၄၁၀ အတွင်းကပါ။

It is, in fact, the oldest intact shipwreck ever found.

တကယ်တော့ ဒါဟာ ပကတိ အကောင်းအတိုင်းတွေ့ရတဲ့ ရှေးအကျဆုံး သင်္ဘောပျက်ပါပဲ။

This ancient Greek vessel traversed the Black Sea’s coasts

ဒီရှေးဟောင်းဂရိသင်္ဘောဟာ Aristotle ခေတ်က ပင်လယ်နက်ကမ်းရိုးတန်းကို ဖြတ်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး

during the time of Aristotle and has since rested in its depths,

‌နက်ရှိုင်းလှတဲ့ ပင်လယ်ရေအောက်မှာ နစ်မြုပ်သွားချိန်ကစလို့

unseen and undisturbed, for almost 2,500 years.

နှစ်ပေါင်း ၂၅၀၀ နီးပါး တိတ်တဆိတ် ကွယ်ပျောက်နေခဲ့တာပါ။

This was just one of 65 shipwrecks a research team discovered

ဒါက ၂၀၁၅ နှစ်နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ကြား ပင်လယ်နက်ကြမ်းပြင်မှာ

at the bottom of the Black Sea between 2015 and 2017.

သုတေသနအဖွဲ့က ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ သင်္ဘောပျက် ၆၅ စင်းအနက်က တစ်စီးဖြစ်ပါတယ်

တခြား သင်္ဘောတွေက ရောမ၊ ဘိုင်ဇန်တိုင်းနဲ့ အော်တိုမန်အင်ပါယာတွေ ခေတ်ကဖြစ်ကြပါတယ်။

Others date from the Roman, Byzantine, and Ottoman empires.

And despite the centuries, they’ve all survived in remarkable condition.

ရာစုနှစ်တွေကြာနေပေမဲ့ သင်္ဘောတွေအားလုံးဟာ သိသိသာသာ မပျက်မစီးအခြေအနေမှာ ရှိနေခဲ့တာပါ။

So, why does the Black Sea contain so many well-preserved shipwrecks?

ဒါဆို ပင်လယ်နက်ထဲ သင်္ဘောပျက်တွေအများကြီး ဘာကြောင့် ပုံစံမပျက်ရှိနေရတာလဲ။

In prehistoric times,

သမိုင်းမတင်မီ ခေတ်က

the land surrounding the Black Sea hosted early human settlements.

ပင်လယ်နက်ဝန်းကျင် ကုန်းမြေပေါ်မှာ ရှေးဦးလူသားတွေ အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

Eventually, it became a hub for trade, battle, and empire-building

အရှေ့ အနောက် ယူရေးရှားယဉ်ကျေးမှုတွေကြားမှာ ၎င်းရဲ့ မဟာဗျူဟာကျတဲ့ တည်နေရာကြောင့်

because of its strategic position

တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ကုန်သွယ်မှု၊ စစ်ပွဲနဲ့အင်ပါယာထူထောင်ရေးမှာ

between eastern and western Eurasian civilizations.

ဗဟိုချက်မ ဖြစ်လာပါတယ်။

For thousands of years, it was traversed by merchants, pirates, and warriors.

ကုန်သည်တွေ ပင်လယ်ဓားပြတွေ စစ်သည်တွေဟာ ပင်လယ်နက်ကို နှစ်ထောင်ချီဖြတ်သန်းခဲ့ကြတယ်။

And with sustained seafaring activity came inevitable losses.

စဉ်ဆက်မပြတ် ပင်လယ်ပျော်လှုပ်ရှားမှုနဲ့အတူ ဆုံးရှုံးမှုတွေက မလွဲမသွေ ရှိလာခဲ့တာပါ။

But unlike other bodies of water in the region,

ဒါပေမယ့် ဒေသတွင်း တခြား ရေထုတွေနဲ့ မတူတာက

the Black Sea is a particularly deep, semi-enclosed basin.

