What happens during a stroke? - Vaibhav Goswami

Tłumaczenie: Karolina Deryło Korekta: Ola Królikowska

Every two seconds, someone somewhere in the world experiences a stroke.

Co dwie sekundy na świecie ktoś dostaje udaru mózgu.

And one out of every six people will have one at some point in their lives.

Jedna na sześć osób dozna udaru w którymś momencie swojego życia.

Strokes deprive brain cells of oxygen

Udar pozbawia komórki mózgowe tlenu,

and are one of the most common causes of death

jest jednym z najczęstszych powodów śmierci

and a leading cause of preventable disability.

oraz główną przyczyną kalectwa, któremu można zapobiec.

When someone experiences a stroke, quick medical care is critical,

Przy udarze kluczowa jest szybka pomoc,

and can often help avoid permanent brain damage.

która często pomaga uniknąć trwałego uszkodzenia mózgu.

But what causes strokes in the first place?

Ale co powoduje udar?

And what can doctors do to treat them?

I jak wygląda leczenie?

The brain makes up just 2% of your body’s mass

Mózg stanowi tylko 2% masy ciała,

but consumes more than 20% of the oxygen in your blood.

ale zużywa ponad 20% tlenu we krwi.

That oxygen is carried to the brain through a system of arteries.

Tlen dociera do mózgu przez system tętnic.

Carotid arteries supply the front of the brain,

Tętnice szyjne zaopatrują w tlen przednią część mózgu,

and vertebral arteries supply the back.

a tętnice kręgowe tylną część.

These are connected to each other,

Połączone ze sobą tętnice

and divide into smaller and smaller vessels

dzielą się na mniejsze naczynia,

that get billions of neurons the oxygen they need.

które dostarczają tlen miliardom neuronów.

If the blood flow is interrupted, oxygen delivery stops and brain cells die.

Przerwanie przepływu krwi wstrzymuje dostawę tlenu

i komórki mózgowe obumierają.

There are two ways this can happen.

Może do tego dojść w dwóch sytuacjach.

Hemorrhagic strokes are when a perforated vessel allows blood to leak out.

Udar krwotoczny występuje na skutek wylewu krwi przez przerwane naczynie.

But the more common type is the ischemic stroke,

Jednak częściej dochodzi do udaru niedokrwiennego,

when a clot blocks a vessel and brings blood flow to a halt.

kiedy zakrzep blokuje naczynie i zatrzymuje dopływ krwi.

Where do these clots come from?

Jak powstają zakrzepy?

On rare occasions, a sudden change in heart rhythm

W rzadkich przypadkach nagłe zaburzenie rytmu serca

prevents the upper chambers of the heart from contracting normally.

uniemożliwia prawidłowy skurcz przedsionków serca.

This slows down blood flow,

To spowalnia przepływ krwi,

allowing platelets, clotting factors, and fibrin to stick together.

przez co płytki krwi, czynniki krzepnięcia i włóknik zlepiają się ze sobą.

The clot can be carried up

Zakrzep wędruje do tętnic i naczyń krwionośnych

towards the arteries and blood vessels supplying the brain

dostarczających krew do mózgu,

until it gets to one it can’t squeeze through.

aż dotrze do takiego, przez które nie może się przecisnąć.

This is called an embolism

Wtedy dochodzi do zatoru,

and it cuts off the oxygen supply to all the cells downstream.

który odcina dopływ tlenu kolejnym komórkom.

The brain doesn't have pain receptors, so you can't feel the blockage itself.

Mózg nie ma receptorów bólowych, więc nie czujemy samego zatoru.

But oxygen deprivation slows brain function

Ale niedobór tlenu spowalnia czynności mózgu,

and can have sudden, noticeable effects.

więc może mieć nagłe i zauważalne skutki.

For example, if the affected area is responsible for speech,

Na przykład jeśli dotknięty obszar jest odpowiedzialny za mowę,

an individual’s words may be slurred.

słowa chorego mogą brzmieć niewyraźnie.

If the stroke affects a part of the brain that controls muscle movement,

Jeśli udar dotyczy obszaru mózgu kontrolującego ruchy mięśni,

it can cause weakness, often just on one side of the body.

może spowodować niedowład, często tylko jednej strony ciała.

