Why is this 2,500 year old shipwreck so well-preserved? - Helen Farr and Jon Adams

Tłumaczenie: Mateusz Sieminski Korekta: Ola Królikowska

It's midnight on September 16th, 2017,

O północy 16 września 2017 roku,

60 kilometers off the Bulgarian coast

60 kilometrów od bułgarskiego wybrzeża

and 2 kilometers beneath the Black Sea’s surface.

i dwa kilometry pod powierzchnią Morza Czarnego,

A remotely operated vehicle surveys the seabed,

zdalnie sterowany pojazd przeszukuje dno,

transmitting video to researchers above as it goes.

przesyłając naukowcom obraz na żywo.

Suddenly, it discerns another ghostly vessel in the gloom.

W ciemności zostaje wypatrzona kolejna upiorna jednostka.

But this is a relic from another age.

Tym razem to relikt z innej epoki.

It's an undoubtedly ancient shipwreck,

Niewątpliwie jest to starożytny wrak,

but its mast, rowing benches, and some of its upper deck remain eerily intact.

ale maszt, ławki wioślarskie i część górnego pokładu są nienaruszone.

It might be an ancient Roman ship, but its appearance doesn’t quite match.

To może być starożytny rzymski statek, ale nie do końca przypomina go wyglądem.

Notably, its splayed rudder blade more closely resembles

Zwłaszcza płetwa sterowa, która bardziej odzwierciedla

those depicted on an even older Greek vase.

te ze statków zdobiących starożytne greckie wazy.

To get a definitive answer, the research team takes three samples from the wreck

Z wraku pobrano trzy próbki, aby oszacować jego wiek.

and radiocarbon dating confirms its ancient origins.

Datowanie radiowęglowe potwierdziło starożytne pochodzenie statku.

The ship is dated to between 350 and 410 BCE.

Statek datowany jest na okres od 410 do 350 roku p.n.e.

It is, in fact, the oldest intact shipwreck ever found.

To najstarszy wrak odnaleziony w tak dobrym stanie.

This ancient Greek vessel traversed the Black Sea’s coasts

Ten grecki statek przemierzał wybrzeża Morza Czarnego

during the time of Aristotle and has since rested in its depths,

jeszcze za życia Arystotelesa, ale od tamtego czasu

unseen and undisturbed, for almost 2,500 years.

spokojnie spoczywa na dnie morza już od ponad 2500 lat.

This was just one of 65 shipwrecks a research team discovered

To tylko jeden z 65 wraków, które naukowcy odkryli

at the bottom of the Black Sea between 2015 and 2017.

na dnie Morza Czarnego w latach 2015-2017.

Others date from the Roman, Byzantine, and Ottoman empires.

Odnaleziono też wraki z czasów Rzymian, Bizantyńczyków i Osmanów.

And despite the centuries, they’ve all survived in remarkable condition.

Mimo tylu lat wszystkie zachowały się w dobrym stanie.

So, why does the Black Sea contain so many well-preserved shipwrecks?

Dlaczego na dnie Morza Czarnego spoczywa tak wiele dobrze zachowanych wraków?

In prehistoric times,

W czasach prehistorycznych

the land surrounding the Black Sea hosted early human settlements.

region Morza Czarnego był zamieszkiwany przez wczesnych osadników.

Eventually, it became a hub for trade, battle, and empire-building

Stał on się miejscem handlu, bitew i powstawania imperiów

because of its strategic position

ze względu na strategiczne położenie

between eastern and western Eurasian civilizations.

między wschodnimi i zachodnimi cywilizacjami Eurazji.

For thousands of years, it was traversed by merchants, pirates, and warriors.

Przez tysiące lat przemieszczali się tamtędy handlarze, piraci i wojownicy.

And with sustained seafaring activity came inevitable losses.

Wraz z rozwojem żeglarstwa straty na morzu były nieuniknione.

But unlike other bodies of water in the region,

W porównaniu z innymi akwenami w tym regionie

the Black Sea is a particularly deep, semi-enclosed basin.

Morze Czarne jest wyjątkowo głębokim półzamkniętym akwenem.

