What happens during a stroke? - Vaibhav Goswami

Translator: Mie Cho Reviewer: sann tint

ကမ္ဘာမှာ တစ်စုံတစ်ယောက်ဟာ တစ်နေရာရာမှာ နှစ်စက္ကန့်တိုင်း လေဖြတ်ခြင်းကိုခံစားရတယ်။

Every two seconds, someone somewhere in the world experiences a stroke.

And one out of every six people will have one at some point in their lives.

လူခြောက်ယောက်မှာ တစ်ယောက်ဟာ ဘဝမှာ ဒီအဖြစ်ကိုကြုံတွေ့ရမှာပါ။

Strokes deprive brain cells of oxygen

‌လေဖြတ်ခြင်းကဦးနှောက်ဆဲလ်တွေ အောက်စီဂျင် ချို့ငဲ့လို့ဖြစ်ပြီး၊

and are one of the most common causes of death

လူသေဆုံးစေတဲ့ အကြောင််းရင်းထဲက အဖြစ်များဆုံးတစ်ခုဖြစ်တယ်။

and a leading cause of preventable disability.

ကာကွယ်နိုင်တဲ့ မသန်စွမ်းဖြစ်မှုကို ဖြစ်စေတဲ့အဓိကအကြောင်းလည်းဖြစ်တယ်။

When someone experiences a stroke, quick medical care is critical,

လူတစ်ဦးလေဖြတ်ခဲ့ရင် အမြန်ဆုံး ဆေးဝါးကုသစေဖို့က အလွန်အရေးကြီးပြီး၊

and can often help avoid permanent brain damage.

ရာသက်ပန်ဦးနှောက်ပျက်စီးခြင်းကို ရှောင်ရှားနိုင်ပါတယ်။

But what causes strokes in the first place?

ဒါပေမယ့် လေဖြတ်ခြင်းးကို ဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းရင်းကဘာလဲ။

And what can doctors do to treat them?

ဆရာဝန်တွေအနေနဲ့ ဒါကိုကုသဖို့ ဘာတွေလုပ်ပေးနိုင်လဲ?

The brain makes up just 2% of your body’s mass

ဦးနှောက်က သင့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ၂% သာ ရှိပါတယ်။

but consumes more than 20% of the oxygen in your blood.

ဒါပေမယ့် သွေးထဲမှာရှိတဲ့ အောက်ဆီဂျင်ရဲ့ ၂၀% ထက်ပိုပြီး သုံးစွဲပါတယ်။

That oxygen is carried to the brain through a system of arteries.

အဲ့ဒီအောက်ဆီဂျင်ကို သွေးလွှတ်ကြောစနစ် မှတဆင့် ဦးနှောက်ကိုသယ်သွားပြီး

Carotid arteries supply the front of the brain,

Carotid artieriesများက ဦးနှောက်အရှေ့ပိုင်းကိုသွေးပို့ပေးပြီး

and vertebral arteries supply the back.

ကြောရိုးရှိသွေးလွှတ်ကြောများက အနောက်ပိုင်းကို ပို့ပေးပါတယ်။

These are connected to each other,

သူတို့ဟာ အချင်းချင်းဆက်နွယ်နေပါတယ်။

and divide into smaller and smaller vessels

၄င်းတို့ဟာ ပိုမိုသေးငယ်တဲ့သွေးကြောများ အဖြစ် ခွဲထွက်ကာ

that get billions of neurons the oxygen they need.

ဘီလီယံနဲ့ချီတဲ့ အာရုံကြောဆဲလ်လေးများ လိုအပ်တဲ့အောက်ဆီဂျင်ဓါတ်ကိုပေးပါတယ်။

If the blood flow is interrupted, oxygen delivery stops and brain cells die.

သွေးလည်ပတ်မှု ပြတ်တောက်ရင် အောက်ဆီဂျင် ပို့ပေးမှုရပ်ပြီး ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေသေမှာပါ။

There are two ways this can happen.

ဒီလိုဖြစ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းနှစ်ခုရှိပါတယ်။

Hemorrhagic strokes are when a perforated vessel allows blood to leak out.

ဦးနှောက်သွေးကြောပြတ်၍ ဦးနှောက်တွင်း သွေးယိုစိမ့်ရင်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But the more common type is the ischemic stroke,

ပိုအဖြစ်များတာကတော့ ischemic လို့ခေါ်တဲ့ လေဖြတ်ခြင်းဖြစ်ပြီး၊

when a clot blocks a vessel and brings blood flow to a halt.

သွေးကြောထဲမှာ သွေးခဲပိတ်ဆို့မှုဖြစ်ပြီး သွေးလည်ပတ်မှု ရပ်တန့်သွားတာပါ။

Where do these clots come from?

ဒီသွေးခဲက ဘယ်ကဖြစ်လာတာလဲ။

On rare occasions, a sudden change in heart rhythm

ရှားပါးတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေမှာ နှလုံးးခုန်နှုန်း ရုတ်တရက်ပြောင်းတာက

prevents the upper chambers of the heart from contracting normally.