ပင်လယ်နက်က သိသိသာသာ နက်ရှိုင်းပြီး တစ်ဝက် အလုံပိတ် ရေအင်တုံကြီးလိုဖြစ်နေတာပါ။

Seasonal changes usually cause the layers within a contained body of water

ရာသီအပြောင်းအလဲတွေက ထိန်းထားတဲ့ ရေထုအတွင်း အလွှာတွေကို ဖြစ်စေပြီး

to mix together, oxygenating the water.

တစ်လွှာနဲ့တစ်လွှာ ရောနှောလိုက်ကာ ရေထုထဲကို အောက်ဆီဂျင်ရရှိစေပါတယ်။

But because the Black Sea is fed with fresh water from European rivers,

ဒါပေမဲ့ ပင်လယ်နက်ထဲမှာ ဥရောပတိုက်မြစ်တွေက စီးဝင်တဲ့ ရေချိုတွေနဲ့

and saltwater from the Mediterranean Sea, it contains two distinct layers.

မြေထဲပင်လယ်ကလာတွေ ရေငန်တွေ ပါနေလို့ ၎င်းမှာ ထူးခြားတဲ့ အလွှာနှစ်ခု ရှိနေပါတယ်။

The denser saltwater flows beneath the freshwater,

ပိုသိပ်သည်းတဲ့ ရေငန်တွေက ရေချိုအောက် စီးဆင်းသွားပြီး

where it remains permanently,

အောက်မှာပဲ အမြဲရှိနေတာမို့

making the Black Sea the world’s largest meromictic— or un-mixing— basin.

ပင်လယ်နက်ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး meromictic မရောနှော ရေအင်တုံကြီးလို ဖြစ်နေတာပါ။

Oxygen doesn’t reach its lower, saltier zone,

အောက်ဘက်က အငန်ဓာတ်များတဲ့ အပိုင်းကို အောက်ဆီဂျင် မရောက်တာမို့

which creates the ideal environment for preservation,

မူလအခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းထားဖို့ အကောင်းဆုံးပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးပေးထားလို့

and is why the Black Sea has been called “the world’s biggest pickle jar.”

“ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဆားရည်စိမ်အိုးကြီး” လို့ ပင်လယ်နက်ကို ခေါ်ဝေါ်ကြပါတယ်။

In other bodies of water, marine organisms decompose materials over time.

တခြားသောရေထုတွေထဲမှာ အဏ္ဏဝါသက်ရှိတွေဟာ အချိန်ကြာတာနဲ့အမျှ တစ််စစီ ပြိုကွဲနေတာပါ။

Had the ancient Greek ship sunk in the Mediterranean, for example,

ဥပမာအားဖြင့် မြေထဲပင်လယ်ထဲမှာ ရှေဟောင်းဂရိသင်္ဘော နစ်မြုပ်သွားခဲ့ရင်

there would likely be no organic material left today.

ဒီနေ့မှာ အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းတွေ ရှိတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

But in the depths of the Black Sea,

ဒါပေမဲ့ ပင်လယ်နက်ရဲ့ နက််််််််ရှိုင်းတဲ့ ရေအောက်မှာ

only anaerobic bacteria— those that don’t require oxygen— can survive.

အောက်ဆီဂျင်မလိုတဲ့ လေမလိုဘက်တီးရီးယားတွေသာ အသက်ရှင်နိုင်ပါတယ်။

This is why ancient ships can still be found carrying their original cargo,

အဲဒါကြောင့် ရှေးခေတ်သင်္ဘောတွေကို မူလသင်္ဘော ပုံစံအတိုင်း

with carvings in their wood, and their rigging still assembled.

သစ်သားပန်းပုလက်ရာတွေ၊ တပ်ဆင်လျက်သား ရွက်တိုင်ကြိုးတွေကို တွေ့နေရဆဲပါ။

Among the recent findings was a medieval Italian merchant ship,

မကြာခင်က တွေ့ရှိရတာတွေထဲမှာ အလယ်ခေတ်က အီတလီ ကုန်သည်သင်္ဘောတစ်စီး ပါပါတယ်။

likely from around the time Italy had a virtual monopoly over Black Sea trade.

