What happens during a stroke? - Vaibhav Goswami

3,013,546 views ・ 2018-02-01

TED-Ed


Видеог тоглуулахын тулд доорх англи хадмал дээр давхар товшино уу.

Translator: munkhtur Bukhbold Reviewer: Indra Ganzorig
00:06
Every two seconds, someone somewhere in the world experiences a stroke.
0
6956
5569
2 секунд тутам хэн нэгэн, хаа нэгтээ цус харваж байдаг.
00:12
And one out of every six people will have one at some point in their lives.
1
12525
5353
Мөн 6 хүн тутмын 1 нь амьдралдаа хэзээ нэгэн цагт цус харвах магадлалтай.
00:17
Strokes deprive brain cells of oxygen
2
17878
2990
Тархинд очих хүчилтөрөгч дутагдсанаар цус харвадаг.
00:20
and are one of the most common causes of death
3
20868
2721
Энэ нь нас баралт болон урьдчилан сэргийлж болохуйц
00:23
and a leading cause of preventable disability.
4
23589
3196
хөгжлийн бэрхшээлийн хамгийн түгээмэл шалтгаан юм.
00:26
When someone experiences a stroke, quick medical care is critical,
5
26785
4664
Хэн нэгэн цус харвах үед яаралтай эмнэлгийн тусламж авснаар
00:31
and can often help avoid permanent brain damage.
6
31449
3280
цаашид учрах тархины гэмтлээс сэргийлэх боломжтой.
00:34
But what causes strokes in the first place?
7
34729
2859
Гэхдээ цус харвалтын шалтгаан нь юу вэ?
00:37
And what can doctors do to treat them?
8
37588
3261
Эмч нар үүнийг хэрхэн эмчилдэг вэ?
00:40
The brain makes up just 2% of your body’s mass
9
40849
3671
Тархи хүний биеийн жингийн хоёр хувийг эзэлдэг ч
00:44
but consumes more than 20% of the oxygen in your blood.
10
44520
4438
хүчилтөрөгчийн хориос илүү хувийг ашигладаг.
00:48
That oxygen is carried to the brain through a system of arteries.
11
48958
3793
Тэрхүү хүчилтөрөгч нь артерийн судсаар дамжин тархинд хүргэгддэг.
00:52
Carotid arteries supply the front of the brain,
12
52751
2887
Картотид артери тархины урд хэсгийг,
00:55
and vertebral arteries supply the back.
13
55638
3050
нугалмын артери ард хэсгийг тэтгэдэг.
00:58
These are connected to each other,
14
58688
2031
Эдгээр нь хоорондоо холбоотой ба
01:00
and divide into smaller and smaller vessels
15
60719
2650
хялгасан судсаар дамжин,
01:03
that get billions of neurons the oxygen they need.
16
63369
4011
хэдэн тэрбум мэдрэлийн эсүүдэд шаардлагатай хүчилтөрөгчийг өгдөг.
01:07
If the blood flow is interrupted, oxygen delivery stops and brain cells die.
17
67380
5969
Хэрэв цусны урсгал саатаж хүчилтөрөгч очихоо боливол мэдрэлийн эсүүд үхнэ.
01:13
There are two ways this can happen.
18
73349
2141
Ийм зүйл тохиолдох хоёр шалтгаан бий.
01:15
Hemorrhagic strokes are when a perforated vessel allows blood to leak out.
19
75490
5151
Тархины судас гэмтэж хагарснаас цус алдаж хурахыг цус алдалт гэнэ.
01:20
But the more common type is the ischemic stroke,
20
80641
2889
Гэхдээ хамгийн түгээмэл нь ишемийн цус харвалт ба
01:23
when a clot blocks a vessel and brings blood flow to a halt.
21
83530
4988
энэ нь тромб буюу цусны бүлэн үүсэж урсгалыг нь зогсоосноор үүсдэг.
01:28
Where do these clots come from?
22
88518
2172
Цусны бүлэн яагаад үүсдэг вэ?
01:30
On rare occasions, a sudden change in heart rhythm
23
90690
2901
Ховор тохиолдолд зүрхний цохилтод гэнэтийн өөрчлөлт орж
01:33
prevents the upper chambers of the heart from contracting normally.
24
93591
4309
зүрхний дээд булчингийн агших үйл ажиллагаа саардаг.
01:37
This slows down blood flow,
25
97900
1909
Ингэж цусны урсгал удаашран,
