What happens during a stroke? - Vaibhav Goswami

Çeviri: Buket Niflioğlu Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Every two seconds, someone somewhere in the world experiences a stroke.

Dünyanın herhangi bir yerinde, her iki saniyede bir inme geçiriliyor.

And one out of every six people will have one at some point in their lives.

Her altı kişiden biri hayatının bir döneminde inme geçirecek.

Strokes deprive brain cells of oxygen

İnme beyin hücrelerini oksijenden yoksun bırakır,

and are one of the most common causes of death

en yaygın ölüm nedenlerinden birisidir

and a leading cause of preventable disability.

ve önlenebilir engelliliğin başlıca nedenidir.

When someone experiences a stroke, quick medical care is critical,

Biri inme geçirdiğinde acil tıbbi müdahale çok önemlidir

and can often help avoid permanent brain damage.

ve genellikle kalıcı beyin hasarını önleyebilir.

But what causes strokes in the first place?

Peki inmelerin nedeni nedir?

And what can doctors do to treat them?

Doktorlar tedavi için ne yapabilir?

The brain makes up just 2% of your body’s mass

Beyin vücut kütlenizin sadece %2'sini oluşturur

but consumes more than 20% of the oxygen in your blood.

ancak kandaki oksijenin %20'sinden fazlasını tüketir.

That oxygen is carried to the brain through a system of arteries.

Oksijen beyne bir arter sistemi vasıtasıyla taşınır.

Carotid arteries supply the front of the brain,

Karotid arterler beynin ön bölümünün beslenmesini sağlarken

and vertebral arteries supply the back.

vertebral arterler arka bölümünün beslenmesini sağlar.

These are connected to each other,

Bağlantılı olan bu damar sistemleri

and divide into smaller and smaller vessels

küçük ve daha küçük damarlara bölünerek

that get billions of neurons the oxygen they need.

milyarlarca nöronun ihtiyacı olan oksijeni taşırlar.

If the blood flow is interrupted, oxygen delivery stops and brain cells die.

Kan dolaşımı engellenirse, oksijen sağlanması durur ve beyin hücreleri ölür.

There are two ways this can happen.

Bunun oluşması için iki durum vardır.

Hemorrhagic strokes are when a perforated vessel allows blood to leak out.

Hemorajik inme, yırtılan bir damardan kanın sızması nedeniyle meydana gelir.

But the more common type is the ischemic stroke,

İskemik inme daha yaygın görülen tiptir,

when a clot blocks a vessel and brings blood flow to a halt.

damar içerisine yerleşen bir pıhtının kan akımını engellemesiyle oluşur.

Where do these clots come from?

Bu pıhtılar nereden geliyor?

On rare occasions, a sudden change in heart rhythm

Nadiren, kalp ritminde ani bir değişiklik

prevents the upper chambers of the heart from contracting normally.

kalbin kulakçıklarının normal şekilde kasılmasını önler.

This slows down blood flow,

Dolayısıyla kan akımı yavaşlar,

allowing platelets, clotting factors, and fibrin to stick together.

trombositler, pıhtılaşma faktörleri ve fibrin birbirine yapışır.

The clot can be carried up

Pıhtı

towards the arteries and blood vessels supplying the brain

beyni besleyen arterlere ve venlere doğru taşınabilir,

until it gets to one it can’t squeeze through.

ta ki sığamayacağı bir alana gelene kadar.

This is called an embolism

Buna emboli denilmektedir

and it cuts off the oxygen supply to all the cells downstream.

ve akış yönündeki tüm hücrelerin oksijen tedarikini keser.

The brain doesn't have pain receptors, so you can't feel the blockage itself.

Beyinde ağrı reseptörleri yoktur, bu nedenle tıkanıklığı hissetmezsiniz.

But oxygen deprivation slows brain function

Oksijen yoksunluğu beynin işlevini yavaşlatarak

and can have sudden, noticeable effects.

ani ve fark edilir sonuçlara neden olabilir.

For example, if the affected area is responsible for speech,

Örneğin, etkilenen alan konuşmadan sorumluysa

an individual’s words may be slurred.

kişi kelimeleri bozuk telaffuz eder ya da söyleyemez.

If the stroke affects a part of the brain that controls muscle movement,

Eğer felç beyindeki kas hareketini kontrol eden bir bölümü etkilerse

it can cause weakness, often just on one side of the body.

genellikle vücudun tek tarafında olan kas güçsüzlüğüne neden olabilir.