Seasonal changes usually cause the layers within a contained body of water

Przez zmiany sezonowe warstwy wody w morzu

to mix together, oxygenating the water.

mieszają się, natleniając wodę.

But because the Black Sea is fed with fresh water from European rivers,

Morze Czarne ma jednak dopływy z wód słodkich z rzek

and saltwater from the Mediterranean Sea, it contains two distinct layers.

oraz słonych z Morza Śródziemnego, co powoduje powstawanie dwóch warstw.

The denser saltwater flows beneath the freshwater,

Górna warstwa z wody słodkiej

utrzymuje się nad gęstszą warstwą wody słonej,

where it remains permanently,

making the Black Sea the world’s largest meromictic— or un-mixing— basin.

czyniąc Morze Czarne największym niemieszającym się akwenem na świecie.

Oxygen doesn’t reach its lower, saltier zone,

Tlen nie dochodzi do niższej, bardziej zasolonej wody,

which creates the ideal environment for preservation,

tworząc idealne środowisko do konserwacji.

and is why the Black Sea has been called “the world’s biggest pickle jar.”

To dlatego morze jest nazywane “największym na świecie słoikiem ogórków”.

In other bodies of water, marine organisms decompose materials over time.

W innych akwenach organizmy morskie rozkładają materiały organiczny.

Had the ancient Greek ship sunk in the Mediterranean, for example,

Gdyby ten statek zatonął w Morzu Śródziemnym,

there would likely be no organic material left today.

nie zostałby z niego żaden materiał organiczny.

But in the depths of the Black Sea,

Na dnie Morza Czarnego

only anaerobic bacteria— those that don’t require oxygen— can survive.

istnieją jedynie anaeroby, które nie potrzebują tlenu do przetrwania.

This is why ancient ships can still be found carrying their original cargo,

Dlatego też starożytne statki są odnajdywane z pełnym ładunkiem,

with carvings in their wood, and their rigging still assembled.

nienaruszonymi wyrzeźbieniami czy z pełnym takielunkiem.

Among the recent findings was a medieval Italian merchant ship,

Jednym z niedawnych odkryć był średniowieczny włoski statek handlowy

likely from around the time Italy had a virtual monopoly over Black Sea trade.

pochodzący z czasów, gdy handel morski był kontrolowany przez Włochy.

Venetian traveler Marco Polo would’ve probably been familiar

Wenecki podróżnik Marco Polo pewnie dobrze znał

with this kind of ship.

ten typ statku.

Although vessels like this one helped to modernize Europe,

Takie statki pomogły kiedyś zmodernizować Europę

contemporary scholars had never before seen such a complete example.

Naukowcy nie mieli dotąd tak dobrego egzemplarza.

And it was largely intact—

Był on prawie nienaruszony

a ship’s boat still lying on its deck,

z szalupami wciąż na pokładzie,

even though some seven centuries had passed.

nawet po prawie siedmiu stuleciach.

Many of the 65 ships that were recently uncovered

Wiele z 65 statków, które ostatnio odnaleziono,

have retained their original forms.

zachowało pierwotny kształt.

But while there are far fewer degradative forces at play in the Black Sea’s depths,

Mimo braku wielu czynników wpływających na ich rozkład

anaerobic bacteria do gradually weaken organic materials.

to bakterie beztlenowe przyczyniają się do ich osłabienia.

When researchers lifted a plank from the ancient Greek wreck for dating,

Deska z greckiego wraku, na której przeprowadzono badanie,

it broke under its own weight.

złamała się pod własnym ciężarem.

While the ships are exceptionally well-preserved, they're also fragile.

Pomimo tak dobrego stanu wraki są niezwykle delikatne.

This makes it impossible to bring them to the surface intact.

Nie da się ich bezpiecznie wynieść na powierzchnię.

Scientists may carefully remove and study select objects from the wreckages.

Naukowcy mogą badać jedynie wybrane elementy statku.

But the sunken ships will remain protected where they are,

Te zatopione statki są jednak bezpieczne,

perhaps among thousands of others—

razem z tysiącem innych wraków

deep beneath us, suspended in time, at the bottom of the Black Sea.

w spokoju spoczywając na dnie Morza Czarnego.