How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo

ဆေးဝါးများက ဦးနှောက်ကို ထိခိုက်စေပုံ။ Sara Garofalo

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Most people will take a pill,

လူအများစုဟာ ဆေးလုံးသောက်ကြမယ်၊

receive an injection,

ဆေးထိုးခံကြမယ်၊

or otherwise take some kind of medicine during their lives,

ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ အသက်တာအတွင်းမှာ ဆေးတစ်မျိုးမျိုးကို သောက်ကြမယ်ပေါ့။

but most of us don't know anything about how these substances actually work.

ဒါပေမဲ့ အများစုဟာ ဒီအရာတွေ ဘယ်လို လုပ်ဆောင်တယ်ဆိုတာ တစ်ခုမှမသိကြပါဘူး။

How can various compounds impact the way we physically feel,

ဒီဒြပ်ပေါင်းအမျိုးမျိုးဟာ ကျွန်ုပ်တို့ ရုပ်ပိုင်း ခံစားပုံ၊ တွေးတောပုံနဲ့

think,

ပြုမူပုံကိုတောင်

and even behave?

ဘယ်လို သက်ရောက်စေနိုင်ပါသလဲ။

For the most part, this depends on how a drug alters the communication

အများစုကတော့ ဒါက ဦးနှောက်အတွင်းက ဆဲလ်တွေအကြားက ဆက်သွယ်ရေးကို

between cells in the brain.

ဆေးဝါးက ပြောင်းလဲပုံကို မူတည်ပါတယ်။

There are a number of different ways that can happen.

ဒါဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တဲ့ များစွာသော နည်းလမ်းစုံရှိပါတယ်။

But before it gets into the brain,

ဒါပေမဲ့ ဦးနှောက်ထဲကို မရောက်ခင်

any drug must first reach the bloodstream

ဆေးတိုင်းဟာ ဆေးတိုက်ပုံလို အကြောင်းအရင်းတွေကို

on a journey that can take anywhere from seconds to hours,

မူတည်ကာ စက္ကန့်ကနေ နာရီချီကြာနိုင်တဲ့ ခရီးတစ်ခုပေါ်မှာရှိတဲ့

depending on factors like how it's administered.

သွေးကြောကို ပထမရောက်ရှိပါတယ်။

The slowest method is to take a drug orally

အနှေးဆုံးနည်းကတော့ ဆေးကို မျိုချတာပါ၊

because it must be absorbed by our digestive system

အကြောင်းက အစွမ်းမပြခင် ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အစာခြေအင်္ဂါစုကနေ

before it takes effect.

စုတ်ယူရမှာဖြစ်လို့ပါ။

Inhaling a drug gets it into the bloodstream faster.

ဆေးဝါးကို ရှုခြင်းက သွေးကြောထဲကို ပိုလျင်မြန်စွာ ရောက်စေပါတယ်။

And injecting a drug intravenously works quickly too

ဆေးကို အကြောထဲထိုးခြင်းကလည်း လျှင်မြန်စွာ လုပ်ဆောင်ပါတယ်၊

because it pumps the chemicals directly into the blood.

အကြောင်းက ဓါတုပစ္စည်းတွေကို သွေးထဲကို တိုက်ရိုက် ထိုးသွင်းလို့ပါ။

Once there, the drug quickly reaches the gates of its destination, the brain.

အဲဒီရောက်တာနဲ့ ဆေးဟာ ၎င်းရဲ့ခရီးဆုံး ဂိတ်ဝတွေ၊ ဦးနှောက်ဆီရောက်သွားတယ်။

The entrance to this organ is guarded by the blood-brain barrier,

ဒီအင်္ဂါဆီ အဝင်လမ်းကို ဦးနှောက် သွေး အကာအရံနဲ့စောင့်ကြပ်ထားပါတယ်၊

which separates blood from the nervous system

ဒါက ဘေးဖြစ်နိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေကိုတားဆီးဖို့

to keep potentially dangerous substances out.

