What is “normal” and what is “different”? - Yana Buhrer Tavanier

Translator: Jargalmaa Amarsanaa Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

In 1945, two sculptures meant to represent the average man and woman

1945 онд Америкийн Байгалийн музейд АНУ-ын дундаж

in the United States

эрэгтэй, эмэгтэй хүнийг

went on exhibit at the American Museum of Natural History.

дүрсэлсэн уран баримлыг байршуулсан юм.

Based on measurements taken from tens of thousands of young men and women,

Хэдэн арван мянган эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн хэмжилтэд суурилж бүтээж,

they were called Norma and Normman.

Норма ба Норман хэмээн нэрлэжээ.

That same year, a contest launched to find a living embodiment of Norma.

Тэр жилээ Нормагийн амьд хувилбарыг шалгаруулах тэмцээн зарласан.

Normal is often used as a synonym for “typical,” “expected,”

Нормал буюу энгийн гэдэг үг “хэвийн“,”зүй ёсны” бүр заримдаа “зөв”

or even “correct.”

гэх утгатай адилтган хэрэглэгддэг.

By that logic, most people should fit the description of normal.

Энэ утгаараа ихэнх хүмүүс хэвийн гэх тайлбарт багтах ёстой.

And yet, not one of almost 4,000 women who participated in the contest

Гэсэн ч тэмцээнд оролцсон 4000 гаруй эмэгтэйчүүдээс

matched Norma, the supposedly “normal” woman.

“хэвийн” гэх Норматай дүйцэж очих хүн байгаагүй юм.

This puzzle isn’t unique to Norma and Normman, either—

Норма болон Норманы энэ жишээ тохиолдлын зүйл биш бөгөөд

time and time again, so-called normal descriptions

бидний бие, ухаан, ойлголт зэрэг нь хэвийн гэх тодорхойлолттой

of our bodies, minds, and perceptions have turned out to match almost no one.

таарч тохирохгүй нь олонтаа тохиолддог.

And yet, a lot of the world is constructed around a foundation of normalcy.

Гэвч хорвоо дээр хэвийн зүйлд үндэслэн хийгдсэн зүйл хаа саагүй байдаг.

So what does normal actually mean— and should we be relying on it so much?

Хэвийн гэж яг юу гэсэн утгатай юм бэ - үүнд найдаж болох уу?

In statistics, a normal distribution describes a set of values

Статистикт бол хэвийн тархалт хонхон хэлбэрт муруйд багтдаг

that fall along a bell curve.

багц утгуудыг хэлдэг.

The average, or mean, of all the values is at the very center,

Дундаж утга нь яг төвд нь байрладаг ба бусад утгууд нь

and most other values fall within the hump of the bell.

хонхны хотгорт багтаж байрлаж байдаг.

These curves can be tall, with most values inside a narrow range,

Тооны хязгаараас шалтгаалж хязгаар бага бол өндөр муруй эсвэл

or long and flat, with only a slight bias towards the average.

хязгаар их бол хавтгай, урт муруй байдаг.

What makes the distribution normal is that it follows this curved shape.

Тархалтыг хэвийн болгож байгаа зүйл нь муруйн хэлбэр юм.

Normal doesn’t describe a single data point, but a pattern of diversity.

Хэвийн гэдэг нь ганц тоо биш олон янзын тооноос дундаж гарч байгааг хэлнэ.

Many human traits, like height, follow a normal distribution.

Хүний өндөр гэх мэт шинж чанар ч мөн хэвийн тархалтын шинжтэй.

Some people are very tall or very short,

Зарим хүн маш өндөр эсвэл маш намхан,

but most people fall close to the overall average.

гэвч ихэнх нь дундаж руу ойртсон өндөртэй.

Outside of statistics, normal often refers to an average—

Статистикаас гадуур, хэвийн гэдэг нь жирийн гэх утгатай байдаг ба

like the single number pulled from the fattest part of the bell curve—

хонхон муруйны хамгийн бүдүүн хэсгээс нэг тоо сугалж аван

that eliminates all the nuance of the normal distribution.

хэвийн тархалтын бусад утгуудын нарийн ялгааг алдагдуулсан байдаг.

Norma and Norman’s proportions came from such averages.

Норма, Норманы биеийн харьцаа ийм дунджаас гарч ирсэн юм.

Applied to individuals, whether someone is considered normal

Хувь хүн дээр авч үзвэл, тэр хүн хэвийн гэж тооцогдоход

usually depends on how closely they hew to this average.

дундаж хэмжээнд хэр ойртож байгаагаар нь дүгнэж байгаа юм.

At best, such definitions of normal fail to capture variation.

Ийм төрлийн хэвийн гэх тодорхойлолт нь төрөл зүйлийн онцлогийг харуулж чаддаггүй.

But oftentimes, our calculations of normal are even more flawed.

Ихэнхдээ бидний хэвийн гэх хэмжигдэхүүнүүд алдаатай байдаг.

Take the BMI— or Body Mass Index.

Жишээ нь Биеийн Жингийн Индекс - БЖИ.

