What causes headaches? - Dan Kwartler

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

In ancient Greece, headaches were considered powerful afflictions.

ရှေးခေတ်ဂရိနိုင်ငံမှာ ခေါင်းကိုက်မှုကို ပြင်းထန်တဲ့ ရောဂါလို့ ယူဆခဲ့ကြတယ်။

Victims prayed for relief from Asclepius, the god of medicine.

ဝေဒနာရှင်တွေဟာ ကုသရေး ဘုရား Asclepius အား ရှိခိုးခဲ့ကြရတယ်။

And if pain continued,

ခေါင်း ဆက်ကိုင်နေသေးရင်၊

a medical practitioner would perform the best-known remedy—

သမားတော်ဟာ အကောင်းဆုံး ကုသနည်းကို သုံးလိမ့်မယ်-

drilling a small hole in the skull to drain supposedly infected blood.

ခေါင်းခွံထဲမှာ အပေါက်ငယ်ကို ဖောက်ပြီး ကူးစက်ထားတဲ့ သွေးကို ထုတ်ပစ်မှာပါ။

This dire technique, called trepanation,

trepanation လို့ခေါ်တဲ့ အဲဒီနည်းဟာ၊

often replaced the headache with a more permanent condition.

မကြာခဏဆိုသလို ခေါင်းကိုက်မှုကို ပိုတောင် ကြာရှည်လာစေခဲ့ပါတယ်။

Fortunately, doctors today don’t resort to power tools to cure headaches.

အခုတော့ ဆရာဝန်တွေ ခေါင်းကိုက်မှုကို ကုသရန် အဲဒီကြောက်ဖွယ်နည်းကို မသုံးကြတော့ပါ။

But we still have a lot to learn about this ancient ailment.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ အဲဒီ ရှေးဟောင်း ရောဂါအကြောင်း လေ့လာစရာတွေ အများကြီးပါပဲ။

Today, we’ve classified headaches into two camps—

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ခေါင်းကိုက်မှုကို နှစ်မျိုး ခွဲကြတယ်-

primary headaches

အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှု

and secondary headaches.

နဲ့ အရံခေါင်းကိုက်မှုပါ။

The former are not symptomatic of an underlying disease, injury, or condition;

ပထမ တစ်ခုက ရှိနေတဲ့ ရောဂါ၊ ဒဏ်ရာ၊ အခြေအနေ တခုရဲ့ လက္ခဏာ မဟုတ်ဘဲ၊

they are the condition.

ခေါင်းကိုက်မှု သက်သက်ပါ။

But we’ll come back to them in a minute

ခဏအကြာမှာ ကျွန်တော်တို့ လေ့လာကြမယ့်

because while primary headaches account for 50% of reported cases,

အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှုတွေဟာ အစီရင်ခံမှု ၅၀% ဖြစ်ကြပါတယ်၊

we actually know much more about secondary headaches.

ကျွန်တော်တို့ ပိုပြီး သိရှိကြတာက အရန်ခေါင်းကိုက်မှုတွေကိုပါ။

These are caused by other health problems,

တခြား ကျန်းမာရေးပြဿနာတွ​ေကြောင့် ကိုက်လာခြင်း ဖြစ်ပြီး၊

with triggers ranging from dehydration and caffeine withdrawal

ရေဓါတ် ခန်းခြောက်ခြင်းနဲ့ ကဖိန်းဓာတ်ကျဆင်းသွားမှုမှအစ

to head and neck injury,

ဦးခေါင်းနဲ့ လည်ပင်းဒဏ်ရာတွေ၊

and heart disease.

နှလုံးရောဂါ အဆုံးကြောင့် စတင်နိုင်တယ်။

Doctors have classified over 150 diagnosable types,

ဆရာဝန်တွေက စူးစမ်းသိရနိုင်တဲ့ အမျိုးအစား ၁၅၀ ကို ခွဲခြားထားပြီး

all with different potential causes, symptoms, and treatments.