သွေးကို အာရုံကြောအဖွဲ့အစည်းကနေ ခွဲခြားပေးတာပါ။

So all drugs must have a specific chemical composition

ဒီတော့ ဆေးဝါးအားလုံးမှာ ဒီအတားအဆီးကို ဖွင့်ဖို့ သော့ပေးကာ

which gives them the key to unlock this barrier and pass through.

ဖြတ်ကျော်စေတဲ့ တိကျတဲ့ ဓါတုဖွဲ့စည်းမှုတစ်ခု ရှိရပါမယ်။

Once inside, drugs start to interfere with the brain's normal functioning

အတွင်းရောက်တာနဲ့ ဆေးဝါးတွေဟာ 
Neurons နဲ့ Synapses တွေရဲ ကွန်ရက်ကို ဦးတည်ကာ

by targeting its web of neurons and synapses.

ဦးနှောက်ရဲ့ပုံမှန် လုပ်ဆောင်မှုတွေကို စတင်စွက်ဖက်ပါတယ်

Neurons are brain cells that have a nucleus, dendrites, and an axon.

Neurons ဟာ ဗဟိုချက်၊ ဆဲလ်ကိုင်းခွဲတွေနဲ့ ဆဲလ်မျှင်တွေပါတဲ့ ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေပါ။

Synapses are structures placed along the dendrites or the axon

Synapses ကတော့ ဆဲလ်ကိုင်းခွဲတွေနဲ့ ဆဲလ် မျှင်တွေတစ်လျှောက်က တည်ဆောက်မှုတွေပါ။

which allow the exchange of electrochemical signals between neurons.

ဒါက နျူရွန်းတွေကြားက လျှပ်စစ်ဓာတု အချက်ပြတွေရဲ့ ဖလှယ်မှုကို ခွင့်ပေးပါတယ်။

Those signals take the form of chemicals called neurotransmitters.

ဒီအချက်ပြတွေဟာ neurotransmitters ခေါ်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့ ပုံစံကိုယူတယ်။

Each neurotransmitter plays different roles in regulating our behaviors,

neurotransmitter တိုင်းဟာ အပြုအမူတွေကို ထိန်းညှိရာမှာ ကဏ္ဍစုံပါဝင်တယ်

emotions,

စိတ်ခံစားမှုတွေ၊

and cognition.

ပြီးတော့ သိမှတ်မှုပါ။

But they all work in one of two ways.

ဒါပေမဲ့ အားလုံးဟာ နည်းနှစ်ခုထဲက တစ်ခုနဲ့ လုပ်ပါတယ်။

They can either inhibit the receiving neuron,

ကွန်ရက်တစ်ခုလုံး ပျံ့နှံ့တဲ့လျှစ်စစ်ဓာတု

limiting its activity,

အချက်ပြအသစ်တစ်ခု ဖန်တီးရင်း

or excite it,

နျူရွန်းလက်ခံခြင်းကို (သို့)

creating a new electrochemical signal that spreads throughout the network.

၎င်းရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ကန့်သတ်ခြင်းကို ချုပ်ချယ်တာ (သို့) ၎င်းကို နိုးကြွစေတာပါ။

Any leftover neurotransmitter usually gets degraded

ကျန်တဲ့ neurotransmitter တိုင်းဟာ နျူရွန်း သယ်ဆောင်မှုထဲကို

or reabsorbed into the transmitting neuron.

အမြဲလို အဆင့်ကျလာတယ် (သို့) ပြန်စုပ်ယူသွားပါတယ်။

A drug's effectiveness stems from its ability

ဆေးဝါးတစ်ခုရဲ့ သက်ရောက်မှုဟာ ဖြစ်စဉ်ရဲ့ အဆင့်မျိုးစုံမှာ

to manipulate these synaptic transmissions at different phases of the process.

ဆဲလ်ပိုင်းပေးပို့ခြင်းတွေကို ခြယ်လှယ်ဖို့ ၎င်းရဲ့ အစွမ်းကနေ အရင်းခံပါတယ်။

That results in an increase or a decrease

ဒီရလဒ်တွေက ပျံ့နှံခြင်းခံရတဲ့ neurotransmitters

in the amount of neurotransmitters being spread.

