The true cost of gold - Lyla Latif

Translator: Chan Nyein Reviewer: Sanntint Tint

Gold is one of Earth’s most valuable resources,

ရွှေဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ တန်ဖိုးအကြီးဆုံး တွင်းထွက်ပစ္စည်းတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။

with one kilogram regularly valued at over 55,000 US dollars.

တစ်ကီလိုဂရမ်ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၅,၀၀၀ကျော် တန်ပါတယ်။

In 2020, Mali produced an estimated 71.2 tons of gold.

၂၀၂၀ခုနှစ်မှာ မာလီနိုင်ငံဟာ ခန့်မှန်း ရွှေတန်ချိန် ၇၁.၂တန် ထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

But Mali only saw $850 million from gold in 2020,

သို့သော် မာလီနိုင်ငံရဲ့ ၂၀၂၀မှာ ရွှေကရတဲ့ ဝင်ငွေဟာ ဒေါ်လာ သန်း ၈၅၀ ပဲ ရှိခဲ့ပါသည်။

တကယ်တော့ ဒီလောက်တန်ချိန်နဲ့ဆို ‌ဒေါ်လာဘီလီယံချီ ရသင့်တာပါ။

when that amount is worth billions,

not to mention that the country likely produced much more

ဒါတောင် မာလီဟာ ရွှေကို ဒီ့ထက်ပိုထုတ်လုပ်ခဲ့နိုင်ချေရှိပါတယ်

than the reported 71.2 tons.

စာရင်းထဲမှာပါတဲ့ ၇၁.၂တန်ထက်ပိုပြီးပေ့ါ။

The situation isn’t unique:

ဒါက တစ်နိုင်ငံတည်းကွက်ဖြစ်နေတာမဟုတ်ပါဘူး။

a number of other gold-rich countries in Africa,

အာဖရိကမှာရှိတဲ့ ရွှေအဓိကထွက်တဲ့နိုင်ငံ အတော်များများ

including Mauritania, Senegal, Guinea, Cote d’Ivoire,

မောရီတေးနီးယား၊ ဆနဂေါ၊ ဂီနီ၊ ခိုးဒီဗွား၊

Ghana, Burkina Faso, and Niger

ဂါနာ၊ ဘာကီနာဖာဆို နှင့် နိုင်ဂျာနိုင်ငံတွေ အပါအဝင်

also aren’t seeing the income they should, given the price of gold.

ဒီနိုင်ငံတွေဟာ လက်ရှိရွှေစျေးနဲ့တွက်ရင် ရသင့်သလောက် ဝင်ငွေရမနေပါဘူး။

The force behind this is greed

ဒီနောက်ကွယ်က အကြောင်းတရားကတော့ ဝိသမလောဘပဲဖြစ်ပါတယ်။

on an individual, corporate, and national scale,

တဦးတယောက်ချင်း၊ ကုမ္ပဏီအဆင့်ကစလို့ တတိုင်းပြည်လုံးအတိုင်းအတာအထိပေါ့

and a corrupt system that perpetuates itself.

ပြီးတော့ အမြစ်တွယ်နေတဲ့ အကျင့်ပျက်ခြစားနေတဲ့စနစ်ပေါ့။

Although Mali has abundant gold,

မာလီနိုင်ငံဟာ ရွှေများစွာရှိသော်လည်း

the country lacks the infrastructure to mine and export it.

ရွှေကို တူးဖော်၊ တင်ပို့ဖို့ အခြေခံဆောက်အဦလုံလောက်စွာမရှိပါဘူး။

ထို့ကြောင့် အစိုးရသည် နိုင်ငံစုံစီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီးများကို လိုင်စင်တွေချပေးပါတယ်။

So the government allows multinational corporations to apply for licenses

to mine gold in exchange for taxes paid to Mali’s government.

