How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo

Tłumaczenie: Michał Zaręba Korekta: Rysia Wand

Większość ludzi bierze tabletki, dostaje zastrzyki

Most people will take a pill,

receive an injection,

or otherwise take some kind of medicine during their lives,

albo w jakiś inny sposób przyjmuje leki.

but most of us don't know anything about how these substances actually work.

Ale większość z nas nie wie nic o tym, jak te substancje tak naprawdę działają.

How can various compounds impact the way we physically feel,

Jak związki chemiczne mogą wpływać na samopoczucie, myśli i zachowanie?

think,

and even behave?

For the most part, this depends on how a drug alters the communication

Głównie zależy to od tego, jak lek zmienia komunikację między komórkami w mózgu.

between cells in the brain.

Może to dziać się na kilka sposobów.

There are a number of different ways that can happen.

But before it gets into the brain,

Ale zanim lek dotrze do mózgu,

any drug must first reach the bloodstream

musi się najpierw dostać do krwiobiegu.

on a journey that can take anywhere from seconds to hours,

Droga ta może zająć od kilku sekund do kilku godzin,

depending on factors like how it's administered.

w zależności, na przykład, od sposobu podania.

The slowest method is to take a drug orally

Najwolniej działa podanie doustne,

because it must be absorbed by our digestive system

bo lek musi dotrzeć do układu pokarmowego

before it takes effect.

zanim zacznie działać.

Inhaling a drug gets it into the bloodstream faster.

Wdychanie leków przyspiesza transport do krwi.

And injecting a drug intravenously works quickly too

Wstrzykiwanie dożylne też działa szybko,

because it pumps the chemicals directly into the blood.

bo substancje trafiają wprost do krwi.

Once there, the drug quickly reaches the gates of its destination, the brain.

Stamtąd leki szybko docierają do celu, czyli do mózgu.

The entrance to this organ is guarded by the blood-brain barrier,

Żeby się tam dostać, muszą pokonać barierę krew-mózg,

which separates blood from the nervous system

która oddziela krew od układu nerwowego,

to keep potentially dangerous substances out.

żeby chronić go od potencjalnie niebezpiecznych substancji.

So all drugs must have a specific chemical composition

Każdy lek wymaga specjalnego składu, żeby przebyć tę barierę.

which gives them the key to unlock this barrier and pass through.

Once inside, drugs start to interfere with the brain's normal functioning

Po drugiej stronie leki zaczynają wpływać na funkcjonowanie mózgu,

by targeting its web of neurons and synapses.

działając na sieci neuronów i synapsy.

Neurons are brain cells that have a nucleus, dendrites, and an axon.

Neurony to komórki mózgu mające jądro komórkowe, dendryty i akson.

Synapses are structures placed along the dendrites or the axon

Synapsy to struktury położone wzdłuż dendrytów lub aksonu,

which allow the exchange of electrochemical signals between neurons.

które pozwalają na wymianę sygnałów elektrochemicznych między neuronami.

Those signals take the form of chemicals called neurotransmitters.

Te sygnały przyjmują formę związków zwanych neuroprzekaźnikami.

Each neurotransmitter plays different roles in regulating our behaviors,

Każdy neuroprzekaźnik odgrywa inną rolę w regulowaniu zachowania,

emotions,

emocji i percepcji.

and cognition.

But they all work in one of two ways.

Ale wszystkie działają na jeden z dwóch sposobów.

They can either inhibit the receiving neuron,

Albo hamują neuron otrzymujący sygnał, zmniejszając jego aktywność,

limiting its activity,

or excite it,

albo pobudzają go,

creating a new electrochemical signal that spreads throughout the network.

tworząc nowy sygnał elektrochemiczny, który rozprzestrzenia się w sieci.

Any leftover neurotransmitter usually gets degraded

Nadwyżka neuroprzekaźników ulega degradacji

or reabsorbed into the transmitting neuron.

lub powtórnemu wchłonięciu przez neuron wysyłający pobudzenie.

A drug's effectiveness stems from its ability

Lek jest tym skuteczniejszy,

to manipulate these synaptic transmissions at different phases of the process.

im lepiej manipuluje przekazami na różnych etapach.

That results in an increase or a decrease

Leki mogą powodować wzrost lub spadek ilości wydzielanych neuroprzekaźników.

in the amount of neurotransmitters being spread.