01:39
allowing platelets, clotting factors, and fibrin to stick together.
26
99809
5573
ялтас, фибрин бусад бүлэгнүүлэгч бодисууд хоорондоо нийлнэ.
01:45
The clot can be carried up
27
105382
1349
Цусны бүлэн зөөгдөж явсаар
01:46
towards the arteries and blood vessels supplying the brain
28
106731
3880
тархины бүр нарийн хялгасан судсаар багталгүй
01:50
until it gets to one it can’t squeeze through.
29
110611
3481
судсыг бөглөдөг.
01:54
This is called an embolism
30
114092
2205
Үүнийг цусны судасны бөглөрөл гэх ба
01:56
and it cuts off the oxygen supply to all the cells downstream.
31
116297
4368
энэ нь тархины эсийн хүчилтөрөгчийн хангамжийг зогсоодог.
02:00
The brain doesn't have pain receptors, so you can't feel the blockage itself.
32
120665
5197
Тархи өвчин мэдрэхгүй тул цус харваж байгаагаа хүн өөрөө мэддэггүй.
02:05
But oxygen deprivation slows brain function
33
125862
2810
Гэхдээ хүчилтөрөгчөөр дутсан тархины үйл ажиллагаа саардаг тул
02:08
and can have sudden, noticeable effects.
34
128672
3130
гэнэтийн, мэдэгдэхүйц өөрчлөлт ажиглагдана.
02:11
For example, if the affected area is responsible for speech,
35
131802
3791
Жишээ нь, хэрэв хүний хэл яриаг удирддаг хэсэгт харвасан бол
02:15
an individual’s words may be slurred.
36
135593
2921
тухайн хүн зуурч ярих магадлалтай.
02:18
If the stroke affects a part of the brain that controls muscle movement,
37
138514
3458
Хэрэв булчинг удирддаг тархины хэсэгт харвасан бол
02:21
it can cause weakness, often just on one side of the body.
38
141972
4581
ихэнхдээ хүний биеийн нэг тал нь сулбагар болно.
02:26
When this happens, the body will immediately try to compensate
39
146553
3882
Энэ үед хүний бие хүчилтөрөгч дутагдсан хэсэгт
02:30
by diverting blood flow to the affected area,
40
150435
2970
даруй цус шахах гэж оролдох ч
02:33
but this isn’t a perfect solution.
41
153405
2480
энэ нь үр дүнтэй шийдэл биш.
02:35
Eventually, the oxygen-deprived cells will start to die,
42
155885
3939
Эцэст нь хүчилтөрөгч дутагдсан хэсгийн эсүүд үхжиж,
02:39
leading to brain damage that may be severe or permanent.
43
159824
3924
тархийг маш хүнд эсвэл насан туршийн гэмтэлд оруулдаг.
02:43
That’s why it’s important to get medical care as fast as possible.
44
163748
4642
Ийм учир яаралтай эмнэлгийн туслалцаа авах нь маш чухал.
02:48
The first line of treatment is an intravenous medication
45
168390
2980
Эхний эмчилгээ нь
02:51
called Tissue Plasminogen Activator,
46
171370
2835
Эдийн Плазмын Хурдасгуур буюу
судасны бүлэнг задлах чадвартай бодисыг судсаар урсгаж
02:54
which can break up the blood clot
47
174205
1679
02:55
and allow blood to flow again in the compromised artery.
48
175884
3971
бөглөрсөн артерийн судасны урсгалыг тогтворжуулдаг.
02:59
If it’s delivered within a few hours,
49
179855
2160
Цус харваснаас хэдэн цагийн дотор хийгдвэл
03:02
this medication greatly increases the chance of surviving the stroke
50
182015
3400
өвчтөнийг аврах магадлал ихсэж
03:05
and avoiding permanent consequences.
51
185415
3081
нас барах, тархины гэмтэл авахаас сэргийлнэ.
03:08
If Tissue Plasminogen Activator cannot be given
52
188496
3150
Хэрэв өвчтөний одоо ууж байгаа эмээс болоод,
03:11
because the patient is on certain medications,
53
191646
2330
мөн өмнө нь их хэмжээгээр цус алдаж байсан,
03:13
has history of major bleeding,
54
193976
1619
эсвэл цусны бүлэн хэт том бол
03:15
