Ethical dilemma: Would you lie? - Sarah Stroud

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Your plan to set up your friend Carey with your acquaintance Emerson

သင့်သူငယ်ချင်း Carey ကို သင့်အသိ မိတ်ဆွေ Emerson နဲ့အတူ နောက်ဆုံးမှာ

is finally coming together.

အတူလာကြဖို့ သင် အစီအစဥ်ချလိုက်တယ်။

Both individuals have heard all about each other

နှစ်ယောက်စလုံးက တစ်ယောက်အကြောင်း တစ်ယောက် အကြားပြီး

and they’re eager to meet for dinner.

ညစာစားဖို့ စိတ်အားထက်သန်နေတယ်။

You’ve just made them a reservation for Friday night,

သောကြာညအတွက် ကြိုတင်မှာထားလိုက်ပါပြီ။

and you’re about to text Carey the details

သင်က Carey ဆီ အသေးစိတ် စာပို့တော့မယ်အလုပ်မှာ

when an unsettling thought crosses your mind:

ကသိကအောက် အတွေးတစ်ခုက စိတ်မှာပေါ်လာတယ်။

Carey is always late.

Carey က အမြဲနောက်ကျတယ်။

And not just by 5 minutes;

၅ မိနစ်လောက်ပဲမဟုတ်ဘူး၊

we’re talking 20 or even 30 minutes late.

မိနစ် ၂၀ ဒါမှမဟုတ် ၃၀ လောက် နောက်ကျမှ စကားပြောရမယ်။

Carey seems to view punctuality as an oppressive relic of an earlier era.

Carey က အချိန်မှန်တာကို အစောပိုင်းခေတ်ရဲ့ ချုပ်ချယ်တဲ့ အမွေအနှစ်အဖြစ် မြင်ပုံရတယ်။

But what if you told them dinner was at 6 instead of 6:30?

ဒါပေမဲ့ ညစာက ၆:၃၀ အစား ၆ နာရီ မှာလို့ ပြောရင်ရော။

That way, they would almost certainly arrive on time.

ဒီနည်းနဲ့ဆို သူတို့ အချိန်မီ ရောက်မှာ သေချာသလောက်ပါ။

You really want this relationship to work, so... should you lie?

သင်က ဒီဆက်ဆံရေးကို တကယ်ပဲ ဖြစ်စေချင်တယ်။ သင် လိမ်ပြောသင့်လား။

Take a moment to think: what you would do?

ခဏလောက်စဉ်းစားပါ၊ သင် ဘာလုပ်မလဲ။

Maybe you should lie!

ဖြစ်လောက်တာက လိမ်သင့်တယ်။

You think this new relationship could be great for Carey,

ဒီဆက်ဆံရေးအသစ်က Carey အတွက် ကောင်းတယ်လို့ သင်ထင်ပြီး

and you don’t want them to ruin it before it’s even begun.

စတောင်မစခင် သူတို့အတွက် ဒါကို မပျက်စီးစေချင်ဘူး။

Sure, Emerson may eventually learn about their chronic lateness.

Emerson က တာရှည်စွဲနေတဲ့နောက်ကျမှုကို နောက်ဆုံး သိနိုင်မှာသေချာတယ်။

But if Carey shows up on time just this once,

ဒါပေမဲ့ Carey က ဒီတစ်ကြိမ်လောက်ပဲ အချိန်မှန် ရောက်လာရင်

the relationship will at least have a chance to take root.

ဆက်ဆံရေးဟာ အနည်းဆုံးတော့ အမြစ်တွယ်ခွင့်ရှိမယ်။

Your lie would pave the way for a potentially happy relationship.

သင့်ရဲ့လိမ်ညာမှုက ပျော်ရွှင်ဖွယ်ရှိတဲ့ ဆက်ဆံရေးတစ်ခုအတွက် လမ်းခင်းပေးမယ်။

And if taking an action will create a better outcome for everyone involved,

တစ်ခုခုလုပ်တာက ပါဝင်ပတ်သက်သူတိုင်းအတွက် ပိုမိုကောင်းတဲ့ ရလဒ်ကို ဖန်တီးပေးရင်

that’s normally a pretty good reason to take it.

ပုံမှန်ကတော့ လက်ခံဖို့ ကြောင်းပြချက်ကောင်းတစ်ခုပါ။

But isn't it morally wrong to lie?

