How do drugs affect the brain? - Sara Garofalo

Translator: Uyanga Gantulga Reviewer: Nomindari Bayaraa

Ихэнх хүмүүс эм ууж,

Most people will take a pill,

receive an injection,

тариа тариулж,

or otherwise take some kind of medicine during their lives,

амьдралынхаа туршид ямар нэгэн эмийн бодисыг хэрэглэдэг.

but most of us don't know anything about how these substances actually work.

Гэхдээ бидний ихэнх нь эдгээр бодисууд хэрхэн үйлчилдгийг мэддэггүй.

How can various compounds impact the way we physically feel,

Олон төрлийн бодисууд бидний бие,

think,

сэтгэн бодох чадвар,

and even behave?

ааш араншинд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

For the most part, this depends on how a drug alters the communication

Ихэнхдээ эдгээр нь эмийн бодис тархины эсийн холбоосыг

between cells in the brain.

хэрхэн өөрчилж буйгаас хамаардаг.

There are a number of different ways that can happen.

Тэрхүү холбоо олон янзаар өөрчлөгдөж болно.

But before it gets into the brain,

Гэхдээ эм тархинд очихоос өмнө

any drug must first reach the bloodstream

эхлээд цусны эргэлтэд орох ёстой.

on a journey that can take anywhere from seconds to hours,

Тэр хүртэл эмийн бодисыг хэрхэн хэрэглэснээс шалтгаалан

depending on factors like how it's administered.

хэдэн секундээс хэдэн цаг ч болж болно.

The slowest method is to take a drug orally

Хамгийн удаан нь эмийг уух юм.

Учир нь эм эхлээд хоол боловсруулах системд

because it must be absorbed by our digestive system

шингэж байж үйлчилгээ үзүүлдэг.

before it takes effect.

Эмийн бодисыг амьсгалын замаар хэрэглэвэл

Inhaling a drug gets it into the bloodstream faster.

цусны эргэлтэд хурдан хүрдэг.

And injecting a drug intravenously works quickly too

Химийн бодисыг шууд цусанд шахдаг учир

because it pumps the chemicals directly into the blood.

судсаар тарих ч мөн хурдан үйлчилгээ үзүүлдэг.

Once there, the drug quickly reaches the gates of its destination, the brain.

Үүний дараа эм хүрэх газартаа буюу тархинд хурдан хүрдэг.

The entrance to this organ is guarded by the blood-brain barrier,

Тархинд орох зам нь цус-тархины хаалтаар хамгаалагдсан байдаг.

which separates blood from the nervous system

Энэ нь цусыг мэдрэлийн системээс тусгаарлаж,

to keep potentially dangerous substances out.

хортой бодисыг ялгах үүрэгтэй.

So all drugs must have a specific chemical composition

Тиймээс бүх бодис эдгээр хаалтыг давахад шаардагдах

which gives them the key to unlock this barrier and pass through.

тодорхой химийн найрлага агуулах ёстой.

Once inside, drugs start to interfere with the brain's normal functioning

Үүний дараа, бодис нь нейрон ба синапсын холбоог онилон

by targeting its web of neurons and synapses.

тархины ердийн ажиллагаанд нөлөөлдөг.

Neurons are brain cells that have a nucleus, dendrites, and an axon.

Нейрон нь бөөм, дентрит болон аксоноос бүтдэг мэдрэлийн эс юм.

Synapses are structures placed along the dendrites or the axon

Синапс нь аксон болон дентритийн хооронд байрлаж

which allow the exchange of electrochemical signals between neurons.

цахилгаан химийн дохиог нейронуудийн хооронд дамжуулдаг.

Those signals take the form of chemicals called neurotransmitters.

Эдгээр дохионууд нийлэгжин медиатор болдог.

Each neurotransmitter plays different roles in regulating our behaviors,

Ааш зан, сэтгэл хөдлөл,

танин мэдэхүйг зохицуулахад

emotions,

медиатор бүр ондоо үүрэг гүйцэтгэдэг.

and cognition.

But they all work in one of two ways.

Гэхдээ бүгд 2 үйлдлийн аль нэгийг гүйцэтгэдэг.

They can either inhibit the receiving neuron,

Нэг бол хүлээн авагч нейроныг саатуулж

limiting its activity,

идэвхийг нь хязгаарлана.

or excite it,

Эсвэл өдөөж

creating a new electrochemical signal that spreads throughout the network.

мэдрэлийн тогтолцоонд тарах шинэ дохио үүсгэнэ.

Any leftover neurotransmitter usually gets degraded

Үлдсэн медиатор нь ихэнхдээ задарна.

or reabsorbed into the transmitting neuron.

Эсвэл дамжуулагч мэдрэлийн эсүүдэд буцаад шингэнэ.

A drug's effectiveness stems from its ability

Эдгээр синапсын дамжуулалтын үе шатанд хэр нөлөөлж буйгаас

to manipulate these synaptic transmissions at different phases of the process.

эмийн бодисын үйлчилгээ шууд хамаарна.

That results in an increase or a decrease

Эцсийн үр дүн нь медиаторын тархалтын хэмжээ

in the amount of neurotransmitters being spread.

ихсэх эсвэл багасах байдаг.

