What is “normal” and what is “different”? - Yana Buhrer Tavanier

803,902 views ・ 2022-02-08

TED-Ed


Видеог тоглуулахын тулд доорх англи хадмал дээр давхар товшино уу.

Translator: Jargalmaa Amarsanaa Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa
00:06
In 1945, two sculptures meant to represent the average man and woman
0
6627
5089
1945 онд Америкийн Байгалийн музейд АНУ-ын дундаж
00:11
in the United States
1
11716
1168
эрэгтэй, эмэгтэй хүнийг
00:12
went on exhibit at the American Museum of Natural History.
2
12884
3170
дүрсэлсэн уран баримлыг байршуулсан юм.
00:17
Based on measurements taken from tens of thousands of young men and women,
3
17055
4087
Хэдэн арван мянган эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн хэмжилтэд суурилж бүтээж,
00:21
they were called Norma and Normman.
4
21142
2711
Норма ба Норман хэмээн нэрлэжээ.
00:24
That same year, a contest launched to find a living embodiment of Norma.
5
24353
5506
Тэр жилээ Нормагийн амьд хувилбарыг шалгаруулах тэмцээн зарласан.
00:29
Normal is often used as a synonym for “typical,” “expected,”
6
29859
4504
Нормал буюу энгийн гэдэг үг “хэвийн“,”зүй ёсны” бүр заримдаа “зөв”
00:34
or even “correct.”
7
34363
1877
гэх утгатай адилтган хэрэглэгддэг.
00:36
By that logic, most people should fit the description of normal.
8
36240
3671
Энэ утгаараа ихэнх хүмүүс хэвийн гэх тайлбарт багтах ёстой.
00:39
And yet, not one of almost 4,000 women who participated in the contest
9
39911
4504
Гэсэн ч тэмцээнд оролцсон 4000 гаруй эмэгтэйчүүдээс
00:44
matched Norma, the supposedly “normal” woman.
10
44415
3796
“хэвийн” гэх Норматай дүйцэж очих хүн байгаагүй юм.
00:48
This puzzle isn’t unique to Norma and Normman, either—
11
48211
2878
Норма болон Норманы энэ жишээ тохиолдлын зүйл биш бөгөөд
00:51
time and time again, so-called normal descriptions
12
51089
3044
бидний бие, ухаан, ойлголт зэрэг нь хэвийн гэх тодорхойлолттой
00:54
of our bodies, minds, and perceptions have turned out to match almost no one.
13
54133
5506
таарч тохирохгүй нь олонтаа тохиолддог.
01:00
And yet, a lot of the world is constructed around a foundation of normalcy.
14
60098
4254
Гэвч хорвоо дээр хэвийн зүйлд үндэслэн хийгдсэн зүйл хаа саагүй байдаг.
01:04
So what does normal actually mean— and should we be relying on it so much?
15
64936
4421
Хэвийн гэж яг юу гэсэн утгатай юм бэ - үүнд найдаж болох уу?
01:10
In statistics, a normal distribution describes a set of values
16
70024
4338
Статистикт бол хэвийн тархалт хонхон хэлбэрт муруйд багтдаг
01:14
that fall along a bell curve.
17
74362
2252
багц утгуудыг хэлдэг.
01:16
The average, or mean, of all the values is at the very center,
18
76614
3712
Дундаж утга нь яг төвд нь байрладаг ба бусад утгууд нь
01:20
and most other values fall within the hump of the bell.
19
80326
2961
хонхны хотгорт багтаж байрлаж байдаг.
01:24
These curves can be tall, with most values inside a narrow range,
20
84038
4129
Тооны хязгаараас шалтгаалж хязгаар бага бол өндөр муруй эсвэл
01:28
or long and flat, with only a slight bias towards the average.
21
88167
3712
хязгаар их бол хавтгай, урт муруй байдаг.
01:32
What makes the distribution normal is that it follows this curved shape.
22
92255
4379
Тархалтыг хэвийн болгож байгаа зүйл нь муруйн хэлбэр юм.
01:37
Normal doesn’t describe a single data point, but a pattern of diversity.
23
97135
5296
Хэвийн гэдэг нь ганц тоо биш олон янзын тооноос дундаж гарч байгааг хэлнэ.
01:42
Many human traits, like height, follow a normal distribution.