ပမာဏအလိုက် တိုးတာ (သို့) လျော့တာရှိပါတယ်။

For instance, common antidepressants, like SSRIs,

ဥပမာ SSRIs လို့ အသုံးများတဲ့ စိတ်ကျမှု ကာကွယ်ဆေးတွေဟာ

stop the reabsorption of serotonin,

စိတ်သဘောထားတွေ ညှိပေးတဲ့ neurotransmitter တစ်ခုဖြစ်တဲ့

a neurotransmitter that modulates our moods.

serotonin ရဲ့ ပြန်လည်စုပ်ယူမှုကို တားဆီးပါတယ်။

This effectively pushes more of it into the neural network.

ဒါက နာဗ်ကြောဆိုင်ရာ ကွန်ရက်ထဲကို ထိရောက်စွာ ပိုပြီးတွန်းပို့တယ်။

Meanwhile, painkillers, like morphine,

တစ်ချိန်တည်းမှာ မော်ဖင်းလို အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေက

raise levels of serotonin and noradrenaline,

စွမ်းအင်ကို ထိန်းညှိပေးတဲ့ serotonin နဲ့ noradrenaline

which regulate energy,

အဆင့်တွေကို မြှင့်ပေးတယ်။

arousal,

နိုးကြွမှု၊

alertness,

နိုးကြားမှုနဲ့

and pleasure.

သာယာမှုပါ။

Those same neurotransmitters also affect endorphin receptors,

ဒီအလားတူ neurotransmitters ကလည်း နာကျင်မှုသိစိတ် လျှော့ချကာ ဟိုမုန်းထွက်တဲ့

reducing pain perception.

တုံ့ပြန်မှုတွေကို သက်ရောက်စေပါတယ်။

And tranquilizers works by increasing the production of GABA

စိတ်ငြိမ်ဆေးတွေကတော့ အာရုံကြော ဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုကို ကန့်သတ်ဖို့

to inhibit neural activity

လူကို အေးဆေးဖို့ (သို့) စိတ်ငြိမ်အောင်

putting the person in a relaxed or sedated state.

လုပ်ပေးရင်း GABA ထုတ်လုပ်မှုကို တိုးပွားခြင်းနဲ့ အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

What about illegal or elicit drugs?

တရားမဝင် (သို့) စိတ်ကြွဆေးတွေကရော။

These have powerful impacts on the brain that we're still trying to understand.

၎င်းတို့မှာ ဦးနှောက်အပေါ် ပြင်းထန်တဲ့ သက် ရောက်မှုတွေရှိပြီး နားလည်ဖို့ကြိုးစားဆဲပါ။

Crystal meth, an amphetamine,

Crystal meth စိတ်ကြွဆေးဟာ

induces a long-lasting release of dopamine,

ဆုလာဘ်နဲ့ သာယာမှုရဲ့ သိမြင်မှုနဲ့ ဆက်နွယ်တဲ့ neurotransmitter

a neurotransmitter linked with the perception of reward and pleasure.

ဒိုပါမင်ရဲ့ ရှည်ကြာတဲ့ လွှတ်ထုတ်မှုကို ဆွဲဆောင်ပါတယ်။

It also activates noradrenaline receptors,

နိုရာအန်ဒရီနလင်း တုံ့ပြန်မှုတွေကိုလည်း အသက်ဝင်စေပါတယ်၊

which increases the heart rate,

ဒါက နှလုံးခုန်မြန်စေ၊

dilates pupils,

သူငယ်အိမ်ကျယ်လာစေပြီး

and triggers the body's fight or flight response.

ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ တိုက်၊ မတိုက်ရင်ပြေးဆိုတဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို အစပျိုးတယ်။

Cocaine blocks the reuptake of dopamine and serotonin,

ကိုကင်းဟာ ဒိုပါမင်နဲ့ ဆီရိုတိုနင်ရဲ့ စုပ်ယူမှုကို ပိတ်စေတယ်၊

pushing more into the network

စွမ်းအင်တိုးမြှင့်တဲ့နေရာက

where they boost energy,

ကွန်ရက်ထဲကို ပိုတွန်းပို့ကာ

create feelings of euphoria,

ဝမ်းသာပီတိခံစားမှုကို ဖန်တီးကာ

and suppress appetites.

စားချင်စိတ်ကို ချုပ်ထိန်းပါတယ်။

And hallucinogenic drugs have some of the most puzzling effects.

စိတ်ချောက်ချားစေတဲ့ဆေးတွေမှာ စိတ်ရှုပ်စရာ အကောင်းဆုံး အာနိသင်တွေရှိပါတယ်။

Substances like LSD,

LSD လို အရာတွေ၊

mescaline,

ရှားစောင်းဆေးနဲ့

and DMT

DMT တို့အားလုံးဟာ

all block the release of serotonin,

စိတ်ထားနဲ့ စိတ်လိုက်မာန်ပါဖြစ်မှုကို ထိန်းညှိတဲ့

which regulates mood and impulsivity.

ဆီရိုတိုနင် ထုတ်လုပ်မှုကို တားဆီးပါတယ်။

They also have an impact on the neural circuits

၎င်းတို့ဟာ သိမြင်ခြင်း၊ သင်ယူခြင်းနဲ့ အပြုအမူ

involved in perception, learning, and behavioral regulation,

ထိန်းသိမ်းမှုတွေပါဝင်တဲ့ အာရုံကြော ပတ်လမ်းတွေပေါ်ကိုပါ သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်၊

which may explain why these drugs have such powerful impacts.

ဒါက ဒီဆေးဝါးတွေ ဒီလောက်အားပြင်းတဲ့ သက် ရောက်မှုတွေ ရှိတာကို ရှင်းပြနိုင်လောက်တယ်။

Even if some of these effects sound exciting,

ဒီအာနိသင်တစ်ချို့ဟာ စိတ်လှုပ်ရှားစရာ ဆိုတာတောင်

there are reasons why some of these drugs are highly controlled and often illegal.

ဆေးတစ်ချို့ကို အလွန်ထိန်းချုပ်ကာ မကြာခဏ တရားမဝင်ဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းတွေ အများကြီးပါ။

Drugs have the power to alter the brain's chemistry,

ဆေးတွေဟာ ဦးနှောက် ဓာတုဗေဒကို ပြောင်းဖို့ အစွမ်းရှိကာ

and repeated use can permanently rewire the neural networks

အထပ်ထပ်သုံးတာဟာ စဉ်းစားဖို့၊ဆုံးဖြတ်ဖို့၊ သင်ယူဖို့

that support our ability to think,

အရာတွေကို မှတ်စေနိုင်ဖို့

make decisions,

ထောက်ပံ့တဲ့အာရုံကြော

learn,

ကွန်ရက်တွေကို

and remember things.

အမြဲ ပြန်သွယ်ပါတယ်။

There's a lot we still don't know about drugs and their effects,

ဆေးဝါးတွေနဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ အာနိသင်တွေ အကြောင်း အကောင်းရော၊ အဆိုးပါ

both the good and the bad.

မသိသေးတာတွေ အများကြီးပါ။

But those we do know about are the ones we've studied closely,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ သိတာတွေဟာ အသေးစိပ် လေ့လာထားပြီး

and turned into effective medicines.

ထိရောက်တဲ့ ဆေးဝါးတွေအဖြစ် ပြောင်းထားတာပါ။

As our knowledge grows about drugs and the brain,

ဆေးဝါးနဲ့ ဦးနှောက်အကြောင်းကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အသိတိုးလာတာနဲ့အမျှ

the possibilities will also increase

ယနေ့ သုတေသီတွေ အကြံအိုက်စေတဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ

for treating the many medical problems that puzzle researchers today.

ပြဿနာတွေကို ကုသရေးအတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေ တွေလည်း တိုးလာပါလိမ့်မယ်။