နှလုံးအပေါ်ခန်းတွေကို ပုံမှန်အတိုင်း မကျုံ့စေတော့တဲ့အတွက်

This slows down blood flow,

သွေးလည်ပတ်မှုက နှေးကွေးသွားပြီး၊

allowing platelets, clotting factors, and fibrin to stick together.

သွေးလည်ပတ်မှုကို ပိတ်ဆို့စေတဲ့ အရာများကို စုဝေးစေပြီး သွေးခဲဖြစ်စေတယ်။

The clot can be carried up

ဒီသွေးခဲက သွေးလွှတ်ကြောနဲ့

towards the arteries and blood vessels supplying the brain

ဦးနှောက်ကိုထောက်ပံ့ပေးတဲ့ သွေးကြောတွေဆီ သယ်ဆောင်ခြင်းခံရပြီး၊

until it gets to one it can’t squeeze through.

ထပ်ပြီးတိုးဝင်လို့မရတော့တဲ့ သွေးကြောဆီရောက်တဲ့အထိပါပဲ။

This is called an embolism

ဒါကို embolism လို့ခေါ်ပြီး၊

and it cuts off the oxygen supply to all the cells downstream.

နှလုံးကစီးတဲ့သွေးကြောတွေကနေ ဆဲလ်တွေဆီ အောက်ဆီဂျင်ပို့ခြင်းကို ဖြတ်တောက်ပါတယ်။

The brain doesn't have pain receptors, so you can't feel the blockage itself.

ဦးနှောက်မှာ နာကျင်မှုကိုခံစားတဲ့အာရုံခံတွေ မရှိတဲ့အတွက် ပိတ်ဆို့မှုကို မခံစားရပါဘူး။

But oxygen deprivation slows brain function

သို့သော် အောက်ဆီဂျင်ချို့တဲ့၍ ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်မှုနှေးစေပြီး

and can have sudden, noticeable effects.

ရုတ်တရက် သိသာတဲ့ အကျိုးဆက်ကို ဖြစ်စေပါတယ်။

For example, if the affected area is responsible for speech,

ဥပမာ- ထိခိုက်သွားတဲ့နေရာက ဦးနှောက်ရဲ့ စကားပြောဖို့အတွက် အလုပ်လုပ်တဲ့နေရာဖြစ်ရင်၊

an individual’s words may be slurred.

အဲ့ဒီလူ ပြောတဲ့စကားတွေက ဗလုံးဗထွေး ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။

If the stroke affects a part of the brain that controls muscle movement,

ကြွက်သားလှုပ်ရှားမှုကို ထိန်းချုပ်တဲ့အပိုင်းကို ထိခိုက်သွားခဲ့ရင်

it can cause weakness, often just on one side of the body.

များသောအားဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာတစ်ခြမ်းမှာ အားနည်းမှုဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။

When this happens, the body will immediately try to compensate

အဲဒီလိုဖြစ်ရင်၊ ထိခိုက်တဲ့နေရာကို လမ်းကြောင်းပြောင်း သွေးစီးဆင်းခြင်းဖြင့်

by diverting blood flow to the affected area,

ကိုယ်ခန္ဓာက ချက်ချင်းချိန်ညှိပေးဖို့ ကြိုးစားပါတယ်။

but this isn’t a perfect solution.

ဒါပေမယ့် ဒါဟာအကောင်းဆုံးအဖြေမဟုတ်ပါဘူး။

Eventually, the oxygen-deprived cells will start to die,

နောက်ဆုံးတော့ အောက်ဆီဂျင် လုံလုံလောက်လောက် မရတဲ့ဆဲလ်ဟာ သေဆုံးပြီး၊

leading to brain damage that may be severe or permanent.

ပြင်းထန်တဲ့ သို့မဟုတ် ရာသက်ပန် ဦးနှောက်ပျက်စီးမှုကို ဖြစ်စေပါတယ်။

That’s why it’s important to get medical care as fast as possible.

ဒါကြောင့် အမြန်ဆုံးဆေးဝါးကုသမှု ခံယူဖို့အရေးကြီးပါတယ်။

The first line of treatment is an intravenous medication

ကနဦး ကုသမှုအပိုင်းမှာတော့ သွေးကြောထဲကို ဆေးသွင်းခြင်းဖြစ်ပြီး၊

called Tissue Plasminogen Activator,

Tissue Plasminogen Activator လို့ခေါ်ပါတယ်။

which can break up the blood clot

ဒါက သွေးခဲကို ပြိုကွဲစေပြီး၊

and allow blood to flow again in the compromised artery.

သွေးလုံလောက်စွာမရတဲ့ သွေးလွှတ်ကြောများသို့ သွေးပြန်လည်စီးဆင်းစေပါတယ်။

If it’s delivered within a few hours,

နာရီပိုင်းအတွင်း သွေးပြန်စီးဆင်းနိုင်ရင်၊

this medication greatly increases the chance of surviving the stroke

ဒီကုသနည်းက လေဖြတ်ခြင်းကို ကျော်လွှား နိုင်စေမှာဖြစ်ပြီး၊

and avoiding permanent consequences.

