What is “normal” and what is “different”? - Yana Buhrer Tavanier

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

In 1945, two sculptures meant to represent the average man and woman

1945 yılında,

ABD’de ortalama kadın ve erkeği betimleyen iki heykel

in the United States

went on exhibit at the American Museum of Natural History.

Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nde sergilenmeye başladı.

Based on measurements taken from tens of thousands of young men and women,

Yüz binlerce genç kadın ve erkekten alınan ölçülere dayanarak

they were called Norma and Normman.

onlara Norma ve Normman adı verildi.

That same year, a contest launched to find a living embodiment of Norma.

Aynı yıl, Norma’nın canlı bir örneğini bulmak için bir yarışma düzenlendi.

Normal is often used as a synonym for “typical,” “expected,”

Normal, sık sık “tipik,” “beklenen” ve hatta “doğru” kelimeleri için

or even “correct.”

eş anlamlı olarak kullanılır.

By that logic, most people should fit the description of normal.

Bu mantığa göre, çoğu kişi normal tanımına uymalı.

And yet, not one of almost 4,000 women who participated in the contest

Fakat yarışmaya katılan neredeyse 4.000 kadından biri bile

matched Norma, the supposedly “normal” woman.

Norma’ya, yani sözde “normal” kadına uymadı.

This puzzle isn’t unique to Norma and Normman, either—

Bu yapboz Norma ve Normman’a özgü değil—

time and time again, so-called normal descriptions

vücutlarımızın, akıllarımızın ve algılarımızın sözde normal tasvirleri

of our bodies, minds, and perceptions have turned out to match almost no one.

neredeyse kimseyle eşleşmediği tekrar tekrar ortaya çıkmıştır.

And yet, a lot of the world is constructed around a foundation of normalcy.

Fakat dünyanın çoğu normallik üstüne inşa edilmiş durumda.

So what does normal actually mean— and should we be relying on it so much?

O halde normal aslında ne anlama geliyor— ve ona bu kadar çok bel bağlamalı mıyız?

In statistics, a normal distribution describes a set of values

İstatistiklere göre, normal bir dağılım

çan eğrisine denk düşen bir dizi değerleri tanımlar.

that fall along a bell curve.

The average, or mean, of all the values is at the very center,

Tüm değerlerin ortalaması tam merkezdedir

and most other values fall within the hump of the bell.

ve diğer değerlerin çoğunluğu, çanın tümsek kısmına denk geliyor.

These curves can be tall, with most values inside a narrow range,

Bu eğriler, çoğu değerin dar bir aralığa denk gelmesiyle uzun olabilir

or long and flat, with only a slight bias towards the average.

ya da ortaya doğru küçük bir meyille geniş ve düz olabilirler.

What makes the distribution normal is that it follows this curved shape.

Dağılımı normal yapan şey, bu kavisli şekli takip etmesi.

Normal doesn’t describe a single data point, but a pattern of diversity.

Normal, tek bir veri göstergesinden çok çeşitlilik örüntüsü tanımlıyor.

Many human traits, like height, follow a normal distribution.

Boy gibi birçok insan özellikleri normal bir dağılımı takip ediyor.

Some people are very tall or very short,

Bazı kişiler çok uzun ya da çok kısalar

but most people fall close to the overall average.

fakat çoğu kişi genel ortalamaya yakın düşüyor.

Outside of statistics, normal often refers to an average—

İstatistikler dışında, normal çoğu zaman—

like the single number pulled from the fattest part of the bell curve—

çan eğrisinin en şişkin kısmından çekilen tek bir sayı gibi—

that eliminates all the nuance of the normal distribution.

normal dağılımın bütün farkını yok eden bir ortalamaya işaret ediyor.

Norma and Norman’s proportions came from such averages.

Norma ve Norman’ın orantıları böyle ortalamalardan gelmiştir.

Applied to individuals, whether someone is considered normal

Bireylere uyarlandığında, kişinin normal sayılıp sayılmaması

usually depends on how closely they hew to this average.

genellikle bu ortalamaya ne kadar yakın denk geldiklerine bağlı oluyor.

At best, such definitions of normal fail to capture variation.

En iyi halde, normalin böyle tanımları çeşitliliği yakalamakta başarısız oluyor.

But oftentimes, our calculations of normal are even more flawed.

Fakat hesaplamalarımız tekrar tekrar daha da kusurlu hale geliyor.

Take the BMI— or Body Mass Index.

Vücut kitle endeksini örnek alalım.