ရွှေတူးဖော်ဖို့ပါ။ အပြန်အလှန်အနေနဲ့ မာလီအစိုးရကို အခွန်အခပေးဆောင်ရပါတယ်။

These taxes should, theoretically, finance development,

အဆိုပါအခွန်အခတွေဟာ သီအိုရီအရ ဖွံ့ဖြိုးတိုးမှုကို အထောက်အကူပေးသင့်ပါတယ်။

like building the infrastructure to mine gold, improve the economy,

အခြေခံအဆောက်အဦတည်ဆောက်တာလိုမျိုး ရွှေတူးဖို့၊ စီးပွားရေးတိုးတက်ဖို့၊

and provide citizens with public goods like healthcare and education.

ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနှင့် ပညာရေးလို ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်မှုတွေပေးနိုင်ဖို့ပေါ့။

Tax money alone isn’t enough to do these things, of course:

မှန်ပါတယ်။ အခွန်တမျိုးတည်းနဲ့ ဒါတွေအကုန်လုံးကို လုပ်လို့မရပါဘူး။

a government also has to be invested in its people’s well-being,

အစိုးရဆိုတာ ပြည်သူတွေရဲ့ သာယာဝပြောရေး အတွက်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ပြီးတော့ အစိုးရရဲ့အကျင့်ပျက်ခြစားမှုဟာ တိုးတက်မှုကို အတားအဆီးဖြစ်စေပါတယ်။

and government corruption can prevent progress.

But without adequate funds,

သို့သော် ဘဏ္ဍာငွေ မလောက်ငဘဲနဲ့တော့

even the best intentioned government doesn’t stand a chance

ပြည်သူတွေ ဘဝကို မြှင့်တင်ဖို့ တောာ်ပေ့၊ကောင်းပေ့ဆိုတဲ့

of improving circumstances for its citizens.

အစိုးရတောင် ဘာမှလုပ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး။

နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေဟာ မာလီရဲ့ အခွန်အခ လိုအပ်နေမှုအပေါ် အမြတ်ထုတ်ကြပါတယ်။

Foreign corporations exploit Mali’s need for tax revenue

to get the government to sign on to very unfavorable yet perfectly legal contracts.

တရားဝင်သော်လည်း ပြည်သူ့အကျိုး သိပ်မရှိတဲ့ စာချုပ်တွေ အစိုးရကို ထိုးခိုင်းကြပါတယ်။

For example, one such contract stated that no corporate taxes would be owed

ဥပမာ စာချုပ်တခုမှာဆိုရင် ကုမ္ပဏီအခွန်အခကို

for the first five years, costing Mali millions in tax revenue.

ပထမငါးနှစ်စာ ကင်းလွတ်ခွင့်ရတယ်။ ဒါဟာ မာလီအတွက် ဒေါ်လာသန်းချီနစ်နာစေပါတယ်။

Meanwhile, mining licenses sometimes allow these corporations to take samples of gold

မိုင်းလုပ်ငန်းလိုင်စင်အရ ကုမ္ပဏီတွေဟာ ရွှေစနမူနာတွေကို ပြည်ပထုတ်ခွင့် ရကြပါတယ်။

out of the country without registering them

ထုတ်တဲ့အခါ တရားဝင်စာရင်းသွင်းတာမျိုး မရှိပါဘူး။

or paying taxes on them.

အခွန်ဆောင်တာမျိုးလည်းမရှိပါဘူး။

These should be small amounts of gold used to test for quality,

ရွှေစံနမူနာဆိုတာ အရည်အသွေးစစ်ဖို့ နည်းနည်းပဲ ယူသင့်တာပါ။

but the license doesn’t limit the size of samples,

သို့သော် လိုင်စင်မှာ နမူနာပမာဏကို ကန့်သတ်မထားပါဘူး။

so this creates a loophole

ဒါက ကယ်ပေါက် ဖြစ်သွားပါတယ်။

where corporations export large amounts of gold without paying any tax.

ကုမ္ပဏီတွေဟာ ဒါကို အသုံးချပြီး ရွှေပမာဏ အများအပြားကို အခွန်ရှောင် တင်ပို့ကြပါတယ်။

နိုင်ငံစုံကုမ္ပဏီတွေလည်း အခွန်ရှောင်ကြပါတယ်။

The multinational corporations are also evading taxes

သူတို့ဟာ ဥပဒေအရပေးရန်တာဝန်ရှိတဲ့ အခွန်ကို မပေးကြပါဘူး။

they are legally required to pay.

