What is “normal” and what is “different”? - Yana Buhrer Tavanier

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

In 1945, two sculptures meant to represent the average man and woman

၁၉၄၅ မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပျမ်းမျှ အမျိုးသားနဲ့ အမျိုးသမီးကို ကိုယ်စားပြုတဲ့

in the United States

ရုပ်တုနှစ်ခုကို

went on exhibit at the American Museum of Natural History.

အမေရိကန် သဘာဝသမိုင်းပြတိုက်မှာ ပြသခဲ့တယ်။

Based on measurements taken from tens of thousands of young men and women,

သောင်းချီတဲ့ လူငယ် အမျိုးသား အမျိုးသမီးတွေ ဆီကနေ ယူတဲ့ အတိုင်းအတာတွေ အပေါ်အခြေခံကာ

they were called Norma and Normman.

သူတို့ကို Norma နဲ့ Normm လို့ခေါ်ခဲ့တယ်။

That same year, a contest launched to find a living embodiment of Norma.

အဲဒီနှစ်မှာပဲ Norma ရဲ့ သက်ရှိ ပြယုဂ်တစ်ခု ကို ရှာဖွေဖို့ပြိုင်ပွဲတစ်ခု စတင်ခဲ့တယ်။

Normal is often used as a synonym for “typical,” “expected,”

ပုံမှန်ကို “ထုံးစံ” “မျှော်မှန်းထားသော” (သို့)“မှန်ကန်သော”လို့တောင် ကြောင်းတူသံကွဲ

or even “correct.”

မကြာခဏ သုံးလေ့ရှိကြပါတယ်။

By that logic, most people should fit the description of normal.

ဒီဆင်ခြင်မှုအရဆို လူအများစုဟာ ပုံမှန် သရုပ်ဖော်ချက်နဲ့ ကိုက်ညီသင့်တယ်။

And yet, not one of almost 4,000 women who participated in the contest

ဒါပေမဲ့ ပြိုင်ပွဲမှာ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီး လေးထောင်နီးပါးထဲက တစ်ယောက်မှ

matched Norma, the supposedly “normal” woman.

“ပုံမှန်” လို့ ယူဆရ တဲ့ အမျိုးသမီး Norma နဲ့ မကိုက်ညီခဲ့ဘူး။

This puzzle isn’t unique to Norma and Normman, either—

ဒီပဟေဠိက Norma ရော Normman အတွက်ပါ မထူးခြားပါဘူး။

time and time again, so-called normal descriptions

ကြိမ်ဖန်များစွာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ကိုယ်၊ စိတ်နဲ့ အသိအမြင်တွေရဲ့

of our bodies, minds, and perceptions have turned out to match almost no one.

ပုံမှန် သရုပ်ဖော်ချက် ခေါ်တာတွေက ဘယ်သူနဲ့မှ လိုက်ဖက်မှုမရှိသလောက်ဖြစ်နေတယ်။

And yet, a lot of the world is constructed around a foundation of normalcy.

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အများအပြားက ပုံမှန် အခြေအနေ အခြေခံ ပတ်လည်မှာတည်ဆောက်ထားတယ်။

So what does normal actually mean— and should we be relying on it so much?

ဒီတော့ ပုံမှန်က တကယ် ဘာကိုဆိုလိုသလဲ၊ ဒါ ကို သိပ်အများကြီး စိတ်ချယုံကြည်သင့်သလား။

In statistics, a normal distribution describes a set of values

စာရင်းဇယားတွေမှာ ပုံမှန် ပျံ့နှံ့မှုတစ်ခုက ခေါင်းလောင်းမျဉ်းကွေးတစ်လျှောက် ကျရောက်တဲ့

that fall along a bell curve.

တန်ဖိုး အစုတစ်ခုကိုဖော်ပြတယ်။

The average, or mean, of all the values is at the very center,

ပျမ်းမျှဟာ တန်ဖိုးအားလုံးရဲ့ ဗဟိုမှာရှိပြီး

and most other values fall within the hump of the bell.

အခြား တန်ဖိုး အများစုဟာ ခေါင်းလောင်း အခုံးအတွင်းမှာ ကျရောက်တယ်။

These curves can be tall, with most values inside a narrow range,

ဒီမျဉ်းကွေးတွေက တန်ဖိုးအများစုနဲ့အတူ ကျဉ်းတဲ့ အပိုင်းအခြားအတွင်း မြင့်နိုင်တယ်၊

or long and flat, with only a slight bias towards the average.

(သို့) ထောင့်တန်းဖြတ်တာ အနည်းငယ်နဲ့ ပျမ်းမျှဘက်ဆီ ရှည်လျား၊ပြားချပ်နိုင်တယ်။

What makes the distribution normal is that it follows this curved shape.

ပျံ့နှံ့မှုကို ပုံမှန်ဖြစ်စေတာက ၎င်း နောက်ကလိုက်တဲ့ မျဥ်းကွေးပုံစံပါ။

Normal doesn’t describe a single data point, but a pattern of diversity.