For instance, common antidepressants, like SSRIs,

Жишээ нь, түгээмэл сэтгэл гутралын эсрэг эмүүд нь

stop the reabsorption of serotonin,

сэтгэл санааг тэнцвэржүүлэгч медиатор болох

a neurotransmitter that modulates our moods.

серотонины буцан шингээлтийг зогсоодог.

This effectively pushes more of it into the neural network.

Ингэснээр илүү их серотониныг мэдрэлийн тогтолцоонд оруулдаг.

Meanwhile, painkillers, like morphine,

Харин морфин зэрэг өвчин намдаагчид

raise levels of serotonin and noradrenaline,

серотонин болон нор-адреналины хэмжээг ихэсгэдэг.

which regulate energy,

Эдгээр нь эрч хүч,

arousal,

сэрэл,

alertness,

сэрэмж,

and pleasure.

болон таашаалыг хянадаг.

Those same neurotransmitters also affect endorphin receptors,

Эдгээр мэдрэлийн дамжуулагчид эндорфин хүлээн авагчид нөлөөлж

reducing pain perception.

өвчин мэдрэлтийг багасгадаг.

And tranquilizers works by increasing the production of GABA

Тайвшруулах эм нь мэдрэлийн идэвхийг сулруулагч болох

to inhibit neural activity

ГАБХ бодисын ялгарлыг нэмэгдүүлснээр

putting the person in a relaxed or sedated state.

хүнийг амрааж, тайвшруулдаг.

What about illegal or elicit drugs?

Хууль бус болон мансууруулах бодис яадаг бол?

These have powerful impacts on the brain that we're still trying to understand.

Эдгээр нь тархинд хүчтэй нөлөөлдөг бөгөөд эрдэмтэд судалсаар л байгаа.

Crystal meth, an amphetamine,

Амфетамин болох болор мет зэрэг сэргээш нь

induces a long-lasting release of dopamine,

таашаал болон урамшуулалтай холбоотой

a neurotransmitter linked with the perception of reward and pleasure.

медиатор болох допамины удаан хугацааны ялгарлыг өдөөдөг.

Мөн нораднералины ресепторыг идэвхжүүлдэг.

It also activates noradrenaline receptors,

which increases the heart rate,

Ингэснээр зүрхний цохилт хурдсаж,

dilates pupils,

хүүхэн хараа томорч,

and triggers the body's fight or flight response.

мөн биеийн тэмцэх эсвэл зугтах хариу үйлдлийг өдөөдөг.

Cocaine blocks the reuptake of dopamine and serotonin,

Кокаин нь серотонин ба допамины шингэлтийг хааж

мэдрэлийн тогтолцоонд улам ихийг оруулснаар

pushing more into the network

where they boost energy,

эрч хүч нэмэгдэж,

create feelings of euphoria,

сэтгэл хөөрөл үүсэж,

and suppress appetites.

хоолны дуршлыг дардаг.

And hallucinogenic drugs have some of the most puzzling effects.

Хий юм үзэгдүүлэгч бодисууд хамгийн хачирхалтай нөлөө үзүүлдэг.

Substances like LSD,

ЛСД,

mescaline,

мескалин,

and DMT

ДМТ зэрэг бодисууд нь

all block the release of serotonin,

сэтгэл санаа ба хөөрөл зохицуулагч болох

which regulates mood and impulsivity.

серотонины ялгаралтыг зогсоодог.

They also have an impact on the neural circuits

Мөн мэдрэхүй, суралцах, харилцааг зохицуулахад оролцдог

involved in perception, learning, and behavioral regulation,

мэдрэлийн холбоосуудад нөлөөлдөг нь

which may explain why these drugs have such powerful impacts.

эдгээр бодисын маш хүчтэй нөлөөг тайлбарлах байх.

Even if some of these effects sound exciting,

Зарим нөлөө нь сонирхолтой сонсогдож байсан ч,

there are reasons why some of these drugs are highly controlled and often illegal.

эдгээр бодисын зарим нь хууль бус эсвэл хатуу хяналттай байдаг нь учиртай.

Drugs have the power to alter the brain's chemistry,

Мансууруулах бодисууд тархины химийн төлөвт нөлөөлөх хүчтэй бөгөөд

and repeated use can permanently rewire the neural networks

давтан хэрэглэх нь мэдрэлийн тогтолцоог саатуулж

that support our ability to think,

хүний бодох чадвар,

make decisions,

шийдвэр гаргах,

learn,

суралцах,

and remember things.

мөн санах ойг үүрд өөрчилнө.

There's a lot we still don't know about drugs and their effects,

Мансууруулах бодисын нөлөөний талаар

бидний мэдэхгүй сайн, муу олон зүйлс байсаар байна.

both the good and the bad.

But those we do know about are the ones we've studied closely,

Гэхдээ бидний мэддэг бодисууд нь маш сайн судлагдсан бөгөөд

and turned into effective medicines.

үр дүнтэй эмийн бодис болон өөрчлөгдсөн.

As our knowledge grows about drugs and the brain,

Бид тархи болон мансууруулах бодисын талаар илүү ихийг мэдэх тусам

the possibilities will also increase

судлаачдыг төөрөгдүүлж буй өнөөгийн олон анагаахын асуудлуудыг

for treating the many medical problems that puzzle researchers today.

шийдвэрлэх боломж ихсэх юм.