ပင်လယ်နက်ကုန်သွယ်မှုကို အီတလီတွေ လက်ဝါးကြီးအုပ်ခဲ့တဲ့ ခေတ်လောက်က ဖြစ်မှာပါ။

Venetian traveler Marco Polo would’ve probably been familiar

‌ဗင်းနစ်သား ခရီးသွား Marco Polo ကတော့ ဒီလိုသင်္ဘောမျိုးနဲ့

with this kind of ship.

ရင်းနှီးပြီးသား ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Although vessels like this one helped to modernize Europe,

ဒါ​ပေမဲ့​ ဒီလိုမျိုး လှေကြီးတွေက ​ဥရောပကို ခေတ်မီ‌စေခဲ့ပေမဲ့

contemporary scholars had never before seen such a complete example.

ခေတ်ပြိုင်စာပေတွေမှာ ဒီလိုပြည့်စုံတဲ့သာဓက တစ်ခုမှ မရှိခဲ့ဖူးပါဘူး။

And it was largely intact—

ပြီး​တော့ အတော််ကြီးကိုပဲ အကောင်းအတိုင်း မပျက်​မစီးဘဲ

a ship’s boat still lying on its deck,

ရာစုနှစ်တွေ ခုနစ်ခုလောက် ကြာခဲ့တာတောင်

even though some seven centuries had passed.

ကုန်းပတ်ပေါ်မှာတည်နေဆဲ သင်္ဘောတစ်ီးပါ။

Many of the 65 ships that were recently uncovered

မကြာသေးခင်က တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ သင်္ဘော ၆၅ စီးထဲက အတော်များများဟာ

have retained their original forms.

သူတို့ရဲ့ ကနဦးဖွဲ့စည်းပုံအတိုင်း ပုံစံမပျက် ရှိနေကြဆဲပါ။

But while there are far fewer degradative forces at play in the Black Sea’s depths,

ပင်လယ်နက်ရဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ နေရာတွေမှာ ပျက်စီးယိုယွင်းမှုဖြစ်တတ်တာနည်းတယ်ဆိုပေမဲ့

anaerobic bacteria do gradually weaken organic materials.

လေမလိုဘက်တီးရီးယားက အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းတွေကို တဖြည်းဖြည်း အားနည်းလာစေပါတယ်။

When researchers lifted a plank from the ancient Greek wreck for dating,

သုတေသီတွေက သက်တမ်း သတ်မှတ်တာတွေလုပ်ဖို့ ဂရိသင်္ဘောပျက်က ပျဉ်ချပ်ကို မ,လိုက်တဲ့အခါ၊

it broke under its own weight.

အလေးချိန်ကြောင့် ကျိုးသွားတာတွေ့ရပါတယ်။

While the ships are exceptionally well-preserved, they're also fragile.

သင်္ဘောတွေဟာ ပုံစံမပျက် ရှိနေကြပေမဲ့လည်း ၎င်းတို့ဟာလည်း ကျိုးပဲ့လွယ်ပါတယ်။

This makes it impossible to bring them to the surface intact.

ဒါကြောင့် သင်္ဘောပျက်တွေကို နဂိုပုံစံမပျက် မျက်နှာပြင်ပေါ် သယ်လာဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

Scientists may carefully remove and study select objects from the wreckages.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အပျက်အစီးတွေထဲကရွေးထုတ် ဂရုတစိုက်ဖြုတ်ပြီး လေ့လာမှုလုပ်နိုင်ပါတယ်။

But the sunken ships will remain protected where they are,

ဒါပေမဲ့ နစ်မြုပ်နေတဲ့ သင်္ဘောတွေဟာ သူတို့ရှိနေတဲ့နေရာမှာပဲ အကာအကွယ်ရနေပြီး

perhaps among thousands of others—

နောက်ထပ် နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာတောင် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်—

deep beneath us, suspended in time, at the bottom of the Black Sea.

ကျွန်မတို့တွေရဲ့အောက်မှာ နက်ရှိုင်းစွာ၊ ပင်လယ်နက်ကြမ်းပြင်မှာ ရှိနေကြဦးမှာပေါ့ဗျာ။