or the clot is particularly large,
55
195595
2741
бол энэ эмчилгээг хийх боломжгүй.
03:18
doctors can perform a procedure called an endovascular thrombectomy.
56
198336
5269
Энэ тохиолдолд цусны бүлэнг авах мэс заслыг эмч нар хийдэг.
03:23
Using a fluorescent dye that illuminates the blood vessels under a strong x-ray,
57
203605
5089
Гэрэл цацруулагч будаг ба хүчтэй рентген туяа ашиглан
03:28
the physician inserts a long, thin, flexible tube called a catheter
58
208694
4452
судас хаана бөглөрснийг тодорхойлж дараа нь мэс засалч урт, уян катетерыг
03:33
into an artery in the leg
59
213146
2229
хөлийн артериас эхлэн оруулж
03:35
and maneuvers it all the way to the blockage.
60
215375
3133
бөглөрсөн хэсэг хүртэл судаснаас судас дамжин гүйлгэнэ.
03:38
A retriever is passed through this catheter.
61
218508
2869
Дэгээг катетер дотор оруулна.
03:41
It expands and anchors into the clot when it’s just past it.
62
221377
4490
Дэгээ нь цусны бүлэнд хүрээд томорч бүлэнг орооно.
03:45
The catheter then pulls the clot out when it’s removed.
63
225867
4870
Дараа нь катетераа авахдаа бүлэнг цуг татаж гаргана.
03:50
These treatments need to be delivered as soon as possible
64
230737
2942
Тархины үйл ажиллагааг хэвийн үлдээхийн тулд
03:53
to preserve brain function,
65
233679
1659
энэ мэс заслыг хурдан хийх хэрэгтэй.
03:55
which means figuring out fast if someone is having a stroke.
66
235338
4250
Энэ нь харвалтыг хурдан таних хэрэгтэй гэсэн үг.
03:59
So how can you tell?
67
239588
1429
Тэгвэл хэрхэн таних вэ?
04:01
Here are three quick things to try:
68
241017
2852
Дараах 3 зүйлийг хийгээрэй.
04:03
1. Ask the person to smile.
69
243869
2689
1. Харваж байгаа хүнийг инээлгэ.
04:06
A crooked mouth or facial drooping can indicate muscle weakness.
70
246558
4560
Далий уруул эсвэл нүүрний булчин унжиж байвал булчин нь суларсны шинж.
04:11
2. Ask them to raise their arms.
71
251118
2761
2. Гарыг нь өргүүл.
04:13
If one drifts downward, that arm weakness is also a sign of a stroke.
72
253879
5950
Нэг гар нь өөрөө бууж байвал энэ нь цус харвалтын шинж.
04:19
3. Ask them to repeat a simple word or phrase.
73
259829
4090
3. Ямар нэгэн үг эсвэл энгийн өгүүлбэр давтаж хэлүүл.
04:23
If their speech sounds slurred or strange,
74
263919
2869
Хэрэв яриа нь зуурсан, эсвэл хачин сонсогдвол
04:26
it could mean that the language area of their brain is oxygen-deprived.
75
266788
4701
хэл ярианы хэсгийн тархи хүчилтөрөгчийн дутагдалд орсны шинж.
04:31
This is sometimes called the FAST test, and the T stands for time.
76
271489
5792
Энэ аргыг заримдаа ХААХ арга гэдэг. (Харах, Алхах, Алдах, Хэлэх)
04:37
If you see any of those signs, call emergency services right away.
77
277281
5009
Хэрэв эдгээр шинж тэмдэг ажиглагдвал яаралтай түргэн тусламж дуудаарай.
Хүний амь нас таны гарт байж болзошгүйг санаарай.
04:42
Lives may depend on it.
78
282290
2041
Энэ вэбсайтын тухай

Энэ сайт нь танд англи хэл сурахад хэрэгтэй YouTube-ийн видеонуудыг танилцуулах болно. Та дэлхийн өнцөг булан бүрээс шилдэг багш нарын заадаг англи хэлний хичээлүүдийг үзэх болно. Видеоны хуудас бүр дээр гарч буй англи хадмал дээр давхар товшиж, тэндээс видеог тоглуул. Хадмал орчуулга нь видеог тоглуулахтай синхрон гүйлгэдэг. Хэрэв танд санал хүсэлт, санал хүсэлт байвал энэ холбоо барих маягтыг ашиглан бидэнтэй холбоо барина уу.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7