BMI is a measure of weight relative to height,

Vücut kitle endeksi boya ilişkin kilo ölçüsüdür,

with different ratios falling into “underweight,”

“zayıf,” “normal kilolu,” “aşırı kilolu” ve “obez” kategorisine düşen

“normal weight,” “overweight,” and “obese” ranges.

farklı oranları vardır.

Generally, only BMIs that correspond to normal weight are considered healthy.

Genel olarak sadece normal kiloluya denk gelen endeks sağlıklı kabul edilir.

Ama vücut kitle endeksi her zaman sağlığın ya da neyin sağlıklı kilo olduğunun

But BMI is not always an accurate predictor of health,

or even of what’s a healthy weight.

doğru bir göstergesi değildir.

BMI doesn’t take into account body fat percentage,

Vücut kitle endeksi vücuttaki yağ oranını, yağ dağılımını,

body fat distribution, levels of physical activity, or blood pressure.

fiziksel aktivite seviyesini ya da tansiyonu göz önünde bulundurmaz.

And yet, those who fall outside the so-called normal range

Yine de sözde normal sınırın dışına çıkanlara

are commonly advised that losing or gaining weight

genellikle kilo vermenin ya da almanın

will improve their health.

sağlıklarını arttıracağı tavsiye edilir.

When we apply a standard of normal to all of humanity

Temsil edici olmayan bir dilimden alınan verilere dayanarak

that’s based on data from a non-representative slice,

tüm insanlığa normal standardı uyguladığımızda

we’re not just choosing one point on the distribution,

dağılımdaki tek bir noktayı seçmiş olmayız,

we’re choosing it from the wrong distribution.

yanlış dağılımdan seçmiş oluruz.

A lot of behavior science research draws from samples that are pretty WEIRD—

Birçok davranış bilimi araştırması çok GARİP örnekleri çeker—

meaning Western, educated, industrialized, rich, and democratic.

yani Batılı, eğitimli, zengin, endüstrileştirilmiş ve demokratlardan.

Bu özellikler onlarla bariz bir bağlantısı olmayan bir araştırmada bile

These features can skew norms

even in research that doesn’t have an obvious link to them.

standartları çarpıtabilir.

Take the famed Muller-Lyer optical illusion:

Örneğin, meşhur Müller-Lyer illüzyonu.

it’s normal to think one of the two lines is longer,

İki doğrudan birinin daha uzun olduğunu düşünmek normaldir,

when they’re actually the same length.

aslında aynı uzunlukta olsalar bile.

At least, it is if you’re an American undergraduate.

En azından Amerikalı bir üniversite öğrencisiyseniz normaldir.

A team of anthropologists and psychologists

Bir grup antropolog ve psikolog,

found other demographic groups were much less susceptible—

diğer demografik grupların çok daha az duyarlı olduğunu buldular—

members of the San people of the Kalahari

Kalahari’nin San üyeleri

weren’t susceptible to the illusion at all.

bu illüzyona hiç de duyarlı değildi.

When these limited or inaccurate definitions of normal

Bu sınırlı ya da yanlış normal tanımları,

are used to make decisions that impact people’s lives,

hayatları etkileyen kararlar verilmesi için kullanıldığında

they can do real harm.

gerçekten zarar verebilirler.

Historically, such concepts of normal have been hugely influential.

Tarih boyunca böylesi normal kavramı oldukça etkileyici olmuştur.

The Eugenics Movement of the early 20th century weaponized the concept of normal,

20. yüzyılın başlarına ait Öjenik Hareketi normal kavramını silahlandırmış,

using it to justify exclusion, violence, and even extermination

dışlama, şiddet

ve hatta normal kabul edilmeyenlerin yok edilmesi için kullanmıştır.

of those deemed not normal.

To this day, people are often targeted and discriminated against

Bugün bile engellilik, akıl sağlığı sorunları, cinsel yönelim,

on the basis of disabilities, mental health issues, sexual orientations,

cinsel kimlik ve “normal değil” addedilen diğer özelliklere dayanarak

gender identities, and other features deemed “not normal.”

insanlar sık sık hedef haline getiriliyor ve ayrımcılığa uğruyorlar.

But the reality is that the differences in our bodies, minds,

Fakat gerçek şu ki vücutlarımızdaki, akıllarımızdaki,

algılarımızdaki ve dünya hakkındaki fikirlerimizdeki farklılıklar—

perceptions, and ideas about the world around us—

in short, diversity— is the true normal.

kısaca çeşitlilikler asıl normallerdir.