Ethical dilemma: Would you lie? - Sarah Stroud

Аудармашы: Abdimanap Kenes Редактор: Askhat Yerkimbay

Your plan to set up your friend Carey with your acquaintance Emerson

Кэри және Эмерсон есімді достарыңызды

is finally coming together.

өзара кездестіру жоспарыңыз іске асуда.

Both individuals have heard all about each other

Екі адам бір-бірі туралы бәрін біліп алды

and they’re eager to meet for dinner.

және кешкі асқа бірге баруға келісті.

You’ve just made them a reservation for Friday night,

Жұма күні кешкі дастарханға тапсырыс беріп,

and you’re about to text Carey the details

Кэриге кеш жайлы жазайын деп жатқанда

when an unsettling thought crosses your mind:

кенеттен сізді бір ой мазалады:

Carey is always late.

Кэри өмірі кешігіп келеді.

And not just by 5 minutes;

Бір 5 минутқа кешіксе ғой

we’re talking 20 or even 30 minutes late.

Жоқ, ол 20, не тіпті 30 минутқа кешігеді.

Carey seems to view punctuality as an oppressive relic of an earlier era.

Ол үшін уақытылы келу өткен заман қалдығы сияқты.

But what if you told them dinner was at 6 instead of 6:30?

Кездесуге 18:30-да емес, 18:00-де кел десеңіз ше?

That way, they would almost certainly arrive on time.

Осылай екеуі де бір уақытта келеді.

You really want this relationship to work, so... should you lie?

Сіз жаңа достар табысса дейсіз. Сол үшін.. өтірік айтуға болады ма?

Take a moment to think: what you would do?

Жай елестетіп көріңізші: Сіз не істер едіңіз?

Maybe you should lie!

Өтірік айту керек шығар!

You think this new relationship could be great for Carey,

Жаңа қарым-қатынас Кэриге жарасатын шығар,

and you don’t want them to ruin it before it’s even begun.

ал сіз оны әу бастан-ақ бұзуды қаламайсыз.

Sure, Emerson may eventually learn about their chronic lateness.

Әрине, уақыт өте келе Эмерсон шындықты біле жатар.

But if Carey shows up on time just this once,

Бірақ Кэри тек осы бір кездесуге уақытылы келсе,

the relationship will at least have a chance to take root.

бұл қарым-қатынастың пайда болуына үміт бар.

Your lie would pave the way for a potentially happy relationship.

Өтірік айта салсаңыз керемет достықтың пайда болуына үлес қоса аласыз

And if taking an action will create a better outcome for everyone involved,

Бұл жағдайда өтіріктің арқасында әрбір тарап пайда көрсе,

that’s normally a pretty good reason to take it.

оның ешқандай айыбы жоқ.

But isn't it morally wrong to lie?

Бірақ адами тұрғыдан өтірік айту жаман ба?

The absolutist position on lying,

Өтірікке қатысты абсолютизм ұстанымы

associated with German philosopher Immanuel Kant,

неміс философы Иммануил Кантпен байланысты.

holds that lying is always immoral, regardless of the circumstances.

Ұстаным бойынша өтірік айту әрқашан дұрыс емес.

In other words, there’s a moral rule which forbids lying,

Басқаша айтқанда, мораль ережесі өтірік айтуға тыйым салады,

and that rule is absolute.

және бұл ереже абсолютті.

You might think, though, that this stance overstates

Ереже өтірік айтуды адами тұрғыдан тым қатаң түрде

the moral importance of lying.

сынайды деп ойлауыңыз мүмкін.

Suppose a murderer were hunting Carey down.

Мысалы, кісі өлтіруші Кэриді іздеп жатыр.

If the killer asked you about Carey’s whereabouts,

Ол сізден Кэридің қайда екенің сұраса,

it seems odd to say that you must tell the truth

оған досыңыздың өмірін құрбан етіп,

at the cost of your friend’s life.

шындықты айту біртүрлі болар.

From this perspective, absolutism seems too rigid.

Бұл жағынан абсолютизм тым қатаң көрінеді.

