Volcanic eruption explained - Steven Anderson

Translator: Hsu Myat Thu Reviewer: sann tint

In February of 1942, Mexican farmer Dionisio Pulido

၁၉၄၂ ဖေဖော်ဝါရီ မှာ မက်စီကိုလယ်သမား Dionisio Pulido က

thought he heard thunder coming from his cornfield.

မိုးခြိမ်းသံကို ပြောင်းဖူးခင်းဆီက ကြားလိုက်ရတယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်

However, the sound wasn’t coming from the sky.

ဒါပေမဲ့ အသံက ကောင်းကင်ပေါ်က လာတာမဟုတ်ခဲ့ပါဘူး

The source was a large, smoking crack emitting gas and ejecting rocks.

ကျောက်ခဲတွေပြိုကျပြီး ဓာတ်ငွေ့ထွက်နေတဲ့ အက်ကွဲကြောင်းကြီးဆီကနေပဲ ဖြစ်ပါတယ်

This fissure would come to be known as the volcano Paricutin,

ဒီ အပေါက်ကြီးကို Paricutin မီးတောင်လို့သိလာကြပြီး

and over the next 9 years, its lava and ash would cover over 200 square km.

နောက် ၉နှစ်လောက်ထိ ချော်ရည်နဲ့ပြာတွေက ၂၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာလောက် ဖုံးနေခဲ့တယ်

But where did this new volcano come from,

ဒါပေမဲ့ ဒီ မီးတောင် အသစ်ကြီးက ဘယ်က ထွက်လာတာလဲ

and what triggered its unpredictable eruption?

ပြီးတော့ ဒီလိုခန့်မှန်းရခက်တဲ့ ပေါက်ကွဲမှုမျိုးက ဘယ်လို အစပျိုးခဲ့တာလဲ

The story of any volcano begins with magma.

မီးတောင်တိုင်းရဲ့ ဇာတ်လမ်းက ချော်ရည်တွေက စတင်တာပါ

Often, this molten rock forms in areas where ocean water

ပင်လယ်ရေ သမုဒ္ဒရာမှာဖြစ်တည်တဲ့ အရည်ပျော်နိုင်တဲ့ကျောက်ခဲက

is able to slip into the Earth’s mantle and lower the layer’s melting point.

ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အလွှာတွေထဲကိုစိမ့်ဝင်ပြီး အရည်ပျော်မှတ်ကိုလျော့ကျစေပါတယ်

The resulting magma typically remains under the Earth’s surface

ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အချက် သုံးခုရဲ့ သိမ်မွေ့တဲ့ ဟန်ချက်ကြောင့််

thanks to the delicate balance of three geological factors.

ကျောက်ရည်ပူတွေကို ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင် အောက်မှာ ပုံမှန် ဆက်ရှိန​ေစေတာပါ။

The first is lithostatic pressure.

ပထမဆုံးတစ်ချက်ကတော့ lithostatic ဖိအား ပါ

This is the weight of the Earth’s crust pushing down on the magma below.

ဒါက ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာအလေးချိန်က အောက်မှာရှိတဲ့ ချော်ရည်ကိုတွန်းနေခြင်း ပါ

Magma pushes back with the second factor, magmastatic pressure.

ဒုတိယ အချက် Magmastatic ဖိအားအဖြစ် ချော်ရည်က အပေါ်ကိုပြန်လည်တွန်းကန်ပါတယ်

The battle between these forces strains the third factor:

ဒီ ဖိအားနှစ်ခုတိုက်ပွဲ ရဲ့တင်းမာမှုက တတိယ အချက်ကို ဖြစ်တည်ပါတယ်

the rock strength of the Earth’s crust.

ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင် ကျောက်လွှာ မာကျောမှုပါ

Usually, the rock is strong enough and heavy enough

အများအားဖြင့် ကျောက်လွှာတွေရဲ့ လေးလံ မာကျော နိုင်စွမ်းက

to keep the magma in place.

ချော်ရည်ကိုနေရာတကျရှိစေပါတယ်

But when this equilibrium is thrown off, the consequences can be explosive.

ဒါပေမဲ့ ဒီဖိအားနှစ်ခု ဟန်ချက်ပျက်သွားတာနဲ့ အကျိုးဆက်တွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေဖြစ်လာပါတယ်

One of the most common causes of an eruption

မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုအဖြစ်အများဆုံး အကြောင်းရင်းထဲကတစ်ခုက

is an increase in magmastatic pressure.

magmastatic ဖိအားများလာခြင်းကြောင့်ပါ

Magma contains various elements and compounds,

ချော်ရည်မှာ ဒြပ်စင် ဒြပ်ပေါင်း အမျိုးမျိုးပါဝင်ပြီး

many of which are dissolved in the molten rock.

အများစုဟာ ကျောက်ရည်ပူတွေအဖြစ်ကို ပျော်ဝင်သွားပါတယ်

At high enough concentrations, compounds like water or sulfur no longer dissolve,

မြင့်မားတဲ့ ဒြပ်ပါဝင်မှုတွေမှာ ရေ(သို့) ဆာလဖာလို ဒြပ်ပေါင်းတွေဟာ မပျော်ဝင်တော့ပဲ

and instead form high-pressure gas bubbles.