နောက်ကြောင်းလိုက်ဖို့ခက်တဲ့ အခွန် ဖြေလျော့ပေးတဲ့နိုင်ငံတွေ အဆင့်ဆင့်ဖြတ်လို့

They filter profits through a labyrinth of tax havens that’s difficult to trace.

အမြတ်ကို စစ်ယူကြပါတယ်။

Or they exaggerate their expenses so they end up owing very little in taxes.

ဒါမှမဟုတ် ကုန်ကျစရိတ်ကို တိုးပြကြပြီး အခွန်သက်သာအောင်လုပ်ကြပါတယ်။

For instance, a corporation in Mali uses a subsidiary in Ireland

ဥပမာ မာလီကကုမ္ပဏီတခုဟာ အိုင်ယာလန်က လက်အောက်ခံကုမ္ပဏီကိုသုံးပြီး

to manage its operations and another subsidiary in the Netherlands

သူ့ရဲ့လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုကို လုပ်ဆောင်ပါတယ်။ နယ်သာလန်ရှိ နောက်ထပ်ကုမ္ပဏီခွဲကိုတော့

to license its brand name.

သူ့လုပ်ငန်းနာမည် လိုင်စင်တင်ဖို့သုံးပါတယ်။

The corporation in Mali pays management fees to the Irish subsidiary

မာလီက ကုမ္ပဏီဟာ လုပ်ငန်းစီမံမှုစရိတ်ကို အိုင်ယာလန်က ကုမ္ပဏီကို ပေးပါတယ်။

and pays intellectual property license fees to the Dutch company,

ဥာဏပစ္စည်းမူပိုင်ခွင့်လိုင်စင်ခကိုတော့ နယ်သာလန်က ကုမ္ပဏီကို ပေးပါတယ်။

all for enormous sums.

အလွန်များပြားတဲ့ငွေပမာဏအားလုံးအတွက် ပေါင်းပေးတာပါ။

These costs are deducted from overall profits,

ဒီစရိတ်တွေကို စုပေါင်းအမြတ်ငွေထဲကနေ နုတ်ယူပါတယ်။

leaving the amount subject to taxes at a bare minimum.

ဒီလိုနဲ့ အခွန်ဆောင်ရမည့်ငွေပမာဏဟာ နည်းနည်းပဲ ကျန်ပါတော့တယ်၊

These companies also buy gold on the black market.

ဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ မှောင်ခိုစျေးကွက်ကနေလည်း ‌ရွှေတွေကို ဝယ်ကြပါတယ်။

Local, small-scale miners often operate without a license,

ပြည်တွင်းအသေးစားရွှေတူးသမားတွေဟာ လိုင်စင်မရှိဘဲလုပ်ကြတာများပါတယ်။

so the government is unaware of how much gold they mine.

ဒါ့ကြောင့် သူတို့ရွှေဘယ်လောက်ထုတ်နိုင်သလဲ အစိုးရက မသိပါဘူး။

Corporations buy gold from these miners,

ကုမ္ပဏီတွေဟာ အဲဒီလူတွေဆီကနေ ရွှေတွေဝယ်ကြပါတယ်။

avoiding the cost of mining the gold themselves,

ကိုယ်တိုင်‌ရွှေတူးဖော်တဲ့စရိတ် မကုန်ကျအောင်လုပ်ကြတယ်။

and pay the miners far below market value.

လုပ်ခကို ပေါက်စျေးထက်‌နှိမ်ပြီး မိုင်းလုပ်သား‌တွေကို ပေးပါတယ်။

Then they turn around and tell the government

ပြီးရင် အစိုးရကို ပြောတယ်..

they incurred huge expenses mining gold they didn’t mine at all.