When this happens, the body will immediately try to compensate

Vücut bu durumu hemen telafi etmeye çalışacak,

by diverting blood flow to the affected area,

etkilenen bölgeye kan akışını yöneltecektir

but this isn’t a perfect solution.

fakat bu yeterli bir çözüm değildir.

Eventually, the oxygen-deprived cells will start to die,

Sonuçta, oksijenden yoksun hücreler ölmeye başlayarak

leading to brain damage that may be severe or permanent.

ciddi ya da kalıcı olabilecek beyin hasarına neden olurlar.

That’s why it’s important to get medical care as fast as possible.

Tıbbi yardımı olabildiğince hızlı almak bu nedenle önemlidir.

The first line of treatment is an intravenous medication

Tedavide ilk seçenek

called Tissue Plasminogen Activator,

Doku Plazminojen Aktivatörü denilen intravenöz ilaçlardır;

which can break up the blood clot

bu ilaçlar kan pıhtısını dağıtarak

and allow blood to flow again in the compromised artery.

tehlike arz eden arterde kan akımının yeniden başlamasını sağlarlar.

If it’s delivered within a few hours,

Birkaç saat içerisinde verilebilirse

this medication greatly increases the chance of surviving the stroke

bu ilaç, felçten sağ kalma şansını büyük ölçüde artırır

and avoiding permanent consequences.

ve kalıcı hasarları engeller.

If Tissue Plasminogen Activator cannot be given

Eğer Doku Plasminojen Aktivatörü

because the patient is on certain medications,

hastanın kullanmakta olduğu bazı ilaçlar,

has history of major bleeding,

ciddi kanama öyküsü varlığı,

or the clot is particularly large,

veya büyük bir pıhtı nedeniyle verilemezse

doctors can perform a procedure called an endovascular thrombectomy.

doktorlar, endovasküler trombektomi denilen bir yöntem uygulayabilir.

Using a fluorescent dye that illuminates the blood vessels under a strong x-ray,

Floresan boya ile kan damarlarını görüntüleyen güçlü bir röntgen altında,

the physician inserts a long, thin, flexible tube called a catheter

doktor kateter adı verilen uzun, ince, esnek bir tüpü

into an artery in the leg

bacaktaki atardamar içine yerleştirir

and maneuvers it all the way to the blockage.

ve tıkanıklığa kadar tüm yol boyunca manevra yaparak ilerler.

A retriever is passed through this catheter.

Bir pıhtı tutucu stent bu kateterden geçirilir.

It expands and anchors into the clot when it’s just past it.

Stent açılarak pıhtıyı damarın içinde yakalayıp bağlar.

The catheter then pulls the clot out when it’s removed.

Kateter ayrıldığında pıhtı da dışarıya çıkar.

These treatments need to be delivered as soon as possible

Bu tedavilerin beyin fonksiyonunu korumak için

to preserve brain function,

en kısa sürede yapılması gerekmekte,

which means figuring out fast if someone is having a stroke.

Bu da birisi inme geçiriyorsa hızlı düşünmek gerekiyor demek.

So how can you tell?

Peki nasıl anlarsınız?

Here are three quick things to try:

İşte denemek için üç hızlı şey:

1. Ask the person to smile.

1. Kişiden gülümsemesini isteyin.

A crooked mouth or facial drooping can indicate muscle weakness.

Eğri bir ağız veya yüzde sarkma, kas güçsüzlüğünü gösterebilir.

2. Ask them to raise their arms.

2. Kollarını kaldırmasını isteyin.

If one drifts downward, that arm weakness is also a sign of a stroke.

Eğer bir kol aşağıya doğru eğilirse o kolun zaafiyeti felç işaretidir.

3. Ask them to repeat a simple word or phrase.

3. Onlara basit bir kelime veya cümle tekrarlamalarını isteyin.

If their speech sounds slurred or strange,

Eğer konuşmaları bozuk veya garip geliyorsa

it could mean that the language area of their brain is oxygen-deprived.

Bu beynin dil alanının oksijenden yoksun olduğu anlamına gelebilir.

This is sometimes called the FAST test, and the T stands for time.

Buna bazen FAST test denir ve T zaman demektir.

If you see any of those signs, call emergency services right away.

Eğer bu işaretlerden herhangi birini görürseniz hemen acil servisi arayın.

Lives may depend on it.

Yaşamlar buna bağlı olabilir.