အဲဒါအစား ဖိအားမြင့် ဂတ်စ်ပူဖောင်းလေးတွေဖြစ်လာပါတယ်

When these bubbles reach the surface,

အဲဒီပူဖောင်းတွေကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်ဆီ ရောက်လာတဲ့အခါ

they can burst with the force of a gunshot.

သေနတ်ဖောက်သလို ပြင်းအားနဲ့ ပေါက်ကွဲနိုင်ပါတယ်

And when millions of bubbles explode simultaneously,

သန်းများစွာရှိတဲ့ပူဖောင်းတွေ တပြိုင်တည်းပေါက်ကွဲတဲ့အခါ

the energy can send plumes of ash into the stratosphere.

သူ့ရဲ့ပြင်းအားက ကမ္ဘာ့လေထုဒုတိယအလွှာထိ ပြာမှုန့်ထုကြီးကို ပို့ပေးနိုင်ပါတယ်

But before they pop, they act like bubbles of C02 in a shaken soda.

ဒါပေမဲ့ သူတို့မပေါက်ကွဲခင် လှုပ်ခါထားတဲ့ ဆိုဒါထဲက CO2 ပူဖောင်းတွေလိုလုပ်ဆောင်ပါတယ်

Their presence lowers the magma’s density,

သူတို့ရဲ့တည်ရှိမှုက ချော်ရည်ရဲ့ သိပ်သည်းဆကိုလျော့ကျပြီး

and increases the buoyant force pushing upward through the crust.

ဖော့ဂုဏ်သတ္တိအားများလာတာကြောင့် အပေါ်ယံအလွှာကို တွန်းနေသလိုဖြစ်စေပါတယ်

Many geologists believe this process was behind the Paricutin eruption

မက်ဆီကို က Paricutin မီးတောင်ပေါက်မှုက ဒီဖြစ်စဉ်ကြောင့်လို့ ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေ

in Mexico.

ယုံကြည်ကြပါတယ်

There are two known natural causes for these buoyant bubbles.

ဖော့ဂုဏ်ရှိပူဖောင်းတွေမှာ လူသိများတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ် ၂ခုရှိပါတယ်

Sometimes, new magma from deeper underground

တစ်ခါတစ်လေ မြေအောက် ပိုနက်တဲ့နေရာက ချော်ရည်အသစ်တွေဟာ

brings additional gassy compounds into the mix.

အငွေ့ပါတဲ့ အပိုဆောင်းဒြပ်ပေါင်းတွေကို နဂိုချော်ရည်ထဲသို့ယူဆောင်လာပါတယ်

But bubbles can also form when magma begins to cool.

ဒါပေမဲ့ ချော်ရည်တွေစတင်အေးခဲလာရင်လည်း ပူဖောင်းလေးတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်

In its molten state, magma is a mixture of dissolved gases and melted minerals.

သူ့အရည်ပျော်မှတ် မှာတော့ ချော်ရည်ဟာ ဓာတ်ငွေ့တွေ ပျော်နေတဲ့သတ္တုတွေ အရောတခုပါ

As the molten rock hardens, some of those minerals solidify into crystals.

ကျောက်ရည်ပူတွေ မာလာရင် သတ္တုဒြပ်ရော တချို့က သလင်းကျောက်ပုံ အခဲဖြစ်လာကြတယ်

This process doesn’t incorporate many of the dissolved gasses,

ဒီဖြစ်စဉ်မှာ ပေါက်ကွဲမှုပူဖောင်းတွေ ဖြစ်စေတဲ့

resulting in a higher concentration of the compounds

ဒြပ်ပေါင်းတွေရဲ့ ပြင်းအားမြင့်စေတဲ့

that form explosive bubbles.

ပျော်ဝင်ဓာတ်ငွေ့တွေ မပါဝင်ပါဘူး

Not all eruptions are due to rising magmastatic pressure—

ပေါက်ကွဲမှုတိုင်းက magmastatic ဖိအား မြင့်လာခြင်းကြောင့် မဟုတ်ပါဘူး

sometimes the weight of the rock above can become dangerously low.

တစ်ခါတစ်ရံ အပေါ်ကကျောက်ခဲတွေက အန္တရာယ်ရှိလောက်အောင် နိမ့်ကျလာပါတယ်

Landslides can remove massive quantities of rock from atop a magma chamber,

တောင်ပြိုကျတာ ကချော်ရည်အကန့် အပေါ်က ကျောက်ခဲထုအများကြီးကို ဖယ်ထုတ်ပေးနိုင်တယ်

dropping the lithostatic pressure and instantly triggering an eruption.