By contrast, utilitarian philosopher John Stuart Mill

Оған қарама-қарсы пікір ретінде, утилитаризм философы Джон Стюарт Милл

would say lying is wrong only when it leads to less happiness overall.

өтірік тек бақытсыздыққа алып келген жағдайда ғана жаман деп айтқан.

Now, to be fair, most lies do seem likely to create unhappiness.

Бүгінде, өтірік айту шынымен көп жағдайда бақытсыздыққа апарады.

Someone who accepts a lie believes something which is false,

Адамның өтірікті шындықтан ажырата алмай,

and trying to conduct your life on the basis of false information

өз өмірің жалған ақпаратқа сүйене отыра құруы

doesn’t usually go well.

жақсылыққа алып келмейді.

However, in some circumstances, perhaps including your situation,

Бірақ, кей кездерде, мүмкін тіпті осы жағдайда

lying might produce more happiness overall.

өтірік айту өзгелерді бақытты етер.

In those cases, utilitarians say it’s not morally wrong to lie.

Утилитаризм бойынша, бұл жағдайда өтірік айтудың айыбы жоқ.

In fact, it might even be your moral duty to do so.

Керісінше, бұл сіздің міндетіңіз де болуы мүмкін.

But if absolutism seems too extreme, you might feel this stance is too lax.

Абсолютизм тым қатаң болса, утилитаризм тым жұмсақ секілді

In other words, perhaps the utilitarian position understates

Басқаша айтқанда, утилитаризм өтірік айтудың

the moral significance of lying.

жауапкершілігін азайтуы да мүмкін.

Most people generally feel some regret about lying,

Адамдардың көбісі тіпті жақсы ниетпен өтірік айтса да,

even when they believe it’s the right thing to do.

кейін сол үшін өкініп жүреді.

This suggests there’s something inherently objectionable about lying—

Бұл өтірік айту кей жағдайда тіпті бақыт сыйласа да,

even when it leads to more happiness.

оған қатысты стигма бар екенің білдіреді.

In this case, lying to Carey would be an instance of Paternalism.

Бұл жағдайда, Кэрриге өтірік айту Патернализмнің бір мысалы.

Paternalism is interfering with another person’s choices

Патернализм – өзге тұлғаның жақсылығы үшін

for that person's benefit.

оның таңдауына араласу.

This might be fine if that person is a literal child.

Тұлға кішкентай бала болса, бұл істің айыбы жоқ.

But it seems disrespectful to treat a peer paternalistically.

Бірақ ересек адамның өміріне араласу құрметсіздіктің белгісі.

Lying to Carey would mean taking away their opportunity

Кэриге өтірік айтып, сіз оның жеке сенімдеріне қарай,

to handle the situation as they see fit, based on their own beliefs and values.

жағдайды өзі қалағандай шешу мүмкіндігінен айырасыз.

Trying to protect Carey from what you consider

Кэриді жаман таңдаулардан қорғаймын деп

to be a bad choice would show a lack of respect for their autonomy.

сіз оның тәуелсіздігіне құрметсіздік көрсетесіз.

By extension, it might also be disrespectful towards Emerson,

Онымен қоса, бұл ісіңізбен Эмирсонға құрметсіздік танытасыз.

since you would be deliberately trying to give him a false impression

Себебі, сіз оған Кэри туралы жалған

of Carey’s punctuality.

пікір қалыптастырасыз.

So how do you weigh potential happiness against guaranteed disrespect?

Сонымен, құрметсіздік пен бақытты қалай өлшеуге болады?

Followers of Kant would say treating others with respect

Канттың ізбасарлары басқаларға құрметпен қарау

is the heart of moral conduct,

адами мінез-құлықтың негізі дейді,

while followers of Mill would say nothing is more important than happiness.

ал Миллдің ізбасарлары бақыттан асқан ештеңе жоқ дейді.

But other philosophers believe that such conflicts can only be resolved

Бірақ басқа философтар мұндай қақтығыстарды

on a case-by-case basis,

жеке түрде қарастырып,

depending on various details and on the individuals involved.

қатысушы адамдарға байланысты шешу керек дейді.

So what will you do in Carey’s case?

Сонымен, Кэридің мысалында сіз не істер едіңіз?