ဒါပေမဲ့ လိမ်တာက ကျင့်ဝတ်အရ မမှားဘူးလား။

The absolutist position on lying,

ဂျာမန်ဒဿနပညာရှင် Immanuel Kant နဲ့

associated with German philosopher Immanuel Kant,

ဆက်စပ်နေတဲ့ လိမ်ညာမှုဆိုင်ရာ အကြွင်းမဲ့ ရပ်တည်ချက်က

holds that lying is always immoral, regardless of the circumstances.

ဘယ်အခြေအနေတွေဖြစ်ဖြစ် လိမ်ညာတာကို အမြဲတမ်း အကျင့်ပျက်တယ်လိူ့ ခံယူထားတယ်။

In other words, there’s a moral rule which forbids lying,

တစ်နည်းဆိုရရင် လိမ်ညာတာကို တားမြစ်တဲ့ ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းရှိပြီး

and that rule is absolute.

ဒီစည်းကမ်းက အကြွင်းမဲ့ပါ။

ဒါပေမဲ့ ဒီရပ်တည်ချက်က လိမ်တာရဲ့ ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ

You might think, though, that this stance overstates

the moral importance of lying.

အရေးပါမှုကို ပုံကြီးချဲ့တာလို့ ထင်လောက်တယ်။

Suppose a murderer were hunting Carey down.

လူသတ်သမားတစ်ယောက်က Carey နောက်ကို လိုက်နေတယ်ဆိုပါစို့။

If the killer asked you about Carey’s whereabouts,

လူသတ်သမားက Carey ရဲ့နေရာကို မေးရင်

it seems odd to say that you must tell the truth

သင့်သူငယ်ချင်းရဲ့ အသက်ကို ရင်းပြီး အမှန်ကို

at the cost of your friend’s life.

ပြောပြရမယ်ဆိုတာက ထူးဆန်းနေပုံရတယ်။

From this perspective, absolutism seems too rigid.

ဒီရှုထောင့်ကနေဆို အကြွင်းမဲ့မှုက တင်းကျပ်လွန်းပုံရတယ်။

By contrast, utilitarian philosopher John Stuart Mill

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ ကောင်းကျိုးရှု တွေးခေါ်ပညာရှင် John Stuart Mill က

would say lying is wrong only when it leads to less happiness overall.

လိမ်ညာတာက ပျော်ရွှင်မှု လျော့နည်းသွားမှသာ မှားယွင်းတယ်လို့ ဆိုမှာပါ။

Now, to be fair, most lies do seem likely to create unhappiness.

ကဲ မျှတစွာ ပြောရရင် လိမ်လည်မှု အများစုဟာ စိတ်မချမ်းသာမှုကို ဖန်တီးနိုင်ဖွယ်ရှိတယ်။

Someone who accepts a lie believes something which is false,

လိမ်ညာတာကို လက်ခံသူဟာ မှားယွင်းတဲ့ တစ်စုံတစ်ရာကို ယုံကြည်ပြီး

and trying to conduct your life on the basis of false information

မှားယွင်းတဲ့ အချက်အလက်ကို အခြေခံကာ ဘ၀ကို ကျင့်ကြံဖို့ ကြိုးစားတာက

doesn’t usually go well.

အမြဲလိုလို ကောင်းမွန်လေ့မရှိဘူး။

However, in some circumstances, perhaps including your situation,

ဒါပေမဲ့ သင့်အခြေအနေအပါအဝင် တချို့အခြေအနေတွေမှာ လိမ်လည်တာက

lying might produce more happiness overall.

အလုံးစုံပျော်ရွှင်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်။

In those cases, utilitarians say it’s not morally wrong to lie.

ဒီလိုအခြေအနေတွေမှာ လိမ်ညာတာဟာ ကျင့်ဝတ်ရ မမှားဘူးလို့ ကောင်းကျိုးရှုသူတွေက ပြောတယ်။

In fact, it might even be your moral duty to do so.

အမှန်တော့ ဒီလိုလုပ်ဖို့ သင်ရဲ့ ကျင့်ဝတ် တာဝန်တောင်ဖြစ်လောက်တယ်။

But if absolutism seems too extreme, you might feel this stance is too lax.

ဒါပေမဲ့ အကြွင်းမဲ့ဖြစ်မှုက လွန်ကဲလွန်းရင် ဒီရပ်တည်ချက်က ပေါ့လျော့ရဲလွန်းနေလောက်တယ်။

In other words, perhaps the utilitarian position understates

တစ်နည်းဆိုရရင် အကျိုးရှေးရှု အနေအထားဟာ လိမ်ညာတာရဲ့ ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ

the moral significance of lying.