ဒါက lithostatic ဖိအားကိုလျော့ကျစေပြီး ပေါက်ကွဲမှုတစ်ခု ချက်ချင်းဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်

This process is known as “unloading”

ဒီလို ဖြစ်စဉ်ကို Unloading လို့ခေါ်ပြီး

and it’s been responsible for numerous eruptions,

၁၉၈၀ က Mount St.Helens ရဲ့ ရုတ်တရက်ပေါက်ကွဲမှုလိုမျိုး

including the sudden explosion of Mount St. Helens in 1980.

ပေါက်ကွဲမှုအများစုရဲ့ အဓိက အချက်ဖြစ်ပါတယ်

But unloading can also happen over longer periods of time

မြေတိုက်စားခံရမှုတွေနဲ့ ရေခဲပြင် အရည်ပျော်မှုတွေကြောင့်

due to erosion or melting glaciers.

unloading ဖြစ်စဉ်က ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်

In fact, many geologists are worried that glacial melt

တကယ်တော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် ရေခဲပြင်အရည်ပျော်ခြင်းက

caused by climate change could increase volcanic activity.

မီးတောင်ရဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကိုများလာနိုင်သဖြင့် ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေကစိုးရိမ်ကြပါတယ်

Finally, eruptions can occur when the rock layer is no longer strong enough

နောက်ဆုံး...အောက်ကချော်ရည်ကိုထိန်းထားဖို့ ကျောက်လွှာတွေ မမာကျောသောကြောင့်လည်း

to hold back the magma below.

မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုတွေက ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်

Acidic gases and heat escaping from magma

ချော်ရည်မှထွက်လာတဲ့ အက်စစ်အငွေ့တွေနဲ့ အပူတွေက

can corrode rock through a process called hydrothermal alteration,

hydrothermal alteration ဖြစ်စဉ်ကိုဖြတ်ပြီး ကျောက်ခဲတွေကို ပျက်စီးစေပြီး

gradually turning hard stone into soft clay.

တဖြည်းဖြည်း မာကျောတဲ့ကျောက်ကို ပျော့ပျောင်းတဲ့ရွံ့ အဖြစ်ပြောင်းလဲစေပါတယ်

The rock layer could also be weakened by tectonic activity.

ကျောက်လွှာတွေက ကမ္ဘာ့မြေလွှာ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် အားနည်းလာပါတယ်

Earthquakes can create fissures allowing magma to escape to the surface,

ငလျင်တွေက အက်ကွဲရာတွေ ဖန်တီးနိုင်ပြီး မျက်နှာပြင်ပေါ် ချော်ရည်ပူတွေထွက်လာစေပါတယ်

and the Earth’s crust can be stretched thin

ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်လွှာကိုလည်း ပါးလွှာအောင်ဆွဲဆန့်ပြီး

as continental plates shift away from each other.

တိုက်ကြီးများရဲ့မြေကျောက်လွှာကို တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဝေးကွာစေပါတယ်

Unfortunately, knowing what causes eruptions

ကံမကောင်းစွာနဲ့ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်စေတဲ့ အရာတွေကိုသိထားခြင်းက

doesn’t make them easy to predict.

သူတို့ကို ခန့်မှန်းလွယ်အောင် မပြုလုပ်ထားပါဘူး

While scientists can roughly determine the strength and weight

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင် လွှာရဲ့အလေးချိန်နဲ့ခံနိုင်အားကို

of the Earth’s crust,

အကြမ်းဖျင်း သတ်မှတ်နိုင်ပေမဲ့

the depth and heat of magma chambers makes measuring changes

ချော်ရည်အကန့်ရဲ့ အနက် နဲ့ အပူတွေက magmastatic ဖိအားအတွင်း

in magmastatic pressure very difficult.

တိုင်းတာဖို့ အလွန်ခက်ခဲပါတယ်

But volcanologists are constantly exploring new technology

ဒါပေမဲ့ မီးတောင်ပညာရှင်တွေက ဒီကျောက်တောင်ကြီးကိုအနိုင်ရဖို့အတွက်

to conquer this rocky terrain.

နည်းပညာအသစ်ကို ရှာတွေခဲ့ပါတယ်

Advances in thermal imaging have allowed scientists

အပူခံအာရုံစနစ်များတိုးတက်လာမှုက သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို

to detect subterranean hotspots.

မြေအောက်လွှာ ထူးခြားဖြစ်စဉ်တွေကို စစ်ဆေးခွင့် ရစေတယ်။

Spectrometers can analyze gases escaping magma.

Spectrometers က ထွက်လာတဲ့ချော်ရည်ထဲက ဓာတ်ငွေ့ကို လေ့လာဆန်းစစ်နိုင်ပါတယ်

And lasers can precisely track the impact of rising magma on a volcano’s shape.

လေဆာတွေက မီးတောင်ပုံစံအတိုင်း မြင့် လာတဲ့ချော်ရည်ကို တိကျစွာခြေရာခံနိုင်တယ်

Hopefully, these tools will help us better understand these volatile vents

ဒီကိရိယာတွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေ အကြောင်းကိုကျွန်တော်တို့ ပိုနားလည်အောင်

and their explosive eruptions.

ကူညီပေးမယ်လို့မျှော်လင့်ပါတယ်