24
102431
4171
Хүний өндөр гэх мэт шинж чанар ч мөн хэвийн тархалтын шинжтэй.
01:46
Some people are very tall or very short,
25
106602
3003
Зарим хүн маш өндөр эсвэл маш намхан,
01:49
but most people fall close to the overall average.
26
109605
2711
гэвч ихэнх нь дундаж руу ойртсон өндөртэй.
01:52
Outside of statistics, normal often refers to an average—
27
112733
3963
Статистикаас гадуур, хэвийн гэдэг нь жирийн гэх утгатай байдаг ба
01:56
like the single number pulled from the fattest part of the bell curve—
28
116696
3420
хонхон муруйны хамгийн бүдүүн хэсгээс нэг тоо сугалж аван
02:00
that eliminates all the nuance of the normal distribution.
29
120116
3170
хэвийн тархалтын бусад утгуудын нарийн ялгааг алдагдуулсан байдаг.
02:03
Norma and Norman’s proportions came from such averages.
30
123995
3003
Норма, Норманы биеийн харьцаа ийм дунджаас гарч ирсэн юм.
02:08
Applied to individuals, whether someone is considered normal
31
128040
3587
Хувь хүн дээр авч үзвэл, тэр хүн хэвийн гэж тооцогдоход
02:11
usually depends on how closely they hew to this average.
32
131627
3462
дундаж хэмжээнд хэр ойртож байгаагаар нь дүгнэж байгаа юм.
02:15
At best, such definitions of normal fail to capture variation.
33
135089
4546
Ийм төрлийн хэвийн гэх тодорхойлолт нь төрөл зүйлийн онцлогийг харуулж чаддаггүй.
02:19
But oftentimes, our calculations of normal are even more flawed.
34
139635
3879
Ихэнхдээ бидний хэвийн гэх хэмжигдэхүүнүүд алдаатай байдаг.
02:24
Take the BMI— or Body Mass Index.
35
144265
3629
Жишээ нь Биеийн Жингийн Индекс - БЖИ.
02:28
BMI is a measure of weight relative to height,
36
148769
3170
БЖИ нь өндөрт харьцуулсан биеийн жин ба
02:31
with different ratios falling into “underweight,”
37
151939
3254
“жингийн дутагдал“, “хэвийн жин“, “илүүдэл жин”
02:35
“normal weight,” “overweight,” and “obese” ranges.
38
155193
4004
“хэт тарган” гэх зэрэг ангилалд хуваадаг.
02:39
Generally, only BMIs that correspond to normal weight are considered healthy.
39
159822
4838
БЖИ нь “хэвийн” жингийн ангилалд багтсан үед л эрүүл гэж ангилагдах нь түгээмэл.
02:45
But BMI is not always an accurate predictor of health,
40
165036
3170
Гэтэл БЖИ нь эрүүл мэнд эсвэл эрүүл жинг хэмжих
02:48
or even of what’s a healthy weight.
41
168206
2335
оновчтой хэмжүүр биш байдаг.
02:50
BMI doesn’t take into account body fat percentage,
42
170541
3420
БЖИ нь биеийн өөхний хувь ба тархац, хөдөлгөөний түвшин
02:53
body fat distribution, levels of physical activity, or blood pressure.
43
173961
5005
цусны даралт зэргийг тооцоонд оруулдаггүй.
02:58
And yet, those who fall outside the so-called normal range
44
178966
3754
Тийм байтлаа “хэвийнээс” гажсан хүнийг жин хасаж эсвэл нэмэх нь
03:02
are commonly advised that losing or gaining weight
45
182720
3045
эрүүл мэндэд тустай гэж
03:05
will improve their health.
46
185765
1334
зөвлөх нь олонтаа.
03:07
When we apply a standard of normal to all of humanity
47
187642
3169
Огт хамааралгүй тоог бүх хүн төрөлхтөнд хамаарах ёстой гэж үзэх нь
03:10
that’s based on data from a non-representative slice,
48
190811
3254
тархалтын зөвхөн нэг цэгийг сонгож байгаа төдийгүй
03:14
we’re not just choosing one point on the distribution,
49
194065
3044
хамаарлыг огт илэрхийлэхгүй тархалтын хэсгээс сонгосон
03:17
we’re choosing it from the wrong distribution.
50
197109
2294
өгөгдөлд үндэслэсэн гэсэн үг юм.
03:19
A lot of behavior science research draws from samples that are pretty WEIRD—
51
199695
5089