အရေးပါမှုကို လျှော့တွက်တယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။

Most people generally feel some regret about lying,

လုပ်သင့်တယ်လို့ ယုံကြည်နေတဲ့ခါမှာတောင် လူအများစုဟာ ယေဘူယျအနေနဲ့

even when they believe it’s the right thing to do.

လိမ်ညာတာအတွက် နောင်တရကြတယ်။

This suggests there’s something inherently objectionable about lying—

ပိုပျော်ဖို့ကောင်းနေရင်တောင် လိမ်ညာတာနဲ့ပတ်သတ်ပြီး မကျေနပ်နိုင်စရာ

even when it leads to more happiness.

တစ်ခုခုရှိနေတယ်လို့ ဒါက ညွှန်ပြနေတာပါ။

In this case, lying to Carey would be an instance of Paternalism.

ဒီအဖြစ်မှာ Carey ကို လိမ်လည်တာက အကျိုးစီးပွားဝါဒရဲ့ ဥပမာတစ်ခုပါ။

Paternalism is interfering with another person’s choices

အကျိုးစီးပွားဝါဒက လူတစ်ယောက်ရဲ့ အကျိုးအတွက် အခြားသူတစ်ဦးရဲ့

for that person's benefit.

ရွေးချယ်မှုတွေကို နှောင့်ယှက်တာပါ။

This might be fine if that person is a literal child.

ဒီလူက ပကတိကလေး တစ်ယောက်ဆိုရင် ကောင်းလောက်တယ်။

But it seems disrespectful to treat a peer paternalistically.

ဒါပေမဲ့ သက်တူရွယ်တူတစ်ဦးကို ကိုယ်က တာဝန်ယူ ဆုံးဖြတ်တာက မလေးမစား ဆက်ဆံပုံရတယ်။

Lying to Carey would mean taking away their opportunity

Carey ကို လိမ်တာက ယုံကြည်ချက် နဲ့ တန်ဖိုးတွေကို အခြေခံကာ

to handle the situation as they see fit, based on their own beliefs and values.

သင့်တော်တယ်လို့မြင်တဲ့အတိုင်း အခြေအနေကို ကိုင်တွယ်ဖို့ အခွင့်အရေးကိုစွန့်လွှတ်တာပါ။

Trying to protect Carey from what you consider

မကောင်းတဲ့ ရွေးချယ်မှုလို့ ယူဆတဲ့အရာကနေ Carey ကို

to be a bad choice would show a lack of respect for their autonomy.

ကာကွယ်ဖို့ကြိုးစားတာက သူတို့ရဲ့ကိုယ်ပိုင် ခွင့်ကို လေးစားမှုမရှိတာကို ပြသမှာပါ။

By extension, it might also be disrespectful towards Emerson,

ထပ်ပြောရရင် သင်ဟာ Carey ရဲ့ အချိန်မှန်မှု ကို လွဲမှားစွာ အထင်ကြီးစေဖို့

since you would be deliberately trying to give him a false impression

တမင်တကာ ကြိုးစားနေတာကြောင့်

of Carey’s punctuality.

Emerson ကို မလေးစားရာရောက်မယ်။

So how do you weigh potential happiness against guaranteed disrespect?

ဒီတော့ သေချာတဲ့ မလေးစားမှုကိုဆန့်ကျင်တဲ့ ပျော်ရွှင်မှု အလားလာကို ဘယ်လို ချိန်ဆမလဲ။

Followers of Kant would say treating others with respect

Kant ရဲ့နောက်လိုက်တွေက အခြားသူတွေကို တလေးတစား ဆက်ဆံတာက

is the heart of moral conduct,

ကိုယ်ကျင့်တရားရဲ့ နှလုံးသားလို့ ဆိုပြီး

while followers of Mill would say nothing is more important than happiness.

Mill ၏နောက်လိုက်တွေက ပျော်ရွှင်မှုထက် ဘာမှ ပိုအရေးမကြီးဘူးလို့ ဆိုကြတယ်။

But other philosophers believe that such conflicts can only be resolved

ဒါပေမဲ့ အခြားဒဿနပညာရှင်တွေက ဒီပဋိပက္ခတွေဟာ အမျိုးမျိုးသော

on a case-by-case basis,

အသေးစိတ်တွေနဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေ

depending on various details and on the individuals involved.

အပေါ် မူတည်ကာ ကိစ္စတစ်ခုချင်းအလိုက်သာ ဖြေရှင်းနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

So what will you do in Carey’s case?

ဒါဆို Carey ကိစ္စမှာ သင် ဘာလုပ်မလဲ။