For instance, common antidepressants, like SSRIs,

Na przykład antydepresanty typu SSRI

stop the reabsorption of serotonin,

hamują wychwyt zwrotny serotoniny,

a neurotransmitter that modulates our moods.

czyli neuroprzekaźnika regulującego samopoczucie.

This effectively pushes more of it into the neural network.

To skutecznie zwiększa jego ilość w sieci neuronalnej.

Meanwhile, painkillers, like morphine,

Leki przeciwbólowe, takie jak morfina,

raise levels of serotonin and noradrenaline,

zwiększają poziom serotoniny i noradrenaliny,

which regulate energy,

co z kolei reguluje poziom energii,

arousal,

alertness,

pobudliwości, uwagi i przyjemności.

and pleasure.

Those same neurotransmitters also affect endorphin receptors,

Te same neuroprzekaźniki wpływają też na receptory endorfin,

reducing pain perception.

zmniejszając odczucie bólu.

And tranquilizers works by increasing the production of GABA

Leki uspokajające zwiększają z kolei produkcję kwasu gamma-aminomasłowego,

to inhibit neural activity

co zmniejsza aktywność neuronów, powodując relaks i wyciszenie.

putting the person in a relaxed or sedated state.

What about illegal or elicit drugs?

A co z substancjami zabronionymi?

These have powerful impacts on the brain that we're still trying to understand.

Związki te mają ogromny wpływ na mózg, co wciąż staramy się zrozumieć.

Crystal meth, an amphetamine,

Kryształy metaamfetaminy powodują długotrwałe uwalnianie dopaminy,

induces a long-lasting release of dopamine,

a neurotransmitter linked with the perception of reward and pleasure.

neuroprzekaźnika związanego z układem nagrody i odczuwaniem przyjemności.

It also activates noradrenaline receptors,

Aktywują też receptory noradrenaliny,

which increases the heart rate,

co zwiększa tętno,

dilates pupils,

rozszerza źrenice,

and triggers the body's fight or flight response.

pobudza organizm do reakcji "walcz lub uciekaj".

Cocaine blocks the reuptake of dopamine and serotonin,

Kokaina blokuje wychwyt zwrotny dopaminy i serotoniny,

pushing more into the network

zwiększając ich ilość w sieci,

where they boost energy,

co powoduje wzrost energii,

create feelings of euphoria,

wprawia w stan euforii

and suppress appetites.

i zmniejsza apetyt.

And hallucinogenic drugs have some of the most puzzling effects.

Działanie substancji halucynogennych to największa zagadka.

Substances like LSD,

Związki takie jak LSD,

mescaline,

meskalina

and DMT

czy dimetylotryptamina

all block the release of serotonin,

blokują uwalnianie serotoniny,

which regulates mood and impulsivity.

co wpływa na samopoczucie i impulsywność.

They also have an impact on the neural circuits

Działają też na obwody nerwowe

involved in perception, learning, and behavioral regulation,

związane z percepcją, nauką i samokontrolą,

which may explain why these drugs have such powerful impacts.

co może wyjaśniać, dlaczego działają z taką siłą.

Even if some of these effects sound exciting,

Chociaż niektóre skutki brzmią ekscytująco,

there are reasons why some of these drugs are highly controlled and often illegal.

to nie bez powodu obrót tymi substancjami jest kontrolowany lub często zakazany.

Drugs have the power to alter the brain's chemistry,

Substancje te zmieniają biochemię mózgu,

and repeated use can permanently rewire the neural networks

a ich regularne używanie może trwale uszkodzić te szlaki w mózgu,

that support our ability to think,

które odpowiadają za myślenie, podejmowanie decyzji,

make decisions,

learn,

uczenie się i pamięć.

and remember things.

There's a lot we still don't know about drugs and their effects,

Ciągle niewiele wiemy o tych substancjach i ich działaniu,

both the good and the bad.

zarówno dobrym i złym.

But those we do know about are the ones we've studied closely,

Ale te, które znamy zostały dokładnie zbadane

and turned into effective medicines.

i są skuteczne w leczeniu.

As our knowledge grows about drugs and the brain,

Im więcej wiadomo o tych substancjach i o mózgu,

the possibilities will also increase

tym rosną nasze możliwości

for treating the many medical problems that puzzle researchers today.

leczenia problemów zdrowotnych, które dziś są zagadką.