What causes headaches? - Dan Kwartler

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

In ancient Greece, headaches were considered powerful afflictions.

Antik Yunan'da baş ağrıları güçlü ıstıraplar olarak düşünülüyordu.

Victims prayed for relief from Asclepius, the god of medicine.

Mağdurlar ilaç tanrısı Asclepius'tan medet umuyorlardı.

And if pain continued,

Eğer acı devam ederse

a medical practitioner would perform the best-known remedy—

bir sağlıkçı en iyi bilinen tedavi yöntemini uygulardı:

drilling a small hole in the skull to drain supposedly infected blood.

sözde enfekte kanı boşatmak için kafatasında küçük bir delik açmak.

This dire technique, called trepanation,

Trepanasyon denilen bu dehşet verici yöntem

often replaced the headache with a more permanent condition.

baş ağrısına genellikle çok daha kalıcı bir sorun ekliyordu.

Fortunately, doctors today don’t resort to power tools to cure headaches.

Neyse ki günümüzde doktorlar tedavi için alet çantasına gerek duymuyorlar.

But we still have a lot to learn about this ancient ailment.

Yine de bu tarihi ıstırap hakkında öğrenecek çok şeyimiz var.

Today, we’ve classified headaches into two camps—

Artık baş ağrılarını iki grupta inceliyoruz:

primary headaches

birincil baş ağrıları

and secondary headaches.

ve ikincil baş ağrıları.

The former are not symptomatic of an underlying disease, injury, or condition;

İlki, altta yatan başka bir hastalık veya rahatsızlığın semptomu değil;

they are the condition.

rahatsızlığın kendisi.

But we’ll come back to them in a minute

Buna bir dakika içinde geri geleceğiz

because while primary headaches account for 50% of reported cases,

çünkü birincil baş ağrıları bildirilen vakaların %50'sini kapsıyor,

we actually know much more about secondary headaches.

aslında ikincil baş ağrıları hakkında çok daha fazla şey biliyoruz.

These are caused by other health problems,

Bunlar sağlık sorunlarından kaynaklanıyor,

with triggers ranging from dehydration and caffeine withdrawal

sebepleri su kaybı, kafeini kesme, baş ve boyun yaralanmaları

to head and neck injury,

ve kalp rahatsızlıklarına

and heart disease.

kadar uzanıyor.

Doctors have classified over 150 diagnosable types,

Doktorlar 150'nin üzerinde teşhis edilebilir tip belirledi,

all with different potential causes, symptoms, and treatments.

bunların her birinin farklı semptom, sebep ve tedavi yöntemleri var.

But we’ll take just one common case —a sinus infection—as an example.

Çok yaygın bir örnek olan sinüs enfeksiyonunu ele alalım.

The sinuses are a system of cavities

Sinüsler, alnımızın, burnumuzun

that spread behind our foreheads, noses, and upper cheeks.

ve üst yanaklarımızın arkasında uzanan boşluk sistemleridir.

When our sinuses are infected,

Enfekte oldukları zaman

our immune response heats up the area,

bağışıklık sistemi o alanı ısıtır,

roasting the bacteria and inflaming the cavities well past their usual size.

bakteriler oraya hücum eder ve boşluklar inflamasyonla genişler.

The engorged sinuses put pressure on the cranial arteries and veins,

Şişen sünüsler, kraniyel ana damar ve diğer damarlara,

as well as muscles in the neck and head.

boyun ve baştaki kaslara baskı yapar.

Their pain receptors, called nociceptors, trigger in response,

Nosiseptör denilen acı reseptörleri uyarılır,

cueing the brain to release a flood of neuropeptides

kraniyel kan damarlarını iltihaplandıran,

that inflame the cranial blood vessels, swelling and heating up the head.

başta şişme ve ısıya sebep olan nöropeptit salgılanmasını başlatırlar.

This discomfort, paired with hyper-sensitive head muscles,

Aşırı hassas baş kaslarıyla birleştiğinde

creates the sore, throbbing pain of a headache.

bu rahatsızlık acı, zonklama ve baş ağrısına sebep olur.

Not all headache pain comes from swelling.

Tüm baş ağrıları şişmeden kaynaklanmaz.

Tense muscles and inflamed, sensitive nerves

Gerilmiş kaslar ve iltihaplı hassas sinirler de

cause varying degrees of discomfort in each headache.

her baş ağrısında değişen düzeylerde huzursuzluğa sebep olur.

But all cases are reactions to some cranial irritant.

Ancak tüm vakalar bir kraniyel iritanta tepkimedir.

While the cause is clear in secondary headaches,

İkincil baş ağrılarında sebep belirginken

the origins of primary headaches remain unknown.

birincil baş ağrıların kökeni bilinmiyor.