ရာသက်ပန်ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အကျိုးဆက်တွေကိုလည်း ရှောင်ရှားနိုင်ပါတယ်။

If Tissue Plasminogen Activator cannot be given

Tissue Plasminogen Activator ကုသနည်း နဲ့ ကုပေးလို့မရတဲ့၊

because the patient is on certain medications,

အချို့သောဆေးဝါးတွေကို လူနာက မှီဝဲနေတဲ့အခါမျိုး၊

has history of major bleeding,

သွေးအလွန်ထွက်ဖူးတဲ့ သမိုင်းရှိရင်

or the clot is particularly large,

သို့မဟုတ် သွေးခဲကအလွန်ကြီးနေရင်၊

doctors can perform a procedure called an endovascular thrombectomy.

ဆရာဝန်တွေအနေနဲ့ endovascular thrombectomy ဆိုတဲ့ ကုထုံးနဲ့ ကုသမှာဖြစ်တယ်။

Using a fluorescent dye that illuminates the blood vessels under a strong x-ray,

မီးထိုးလျှင် တောက်ပသော ဆိုးဆေးသုံး၍ အားကောင်းသောဓါတ်မှန်အောက်မှာ

the physician inserts a long, thin, flexible tube called a catheter

သွေးကြောကို ထင်ရှားစေပြီး၊ သေးငယ် ရှည်လျား၍ ကွေးကောက်နိုင်သောပြွန်ကို

into an artery in the leg

လူနာခြေထောက်ရှိ သွေးလွှတ်ကြောထဲ မှတဆင့်၊

and maneuvers it all the way to the blockage.

သွေးကြောပိတ်ဆို့တဲ့ နေရာအထိ ထိန်းချုပ် ထိုးသွင်းသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။

A retriever is passed through this catheter.

ဒီပြွန်ထဲမှ retriever ကိရိုယာ ကဖြတ်သန်းသွားမှာပါ။

It expands and anchors into the clot when it’s just past it.

၄င်းက သွေးခဲကိုဖြတ်သွားချိန်မှာ ဖြန့်ကားပြီး၊သွေးခဲကို ချိတ်တွယ်ထားပါတယ်။

The catheter then pulls the clot out when it’s removed.

ထို့နောက် ပြွန်ငယ်ကိုပြန်ထုတ်ချိန်မှာ သွေးခဲကိုပါဆွဲထုတ်လိုက်နိုင်ပါတယ်။

These treatments need to be delivered as soon as possible

ဦးနှောက်လည်ပတ်နိုင်မှု မပျက်စေဖို့ ဒီကုသမှုတွေကို တတ်နိုင်သမျှ

to preserve brain function,

အမြန်ဆုံးလုပ်ဖို့ လိုပါတယ်။

which means figuring out fast if someone is having a stroke.

ဒီအတွက် တစ်စုံတစ်ဦး လေဖြတ်နိုင်ခြေကို အမြန်ဆုံး ခန့်မှန်းနိုင်ဖို့လိုပါတယ်။

So how can you tell?

ဒါဆို ဘယ်လိုသိနိုင်မှာလဲ။

Here are three quick things to try:

အမြန်ဆုံးသိနိုင်မယ့် နည်း(၃)ခုရှိပါတယ်။

1. Ask the person to smile.

၁။ အဲဒီလူကို ပြုံးပြခိုင်းပါ။

A crooked mouth or facial drooping can indicate muscle weakness.

ပါးစပ်ကရွဲ့နေရင် (သို့မဟုတ်) မျက်နှာက တွဲကျနေရင် ကြွက်သားအားနည်းတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

2. Ask them to raise their arms.

၂။ လက်မြှောက်ခိုင်းကြည့်ပါ။

If one drifts downward, that arm weakness is also a sign of a stroke.

လက်တစ်ဖက်က အောက်ဖက်ကို ပြန်လျှောကျလာရင် ဒါကလည်း လေဖြတ်ချင်တဲ့ လက္ခဏာပါပဲ။

3. Ask them to repeat a simple word or phrase.

၃။ ရိုးရှင်းတဲ့စကားလုံး သို့မဟုတ် စကားစုကို ထပ်တလဲလဲ ရွတ်ခိုင်းကြည့်ပါ။

If their speech sounds slurred or strange,

သူတို့အသံက ဗလုံးဗထွေးဖြစ်နေရင် သို့မဟုတ် တမူထူးနေရင်၊

it could mean that the language area of their brain is oxygen-deprived.

စကားကိုထိန်းချုပ်တဲ့ဦးနှောက်အစိတ်အပိုင်းက အောက်ဆီဂျင်ချို့တဲ့နေတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ပါ။

This is sometimes called the FAST test, and the T stands for time.

ဒါကို FAST စစ်ဆေးမှုလို့ခေါ်ပြီး၊ T က အချိန်ကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။

If you see any of those signs, call emergency services right away.

ဒီလက္ခဏာတစ်ခုခုကို တွေ့ခဲ့ရင် အရေးပေါ်ဝန်ဆောင်မှုကို ချက်ချင်းခေါ်ဆိုပါ။

Lives may depend on it.

လူ့အသက်များ ဒီအပေါ်မူတည်နေနိုင်ပါတယ်။