Зан төлөвийн шинжлэх ухааны судалгаанууд ГАЖ СОНИН түүврээс бүрддэг -
03:24
meaning Western, educated, industrialized, rich, and democratic.
52
204784
5922
Барууны гаралтай, боловсролтой, аж үйлдвэржсэн, баян, ардчилсан.
03:31
These features can skew norms
53
211249
1751
Эдгээр шинж чанарууд нь
03:33
even in research that doesn’t have an obvious link to them.
54
213000
3295
илт хамаарал байхгүй учраас судалгааны нормыг хазайлгадаг.
03:36
Take the famed Muller-Lyer optical illusion:
55
216295
2878
Мулер-Лайяарийн алдарт оптик хуурмагт
03:39
it’s normal to think one of the two lines is longer,
56
219173
3378
2 зураасны 1-ыг урт гэж харах нь хэвийн, гэвч бодит байдал дээр
03:42
when they’re actually the same length.
57
222551
1919
бүгд ижил урттай байдаг.
03:44
At least, it is if you’re an American undergraduate.
58
224470
2961
Ихэнх Америк оюутнууд үүнд хууртдаг.
03:47
A team of anthropologists and psychologists
59
227431
2670
Антропологи болон сэтгэл зүйчдийн нэгдсэн баг
03:50
found other demographic groups were much less susceptible—
60
230101
3461
энэхүү үзэгдэл өөр бүлэг хүмүүст огт мэдэгдээгүй
03:53
members of the San people of the Kalahari
61
233562
2128
ялангуяа Калахаригийн Сан хүмүүс
03:55
weren’t susceptible to the illusion at all.
62
235690
2085
огт хууртаагүйг олж тогтоосон.
03:58
When these limited or inaccurate definitions of normal
63
238234
3128
Эдгээр жирийн хэвийн гэх тодорхойлолтууд хүмүүсийн амьдралд
04:01
are used to make decisions that impact people’s lives,
64
241362
3045
нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргалтад хамаараад эхлэхээр
04:04
they can do real harm.
65
244407
1543
жинхэнээсээ аюултай болдог.
04:06
Historically, such concepts of normal have been hugely influential.
66
246450
4380
Түүхэнд хэвийн гэгдэх ухагдахуунууд маш их нөлөөтэй байсан.
04:11
The Eugenics Movement of the early 20th century weaponized the concept of normal,
67
251497
5005
20-р зууны эхэн үеийн Евгеник хөдөлгөөн хэвийн гэх ойлголтоор зэвсэглэж,
04:16
using it to justify exclusion, violence, and even extermination
68
256502
4546
үүнийгээ хэвийн бус гэсэн бүхнийг гадуурхах, хүчирхийлэх,
04:21
of those deemed not normal.
69
261048
1961
бүр устгахад хүртэл бамбай хийж байлаа.
04:23
To this day, people are often targeted and discriminated against
70
263217
3796
Одоог хүртэл хүмүүс хөгжлийн бэрхшээл, сэтгэцийн эрүүл мэнд,
04:27
on the basis of disabilities, mental health issues, sexual orientations,
71
267013
5505
бэлгийн чиг хандлага, хүйс болон бусад “хэвийн бус”
04:32
gender identities, and other features deemed “not normal.”
72
272518
3670
хүчин зүйлүүдээс болж ялгаварлан гадуурхагдсаар байгаа.
04:36
But the reality is that the differences in our bodies, minds,
73
276814
3587
Гэхдээ яг үнэндээ бидний бие, оюун ухаан, үзэл бодол,
04:40
perceptions, and ideas about the world around us—
74
280401
2836
амьдрахуй нь өөр өөр
04:43
in short, diversity— is the true normal.
75
283237
3170
олон талтай байх тусмаа энэ нь хэвийн үзэгдэл юм.
Энэ вэбсайтын тухай

Энэ сайт нь танд англи хэл сурахад хэрэгтэй YouTube-ийн видеонуудыг танилцуулах болно. Та дэлхийн өнцөг булан бүрээс шилдэг багш нарын заадаг англи хэлний хичээлүүдийг үзэх болно. Видеоны хуудас бүр дээр гарч буй англи хадмал дээр давхар товшиж, тэндээс видеог тоглуул. Хадмал орчуулга нь видеог тоглуулахтай синхрон гүйлгэдэг. Хэрэв танд санал хүсэлт, санал хүсэлт байвал энэ холбоо барих маягтыг ашиглан бидэнтэй холбоо барина уу.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7