အကြောင်းရင်းများ၊ ရောဂါလက္ခဏာများနဲ့ ကုသမှု မတူကွဲပြားကြတယ်။

But we’ll take just one common case —a sinus infection—as an example.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ sinus ကူးစက်မှု ကိုသာ ဥပမာ ယူကြည့်မယ်။

The sinuses are a system of cavities

အဲဒီ sinus တွေဟာ နဖူး၊ နှာခေါင်းများနဲ့

that spread behind our foreheads, noses, and upper cheeks.

ပါးအထက်ပိုင်းမှာ ရှိနေကြတဲ့ သွေးလမ်းကြောင်းတွေရဲ့ စနစ်ပါ။

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ sinus တွေ ကူးစက်ခံရရင်၊

When our sinuses are infected,

our immune response heats up the area,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ခံစနစ်က အဲဒီနေရာ ပူလာစေလျက်

roasting the bacteria and inflaming the cavities well past their usual size.

ဘက်တီးရီးယားတွေကို သတ်ပစ်လျက် လမ်းကြောင်း တွေကို ရောင်စေလို့ အရွယ်အစား ကြီးလာတတ်တယ်။

The engorged sinuses put pressure on the cranial arteries and veins,

ဖောင်းနေကြတဲ့ sinus တွေကြောင့် သွေးလွှတ်ကြောနဲ့ သွေးပြန်ကြောတွေမှာ၊

as well as muscles in the neck and head.

လည်ပင်းနဲ့ ဦးခေါင်းကြွက်သားတွေမှာ ဖိအား တိုးလာစေတယ်။

Their pain receptors, called nociceptors, trigger in response,

၎င်းတို့ရဲ့ ociceptor ခေါ် နာကျင်မှု အာရုံ ကို ခံကြတဲ့ကိရိယာတွေ တန်ပြန် တုံ့ပြန်လို့၊

cueing the brain to release a flood of neuropeptides

ဦးနှောက်ထဲမှာ neuropeptide ခေါ် အရည်တွေ စီးထွက်လာကြပြီး

that inflame the cranial blood vessels, swelling and heating up the head.

သွေးပြန်ကြော၊ သွေးကြောတွေကို ရောင်ယမ်း လာစေပြီး ဦးခေါင်းကို ပိုပူလာစေတယ်။

This discomfort, paired with hyper-sensitive head muscles,

အဲဒီပြဿနာဟာ အထိခိုက်မခံနိုင်ကြတဲ့ ဦးခေါင်းကြွက်သားတွေနဲ့ ပေါင်းလိုက်တော့၊

creates the sore, throbbing pain of a headache.

ပြင်းထန်စွာ တဒုတ်ဒုတ် ခေါင်းကိုက်လာစေတာပါ။

ခေါင်းကိုက်မှုအားလုံးရဲ့ အရင်းခံ ရောင်ရမ်းမှု မဟုတ်ကြပါ။

Not all headache pain comes from swelling.

Tense muscles and inflamed, sensitive nerves

တင်းမာနေပြီး ရောင်ရမ်းနေတဲ့ ကြွက်သားတွေ၊ အထိမခံကြတဲ့ အာရုံကြောတွေဟာ

cause varying degrees of discomfort in each headache.

ခေါင်းကိုက်မှု တစ်ခုစီမှာ ကိုက်ခဲမှု အမျိုးမျိုးကို ဖန်တီးပေးနိုင်ကြတယ်။

But all cases are reactions to some cranial irritant.

ဒါပေမဲ့ ကိစ္စအားလုံးတို့ဟာ ဦးခေါင်းခွံ ကသိကအောင့်ဖြစ်မှုရဲ့ တုံ့ပြန်မှုပါ။

While the cause is clear in secondary headaches,

အရန်ခေါင်းကိုက်မှုတွေရဲ့ အကြောင်းရင်း ရှင်းနေပေမဲ့၊

the origins of primary headaches remain unknown.

အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှုတွေရဲ့ ဇစ်မြစ်ကို မသိရသေးပါ။

Scientists are still investigating potential triggers

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှု သုံးမျိုးအတွက်

for the three types of primary headaches:

ဖြစ်နိုင်ကြတဲ့ ဆွပေးချက်တွေကို လေ့လာနေကြဆဲပါ-

recurring, long-lasting migraines;

ကြာရှည်ပြီး ထပ်တလဲလဲဖြစ်တတ်တဲ့ ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်မှု၊

intensely painful, rapid-fire cluster headaches;

အပြင်းအထန် နာကျင်ပြီး မီးလိုအပြွတ်လိုက် ခေါင်းကိုက်မှု၊

and, most common of all, the tension headache.

ပြီးတော့ အားလုံးအသိဖြစ်တဲ့ တင်းမာလျက် ခေါင်းကိုက်မှုပါ။

As the name suggests,

နာမည်တွေ ဖေါ်ပြနေကြသလို၊

tension headaches are known for creating the sensation

တင်းမာတဲ့ ခေါင်းကိုက်မှု ဖြစ်ရင် ခေါင်းကို တင်းမာစွာ

of a tight band squeezed around the head.

ရစ်ပတ်ထားသလို ခံစားရတတ်တယ်။

These headaches increase the tenderness of the pericranial muscles,

အဲဒီလို ခေါင်းကိုက်မှုက ဝန်းရံနေကြတဲ့ ကြွက်သားတွေကို အထိနာလာစေလို့

which then painfully pulse with blood and oxygen.

၎င်းတို့ဟာ သွေးများနဲ့ အောက်ဆီဂျင်ဖြင့် နာကျင်စွာ တုံ့ပြန်ကြပြန်ပါတယ်။

Patients report stress, dehydration, and hormone changes as triggers,

လူနာတွေက ဖိစီးမှု၊ ရေဓါတ်ခန်းခြောက်ခြင်း နဲ့ ဟော်မုန်းပြောင်းလဲမှုက ဆွပေးတာလို့

but these don’t fit the symptoms quite right.

ဆိုကြပေမဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေနဲ့ သိပ်အံမဝင်လှပါဘူး။

For example, in dehydration headaches,

ဥပမာ၊ ရေဓါတ်ခန်းခြောက်လို့ ခေါင်းကိုက်ရာတွင်၊

the frontal lobe actually shrinks away from the skull,

နဖူးအရှေ့ပိုင်းဟာ ဦးခေါင်းခွံမှ ကျုံ့လျက်ခွာသွားတာ မှန်ပေမဲ့၊

creating forehead swelling

နဖူးပိုင်းကို ရောင်ရမ်းစေပေမဲ့၊

that doesn’t match the location of the pain in tension headaches.

ခေါင်းထဲ တင်းမာပြီး ကိုက်ခဲတဲ့ တည်နေရာနဲ့ မကိုက်ညီကြပါဘူး။

အဲဒါရဲ့ အကြေင်းရင်းတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိပ္ပံပညာရှင်များဆီမှာ သီအိုရီတွေ ရှိကြရာ၊

Scientists have theories for what the actual cause is,

ranging from spasming blood vessels

သွေးကြော အကြောဆွဲခြင်းမှအစ

to overly sensitive nociceptors,

nociceptor တွေ အာရုံခံစားမှု လွန်ကဲမှု အဆုံး မျိုးစုံပေမဲ့၊

but no one knows for sure.

ဘာမှ မသေချာကြပါဘူး။

Meanwhile, most headache research is focused on more severe primary headaches.

ခေါင်းကိုက်မှုဆိုင်ရာ သုတေသန အများစုက အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှုကို အာရုံစိုက်ကြတယ်။

Migraines are recurring headaches, which create a vise-like sensation on the skull

ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်မှုက ထပ်တလဲလဲ ကိုက်ပြီး ဦးခေါင်းခွံ ဆုပ်ကိုင်ခံရသလိုပါ။

that can last from four hours to three days.

လေးနာရီမှ သုံးရက်အထိ ကြာနိုင်ပါတယ်။

In 20% of cases, these attacks are intense enough

ဖြစ်ပွားမှု ၂၀%မှာ ဘယ်လောက်တောင် ပြင်းထန်သလဲ ဆိုတော့၊

to overload the brain with electrical energy,

ဦးနှောက်ကို လျှပ်စစ်စွမ်းအင်ဖြင့် ဝန်ပိစေနိုင်ပြီး၊

which hyper-excites sensory nerve endings.