Scientists are still investigating potential triggers

Bilim insanları hâlâ üç tür birincil baş ağrısının

for the three types of primary headaches:

potansiyel uyarıcılarını araştırıyor:

recurring, long-lasting migraines;

yenilenen, uzun süren migrenler,

intensely painful, rapid-fire cluster headaches;

yoğun acı veren birden saplanan baş ağrıları

and, most common of all, the tension headache.

ve en yaygın tür olan tansiyon baş ağrısı.

As the name suggests,

Adından anlaşılacağı gibi,

tension headaches are known for creating the sensation

tansiyon baş ağrıları baş çevresinde sıkı bir bant varmış gibi

of a tight band squeezed around the head.

bir his uyandırmasıyla biliniyor.

These headaches increase the tenderness of the pericranial muscles,

Bu baş ağrıları, perikraniyel kasların hassaslığını artırarak

which then painfully pulse with blood and oxygen.

kan ve oksijen basıncının acı vermesine sebep olur.

Patients report stress, dehydration, and hormone changes as triggers,

Hastalar uyarıcı olarak stres, susuzluk ve hormon değişikliklerini öne sürseler de

but these don’t fit the symptoms quite right.

bu faktörler semptomlara pek uymuyor.

For example, in dehydration headaches,

Örneğin aşırı su kaybı vakalarında

the frontal lobe actually shrinks away from the skull,

frontal lob aslında kafatasından uzaklaşarak küçülüyor,

creating forehead swelling

alnın şişmesine sebep oluyor,

that doesn’t match the location of the pain in tension headaches.

bu da tansiyon baş ağrılarında ağrının bölgesiyle eşleşmiyor.

Scientists have theories for what the actual cause is,

Bilim insanlarının asıl sebebin ne olduğuna dair teorileri var,

ranging from spasming blood vessels

bunlar kan damalarları spazmlarından

to overly sensitive nociceptors,

aşırı hassas nosiseptörlere kadar uzanıyor

but no one knows for sure.

ama kimse işin aslını bilmiyor.

Meanwhile, most headache research is focused on more severe primary headaches.

Bu esnada, en çok baş ağrısı araştırması daha şiddetli baş ağrıları üzerinde.

Migraines are recurring headaches, which create a vise-like sensation on the skull

Migrenler yenilenen baş ağrıları, başta mengene hissi uyandırarak

that can last from four hours to three days.

dört saatten üç güne kadar sürebiliyor.

In 20% of cases, these attacks are intense enough

Vakaların %20'sinde bu ataklar beyne elektrik akımıyla

to overload the brain with electrical energy,

aşırı yükleme yaptıracak kadar yoğun,

which hyper-excites sensory nerve endings.

bu da sinir uçlarınında hiper uyarılma yapıyor.

This produces hallucinations called auras,

Bu durum aura denilen halüsinasyonlara sebep oluyor,

which can include seeing flashing lights

feneri ışığı görmek, geometrik şekiller

and geometric patterns and experiencing tingling sensations.

ve karıncalanma hissi bunlardan bazıları.

Cluster headaches, another primary headache type,

Başka bir birincil baş ağrısı olan bölgesel baş ağrısı

cause burning, stabbing bursts of pain behind one eye,

tek bir gözün arkasında yanma ve batma hissiyle kendini gösteriyor,

leading to a red eye, constricted pupil, and drooping eyelid.

bu da göz kızarıklığı, daralmış gözbebeği ve gözde akıntıya sebep oluyor.

What can be done about these conditions,

İnsanların hayat kalitesini ciddi ölçüde etkileyen

which dramatically affect many people’s quality of life?

bu baş ağrıları için ne yapılabilir?

Tension headaches and most secondary cases

Tansiyon baş ağrıları ve çoğu ikincil vaka

can be treated with over-the-counter pain medications,

reçetesiz satılan ağrı kesicilerle tedavi edilebiliyor,

such as anti-inflammatory drugs that reduce cranial swelling.

kraniyel şişmeyi azaltan anti inflamasyon ilaçları gibi.

And many secondary headache triggers,

Ayrıca pek çok ikincil baş ağrısı uyarıcıları,

like dehydration,

aşırı su kaybı,

eye strain,

göz yorgunluğu

and stress,

ve stres

can be proactively avoided.

önceden önlenebilir.

Migraines and cluster headaches are more complicated,

Migrenler ve bölgesel baş ağrıları daha karmaşık

and we haven’t yet discovered reliable treatments that work for everyone.

ve herkes için faydalı olacak güvenilir bir tedavi henüz bulunamadı.

But thankfully, pharmacologists and neurologists are hard at work

Ancak neyse ki eczacılar ve nörologlar kafamızdan çıkmayan

cracking these pressing mysteries that weigh so heavily on our minds.

bu ağrılı gizemlerin sırrını çözmek için çok çalışıyorlar.