When this happens, the body will immediately try to compensate

Kiedy do tego dochodzi, ciało próbuje to zrównoważyć,

by diverting blood flow to the affected area,

zmieniając kierunek przepływu krwi do dotkniętego obszaru,

but this isn’t a perfect solution.

ale nie jest to idealne rozwiązanie.

Eventually, the oxygen-deprived cells will start to die,

W końcu komórki pozbawione tlenu zaczynają obumierać,

leading to brain damage that may be severe or permanent.

prowadząc do poważnego albo trwałego uszkodzenia mózgu.

That’s why it’s important to get medical care as fast as possible.

Dlatego tak ważne jest uzyskanie natychmiastowej opieki lekarskiej.

The first line of treatment is an intravenous medication

Terapią pierwszego rzutu jest lek dożylny

called Tissue Plasminogen Activator,

zwany tkankowym aktywatorem plazminogenu,

which can break up the blood clot

który rozbija zakrzep

and allow blood to flow again in the compromised artery.

i umożliwia ponowny przepływ krwi w zagrożonej tętnicy.

If it’s delivered within a few hours,

Lek podany w ciągu kilku godzin

this medication greatly increases the chance of surviving the stroke

znacznie zwiększa szanse przeżycia

and avoiding permanent consequences.

i uniknięcia trwałych konsekwencji.

If Tissue Plasminogen Activator cannot be given

Jeśli nie można podać tkankowego aktywatora plazminogenu,

because the patient is on certain medications,

bo pacjent przyjmuje pewne leki,

has history of major bleeding,

ma skłonność do poważnych krwawień

or the clot is particularly large,

albo zakrzep jest wyjątkowo duży,

doctors can perform a procedure called an endovascular thrombectomy.

lekarze mogą przeprowadzić wewnątrznaczyniową trombektomię.

Using a fluorescent dye that illuminates the blood vessels under a strong x-ray,

Kontrast uwidacznia naczynia krwionośne pod wpływem promieni rentgena,

the physician inserts a long, thin, flexible tube called a catheter

a lekarz wprowadza długą, cienką i giętką rurkę zwaną cewnikiem

into an artery in the leg

do tętnicy w nodze

and maneuvers it all the way to the blockage.

i manewruje nim, aż dotrze do zatoru.

A retriever is passed through this catheter.

Przez cewnik przechodzi stent.

It expands and anchors into the clot when it’s just past it.

Po dotarciu do zatoru rozwija się i chwyta go.

The catheter then pulls the clot out when it’s removed.

Wraz z usunięciem cewnika zakrzep zostaje wyciągnięty.

These treatments need to be delivered as soon as possible

Leczenie trzeba podjąć najszybciej, jak to możliwe,

to preserve brain function,

żeby zachować czynności mózgu.

which means figuring out fast if someone is having a stroke.

Niezbędne jest więc szybkie rozpoznanie udaru.

So how can you tell?

Po czym poznać objawy udaru?

Here are three quick things to try:

Oto trzy szybkie sposoby.

1. Ask the person to smile.

1. Poproś chorego o uśmiechnięcie się.

A crooked mouth or facial drooping can indicate muscle weakness.

Krzywy uśmiech i opadający kącik ust mogą wskazywać na porażenie mięśni.

2. Ask them to raise their arms.

2. Poproś o podniesienie ramion.

If one drifts downward, that arm weakness is also a sign of a stroke.

Opadnięcie jednego z nich może świadczyć o udarze.

3. Ask them to repeat a simple word or phrase.

3. Poproś o powtórzenie prostego słowa albo wyrażenia.

If their speech sounds slurred or strange,

Jeśli mowa jest niewyraźna albo dziwna,

it could mean that the language area of their brain is oxygen-deprived.

oznacza to, że obszar mózgu odpowiedzialny za mowę jest pozbawiony tlenu.

This is sometimes called the FAST test, and the T stands for time.

To tak zwany test FAST, gdzie T oznacza Time, czyli czas.

If you see any of those signs, call emergency services right away.

Jeśli zauważysz któryś z tych objawów, niezwłocznie zadzwoń po pogotowie.

Lives may depend on it.

Od tego może zależeć życie.