အာရုံခံကြောတွေရဲ့ အစွန်းတွေကို လွန်ကဲစွာ တက်ကြွလာစေနိုင်ပါတယ်။

This produces hallucinations called auras,

အဲဒါ ရောင်ဝါလက္ခဏာလို ခေါ်တဲ့ စိတ်အာရုံချောက်ခြားမှုကို ဖြစ်စေလို့၊

which can include seeing flashing lights

မှိတ်တုတ်မှိတ် မီးပွင့်မှု၊ ဂျီဩမေတြီပုံစံများ မြင်ရပြီး

and geometric patterns and experiencing tingling sensations.

စပ်ဖျဉ်းဖျဉ်း ခံစာလာရနိုင်ပါတယ်။

Cluster headaches, another primary headache type,

အပြွတ်လိုက် ကိုက်ခဲခြင်းဟာ အခြေခံ ခေါင်းကိုက်မှု နောက်တခု ဖြစ်လျက်၊

cause burning, stabbing bursts of pain behind one eye,

မျက်လုံး တဖက်နောက်မှာ မီးလောင်ကျွမ်းသလို၊ ထိုးနှက်နေတဲ့ နာကျင်မှုကို ခံစားရပြီး

leading to a red eye, constricted pupil, and drooping eyelid.

မျက်စိ နီလာခြင်း၊ မျက်ဆန် ဖျစ်ညှစ်ခံရခြင်း နဲ့ မျက်ခွံတွဲကျလာသလို ခံစားရတယ်။

What can be done about these conditions,

လူတော်တော်များများရဲ့ ဘဝအရည်အသွေးကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက်စေတဲ့

which dramatically affect many people’s quality of life?

အဲဒီလို ပြဿနာကို ဘာလုပ်ပေးနိုင်မလဲ။

ခေါင်း တင်းမာလာစေတဲ့ ခေါင်းကိုက်မှုတွေနဲ့ အရန် ခေါင်းကိုက်မှု အများစုကို

Tension headaches and most secondary cases

can be treated with over-the-counter pain medications,

အလွယ်တကူ ဝယ်ရနိုင်တဲ့ ရောင်ရမ်းမှုကုဆေးများလို

such as anti-inflammatory drugs that reduce cranial swelling.

အကိုက်အခဲ ပျောက်ဆေးများဖြင့် ကုသနိုင်ပါတယ်။

ပြီးတော့ အရန်ခေါင်းကိုက်မှုကို ဆွပေးကြတဲ့ ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်း၊

And many secondary headache triggers,

like dehydration,

မျက်စိညောင်းခြင်း၊

eye strain,

မျက်စိ ဖိစီးမှုတို့လို

and stress,

အချက်တော်တော်များကို

တင်ကြိုပြီး ရှောင်ရှား ရနိုင်ပါတယ်။

can be proactively avoided.

ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်ခြင်းနဲ့ အပြွတ်လိုက် ခေါင်းကိုက်မှုတွေက ပိုရှုပ်ထွေးကြတယ်၊

Migraines and cluster headaches are more complicated,

and we haven’t yet discovered reliable treatments that work for everyone.

လူတိုင်းအတွက် အသုံးတည့်နိုင်မယ့် စိတ်ချရတဲ့ ကုသနည်းကို ရှာမတွေ့သေးပါဘူး။

But thankfully, pharmacologists and neurologists are hard at work

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဆေးထုတ်လုပ်ကြသူများနဲ့ အာရုံကြောပညာရှင်တွေ အားထုတ်နေကြပြီး

cracking these pressing mysteries that weigh so heavily on our minds.

တို့အသိစိတ်ကို လေးလံစွာ ဖိစီးကြတဲ့ ခေါင်းခဲစရာတွေအတွက် အဖြေကို ရှာကြံနေကြတယ်။