ပုံမှန်က အချက်အလက်တစ်ခုတည်းကို မဖော်ပြဘဲ ကွဲပြားမှု ပုံစံတစ်ခုကိုပါ။

Many human traits, like height, follow a normal distribution.

အရပ်အမောင်းလို လူ့လက္ခဏာများစွာဟာ ပုံမှန် ပျံ့နှံ့မှုတစ်ခုကို လိုက်နာတယ်။

Some people are very tall or very short,

တချို့လူတွေက အရပ် အလွန် မြင့် (သို့) အလွန် ပုပေမဲ့

but most people fall close to the overall average.

လူအများစုက ပျမ်းမျှနဲ့ နီးစပ်ကြတယ်။

Outside of statistics, normal often refers to an average—

စာရင်းဇယားပြင်ပမှာတော့ ပုံမှန်ကို ပျမ်းမျှအဖြစ် ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။

like the single number pulled from the fattest part of the bell curve—

ပုံမှန် ပျံ့နှံ့မှုရဲ့ မသိမသာ ကွဲပြားချက်အားလုဲးကို ဖယ်ရှားပေးတဲ့

that eliminates all the nuance of the normal distribution.

ခေါင်းလောင်းကွေးရဲ့ အဝဆုဲးအပိုင်းကနေ နံပါတ်တစ်ခုက်ု ဆွဲသလိုပါပဲ။

Norma and Norman’s proportions came from such averages.

Norma နဲ့ Norman ရဲ့ အချိုးအစားတွေက ဒီလို ပျမ်းမျှကနေ လာတာပါ။

Applied to individuals, whether someone is considered normal

တစ်ဦးချင်းကို အကျိုး သက်ရောက်စေတာက လူတစ်ဦးကို သာမန်လိို့ ယူဆတာက

usually depends on how closely they hew to this average.

သူတို့တွေက ဒီပျမ်းမျှကို နီးနီးကပ်ကပ် ဖောက်ထွက်ပုံအပေါ် မူတည်တယ်။

At best, such definitions of normal fail to capture variation.

အကောင်းဆုံးက ပုံမှန်ရဲ့ဒီလိုဖွင့်ဆိုချက် တွေက ကွဲပြားမှုကို ဖမ်းယူဖို့ ပျက်ကွက်တယ်။

But oftentimes, our calculations of normal are even more flawed.

ဒါပေမဲ့ မကြာခဏတော့ ပုံမှန် တွက်ချက်မှုတွေက ပိုတောင် ချို့ယွင်းချက်ရှိတယ်။

Take the BMI— or Body Mass Index.

BMI သို့မဟုတ် Body Mass Index ကို နမူနာကြည့်ပါ။

BMI is a measure of weight relative to height,

BMI က အရပ်အမောင်းနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်တိုင်းတာမှုတစ်ခုပါ။

with different ratios falling into “underweight,”

ပုံမှန်အောက်အလေးချိန်၊ပုံမှန်အလေးချိန်၊ အဝလွန်ခြင်းနဲ့ အဝလွန်

“normal weight,” “overweight,” and “obese” ranges.

အပိုင်းအခြားတွေပါတဲ့ ကွဲပြားခြားနားတဲ့ အချိုးအစားတွေပါ။

Generally, only BMIs that correspond to normal weight are considered healthy.

ယေဘူယျအနေနဲ့ BMI တွေဟာ ကျန်းမာတယ်လို့ ယူဆတဲ့ ပုံမှန်ကိုယ်အလေးချိန်နဲ့ကိုက်ညီတယ်။

But BMI is not always an accurate predictor of health,

ဒါပေမဲ့ BMI က ကျန်းမာရေးအတွက် အမြဲ တိကျတဲ့ ခန့်မှန်းချက် မဟုတ်ဘူး။

or even of what’s a healthy weight.

ကျန်းမာတဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်ဆိုတာတောင်ပါ။

BMI doesn’t take into account body fat percentage,

BMI က ခန္ဓာကိုယ်အဆီရာခိုင်နှုန်း၊ ခန္ဓာကိုယ်အဆီပျံ့နှံ့မှု၊

body fat distribution, levels of physical activity, or blood pressure.

ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု အဆင့်တွေ သို့မဟုတ် သွေးဖိအားကို ထည့်မတွက်ဘူး။

And yet, those who fall outside the so-called normal range

ဒါပေမဲ့ ပုံမှန်အပိုင်းအခြားလို့ ခေါ်တာရဲ့ အပြင်မှာ ကျရောက်သူတွေကိုတော့

are commonly advised that losing or gaining weight

ကိုယ်အလေးချိန်ကျတာ(သို့) တက်တာက ကျန်းမာရေးကို တိုးတက်စေမယ်လို့

will improve their health.

အကြံပေးလေ့ရှိတယ်။

When we apply a standard of normal to all of humanity

ကိုယ်စားမပြုတဲ့ အပိုင်းကနေ ဒေတာကို အခြေခံတဲ့ စံနှုန်းတစ်ခုကို

that’s based on data from a non-representative slice,

လူသားအားလုံးအတွက် ကျင့်သုံးတဲ့အခါ

we’re not just choosing one point on the distribution,

ပျံ့နှံ့မှုတစ်ခုအပေါ်က အချက်တစ်ခုကိုသာ ရွေးတာမဟုတ်ဘဲ

we’re choosing it from the wrong distribution.