ရွှေတူးဖော်လို့ သူတို့ဘယ်လောက် အကုန်အကျတွေများခဲ့တဲ့အကြောင်းပေါ့။

There’s no way for Mali’s revenue authority to verify this information,

မာလီအကောက်အခွန်အာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ ဒီလိုအချက်အလက်တွေကို

စစ်ဆေးနိုင်ခြင်းမရှိပါဘူး။

causing the country to lose even more tax money.

တိုင်းပြည်အတွက် အခွန်ဝင်ငွေဆုံးရှုံးမှုတွေ ထပ်တိုးဖြစ်စေပါတယ်။

Similarly, corporations pay corrupt government officials

ထို့နည်းတူစွာ ကုမ္ပဏီတွေဟာ အကျင့်ပျက်အစိုးရအရာရှိတွေကို ပေးကမ်းပါတယ်။

to help them smuggle gold across borders, primarily to the United Arab Emirates,

အဓိကက ယူအေအီးနိုင်ငံထိ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်‌ ရွှေခိုးထုတ်တဲ့နေရာမှာ ကူညီဖို့ပါ။

rather than operating through legal channels.

တရားဝင်လမ်းကြောင်းကနေ လုပ်ဆောင်ရမည့်အစားပေါ့။

၂၀၁၆ခုနှစ်မှာ မာလီဟာ အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း၂၀၀ဖိုး

In 2016, Mali reported around $200 million of exported gold,

ရွှေတွေတင်ပို့ခဲ့တယ်လို့ အစီရင်ခံပါတယ်။

သို့သော် ယူအေအီးကတော့‌ ဒေါ်လာ၁.၅ဘီလီယံ တန်ကြေးရှိတဲ့ရွှေတွေ

but the UAE reported receiving slightly over $1.5 billion of imported gold

လက်ခံရရှိခဲ့တယ်လို့ အစီရင်ခံခဲ့ပါတယ်။

from Mali that same year.

ဒါဟာ အဲဒီနှစ်မှာပဲ မာလီနိုင်ငံကဝင်လာတဲ့ ရွှေပမာဏပါ။

The gold is then sold to European, American, and Asian markets from the UAE,

ဒီရွှေတွေကို ယူအေအီးကနေတဆင့် ဥရောပ၊ အမေရိကန် နဲ့ အာရှတိုက်စျေးကွက်တွေကို

ရောင်းချပါတယ်။

ဒီရွှေတွေရဲ့ ဇာတ်မြစ်အကြောင်း ဘယ်သူမှ မမေးမြန်းကြပါဘူး။

with no questions asked about its origins.

Similar patterns can be seen with gold-rich countries across Africa,

ဒီလိုခပ်ဆင်ဆင်ပုံစံတွေကို အာဖရိကတလွှားက ရွှေကြွယ်ဝတဲ့နိုင်ငံတွေမှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။

indicating that gold smuggling is happening on a massive scale,

ရွှေမှောင်ခိုကူးခြင်းဟာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို ဒါက ညွှန်ပြနေပါတယ်။

without ever being subject to taxes.

အခွန်အကောက်ပေးဆောင်စရာမလိုဘဲပေါ့။

All of this creates a vicious cycle,

ဒါတွေပေါင်းစုံပြီး အဆိုးသံသရာကို လည်စေပါတယ်။

forcing a continued reliance

ကုမ္ပဏီတွေအပေါ် ဆက်လက်မှီခိုနေရမှုဆီကို တွန်းပို့နေပါတယ်။

on the corporations that helped create the situation in the first place.

ဒီအခြေအနေဖြစ်အောင် ဖန်တီးခဲ့တာလည်း အဲ့သည့်ကုမ္ပဏီတွေပါပဲ။

More than half of Mali’s citizens live below the international poverty line,

မာလီပြည်သူတွေရဲ့ ထက်ဝက်ကျော်လောက်ဟာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးကြပါတယ်။

while their nation’s wealth lines the pockets of foreign corporations

သူတို့တိုင်းပြည်ရဲ့ ကြွယ်ဝမှုဟာ နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေနဲ့

and corrupt officials.

အကျင့်ပျက်အရာရှိတွေရဲ့ အိတ်ထောင်တွေထဲသာ ရောက်ကုန်ကြပါတယ်။