BMI is a measure of weight relative to height,

БЖИ нь өндөрт харьцуулсан биеийн жин ба

with different ratios falling into “underweight,”

“жингийн дутагдал“, “хэвийн жин“, “илүүдэл жин”

“normal weight,” “overweight,” and “obese” ranges.

“хэт тарган” гэх зэрэг ангилалд хуваадаг.

Generally, only BMIs that correspond to normal weight are considered healthy.

БЖИ нь “хэвийн” жингийн ангилалд багтсан үед л эрүүл гэж ангилагдах нь түгээмэл.

But BMI is not always an accurate predictor of health,

Гэтэл БЖИ нь эрүүл мэнд эсвэл эрүүл жинг хэмжих

or even of what’s a healthy weight.

оновчтой хэмжүүр биш байдаг.

BMI doesn’t take into account body fat percentage,

БЖИ нь биеийн өөхний хувь ба тархац, хөдөлгөөний түвшин

body fat distribution, levels of physical activity, or blood pressure.

цусны даралт зэргийг тооцоонд оруулдаггүй.

And yet, those who fall outside the so-called normal range

Тийм байтлаа “хэвийнээс” гажсан хүнийг жин хасаж эсвэл нэмэх нь

are commonly advised that losing or gaining weight

эрүүл мэндэд тустай гэж

will improve their health.

зөвлөх нь олонтаа.

When we apply a standard of normal to all of humanity

Огт хамааралгүй тоог бүх хүн төрөлхтөнд хамаарах ёстой гэж үзэх нь

that’s based on data from a non-representative slice,

тархалтын зөвхөн нэг цэгийг сонгож байгаа төдийгүй

we’re not just choosing one point on the distribution,

хамаарлыг огт илэрхийлэхгүй тархалтын хэсгээс сонгосон

we’re choosing it from the wrong distribution.

өгөгдөлд үндэслэсэн гэсэн үг юм.

A lot of behavior science research draws from samples that are pretty WEIRD—

Зан төлөвийн шинжлэх ухааны судалгаанууд ГАЖ СОНИН түүврээс бүрддэг -

meaning Western, educated, industrialized, rich, and democratic.

Барууны гаралтай, боловсролтой, аж үйлдвэржсэн, баян, ардчилсан.

These features can skew norms

Эдгээр шинж чанарууд нь

even in research that doesn’t have an obvious link to them.

илт хамаарал байхгүй учраас судалгааны нормыг хазайлгадаг.

Take the famed Muller-Lyer optical illusion:

Мулер-Лайяарийн алдарт оптик хуурмагт

it’s normal to think one of the two lines is longer,

2 зураасны 1-ыг урт гэж харах нь хэвийн, гэвч бодит байдал дээр

when they’re actually the same length.

бүгд ижил урттай байдаг.

At least, it is if you’re an American undergraduate.

Ихэнх Америк оюутнууд үүнд хууртдаг.

A team of anthropologists and psychologists

Антропологи болон сэтгэл зүйчдийн нэгдсэн баг

found other demographic groups were much less susceptible—

энэхүү үзэгдэл өөр бүлэг хүмүүст огт мэдэгдээгүй

members of the San people of the Kalahari

ялангуяа Калахаригийн Сан хүмүүс

weren’t susceptible to the illusion at all.

огт хууртаагүйг олж тогтоосон.

When these limited or inaccurate definitions of normal

Эдгээр жирийн хэвийн гэх тодорхойлолтууд хүмүүсийн амьдралд

are used to make decisions that impact people’s lives,

нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргалтад хамаараад эхлэхээр

they can do real harm.

жинхэнээсээ аюултай болдог.

Historically, such concepts of normal have been hugely influential.

Түүхэнд хэвийн гэгдэх ухагдахуунууд маш их нөлөөтэй байсан.

The Eugenics Movement of the early 20th century weaponized the concept of normal,

20-р зууны эхэн үеийн Евгеник хөдөлгөөн хэвийн гэх ойлголтоор зэвсэглэж,

using it to justify exclusion, violence, and even extermination

үүнийгээ хэвийн бус гэсэн бүхнийг гадуурхах, хүчирхийлэх,

of those deemed not normal.

бүр устгахад хүртэл бамбай хийж байлаа.

To this day, people are often targeted and discriminated against

Одоог хүртэл хүмүүс хөгжлийн бэрхшээл, сэтгэцийн эрүүл мэнд,

on the basis of disabilities, mental health issues, sexual orientations,

бэлгийн чиг хандлага, хүйс болон бусад “хэвийн бус”

gender identities, and other features deemed “not normal.”

хүчин зүйлүүдээс болж ялгаварлан гадуурхагдсаар байгаа.

But the reality is that the differences in our bodies, minds,

Гэхдээ яг үнэндээ бидний бие, оюун ухаан, үзэл бодол,

perceptions, and ideas about the world around us—

амьдрахуй нь өөр өөр

in short, diversity— is the true normal.

олон талтай байх тусмаа энэ нь хэвийн үзэгдэл юм.