မှားယွင်းတဲ့ ပျံ့နှံ့မှုကနေ ရွေးနေတာပါ။

A lot of behavior science research draws from samples that are pretty WEIRD—

အပြုအမူ သိပ္ပံ သုတေသနက WEIRD နမူနာတွေကနေ အများအပြား ဆွဲထုတ်ထားတယ်။

meaning Western, educated, industrialized, rich, and democratic.

ဆိုလိုတာက Western, Educated, Industrialized, Rich နဲ့ Democratic ပါ။

These features can skew norms

ဒီအင်္ဂါရပ်တွေက ၎င်းတို့နဲ့ သိသာတဲ့

even in research that doesn’t have an obvious link to them.

ဆက်နွယ်မှုမရှိတဲ့ သုတေသနမှာတောင် စံနှုန်းတွေကို လွဲချော်စေနိုင်တယ်။

Take the famed Muller-Lyer optical illusion:

ဘောင်ခတ်ထားတဲဲ့ Muller-Lyer စက္ခု လှည်စားမှု ကို ကြည့်ပါ။

it’s normal to think one of the two lines is longer,

မျဉ်းနှစ်ကြောင်းမှာ တစ်ကြောင်းက ပိုရှည်တယ် လို့ တွေးမိတာက ပုံမှန်ပေမဲ့

when they’re actually the same length.

တကယ်က အရှည်က အတူတူပါပဲ။

At least, it is if you’re an American undergraduate.

အနည်းဆုံး သင်ဟာ အမေရိကန်ဘွဲ့ကြိုတစ်ယောက်ဆိုရင်ပေါ့။

A team of anthropologists and psychologists

မနုဿဗေဒပညာရှင်တွေနဲ့ စိတ်ပညာရှင်တွေ တစ်ဖွဲ့ဟာ

found other demographic groups were much less susceptible—

ခံနိုင်ရည်အများကြီးနည်းတဲ့ အခြား လူဦးရေအုပ်စုတွေေကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

members of the San people of the Kalahari

Kalahari ရဲ့ San လူမျိုး အဖွဲ့ဝင်တွေဟာ

weren’t susceptible to the illusion at all.

လှည့်စားမှုကို ခံနိုင်ရည်မရှိတာ မဟုတ်ဘူး။

When these limited or inaccurate definitions of normal

ဒီကန့်သတ်ထားတဲ့(သို့) မတိကျတဲ့ ပုံမှန်အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေကို

are used to make decisions that impact people’s lives,

လူတွေရဲ့ဘဝတွေကို ထိခိုက်စေတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချဖို့ သုံးတဲ့အခါ

they can do real harm.

ဒါတွေက တကယ်ဒုက္ခပေးနိုင်တယ်။

Historically, such concepts of normal have been hugely influential.

သမိုင်းကြောင်းအရ ဒီလို ပုံမှန် အယူအဆတွေက ဩဇာကြီးမားခဲ့တယ်။

The Eugenics Movement of the early 20th century weaponized the concept of normal,

၂၀ ရာစု အစောပိုင်း Eugenics လှုပ်ရှားမှုက ပုံမှန် အယူအဆကို လက်နက်အဖြစ်သုဲးခဲ့တယ်။

using it to justify exclusion, violence, and even extermination

ပုံမှန် မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆရသူတွေကို ဖယ်ထုတ်မှု၊အကြမ်းဖက်မှု၊သုတ်သင်မှုကိုတောင်

of those deemed not normal.

အကြောင်းပြဖို့ ဒါကို အသုံးပြုတယ်။

To this day, people are often targeted and discriminated against

ယနေ့ခေတ်မှာ “ပုံမှန်မဟုတ်” လို့ယူဆခံရတဲ့ မသန်စွမ်းမှု၊ စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေ၊

on the basis of disabilities, mental health issues, sexual orientations,

လိင်စိတ်တိမ်းညွတ်မှု၊ကျား၊မ လက္ခဏာတွေနဲ့ အခြားအင်္ဂါရပ်တွေကို အခြေခံကာ

gender identities, and other features deemed “not normal.”

လူတွေဟာ မကြာခဏ ပစ်မှတ်ထားခံရ၊ ခွဲခြားဆက်ဆံတာခံရတယ်။

But the reality is that the differences in our bodies, minds,

ဒါပေမဲ့ တကယ့်လက်တွေ့မှာတော့ ပတ်ဝန်းကျင် ကမ္ဘာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့

perceptions, and ideas about the world around us—

ကိုယ်၊ စိတ်၊ အသိအမြင်၊ စိတ်ကူးတွေက ကွဲလွဲမှုတွေ ရှိနေပါတယ်။

in short, diversity— is the true normal.

အတိုချုပ်ပြောရရင် မတူကွဲပြားမှုက တကယ့်ပုံမှန်ပါပဲ။